|
2023
|
|
|
Bertara iristean janzten zituen zapatak. Dena den, etxean
|
egin
beharreko lanak tarteko, egun batzuetan ezin izaten zen eskolara joan.
|
|
|
13 urte ingururekin estraperlora joan ohi zen bere aitarekin, eta 18 urte ingururekin etorri zen Lekunberrira neskame, erdaraz hitzik jakin gabe eta lana gogor
|
egitea
tokatu zitzaion. Bertan ezagutu zuen bere senarra izango zen Lekunberriko Ildefonso Mariñelarena.
|
|
|
Bertan ezagutu zuen bere senarra izango zen Lekunberriko Ildefonso Mariñelarena. Ildefonsok berak baino 13 urte gehiago zituen eta gaur egungo industrialdetik gertu zegoen Aizpurua enpresarentzat
|
egiten
zuen lan meategian.
|
|
|
Lekunberriko Pastanea baserrian bizi izan ziren eta Ildefonsoren gurasoak zaintzen lan handia
|
egin
zuen Martinak. Horretaz gain, 7 seme alaba izan zituzten, 3 seme eta 4 alaba.
|
|
|
Horretaz gain, 7 seme alaba izan zituzten, 3 seme eta 4 alaba. Martinak eta Ildefonsok euskaraz hitz
|
egin
arren, frankismo garaia izanik, eskolan gazteleraz aritu behar izaten zuten umeek eta esanak zorrotz bete ezean, egurrezko erregela eta bestelakoekin zigor gogorrak jartzen zizkieten.
|
|
|
Etxean ez zuten urik eta arropa garbitzera errekara edo labaderora joaten zen. Luis Urriagaren harategiko lanak ere
|
egiten
zituen. Etxean egin zitzakeen lanak aurreratzen zizkion bereziki harakinari eta besteak beste tripakiak garbitzen, gaueko hirurakarte aritzen zen etxeko sukaldean behin baino gehiagotan.
|
|
|
Luis Urriagaren harategiko lanak ere egiten zituen. Etxean
|
egin
zitzakeen lanak aurreratzen zizkion bereziki harakinari eta besteak beste tripakiak garbitzen, gaueko hirurakarte aritzen zen etxeko sukaldean behin baino gehiagotan. Trukeandirua beharrean, haragia ematen zion harakinak eta horri esker etxeanez zitzaien sekula janaririk falta izan.1970ean bizi aldaketa etorri zitzaien.
|
|
|
Igande gau horren ostean, jateko tenedorerik ere gabe, esku hutsik gelditu zen familia. Gaur egungo udaletxe ondoan, irakasleentzako etxebizitzak zeuden eta bertako bi pisu utzi zizkioten familiari, etxe berria
|
egin
artean han bizitzeko. 1972an pasa ziren Iturritak kaleko euren pisu berrian bizitzera.
|
|
|
Gaur egun, 12 bilobaren amona da eta 17 birbiloba ere badauzka (18 aurki). Bere 4 anai arreba bizi dira oraindik eta haiekin telefonoz hitz
|
egitean
, hika aritzen da. Bere zaletasunetarako ez du tarte handirik izan Martinak, baina baratzean aritzeaz gain, pilota partiduak ikustea gustuko izan du.
|
|
|
Behinjubilatuta, Lekunberriko jubilatuetan ere asko gozatu zuen karta jokoetanbesteak beste. 1991n alargun gelditu eta dolua gainditzean, jubilatuetakolagunekin txango ezberdinak
|
egiten
ere hasi zen eta Benidormera zenbaitbidaia egina da besteak beste.
|
|
|
Martinak, oraindik ere ez du inongo minik eta apetitua berriz izugarria. Lo ere asko
|
egiten
du. Seme alaben artean txandaka zaintzen dute amaeta asteburuetarako berriz langile bat dute kontratatua.
|
|
|
Esker oneko hitzak txandakatzen dira guztion ahotan: Larraungo Udalari, egindako ahaleginagatik; Nafarroako Gobernuari, emandako erraztasunengatik; Ondare taldeari eta beste norbanako batzuei, egitasmoari hasieratik eman dioten bultzadagatik eta Satorrak taldeari,
|
egindako
lan guztiagatik. Pozik daude guztiak, Apezteguíak esan duen moduan, erakusketa dagozkion koordenatuetan ikusita.
|
|
|
Hurrengo urratsa aditu bat engaiatzea zen. Jesus Altuna Etxabe antropologo eta paleontologo gipuzkoarrarekin hitz
|
egin
zuten eta horrek leize hartza ikertzen zebilen “zoro” batekin jarri zituen harremanetan. Zoro horren izena:
|
|
|
Hala eta guztiz ere, zientziaren ikuspuntutik, Mariren hezurdura ikusgarriak ez du ekarpen handirik
|
egin
. Amutxatek ez dio bere garrantzi paleontologikoa hiru metroko garaiera omen zuen hartzari zor.
|
|
|
Amutxatek ez dio bere garrantzi paleontologikoa hiru metroko garaiera omen zuen hartzari zor. Leizea berezi
|
egiten
duena “kapsula” izaera hori da, zeinari esker, besteak beste, jakin daitekeen nola hazten ziren hartzak, nolakoa zen emeen eta arren arteko aldea etapa horietan zehar eta zer presentzia zuten hienek testuinguru horretan. Gainera, Amutxaten topatutako fauna guztiaren aztarnei esker, garai hartako ekosistemaren inguruan ere asko ondoriozta daiteke; gaur egun orkatzak eta basurdeak ikus daitezkeen eremuetan, duela milaka urte, errinozero iletsuak, mamutak eta leizeetako lehoiak baitzebiltzan, besteak beste.
|
|
|
Horren harira, Hermoso de Mendozak adierazi du zirkulua ez dela itxi. “Dibulgazioa
|
egin ostean
, orain zer. Kobazuloa hor dago, eta jendea hurbiltzen da, batzuk asmo onez, baina…”, esan du espeleologoak ondarearen babesaren garrantziaz ohartarazteko.
|
|
|
Ildo berari jarraiki, Trino Torresek gaineratu du Spelaeus bezalako erakusketak beharrezkoak direla jendeak inguruan daukanaren garrantziaz jabetu dadin. Eta ideia hori bera zuen buruan Trinok, 2021eko ekaineko egun hartan, Mikel Uharterekin hitz
|
egin
zuenean.
|
|
|
Lekuaren helezintasunak Amutxatera hurbiltzen ziren hienak bezalako sarraskijale handien bisitak galarazten zituen eta, horrenbestez, nahiko egoera onean kontserbatu ahal izan dira aztarnak. Duela 45.000 urteko hezurrek garai hartako klimaz hitz
|
egiten
digute eta, informazio horri esker, Neandertal gizakiak bizi zituen aldaketa klimatikoen inguruko informazioa deduzitu daiteke.
|
|
|
Esker oneko hitzak txandakatzen dira guztion ahotan: Larraungo Udalari,
|
egindako
ahaleginagatik; Nafarroako Gobernuari, emandako erraztasunengatik; Ondare taldeari eta beste norbanako batzuei, egitasmoari hasieratik eman dioten bultzadagatik eta Satorrak taldeari, egindako lan guztiagatik. Pozik daude guztiak, Apezteguíak esan duen moduan, erakusketa dagozkion koordenatuetan ikusita.
|