|
2001
|
|
|
Urraul Beheko haranean kokatutako zenbait despopulamendutan. Aizpe, Apardues, Ascoz, Argiroz, Muro eta Puio n, hurrenez hurren?
|
eginiko
indusketen arabera25, espazioarengiza okupazio handia sumatzen da. Sei toki horiek Nafarroa nuklearrean kokatutadaude, eta indusketa arkeologikoen bidez ikertu ondoren, guztiek honako ezaugarrikomun hauek erakusten dituztela frogatu da:
|
|
|
Eliza zaharrena barrukoa da, oinplantaoriginala duena, itxura errektangeluarrekoa; Eliza bisigotikotzat hartu izan da tradizionalki, barneko elizako horman dagoen ferra arku itxiko leihotxoa izanik. Barnean
|
egindako
indusketek, ordea, XIII XVII. mendeetako kronologia eman zuten.
|
|
2002
|
|
|
Mende honen bigarren hamarkadan hainbat trikuharritan
|
egindako
indusketetan (Portuzargaña E, Intxusburu, Beotegiko Murkoa...) egur ikatz zatitxoak edokimoak kausitu zituzten eta hauek su eta argi eskaintzak izan zitezkeela uste zuenJ. M. Barandiaranek (1953); Leisner ek, berriz, (1951), su garbitzaileak?
|
|
|
Gaur egungo metodologiari jarraituz berrinduskatuz gero, ganberaren inguruko informazio gehiago lortuko genuke noski, baina agian ezgenuke izango ziurtasun osoa zulogune horien jatorriaz. Horrela, horiei buruzkoindusketa txostenean Urrezuloko Armurea (Idiazabal) aipatzen da antzeko gisa, baina ez dugu zalantzarik, bertan
|
egindako
indusketari esker eurek ere bazekitelahemen zegoen zuloa urre biltzaile batzuek hondeatutakoa zela. Horregatik, ezlitzateke baztertzekoa zulo horiek ere horregatik agertzea, Irukutzetako trikuharriko alboko harlauza batean esaldi hau margotuta baitzegoen:
|
|
|
Dombate n (A Coruña)
|
egindako
indusketan ikusi ahal izan zen, trikuharrisoil bat zegoen toki berean sarbidedun bat gainezarri zela, lehenengo trikuharriarenganbera zati bat (2, 5x1, 5 m koa) kontserbatzen baitzen bigarren hilobiaren tumulupean (Bello Dieguez, 1997). Gainera, azken horren ganberan, baina bigarren fasehorri dakogion erabilerako materialak aurkitutako tokia baino maila baxuago batean, gordailu erritual bat (arestiko hilobitik eramana eta bigarrena erabiltzen hasiaurretik lagatakoa) izan zitekeena bereizi ahal izan zen.
|
|
|
Lur geruza horretan, sarritan, ganberatik ateratakoak diren materialak agertzendira (adibidez Otsaarte), baina baita mendeetan toki horietan bizitako biztanleentresna eta lurrontzi zatiak ere. Azken urteetan
|
egindako
indusketek (Trikuaizti I, Larrarte, Mandubi Zelaia eta Zorroztarri) nahiko argi utzi dute ia soilik harrizkoindustria azaltzen dela, baina honen ezugarriek ez dute zerikusirik ganberakoekin.Harrizko objektuak ganberan baino ugariagoak dira; hauen artean gehienbatlanketa hondakinak eta etxeko tresnak aipatu lirateke (marruskak, mozturak, zulagailuak, etab.; gezi puntak edo geometrikoak salbuespena... Horienpresentzia bertan egin ziren jardueren ondorioz uler daiteke.
|
|
|
Hauek, sarritan, ezkutaleku izan zitezkeen piztientzat, saguentzat (Mandubi Zelaian giza hezurrak kirrikatzen ibili izanarenfrogak daude), untxientzat...; beste batzuetan, berriz, artzain aterpe edo abarolekuizan dira. Azken urteetan Gipuzkoan
|
egindako
indusketetan soilik bi trikuharritan (Larrarte eta Mandubi Zelaia) kontserbatu dira hezurrak, eta denak gizakienak.Agian, beste indusketa batzuetan ere agertuko ziren (Nafarroako Longarren, TresMontes en, Aizibita en, eta abarretan), nahiz eta oso ohikoa ez izan; baina horieiburuzko ikerketen emaitzak argitaratzeke daude.
|
|
|
Denboran zehar, ukaezina da hiriak arkeologoen eta bildumazaleen arteansortu duen interesa. Erroman XVI. mendean
|
eginiko
indusketak jarriko dituguadibide gisa, Aro Klasikoko aztarnak, eta, horien artean, aztarna monumental etaikusgarrienak errekuperatzeko asmoz egin zirenak, hain zuzen. Italiako beste hiribatzuetan, eta baita gainerako Europako beste askotan ere, XVIII, XIX eta XX.mendeetan eginiko ekintzak antzeko interesei dagozkie.
|
|
|
Hizkuntzari esker, Cro magnon espezieak pentsatzen eta pentsatua adierazten ikasi zuen. Neanderthal gizakia berba egin barik eta pentsatu barik hil zela esan ohi da; hala ere, besteak beste, Atapuerca-n
|
egindako
indusketei esker, gauzak bes tela izan zirela pentsa daiteke. Atapuerca-ko ikerketei esker, badirudi Neanderthal gizakiak zelanbaiteko soinuak kodetzeko gaitasuna izan zuela, nahiz eta zeregin horretan Cro magnon gizakiak aurrerago jo zuen.
|
|
2006
|
|
|
19). Normalean, Durangaldean eta Bizkaian, García Camino-k berak
|
egindako
indusketetan eta beste leku batzuetan ikusitakoaren arabera, hilobi hauek, hilerrietan elizaren alde hurbilenean ezartzen ziren, Jainkoagandik eta, beraz, salbaziotik gertuen izateko (zenbat eta elizaren abside ingurutik urrunago, gero eta hilobi pobreagoak eta sinpleagoak aurkitzen dira indusketetan), hala ere, hauek ez lurperaturik, baina bai ekialdeko hormetan eta, beti alderik aberatsenean (G... 228) 77 Hala ere, badira elizen barruan aurkitu diren sarkofagoak ere, San Petri Tabirakoan daudenen modura, baina hasieratik bertan egongo ote ziren ez dakigu, beraz, bistan bai, baina seguru asko ekialdeko fatxadari lotuta78 Horrek guztiak azalduko luke zergatik daukan idatzia albo batean (horma baten kontrara edo egon zitekeen), eta lurperatuta egoteko oso logikoa ez zena izango (idazteak zeukan konnotazioarekin eta ez zelako merkea izango artisau bat horretarako kontratatzea, gero bere lana ikusiko ez bazen).
|
|
|
biak ala biak eliza batean edo hari lotutako hilerri batean kokatuta egoteak tipologian hurbiltzen ditu, hain zuzen ere, haien funtzioa ere berdina delako (eta ez soilik testuingurua96): funerarioa, eta lurperatzea non dagoen adierazten duena, I. García Camino-k berak
|
egindako
indusketetan beste zenbait kasutan ziurtatuta ikusi ahal izan duenez (Azkarate eta García Camino, 1996: 256).
|
|
|
Bigarren epigrafe funerario bat ere badaukagu Tobillasen (bertako dokumentazioaren aberastasuna azpimarratzen duena56), eta zaharberritzeko
|
egindako
indusketa eta lanetan aurkitu zena (Azkarate, Fernández de Jauregi eta Núñez, 1996: 71).
|
|
|
263 Horrela gertatu zen, dirudienez, adibidez, Durangon seguru asko; Joan I.ak egindako 1372ko hiri gutunaren berrespena iritsi ez zaigularik, horrela adierazten dute zenbait dokumentuaipamenek eta Belén Bengoetxea eta Silvia Cajigas ek (1997)
|
egindako
indusketek agertzen dute aipamen horiekin lotu zitekeen suterik egile honen hipotesi gisa (Agirre García, J. (2004): –La Vida social urbana en el País Vasco:
|
|
|
Haizeolak edo agorrolak dira Oiola IVkoak Enkarterrin Iñaki Pereda k
|
egindako
indusketetan (Pereda, 1992/ 1993).
|
|
2009
|
|
|
|
Egindako
indusketak ondorengo ezaugarrien arabera sailka daitezke: a) hobiaren kokapen testuingurua; b) hobiak dituen ezaugarriak; eta c) hobian daudenpertsonen ezaugarriak.
|