|
2008
|
|
|
Artistak berak Pelay Orozcoren Oteiza. Su vida, su obra, su pensamiento, su palabra liburuan horrela gogoratzen
|
du
krisi hura:
|
|
|
1935ean Narkis de Balenziagarekin Ameriketarako bidaia hasi aurretik, Oteizak Maternidad lanaren ezaugarri formal berdinak dituzten zenbait eskultura egin
|
zituen
, nahiz eta gaiak bestelakoak izan. Eskultura horietan argi geratzen da ezen Oteizak, hizkuntza plastiko pertsonala izan aurretik, frogatu zituela bere inguruan nahiz europar abangoardietan aurkitzen zituen erabilera formal eta materialak.
|
|
|
1935ean Narkis de Balenziagarekin Ameriketarako bidaia hasi aurretik, Oteizak Maternidad lanaren ezaugarri formal berdinak dituzten zenbait eskultura egin zituen, nahiz eta gaiak bestelakoak izan. Eskultura horietan argi geratzen da ezen Oteizak, hizkuntza plastiko pertsonala izan aurretik, frogatu
|
zituela
bere inguruan nahiz europar abangoardietan aurkitzen zituen erabilera formal eta materialak. Garai horretako eskulturarik esanguratsuenak dira 1931 urteko Adan y Eva, Tangente S/ A, 1935eko Figura comprendiendo políticamente, eta urte bereko Paulino Uzkudun.
|
|
|
1935ean Narkis de Balenziagarekin Ameriketarako bidaia hasi aurretik, Oteizak Maternidad lanaren ezaugarri formal berdinak dituzten zenbait eskultura egin zituen, nahiz eta gaiak bestelakoak izan. Eskultura horietan argi geratzen da ezen Oteizak, hizkuntza plastiko pertsonala izan aurretik, frogatu zituela bere inguruan nahiz europar abangoardietan aurkitzen
|
zituen
erabilera formal eta materialak. Garai horretako eskulturarik esanguratsuenak dira 1931 urteko Adan y Eva, Tangente S/ A, 1935eko Figura comprendiendo políticamente, eta urte bereko Paulino Uzkudun.
|
|
|
1935ean Hego Amerikan zehar bidaiatzeari ekin
|
zion
, eta bertan 1948ra arte egon zen: Argentinan, Perun, Txilen nahiz Kolonbian egonaldiak eginez.
|
|
|
Argentinan, Perun, Txilen nahiz Kolonbian egonaldiak eginez. Bertan, proiektu eta ikerkuntza anitz burutu
|
zituen
, horietako asko, dudarik gabe garrantzitsuenak, kultura primitiboen inguruan. Hego Amerikara iritsi bezain laster, bertako artistekin harremanetan ipini zen13 Lehen harreman horiei esker, Oteizak Buenos Airesen eta Santiagon bi konferentzia eman zituen, bietan testu berbera aurkeztuz.
|
|
|
Bertan, proiektu eta ikerkuntza anitz burutu zituen, horietako asko, dudarik gabe garrantzitsuenak, kultura primitiboen inguruan. Hego Amerikara iritsi bezain laster, bertako artistekin harremanetan ipini zen13 Lehen harreman horiei esker, Oteizak Buenos Airesen eta Santiagon bi konferentzia eman
|
zituen
, bietan testu berbera aurkeztuz. Txileko konferentzia Oteizak bertako Arte Ederretako Museoan egin zuen erakusketaren barnean kokatu zen.
|
|
|
Hego Amerikara iritsi bezain laster, bertako artistekin harremanetan ipini zen13 Lehen harreman horiei esker, Oteizak Buenos Airesen eta Santiagon bi konferentzia eman zituen, bietan testu berbera aurkeztuz. Txileko konferentzia Oteizak bertako Arte Ederretako Museoan egin
|
zuen
erakusketaren barnean kokatu zen. Erakusketa horretan 24 eskultura aurkeztu zituen.
|
|
|
Txileko konferentzia Oteizak bertako Arte Ederretako Museoan egin zuen erakusketaren barnean kokatu zen. Erakusketa horretan 24 eskultura aurkeztu
|
zituen
. Actualidad de la Raza Vasca en el movimiento artístico europeo izan zen konferentziaren izenburua.
|
|
|
Lehen testu horretan gero bere lanean hain garrantzitsuak izango ziren zenbait gai jorratu
|
zituen
. Izan ere, renacimiento vasco edo euskal pizkundea zeritzonaren beharra azaltzen zuen.
|
|
|
Lehen testu horretan gero bere lanean hain garrantzitsuak izango ziren zenbait gai jorratu zituen. Izan ere, renacimiento vasco edo euskal pizkundea zeritzonaren beharra azaltzen
|
zuen
. Renacimiento vasco horren esanahia, hala ere, ez da 60ko hamarkadan Oteizaren testuetan zuenaren berdina, bere funtsa ez baita euskal kulturaren jarrera, adierazpide eta mito zaharkituak artearen bidez irudikatzea edo azaltzea.
|
|
|
Renacimiento vasco horren esanahia, hala ere, ez da 60ko hamarkadan Oteizaren testuetan zuenaren berdina, bere funtsa ez baita euskal kulturaren jarrera, adierazpide eta mito zaharkituak artearen bidez irudikatzea edo azaltzea. Oteizaren aburuz, testu horretan azaltzen
|
zuen
modura, hori erromantizismoan erortzea izango litzateke. Arteak mito horiei espresio eta forma gaurkotua eman behar zien, eta horrek esan nahi zuen artearen emaitzak beti etorkizunerantz zuzenduta zeudela, beti berrikuntza proposatu zutela:
|
|
|
Oteizaren aburuz, testu horretan azaltzen zuen modura, hori erromantizismoan erortzea izango litzateke. Arteak mito horiei espresio eta forma gaurkotua eman behar
|
zien
, eta horrek esan nahi zuen artearen emaitzak beti etorkizunerantz zuzenduta zeudela, beti berrikuntza proposatu zutela:
|
|
|
Oteizaren aburuz, testu horretan azaltzen zuen modura, hori erromantizismoan erortzea izango litzateke. Arteak mito horiei espresio eta forma gaurkotua eman behar zien, eta horrek esan nahi zuen artearen emaitzak beti etorkizunerantz zuzenduta zeudela, beti berrikuntza proposatu
|
zutela
:
|
|
|
liburuan funtsezkoak diren ideiak azaltzen dira: artearen eta mitoen artean erlazio zuzena ezartzen
|
zuen
, eta horrekin lotuta dago 1959an eskulturaren praktika alde batera uzteko arrazoiaren sustraia. Oteizaren iritziz, arteak eginkizun konkretu bat zuen garai bakoitzean, mitoak berritzea, eta funtzio hori betetzen zuenean, arte horrek zentzu guztia galtzen zuen, eta berak proposaturiko imajinek idolo, fetitxe edo merkatuaren produktu bihurtzeko arriskua zeukaten.
|
|
|
artearen eta mitoen artean erlazio zuzena ezartzen zuen, eta horrekin lotuta dago 1959an eskulturaren praktika alde batera uzteko arrazoiaren sustraia. Oteizaren iritziz, arteak eginkizun konkretu bat zuen garai bakoitzean, mitoak berritzea, eta funtzio hori betetzen
|
zuenean
, arte horrek zentzu guztia galtzen zuen, eta berak proposaturiko imajinek idolo, fetitxe edo merkatuaren produktu bihurtzeko arriskua zeukaten. Hori gerta ez zedin, garai bakoitzeko artistek artearen helburuak lortu ondoren arte hori bertan behera utzi lukete, garai berri bati, arte berri bati eta artista berri batzuei lekua uzteko.
|
|
|
artearen eta mitoen artean erlazio zuzena ezartzen zuen, eta horrekin lotuta dago 1959an eskulturaren praktika alde batera uzteko arrazoiaren sustraia. Oteizaren iritziz, arteak eginkizun konkretu bat zuen garai bakoitzean, mitoak berritzea, eta funtzio hori betetzen zuenean, arte horrek zentzu guztia galtzen
|
zuen
, eta berak proposaturiko imajinek idolo, fetitxe edo merkatuaren produktu bihurtzeko arriskua zeukaten. Hori gerta ez zedin, garai bakoitzeko artistek artearen helburuak lortu ondoren arte hori bertan behera utzi lukete, garai berri bati, arte berri bati eta artista berri batzuei lekua uzteko.
|
|
|
Oteizaren iritziz, arteak eginkizun konkretu bat zuen garai bakoitzean, mitoak berritzea, eta funtzio hori betetzen zuenean, arte horrek zentzu guztia galtzen zuen, eta berak proposaturiko imajinek idolo, fetitxe edo merkatuaren produktu bihurtzeko arriskua zeukaten. Hori gerta ez zedin, garai bakoitzeko artistek artearen helburuak lortu ondoren arte hori bertan behera utzi
|
lukete
, garai berri bati, arte berri bati eta artista berri batzuei lekua uzteko.
|
|
|
El Escultor Español Alberto Sánchez? izeneko artikulua argitaratu
|
zuen
. Testu horretan Oteizak arte abstraktuaren eta la representación pura?, errepresentazio soila??
|
|
|
Testu horretan Oteizak arte abstraktuaren eta la representación pura?, errepresentazio soila?? deitzen
|
duenaren
arteko berdintasun eta ezberdintasunez arduratzen zen. Lehen aldiz, arte abstraktua zer izan zitekeen galdegiten zion bere buruari, hurrengo urteetan Oteizaren testu zein eskulturetan garrantzi nagusia izango zuen kezkari hasiera emanez.
|
|
|
deitzen duenaren arteko berdintasun eta ezberdintasunez arduratzen zen. Lehen aldiz, arte abstraktua zer izan zitekeen galdegiten
|
zion
bere buruari, hurrengo urteetan Oteizaren testu zein eskulturetan garrantzi nagusia izango zuen kezkari hasiera emanez.
|
|
|
deitzen duenaren arteko berdintasun eta ezberdintasunez arduratzen zen. Lehen aldiz, arte abstraktua zer izan zitekeen galdegiten zion bere buruari, hurrengo urteetan Oteizaren testu zein eskulturetan garrantzi nagusia izango
|
zuen
kezkari hasiera emanez.
|
|
|
Kolonbiako Cauca departamentuko Popayan Unibertsitateko aldizkarian argitaratu
|
zuen
Oteizak 1944 urtean. Sobre el Arte Nuevo en la Postguerra. Carta a los Artistas de América?, bere lehen idatzi garrantzitsua, eta ziur asko bere testurik landuena, hainbat gai jorratzen zituena:
|
|
|
Kolonbiako Cauca departamentuko Popayan Unibertsitateko aldizkarian argitaratu zuen Oteizak 1944 urtean. Sobre el Arte Nuevo en la Postguerra. Carta a los Artistas de América?, bere lehen idatzi garrantzitsua, eta ziur asko bere testurik landuena, hainbat gai jorratzen
|
zituena
: artearen eta mitoen arteko erlazioa, denboraren eta artelanaren arteko erlazioa, estetikaren eta sakratuaren arteko harremanak edo pintura muralaren arazo formalak.
|
|
|
artearen eta mitoen arteko erlazioa, denboraren eta artelanaren arteko erlazioa, estetikaren eta sakratuaren arteko harremanak edo pintura muralaren arazo formalak. Horiek guztiak aztertuta, arteak nondik nora joan edo eboluzionatu
|
lukeen
argitu nahi zuen. Lehen abangoardietan ohikoa zen bezala, testu hau planteamendu estetikoen manifestu bat zen, zeina komunikabide baten bidez beste artistei, kasu honetan Ameriketako artistei, zuzendua zegoen, Oteizak uste baitzuen Europako arte zaharkitua Ameriketako artista gazteek berrituko zutela.
|
|
|
Horiek guztiak aztertuta, arteak nondik nora joan edo eboluzionatu lukeen argitu nahi zuen. Lehen abangoardietan ohikoa zen bezala, testu hau planteamendu estetikoen manifestu bat zen, zeina komunikabide baten bidez beste artistei, kasu honetan Ameriketako artistei, zuzendua zegoen, Oteizak uste baitzuen Europako arte zaharkitua Ameriketako artista gazteek berrituko
|
zutela
.
|
|
|
Testu horretan Oteizak kontsideratzen
|
zuen
bere lanak aurreneko abangoardien segida izan behar zuela, garai historiko bakoitzean artea norabide zehatz bati jarraituz garatzen da eta. Artista gazteen, hau da, Oteizaren belaunaldiko artisten eginbeharra, eta batez ere artista amerikarren eginbeharra, aurreko artisten emaitzak jaso, aztertu, ondorioak atera eta garai berrien beharren arabera garatzea litzateke14 Arteak artista ezberdinen eskuetan duen garapen eta jarraipen horri Oteizak rigurosa continuidad creadora deitzen zion.
|
|
|
Testu horretan Oteizak kontsideratzen zuen bere lanak aurreneko abangoardien segida izan behar zuela, garai historiko bakoitzean artea norabide zehatz bati jarraituz garatzen da eta. Artista gazteen, hau da, Oteizaren belaunaldiko artisten eginbeharra, eta batez ere artista amerikarren eginbeharra, aurreko artisten emaitzak jaso, aztertu, ondorioak atera eta garai berrien beharren arabera garatzea litzateke14 Arteak artista ezberdinen eskuetan
|
duen
garapen eta jarraipen horri Oteizak rigurosa continuidad creadora deitzen zion.
|
|
|
Testu horretan Oteizak kontsideratzen zuen bere lanak aurreneko abangoardien segida izan behar zuela, garai historiko bakoitzean artea norabide zehatz bati jarraituz garatzen da eta. Artista gazteen, hau da, Oteizaren belaunaldiko artisten eginbeharra, eta batez ere artista amerikarren eginbeharra, aurreko artisten emaitzak jaso, aztertu, ondorioak atera eta garai berrien beharren arabera garatzea litzateke14 Arteak artista ezberdinen eskuetan duen garapen eta jarraipen horri Oteizak rigurosa continuidad creadora deitzen
|
zion
.
|
|
|
14 Oteizak dioen bezala, arte modernoa Gauguin eta Cezannekin hasten da, eta geroxeago, Picassorekin jarraitzen
|
du
. Horien ondorengoak dira Oteizaren ustez bere belaunaldiko artistak.
|
|
|
Aipatu
|
dugun bezala
, testu horretako gai garrantzitsuenetako bat artearen eta mitoaren arteko harremanak ziren. Mitoak dira gizarte edo kultura ezberdinek munduari begiratu eta interpretatzeko beharrezko dituzten tresnak, edo bestela esateko, gizakiok mitoen bitartez munduari zentzua eta esanahia ematen diogu, zentzu sakratua alegia, egunerokotasunari eta denboraren joan etorriaren monotoniari egitura bat ezarriz15 Mitoak sortzea eta, batez ere, mito horiek etengabe berritzea zen testu horretan Oteizarentzat benetako artearen zeregina:
|
|
|
Aipatu dugun bezala, testu horretako gai garrantzitsuenetako bat artearen eta mitoaren arteko harremanak ziren. Mitoak dira gizarte edo kultura ezberdinek munduari begiratu eta interpretatzeko beharrezko dituzten tresnak, edo bestela esateko, gizakiok mitoen bitartez munduari zentzua eta esanahia ematen
|
diogu
, zentzu sakratua alegia, egunerokotasunari eta denboraren joan etorriaren monotoniari egitura bat ezarriz15 Mitoak sortzea eta, batez ere, mito horiek etengabe berritzea zen testu horretan Oteizarentzat benetako artearen zeregina: «Artistak gizartean duen garrantzia datza mito sortzaile izatea dagokion neurrian edo, baldin haien birsortzaile bada, haiek gauzatu behar dituen baldintzen sortzaile den heinean» (Oteiza, 2007b:
|
|
|
Arte hizkuntza batek, hizkuntza plastiko batek, mitoak berreraikitzeko gaitasuna galtzen
|
duenean
, mitoak berritu ordez fosil bihurtzen dira, eta artea idolatria bihurtzen da Oteizaren ustez. Artearen hizkuntza berritzeak mitoen bizitza berritzea dakar, eta hori da artistek gizarte baten barruan duten erantzukizun garrantzitsuena.
|
|
|
Revista de arte y cultura aldizkarian. Reinvención de la estatua? artikulu laburra argitaratu
|
zuen
. Bertan, bi ideia garrantzitsu azpimarra daitezke.
|
|
|
Bertan, bi ideia garrantzitsu azpimarra daitezke. Batetik, Oteizak orduraino eginiko eskulturetan ikusi
|
dugun
ezaugarri espresiboa nabarmentzen zuen: «El artista busca la expresión de la realidad en que vive, del mundo al que pertenece y lucha, al mismo tiempo, por conquistar una realidad mejor».
|
|
|
Bertan, bi ideia garrantzitsu azpimarra daitezke. Batetik, Oteizak orduraino eginiko eskulturetan ikusi dugun ezaugarri espresiboa nabarmentzen
|
zuen
: «El artista busca la expresión de la realidad en que vive, del mundo al que pertenece y lucha, al mismo tiempo, por conquistar una realidad mejor».
|
|
|
Bestetik, urte haietan Oteiza bere hizkuntza plastiko formala definitzen saiatzen ari zen, aurreko artisten emaitzetan oinarritu behar zuen hizkuntza plastiko berria. Horregatik erabiltzen
|
zuen
reinvención hitza izenburuan. «El artista nuevo, descubrirá todas las presencias y se llenará de todas las voces, pero cuando actúe, irá por el análisis a la eliminación y al sacrificio».
|
|
|
«El artista nuevo, descubrirá todas las presencias y se llenará de todas las voces, pero cuando actúe, irá por el análisis a la eliminación y al sacrificio». Ikusten
|
dugunez
, eskulturaren berrikuntza ezabaketan eta sakrifizioan oinarritzen zuen. Urte batzuk geroago, Proposito Experimental.
|
|
|
«El artista nuevo, descubrirá todas las presencias y se llenará de todas las voces, pero cuando actúe, irá por el análisis a la eliminación y al sacrificio». Ikusten dugunez, eskulturaren berrikuntza ezabaketan eta sakrifizioan oinarritzen
|
zuen
. Urte batzuk geroago, Proposito Experimental.
|
|
|
Urte batzuk geroago, Proposito Experimental. 1956 izeneko eskulturetan oso modu argian praktikan jarriko
|
zituen
ideia horiek.
|
|
|
Testu horretan ere, Oteizaren helburua zen azaltzea nondik nora garatu behar zuen eskulturak. Horretarako, ordu arteko bere lau lan eta beraien inplikazio kontzeptualak aztertzen zituen16 Testu horretan bere lanaren eta ideien inguruko hausnarketa bat eginez, hurrengo eskulturetan hain garrantzitsua izango zen beste ondorio batera iritsi zen, zeina oraintxe aipatu
|
dugun
ezabaketarekin estuki loturik zegoen:
|
|
|
Ordu arteko Oteizaren eskulturek kutsu primitiboa zuten, eta masa blokean oinarritzen ziren. Bi ezaugarri horiek eskulturen izaera espresiboa indartzen
|
dute
. Testu horretan, aldiz, eskulturaren, birsortze?
|
|
|
Testu horretan, aldiz, eskulturaren, birsortze? horren oinarria ezabaketan eta hutsunean kokatzean, bere hizkuntza plastiko pertsonala garatzen hasteko lehen pausoa eman
|
zuen
Oteizak.
|
|
|
Aurreko bi testuetan proposaturiko gogoetak egiten
|
zituen
garai berean, Oteizak zenbait ikerketa burutu zituen Kolonbiako Popayan eskualdean. Alde horretan San Agustin eta San Andres deituriko kultura primitiboen aztarnak aurki daitezke, batez ere animalia eta gizaki formak nahasten dituzten eskulturak.
|
|
|
Aurreko bi testuetan proposaturiko gogoetak egiten zituen garai berean, Oteizak zenbait ikerketa burutu
|
zituen
Kolonbiako Popayan eskualdean. Alde horretan San Agustin eta San Andres deituriko kultura primitiboen aztarnak aurki daitezke, batez ere animalia eta gizaki formak nahasten dituzten eskulturak.
|
|
|
Aurreko bi testuetan proposaturiko gogoetak egiten zituen garai berean, Oteizak zenbait ikerketa burutu zituen Kolonbiako Popayan eskualdean. Alde horretan San Agustin eta San Andres deituriko kultura primitiboen aztarnak aurki daitezke, batez ere animalia eta gizaki formak nahasten
|
dituzten
eskulturak. Oteizak ikusi eta aztertu nahi zuen nola garatu ziren aldi berean kulturen adierazpide sinbolikoak eta eskulturaren ezaugarri formalak gizarte primitibo horietan, zeren, aurreko testuetan zioen bezala, kulturaren oinarriak arteak sortzen eta berritzen dituen mitoen bitartez sendotzen baitira.
|
|
|
Alde horretan San Agustin eta San Andres deituriko kultura primitiboen aztarnak aurki daitezke, batez ere animalia eta gizaki formak nahasten dituzten eskulturak. Oteizak ikusi eta aztertu nahi zuen nola garatu ziren aldi berean kulturen adierazpide sinbolikoak eta eskulturaren ezaugarri formalak gizarte primitibo horietan, zeren, aurreko testuetan zioen bezala, kulturaren oinarriak arteak sortzen eta berritzen
|
dituen
mitoen bitartez sendotzen baitira. Ikerketa horien emaitzak 1948an Bilbora itzuli ondoren plazaratu zituen, 1952an Madrilen argitaratu zen Interpretacion estetica de la estatuaria megalitica americana testuan, Oteizak argitaratutako lehen liburuan17 Liburu hori, Quousque tandem?! en modura, zati ezberdinez osatu arren, osotasun bat bezala uler daiteke.
|
|
|
Oteizak ikusi eta aztertu nahi zuen nola garatu ziren aldi berean kulturen adierazpide sinbolikoak eta eskulturaren ezaugarri formalak gizarte primitibo horietan, zeren, aurreko testuetan zioen bezala, kulturaren oinarriak arteak sortzen eta berritzen dituen mitoen bitartez sendotzen baitira. Ikerketa horien emaitzak 1948an Bilbora itzuli ondoren plazaratu
|
zituen
, 1952an Madrilen argitaratu zen Interpretacion estetica de la estatuaria megalitica americana testuan, Oteizak argitaratutako lehen liburuan17 Liburu hori, Quousque tandem?! en modura, zati ezberdinez osatu arren, osotasun bat bezala uler daiteke. Perez de Barradas eta Konrad Preuss etnologoek eginiko ikerketetatik abiatuta, berauei estetikaren esparrutik korrekzioak egiten zizkien Oteizak.
|
|
|
Ikerketa horien emaitzak 1948an Bilbora itzuli ondoren plazaratu zituen, 1952an Madrilen argitaratu zen Interpretacion estetica de la estatuaria megalitica americana testuan, Oteizak argitaratutako lehen liburuan17 Liburu hori, Quousque tandem?! en modura, zati ezberdinez osatu arren, osotasun bat bezala uler daiteke. Perez de Barradas eta Konrad Preuss etnologoek eginiko ikerketetatik abiatuta, berauei estetikaren esparrutik korrekzioak egiten
|
zizkien
Oteizak. Korrekzio horietan oinarriturik, zenbait parekotasun ikusten zituen kultura primitibo horien garapenaren eta europar arteak izandako garapenaren artean.
|
|
|
Perez de Barradas eta Konrad Preuss etnologoek eginiko ikerketetatik abiatuta, berauei estetikaren esparrutik korrekzioak egiten zizkien Oteizak. Korrekzio horietan oinarriturik, zenbait parekotasun ikusten
|
zituen
kultura primitibo horien garapenaren eta europar arteak izandako garapenaren artean. Oteizaren lanak horien ondorengo izan luke.
|
|
|
Korrekzio horietan oinarriturik, zenbait parekotasun ikusten zituen kultura primitibo horien garapenaren eta europar arteak izandako garapenaren artean. Oteizaren lanak horien ondorengo izan
|
luke
. Liburuaren amaieran garai horretan hainbeste interesatzen zitzaion arte berriaren izaeraz galdegiten zuen berriro, 1947ko testuetan azaldutako ideiak ostera ere mahai gainean ipiniz.
|
|
|
Oteizaren lanak horien ondorengo izan luke. Liburuaren amaieran garai horretan hainbeste interesatzen zitzaion arte berriaren izaeraz galdegiten
|
zuen
berriro, 1947ko testuetan azaldutako ideiak ostera ere mahai gainean ipiniz.
|
|
|
Hiru eskultura horiek Oteizaren hizkuntza plastiko pertsonalaren lehen adibideak dira, eta horregatik esan daiteke 1950 urtea izan zela bere ibilbideko urterik garrantzitsuena. Lehen aldiz, gainerako artistekin zituen zorrak alde batera uzten
|
ditu
eta bere ibilbidea garbi definitzen hasten da. Figura para regreso de la muerte eta Coreano lanen kasuan, giza figuraren erdian hutsune bat zabaltzen da, gorputzak sakrifikatu eta tripak husteko helburuarekin eginiko zauri handi bat balitz bezala, eta horri esker kanpoko espazioa eskulturaren osagai izaten hasten da.
|
|
|
Figura para regreso de la muerte eta Coreano lanen kasuan, giza figuraren erdian hutsune bat zabaltzen da, gorputzak sakrifikatu eta tripak husteko helburuarekin eginiko zauri handi bat balitz bezala, eta horri esker kanpoko espazioa eskulturaren osagai izaten hasten da. Horretarako materia kentzea da lehen pausoa, lehen beterik zegoena husten hastea, horrela eskultura osatzen
|
duten
formez gain, inguruko espazioak ere garrantzia hartzen baitu.
|
|
|
Figura para regreso de la muerte eta Coreano lanen kasuan, giza figuraren erdian hutsune bat zabaltzen da, gorputzak sakrifikatu eta tripak husteko helburuarekin eginiko zauri handi bat balitz bezala, eta horri esker kanpoko espazioa eskulturaren osagai izaten hasten da. Horretarako materia kentzea da lehen pausoa, lehen beterik zegoena husten hastea, horrela eskultura osatzen duten formez gain, inguruko espazioak ere garrantzia hartzen
|
baitu
.
|
|
|
Ezaugarri formal horietaz gain, eskultura horietan beste ezaugarri garrantzitsu bat aipatu behar da: ordu arteko eskultura eta testuetan mitoak eta ezaugarri primitiboek izan
|
zuten
garrantzia gutxitzen hasten da, eta, horrekin zuzenki erlazionaturik, materialen erabilera espresiboa ere itzaltzen doa. Kultura primitiboetan bezala, Oteizaren kasuan ere ordu arteko eskulturen tratamendu espresiboa mitoen ezaugarri kontzeptualekin zegoen lotuta.
|
|
|
1947ko. Reinvencion de la estatua? testuan idatzi
|
zuen bezala
, eskulturaren etorkizunean garrantzitsuak ziren bi prozedurak, ezabaketa eta sakrifizioa, eskultura hauetan frogatzen ditu lehen aldiz, eta ondorengo eskulturetan modu erradikalean erabiliko ditu. Coreano eta Figura para regreso de la muerte obren garapena izango da Oteizaren lanik ezagun eta garrantzitsuena, gerora hainbeste buruko min emango zizkion Arantzazuko apostoluen estatuaria.
|
|
|
1947ko. Reinvencion de la estatua? testuan idatzi zuen bezala, eskulturaren etorkizunean garrantzitsuak ziren bi prozedurak, ezabaketa eta sakrifizioa, eskultura hauetan frogatzen
|
ditu
lehen aldiz, eta ondorengo eskulturetan modu erradikalean erabiliko ditu. Coreano eta Figura para regreso de la muerte obren garapena izango da Oteizaren lanik ezagun eta garrantzitsuena, gerora hainbeste buruko min emango zizkion Arantzazuko apostoluen estatuaria.
|
|
|
1947ko. Reinvencion de la estatua? testuan idatzi zuen bezala, eskulturaren etorkizunean garrantzitsuak ziren bi prozedurak, ezabaketa eta sakrifizioa, eskultura hauetan frogatzen ditu lehen aldiz, eta ondorengo eskulturetan modu erradikalean erabiliko
|
ditu
. Coreano eta Figura para regreso de la muerte obren garapena izango da Oteizaren lanik ezagun eta garrantzitsuena, gerora hainbeste buruko min emango zizkion Arantzazuko apostoluen estatuaria.
|
|
|
testuan idatzi zuen bezala, eskulturaren etorkizunean garrantzitsuak ziren bi prozedurak, ezabaketa eta sakrifizioa, eskultura hauetan frogatzen ditu lehen aldiz, eta ondorengo eskulturetan modu erradikalean erabiliko ditu. Coreano eta Figura para regreso de la muerte obren garapena izango da Oteizaren lanik ezagun eta garrantzitsuena, gerora hainbeste buruko min emango
|
zizkion
Arantzazuko apostoluen estatuaria.
|
|
|
1951n eta 1952an argitaratu
|
zituen
artikuluetan, arte abstraktuaren inguruan gogoeta sakona egin zuen Oteizak, bere arreta, batez ere, artelanen arazo estrukturaletara zuzendu zuen. 1947an eskulturaren, reinbentzioa?
|
|
|
1951n eta 1952an argitaratu zituen artikuluetan, arte abstraktuaren inguruan gogoeta sakona egin
|
zuen
Oteizak, bere arreta, batez ere, artelanen arazo estrukturaletara zuzendu zuen. 1947an eskulturaren, reinbentzioa?
|
|
|
1951n eta 1952an argitaratu zituen artikuluetan, arte abstraktuaren inguruan gogoeta sakona egin zuen Oteizak, bere arreta, batez ere, artelanen arazo estrukturaletara zuzendu
|
zuen
. 1947an eskulturaren, reinbentzioa?
|
|
|
hutsunearen bitartez zetorrela uste bazuen, 1951tik aurrera, espazioaren eta estrukturaren arteko erlazioaz arduratzen hasi zen, erlazio hori baitzen Oteizaren gogoetetan artelan abstraktuaren oinarri. Idatzi horien izenburuek Oteizaren interesak edo bere hizkuntza plastikoaren beharrak nondik nora zihoazen garbi azaltzen
|
zuten
: –La investigación abstracta en la escultura actual?, Madrileko Revista Nacional de Arquitectura delakoan 1951n argitaratutako artikulua;. Renovación de la estructura en el arte actual?, 1952ko urtarrilean Revista de Lecarotz izenekoan argitaratua;. V centenario de Leonardo de Vinci?, 1952ko maiatzean Revista de Lecarotz aldizkarian argitaratua;. Escultura dinámica?, 1952an Santanderko Udako Nazioarteko Unibertsitateko kurtsoetan eskainitako hitzaldia.
|
|
|
Eztabaida horien helburuetako bat zen argitzea ea arte abstraktua gai erlijiosoak irudikatzeko erabiltzea zilegi ote zen ala ez (Autore Anitz, 1956). Eztabaida eliza katolikoaren barruan ez ezik, hainbat artisten artean ere ari zen jazotzen, eta Oteizaren testuetan oso garbi azaltzen da, hasieratik artearen eta erlijioaren artean ezarri
|
zituen
parekotasunen ondorioz. Nietzscheren. Jainkoa hil da?
|
|
|
460). Orduko zenbait testutan agerian geratzen zenez, Oteizaren aburuz arte abstraktuak edo arte berriak bete behar zuen ordurainoko arte kristauak bete izan
|
zuen
zeregina. Interpretacion estetica de la estatuaria megalitica americana liburuko azken orrialdeetan zioen bezala:
|
|
|
Eztabaida hauen guztien ondorio zuzenena Arantzazuko proiektua galaraztea izan zen, zeren arte erlijiosoa parametro klasikoetan mantendu behar zela erabaki
|
baitzuten
elizako agintariek. 1954 urteraino, bertako lanak galarazi arte, Oteiza Arantzazuko proiektuan aritu zen buru belarri.
|
|
|
1954 urteraino, bertako lanak galarazi arte, Oteiza Arantzazuko proiektuan aritu zen buru belarri. Jakina denez, 1964 arte ezin izan
|
zuen
amaitu.
|
|
|
1956? deituriko proiektuari hasiera eman
|
zion
Oteizak. Serie horretako eskulturei esker Sao Paoloko IV. Bienaleko eskultore atzerritar hoberenaren saria irabazi zuen.
|
|
|
deituriko proiektuari hasiera eman zion Oteizak. Serie horretako eskulturei esker Sao Paoloko IV. Bienaleko eskultore atzerritar hoberenaren saria irabazi
|
zuen
. Eskultura horiek. Proposito experimental 56?
|
|
|
Eskultura horiek. Proposito experimental 56? izeneko testuarekin batera bidali
|
zituen
Brasilera, zeinak bere asmo eta helburuak azaltzen zituen.
|
|
|
Eskultura horiek. Proposito experimental 56? izeneko testuarekin batera bidali zituen Brasilera, zeinak bere asmo eta helburuak azaltzen
|
zituen
.
|
|
|
Testua erabat programatikoa zen, aurkeztutako eskulturak eta haiekin burutu nahi zuen asmoa azaltzeko idatzirik zegoena. Bertan Kandinsky, Mondrian eta Malevich en lanak aztertzen
|
zituen
, eta Oteizak azken horren jarraitzaile modura aurkezten zuen bere burua. Serie horretako eskulturetan, lehenago hutsunea deitu zuen ezaugarri formala orain nabarmendu egiten zen, espazio desokupatua bihurtuta.
|
|
|
Testua erabat programatikoa zen, aurkeztutako eskulturak eta haiekin burutu nahi zuen asmoa azaltzeko idatzirik zegoena. Bertan Kandinsky, Mondrian eta Malevich en lanak aztertzen zituen, eta Oteizak azken horren jarraitzaile modura aurkezten
|
zuen
bere burua. Serie horretako eskulturetan, lehenago hutsunea deitu zuen ezaugarri formala orain nabarmendu egiten zen, espazio desokupatua bihurtuta.
|
|
|
Bertan Kandinsky, Mondrian eta Malevich en lanak aztertzen zituen, eta Oteizak azken horren jarraitzaile modura aurkezten zuen bere burua. Serie horretako eskulturetan, lehenago hutsunea deitu
|
zuen
ezaugarri formala orain nabarmendu egiten zen, espazio desokupatua bihurtuta. Prozedura horren legitimitatea Malevich en pinturetako planoetan aurkitzen zuen, errusiarraren pinturetan 2 dimentsioko irudia zena espazio errealera eramanez.
|
|
|
Serie horretako eskulturetan, lehenago hutsunea deitu zuen ezaugarri formala orain nabarmendu egiten zen, espazio desokupatua bihurtuta. Prozedura horren legitimitatea Malevich en pinturetako planoetan aurkitzen
|
zuen
, errusiarraren pinturetan 2 dimentsioko irudia zena espazio errealera eramanez. Plano horiei unidad Malevich deitu zien, eta haien konbinazioaren bidez, 3 figura geometriko, zilindroa, esfera eta kuboa desokupatzen saiatu zen, kontzeptualki jatorri mistiko garbia zuen espazio huts eta isila aurkitu nahian.
|
|
|
Prozedura horren legitimitatea Malevich en pinturetako planoetan aurkitzen zuen, errusiarraren pinturetan 2 dimentsioko irudia zena espazio errealera eramanez. Plano horiei unidad Malevich deitu
|
zien
, eta haien konbinazioaren bidez, 3 figura geometriko, zilindroa, esfera eta kuboa desokupatzen saiatu zen, kontzeptualki jatorri mistiko garbia zuen espazio huts eta isila aurkitu nahian.
|
|
|
Baina. Proposito experimental 56? serieko emaitzak ez ziren nahiko izan Oteizarentzat bere helburuak lortzeko, eta hurrengo bi urteetan, 1959 arte, Cajas vacías eta Cajas metafísicas deituriko eskultura sorta burutu
|
zuen
, aurrekoen hustutze prozedura azken muturreraino eramanez. 1950ean Figura para regreso de la muerte eta Coreano eskulturetan lehen aldiz agertutako hutsunearen ideia espazio huts bihurtzen da.
|
|
|
1950ean Figura para regreso de la muerte eta Coreano eskulturetan lehen aldiz agertutako hutsunearen ideia espazio huts bihurtzen da. Eskultura haietan hutsune hori giza figura batek inguratzen
|
zuen
. Orain, giza figura hori erabat ezabatu eta sakrifikatu egiten zen, eta eskulturak espazio huts hori seinalatzeko beharrezkoak diren plano minimoez bakarrik osatzen ziren19 Prozedura horrekin, bere testuetan agertzen joan ziren ideia garrantzitsuenak, hala nola ezabaketa, sakrifizioa edo hutsunea, sinbolo bakar batean elkartzen ziren, espazio huts edo vacío cronlech horren barruan.
|
|
|
Hastapeneko testuetan artearen eginbehar erlijiosoa mitoarekin erlazionatzen bazen ere, orain arte abstraktua eta arte kristaua huts horretan batzen ziren, Quousque tandem?! en Estetika ezkorra deitu
|
zuenaren bitartez
. Estetika horrek mistikoetatik eta teologia ezkorretik jasotzen zuen eragin zuzena eta, bereziki, Quousque tandem?! en azaltzen zuen bezala, Gurutzeko Joan Deunaren lanetatik20 Horregatik, huts horretan arte hizkuntzak eta behar espiritual eta erlijiosoek aldi berean soluzio berbera, bakarra aurkitzen zuten, Huts horren sinboloaren bidez artea eta erlijioa uztartuz.
|
|
|
Hastapeneko testuetan artearen eginbehar erlijiosoa mitoarekin erlazionatzen bazen ere, orain arte abstraktua eta arte kristaua huts horretan batzen ziren, Quousque tandem?! en Estetika ezkorra deitu zuenaren bitartez. Estetika horrek mistikoetatik eta teologia ezkorretik jasotzen
|
zuen
eragin zuzena eta, bereziki, Quousque tandem?! en azaltzen zuen bezala, Gurutzeko Joan Deunaren lanetatik20 Horregatik, huts horretan arte hizkuntzak eta behar espiritual eta erlijiosoek aldi berean soluzio berbera, bakarra aurkitzen zuten, Huts horren sinboloaren bidez artea eta erlijioa uztartuz. Espazio huts horretan Oteizaren eskuak hutsik geratzen ziren, lanean jarraitzeko materialik gabe, baina aldi berean, estetika ezkorra deitzen zuenaren bitartez, 1952 urtean Interpretacion estetica de la estatuaria megalitica americana liburuan, lehen ikusi dugun beharrari erantzuna eman zion:
|
|
|
Hastapeneko testuetan artearen eginbehar erlijiosoa mitoarekin erlazionatzen bazen ere, orain arte abstraktua eta arte kristaua huts horretan batzen ziren, Quousque tandem?! en Estetika ezkorra deitu zuenaren bitartez. Estetika horrek mistikoetatik eta teologia ezkorretik jasotzen zuen eragin zuzena eta, bereziki, Quousque tandem?! en azaltzen
|
zuen bezala
, Gurutzeko Joan Deunaren lanetatik20 Horregatik, huts horretan arte hizkuntzak eta behar espiritual eta erlijiosoek aldi berean soluzio berbera, bakarra aurkitzen zuten, Huts horren sinboloaren bidez artea eta erlijioa uztartuz. Espazio huts horretan Oteizaren eskuak hutsik geratzen ziren, lanean jarraitzeko materialik gabe, baina aldi berean, estetika ezkorra deitzen zuenaren bitartez, 1952 urtean Interpretacion estetica de la estatuaria megalitica americana liburuan, lehen ikusi dugun beharrari erantzuna eman zion:
|
|
|
Hastapeneko testuetan artearen eginbehar erlijiosoa mitoarekin erlazionatzen bazen ere, orain arte abstraktua eta arte kristaua huts horretan batzen ziren, Quousque tandem?! en Estetika ezkorra deitu zuenaren bitartez. Estetika horrek mistikoetatik eta teologia ezkorretik jasotzen zuen eragin zuzena eta, bereziki, Quousque tandem?! en azaltzen zuen bezala, Gurutzeko Joan Deunaren lanetatik20 Horregatik, huts horretan arte hizkuntzak eta behar espiritual eta erlijiosoek aldi berean soluzio berbera, bakarra aurkitzen
|
zuten
, Huts horren sinboloaren bidez artea eta erlijioa uztartuz. Espazio huts horretan Oteizaren eskuak hutsik geratzen ziren, lanean jarraitzeko materialik gabe, baina aldi berean, estetika ezkorra deitzen zuenaren bitartez, 1952 urtean Interpretacion estetica de la estatuaria megalitica americana liburuan, lehen ikusi dugun beharrari erantzuna eman zion:
|
|
|
Estetika horrek mistikoetatik eta teologia ezkorretik jasotzen zuen eragin zuzena eta, bereziki, Quousque tandem?! en azaltzen zuen bezala, Gurutzeko Joan Deunaren lanetatik20 Horregatik, huts horretan arte hizkuntzak eta behar espiritual eta erlijiosoek aldi berean soluzio berbera, bakarra aurkitzen zuten, Huts horren sinboloaren bidez artea eta erlijioa uztartuz. Espazio huts horretan Oteizaren eskuak hutsik geratzen ziren, lanean jarraitzeko materialik gabe, baina aldi berean, estetika ezkorra deitzen
|
zuenaren bitartez
, 1952 urtean Interpretacion estetica de la estatuaria megalitica americana liburuan, lehen ikusi dugun beharrari erantzuna eman zion:
|
|
|
Estetika horrek mistikoetatik eta teologia ezkorretik jasotzen zuen eragin zuzena eta, bereziki, Quousque tandem?! en azaltzen zuen bezala, Gurutzeko Joan Deunaren lanetatik20 Horregatik, huts horretan arte hizkuntzak eta behar espiritual eta erlijiosoek aldi berean soluzio berbera, bakarra aurkitzen zuten, Huts horren sinboloaren bidez artea eta erlijioa uztartuz. Espazio huts horretan Oteizaren eskuak hutsik geratzen ziren, lanean jarraitzeko materialik gabe, baina aldi berean, estetika ezkorra deitzen zuenaren bitartez, 1952 urtean Interpretacion estetica de la estatuaria megalitica americana liburuan, lehen ikusi
|
dugun
beharrari erantzuna eman zion:
|
|
|
Estetika horrek mistikoetatik eta teologia ezkorretik jasotzen zuen eragin zuzena eta, bereziki, Quousque tandem?! en azaltzen zuen bezala, Gurutzeko Joan Deunaren lanetatik20 Horregatik, huts horretan arte hizkuntzak eta behar espiritual eta erlijiosoek aldi berean soluzio berbera, bakarra aurkitzen zuten, Huts horren sinboloaren bidez artea eta erlijioa uztartuz. Espazio huts horretan Oteizaren eskuak hutsik geratzen ziren, lanean jarraitzeko materialik gabe, baina aldi berean, estetika ezkorra deitzen zuenaren bitartez, 1952 urtean Interpretacion estetica de la estatuaria megalitica americana liburuan, lehen ikusi dugun beharrari erantzuna eman
|
zion
:
|
|
|
19 Eskultura xume eta isil hauen bidez, Oteizak bere eskultore ibilbidea amaituta zegoela adierazi
|
zuen
: Homenaje al estilema vacío del cubismo (1959); Unidad mínima (1959); Oposición de dos diedros (1959); Homenaje a Velázquez (1959) edota Homenaje a Leonardo (1959).
|
|
|
Estetika ezkorraren bidez lortutako huts horretan Oteizak eraldaketa espiritualaren sinboloa ikusten
|
zuen
, benetako bizitzara salto egiteko gaitasuna ematen zion eraldaketa espirituala. Benetako bizitzak ez zuen munduaren joan etorriarekin zerikusirik, ezta heriotzarekin ere, ezpada horien aurka arteak eraikitzen zituen sinboloekin.
|
|
|
Estetika ezkorraren bidez lortutako huts horretan Oteizak eraldaketa espiritualaren sinboloa ikusten zuen, benetako bizitzara salto egiteko gaitasuna ematen
|
zion
eraldaketa espirituala. Benetako bizitzak ez zuen munduaren joan etorriarekin zerikusirik, ezta heriotzarekin ere, ezpada horien aurka arteak eraikitzen zituen sinboloekin.
|
|
|
Estetika ezkorraren bidez lortutako huts horretan Oteizak eraldaketa espiritualaren sinboloa ikusten zuen, benetako bizitzara salto egiteko gaitasuna ematen zion eraldaketa espirituala. Benetako bizitzak ez zuen munduaren joan etorriarekin zerikusirik, ezta heriotzarekin ere, ezpada horien aurka arteak eraikitzen
|
zituen
sinboloekin.
|
|
|
Hau horrela izanda, nola jarraitu artea egiten? Ez al
|
zuen
dagoeneko esan 1935eko bere lehen testuan garai bakoitzeko arteak bere helburuak lortu ondoren arte hori garatzen jarraitzea idolatrian erortzea zela. Nola segi artelanak egiten, segituan beraien betebehar espirituala ahaztuta museoetako paretetan zintzilikatutako idolo bihurtzen badira, hau da, ikusleek gurtuko dituzten jainko faltsuak bihurtzen badira?
|
|
|
Ez al zuen dagoeneko esan 1935eko bere lehen testuan garai bakoitzeko arteak bere helburuak lortu ondoren arte hori garatzen jarraitzea idolatrian erortzea zela? Nola segi artelanak egiten, segituan beraien betebehar espirituala ahaztuta museoetako paretetan zintzilikatutako idolo bihurtzen badira, hau da, ikusleek gurtuko
|
dituzten
jainko faltsuak bihurtzen badira. Horren ondorioz, 1959 urtean Oteizak artea egiteari utzi zion.
|
|
|
Nola segi artelanak egiten, segituan beraien betebehar espirituala ahaztuta museoetako paretetan zintzilikatutako idolo bihurtzen badira, hau da, ikusleek gurtuko dituzten jainko faltsuak bihurtzen badira? Horren ondorioz, 1959 urtean Oteizak artea egiteari utzi
|
zion
.
|
|
|
1961 urtean, Oteizak aurreko testuetan garatutako ideia estetiko guztiak liburu bakar batetan biltzeko saiakera egin
|
zuen
, bere helburu nagusia bere artearen garapenaren ildo logikoa ulertzea baitzen, ezaguna suertatzen zaigun Ley De los Cambios en el Arte (Oteiza, 2007a: 501) deritzon legearen bidez. Quousque tandem?! eko orrietan saiakera horren berri aurkitu dezakegu:
|
|
|
«Beste bat zen liburu hau. Beste hau Madrilen aterako da eta bertan uzten
|
dut
nire esperientzia pertsonalari buruz zor dudan lekukotasun puntuala arte garaikidean niri dagokidan ikerketaren barruan» (Oteiza, 2007a: 433).
|
|
|
20«. Ezkor? (estetika ezkorra, teologia ezkorra, politika, demagun, ezkorra) hitzak hemen aipatzen
|
du
ezezko jarraituen bidez era sortzailean jokatzeko prozedura, ezabaketa sorta progresiboan, era fenomenologikoan, egiazko helburua edo lortu nahi dugun ekintza isolatzeko aldendu behar dugun guztia parentesi artean murriztuz. Horrela, mistikoen teologiari buruz dakigu ezen ezabaketak ezerez sail baten bidez erdiesten duela azken Ezerez hori (Gurutzeko Joan Deunarengan), non aurkitzen den aurkikuntza zuzenekoan eta harremanetan, komunioan, Jainkoarekin», (Oteiza, 2007:
|
|
|
(estetika ezkorra, teologia ezkorra, politika, demagun, ezkorra) hitzak hemen aipatzen du ezezko jarraituen bidez era sortzailean jokatzeko prozedura, ezabaketa sorta progresiboan, era fenomenologikoan, egiazko helburua edo lortu nahi dugun ekintza isolatzeko aldendu behar dugun guztia parentesi artean murriztuz. Horrela, mistikoen teologiari buruz dakigu ezen ezabaketak ezerez sail baten bidez erdiesten
|
duela
azken Ezerez hori (Gurutzeko Joan Deunarengan), non aurkitzen den aurkikuntza zuzenekoan eta harremanetan, komunioan, Jainkoarekin», (Oteiza, 2007: 497).
|
|
|
Liburu horren zenbait zati Oteiza Fundazioko artxiboan aurki daitezke22 Irakurketa bat nahikoa da ondorio honetara iristeko: bukatu izan
|
balu
, hau izango zen dudarik gabe Oteizak XX. mendeko arteari oparituko zion testurik garrantzitsuena. Hala ere, liburua amaitu gabe geratu zen Oteizaren bulegoko mahaiaren gainean.
|
|
|
Liburu horren zenbait zati Oteiza Fundazioko artxiboan aurki daitezke22 Irakurketa bat nahikoa da ondorio honetara iristeko: bukatu izan balu, hau izango zen dudarik gabe Oteizak XX. mendeko arteari oparituko
|
zion
testurik garrantzitsuena. Hala ere, liburua amaitu gabe geratu zen Oteizaren bulegoko mahaiaren gainean.
|
|
|
Hala ere, liburua amaitu gabe geratu zen Oteizaren bulegoko mahaiaren gainean. Dokumentu berean idatzi
|
zuenez
: « (3 de noviembre, 1961) Es el momento en que decido apartarme de este libro.
|