|
2006
|
|
|
Gure aldizkari honen aztertze arloa oro har soziolinguistika da, euskal soziolinguistika bereziki, bere zentzu zabalean hartuta: hainbat tradizio disziplinarren arteko lotura egiten dakiena, bertan sortzen diren ibilbide eta ikuspegi anitzak osagarri moduan lantzen
|
dituena
, teorikoa eta aplikatua dena, unibertsaltasuna eta lekukotasuna maneiatzen dakiena, eta abar. Hauetako azpimarratze asko jaso dira aldizkari honetan, neurri batean bada ere, bere historian zehar.
|
|
|
Hauetako azpimarratze asko jaso dira aldizkari honetan, neurri batean bada ere, bere historian zehar. Aldizkariaren bilakaeran parte hartu
|
dutenen artean
daude unibertsitate munduarekin lotzen diren ezagutzak eta adituak, bai irakaskuntzarekin eta bai ikerkuntzarekin gauzatzen direnak, baita gauzatu nahi direnak ere; horregatik, unibertsitatearen eta unibertsitarien inplikazioa lortzea beharrezkoa ikusten dugu modu egokienean aurrera egin ahal izateko. Horrela sortu da zenbaki honen aztergai monografikoaren beharra:
|
|
|
Hauetako azpimarratze asko jaso dira aldizkari honetan, neurri batean bada ere, bere historian zehar. Aldizkariaren bilakaeran parte hartu dutenen artean daude unibertsitate munduarekin lotzen diren ezagutzak eta adituak, bai irakaskuntzarekin eta bai ikerkuntzarekin gauzatzen direnak, baita gauzatu nahi direnak ere; horregatik, unibertsitatearen eta unibertsitarien inplikazioa lortzea beharrezkoa ikusten
|
dugu
modu egokienean aurrera egin ahal izateko. Horrela sortu da zenbaki honen aztergai monografikoaren beharra:
|
|
|
unibertsitate mailako soziolinguistika irakaskuntza eta ikerkuntza nolakoak ditugun jakin beharra, nahiz eta zenbaki honetan irakaskuntza landuko den. Horretarako, Euskal Herrian ditugun unibertsitateetara eta unibertsitate mailako bestelako irakaskuntzetara ere joan gara nolako egoera dagoen jasotzeko asmoarekin; zenbaki honetan lortutakoa adierazten
|
dugu
.
|
|
|
Jaso
|
dugunaren araberako
argazkia egiteko, unibertsitate mailako egitasmo bakoitzaren ezaugarri batzuk gogoratzen hasiko gara:
|
|
|
• Deustuko Unibertsitatera (DU) jotzen
|
badugu
, gaur egun Bizkaiko campusean derrigorrezko irakasgai bat dago: Euskal Filologia graduko titulazioan, Soziolinguistika izenekoa.
|
|
|
• Udako Euskal Unibertsitatean (UEU), berez unibertsitate mailako titulaziorik ez da ematen, baina bai zenbait kreditu osagarri lortzeko gorago aipatutako unibertsitateetako titulazioetako baliagarriak diren ikastaroak, unibertsitate mailakoak kontsideratzen direlako, baita soziolinguistikarekin lotzen direnak ere. Duen antolaketa malguarengatik, urtero (edo ia urtero) irakaskuntza mota ezberdinak eskain ditzakete, edo ikastaroen aztergaiak aldatu; zenbait ikastaro beste erakunde batzuekin batera elkarlanean eskaintzen
|
dituzte
, gizartean sumatzen diren premiazko beharrei erantzun nahian. Horrela, gaur egun (2006an), 26 sailen artean, Soziolinguistika eta Glotodidaktika izenekoak ere badaude.
|
|
|
1) Soziolinguistika Klusterrarekin batera (gure aldizkari hau bideratzen
|
duena
, hain zuzen) antolatu dute ikastaroa, eskaintza hau eginez: Erronka Berriak Euskararen Erabileran izeneko ikastaroa, bertan zenbait aztergai landuz eta zenbait irakasle inplikatuz.
|
|
|
1) Soziolinguistika Klusterrarekin batera (gure aldizkari hau bideratzen duena, hain zuzen) antolatu
|
dute
ikastaroa, eskaintza hau eginez: Erronka Berriak Euskararen Erabileran izeneko ikastaroa, bertan zenbait aztergai landuz eta zenbait irakasle inplikatuz.
|
|
|
3) HIZNET Masterrean parte hartzen
|
du
.
|
|
|
Ikusten denez, mota ezberdineko eskaintza dago soziolinguistika arloaren unibertsitate mailako irakaskuntzan Euskal Herrian (gogoratu ez
|
dugula
jaso Nafarroa Garaiko Universidad Pública de Navarra (UPN) eta Universidad de Navarra (UN) pribatuaren informaziorik):
|
|
|
• Bilakaera aldetik: 1) badaude bilakaera positiboa adierazten
|
duten
erakundeak eta egitasmoak, soziolinguistikari dagokionez, arlo honi ematen dioten garrantzia handitzen eta aberasten doalako (MU, UEU, HIZNET); 2) eta alderantziz, badaude garrantzia txikiagotzen eta pobretzen doazenak (UPV/EHU), edo indar gutxirekin mantentzen dutenak (DU, Baionako Fakultatea), eta abar.
|
|
|
• Bilakaera aldetik: 1) badaude bilakaera positiboa adierazten duten erakundeak eta egitasmoak, soziolinguistikari dagokionez, arlo honi ematen
|
dioten
garrantzia handitzen eta aberasten doalako (MU, UEU, HIZNET); 2) eta alderantziz, badaude garrantzia txikiagotzen eta pobretzen doazenak (UPV/EHU), edo indar gutxirekin mantentzen dutenak (DU, Baionako Fakultatea), eta abar.
|
|
|
• Bilakaera aldetik: 1) badaude bilakaera positiboa adierazten duten erakundeak eta egitasmoak, soziolinguistikari dagokionez, arlo honi ematen dioten garrantzia handitzen eta aberasten doalako (MU, UEU, HIZNET); 2) eta alderantziz, badaude garrantzia txikiagotzen eta pobretzen doazenak (UPV/EHU), edo indar gutxirekin mantentzen
|
dutenak
(DU, Baionako Fakultatea), eta abar.
|
|
|
Orokorrean ebaluatu
|
bagenu
, soziolinguistikari ematen zaion garrantziaren arabera, badirudi argi ikusi daitezkeela:
|
|
|
1) UPV/EHU ageri da paradoxa handienak dituen unibertsitate arrunt modura: baldintza onenak izanik (publikoa delako, gizartean adostua dagoelako, handiena eta zabalduena delako, eta abar), modu eta neurri kaskarrenean erantzuten
|
dio
bere testuinguru sozialean (euskal testuinguruan) ematen den aztergai berezi handieneko bati: bi hizkuntzen arteko ukipenaren aztergaia, hain zuzen, soziolinguistika eta antzeko arloak (psikolinguistika, hizkuntzaren gizarte psikologia, hizkuntzaren psikopedagogia, „.) landuz.
|
|
|
bi hizkuntzen arteko ukipenaren aztergaia, hain zuzen, soziolinguistika eta antzeko arloak (psikolinguistika, hizkuntzaren gizarte psikologia, hizkuntzaren psikopedagogia, „.) landuz. Egia da irakaskuntzan bi hizkuntza eredu irekita dituela, euskarazkoa eta erdarazkoa, baita euskarazko materialak sortzen ekiten
|
duela
ere; baina nahikoa al da hori. Soziolinguistikari ez al litzaioke eman leku egokiagorik?
|
|
|
2) MU unibertsitatea ere nahiko paradoxiko azaltzen da, baina kontrako zentzuan oraingoan: nahiz eta unibertsitate txikia eta berria izan, eta pribatua, soziolinguistikari leku aberatsa ematen
|
dio
.
|
|
|
3) Paradoxikoena ordea da, agian, UEU bezalako erakunde bat da: baldintza kaskarrenetan jakin izan
|
duelako
modu nahiko aberatsean soziolinguistika arloa lantzen, zenbait unibertsitari eta aditu inplikatuz. Antzera esan daiteke HIZNET egitasmoaz ere.
|
|
|
Egoera honek erakusten
|
du
, besteak beste: a) euskararen normalizazio bidean (baita eleaniztun bihurtze prozesuan ere), ezinbestekoa zaigula, oraingoz behintzat, instituzio ofizialak eta erakunde sozialak biak normalizazio bidean eragiteko, baita unibertsitate munduan ere; b) egungo egoera hau egoera nahiko extraordinarioa dela, egoera nahiko anormal batean gaudela, egoera normalean nahikoa izan lukeelako bide bakarrak.
|
|
|
Egoera honek erakusten du, besteak beste: a) euskararen normalizazio bidean (baita eleaniztun bihurtze prozesuan ere), ezinbestekoa zaigula, oraingoz behintzat, instituzio ofizialak eta erakunde sozialak biak normalizazio bidean eragiteko, baita unibertsitate munduan ere; b) egungo egoera hau egoera nahiko extraordinarioa dela, egoera nahiko anormal batean gaudela, egoera normalean nahikoa izan
|
lukeelako
bide bakarrak. Artikuluetan jaso diren ebaluaketak ere, gehienbat UPV/EHUren egoeraren aurkezpenetan, nahiko bat datoz hitzaurre honetan esaten ditugunekin.
|
|
|
a) euskararen normalizazio bidean (baita eleaniztun bihurtze prozesuan ere), ezinbestekoa zaigula, oraingoz behintzat, instituzio ofizialak eta erakunde sozialak biak normalizazio bidean eragiteko, baita unibertsitate munduan ere; b) egungo egoera hau egoera nahiko extraordinarioa dela, egoera nahiko anormal batean gaudela, egoera normalean nahikoa izan lukeelako bide bakarrak. Artikuluetan jaso diren ebaluaketak ere, gehienbat UPV/EHUren egoeraren aurkezpenetan, nahiko bat datoz hitzaurre honetan esaten
|
ditugunekin
. Hala bada ere, gerora begira zer espero daitekeen ikustea, eta zer lortu nahi den ikustea ere, epe motzean eta luzean, da garrantzitsuena, baina hau beste baterako utziko dut.
|
|
|
Artikuluetan jaso diren ebaluaketak ere, gehienbat UPV/EHUren egoeraren aurkezpenetan, nahiko bat datoz hitzaurre honetan esaten ditugunekin. Hala bada ere, gerora begira zer espero daitekeen ikustea, eta zer lortu nahi den ikustea ere, epe motzean eta luzean, da garrantzitsuena, baina hau beste baterako utziko
|
dut
.
|
|
|
1) arautu gabeko irakaskuntza: mintegiak, jardunaldiak, masterrak eta graduondokoak, eta doktoretza ikastaroak (azken hauek ere atal honetan sartzen
|
ditu
artikuluaren egileak).
|
|
|
...2) Araututako irakaskuntza, unibertsitateko titulazio arruntetan sartzen dena (1 edo 2 zikloetan), bai soziolinguistika orokorra (modu zabalean ulertuz) eta baita katalanaren soziolinguistika ere, bai derrigorrezkoak direnean eta baita hautazkoak direnean ere; interesgarria da unibertsitate bakoitzean dagoenaren internet helbidea adieraztea, kasu bakoitzeko informazio osoa jasotzeko bidea errazten
|
digulako
.
|
|
|
3) Derrigorrezko bigarren hezkuntzan ere saio batzuk egin dira, eta gehiago egiteko aukerak ere ba omen dira, oraindik gehienbat soziolinguistika eta katalanaren soziolinguistika materialak argitaratzea izan bada ere lortu
|
dutena
.
|
|
|
Gurean atalaren bukaeran sartzen
|
dugu
zorionak emateko azpiatala ere: JAKIN aldizkariari, Ikastolen Elkarteen Federakuntzari, eta J.A. Fishman soziolinguistari.
|
|
|
Lizentziatu titulua lortzeko egin behar diren beste irakasgai batzuekin konparatzen
|
badugu
behintzat.
|
|
|
Lizentziaturaren egungo ikasketetan irakasgaia hautazkoa da, Doktorego Programetan, batetik Hizkuntzalaritzakoan eta bestetik Hizkuntzalaritza Aplikatukoan, irakasten diren ikastaroak (3na kreditu Doktorego Pro� grama bietan) oinarrizkoak izan arren. Gure ustez, iker adar honen agerpena oso txikia da, eta baita ezegonkorra ere, ez da-eta berez derrigorrezko irakasgaia eta esleitzen zaizkion kredituak (6 kreditu) oso gutxi dira-eta, Filologietan eta Itzulpengintza eta Interpretaritzan Lizentziatu titulua lortzeko egin behar diren beste irakasgai batzuekin konparatzen
|
badugu
behintzat.
|
|
|
Horrela kopuru gordinak lerroz lerro (Zentsu Udal ErroldaZentsu) erkaturik momentu bakoitzean adin talde bakoitzak izan dituen aldaketak beha ditzakegu. Portzentaiek, beste alderditik, euskaldungoa adin taldeka une jakin batean nola banatzen den adierazten
|
digute
. Adibidez 1981eko 15 urtetik beherako euskaldunak euskaldungo osoaren% 20’71 ziren, 1986ko euskaldunak adin tarte berean% 21’76a ziren eta 1991koak, kopuruz aurrekoak baino gehiago izanarren proportzio txikiagokoak ziren,% 21’67a hain zuzen.
|
|
|
Ondorengo irudian barne egitura horren islada ekarri nahi izan
|
dugu
. Gazteenen adin taldeak duen pisua bosten bat baino handiagoa izaki baztertu dugu adinarekiko banaketa hobeto antzeman dadin.
|
|
|
Ondorengo irudian barne egitura horren islada ekarri nahi izan dugu. Gazteenen adin taldeak duen pisua bosten bat baino handiagoa izaki baztertu
|
dugu
adinarekiko banaketa hobeto antzeman dadin. Ordenatuetan adin tarte bakoitzari dagokion ehunekoa jarri dugu, orotara% 4 eta% 12 artekoak, eta abzisetan adin tarteak.
|
|
|
Gazteenen adin taldeak duen pisua bosten bat baino handiagoa izaki baztertu dugu adinarekiko banaketa hobeto antzeman dadin. Ordenatuetan adin tarte bakoitzari dagokion ehunekoa jarri
|
dugu
, orotara% 4 eta% 12 artekoak, eta abzisetan adin tarteak.
|
|
|
Honetan, aztertzekoa da 1981eko 40, 60 bitarteko multzoaren bilakaerak. Oso argi antzeman daiteke aurreneko urte horretan euskaldungoan multzo horrek zuen pisua, tontor itxura hartzen
|
duen
lerromakur hori; era berean oso argi beha daiteke ere nola multzo horrek bereari eutsiz, batetik, eragin erlatiboa galdu duen gazteenen mesederako eta, bestetik, desagertze zorian dagoen zaharrenen multzoa irentsia izateko. Azken honek, zaharrenen multzoak, oraindik oso proportzio esanguratsua agertzen du, baina, tamalez, adinaren poderioz ez du gizartean behar adinako eraginik.
|
|
|
Honetan, aztertzekoa da 1981eko 40, 60 bitarteko multzoaren bilakaerak. Oso argi antzeman daiteke aurreneko urte horretan euskaldungoan multzo horrek zuen pisua, tontor itxura hartzen duen lerromakur hori; era berean oso argi beha daiteke ere nola multzo horrek bereari eutsiz, batetik, eragin erlatiboa galdu
|
duen
gazteenen mesederako eta, bestetik, desagertze zorian dagoen zaharrenen multzoa irentsia izateko. Azken honek, zaharrenen multzoak, oraindik oso proportzio esanguratsua agertzen du, baina, tamalez, adinaren poderioz ez du gizartean behar adinako eraginik.
|
|
|
Oso argi antzeman daiteke aurreneko urte horretan euskaldungoan multzo horrek zuen pisua, tontor itxura hartzen duen lerromakur hori; era berean oso argi beha daiteke ere nola multzo horrek bereari eutsiz, batetik, eragin erlatiboa galdu duen gazteenen mesederako eta, bestetik, desagertze zorian dagoen zaharrenen multzoa irentsia izateko. Azken honek, zaharrenen multzoak, oraindik oso proportzio esanguratsua agertzen
|
du
, baina, tamalez, adinaren poderioz ez du gizartean behar adinako eraginik. Agian euskaltzaleok aurkitu genuke bide bat hiztun horiek hizkuntz berreskurapen prozesuan eraginkorragoak izan daitezen.
|
|
|
Azken honek, zaharrenen multzoak, oraindik oso proportzio esanguratsua agertzen du, baina, tamalez, adinaren poderioz ez du gizartean behar adinako eraginik. Agian euskaltzaleok aurkitu
|
genuke
bide bat hiztun horiek hizkuntz berreskurapen prozesuan eraginkorragoak izan daitezen. Egoera normalizatu batean banaketa honek hartuko lukeen itxura biztanleriaren adin banaketari dagokiona izango litzateke.
|
|
|
Agian euskaltzaleok aurkitu genuke bide bat hiztun horiek hizkuntz berreskurapen prozesuan eraginkorragoak izan daitezen. Egoera normalizatu batean banaketa honek hartuko
|
lukeen
itxura biztanleriaren adin banaketari dagokiona izango litzateke.
|
|
|
" Egoera normalizatu batean banaketa honek hartuko
|
lukeen
itxura biztanleriaren adin banaketari dagokiona izango litzateke"
|
|
|
Demagun 1981eko 16 urte bitarteko 33.293 euskaldunak (V. Taula) handik bost urtetara, 1986an, V. Taulako beheko lerroan 20 urte zituztelarik 42.950 zirela eta, beste bost urte geroxeago, V. Taulako hurrengo errenkadan, 25 urte bitartekoan 42.699 euskaldun zeudela. Horrek adieraziko
|
luke
mordo horretan 1981 delako epean euskaldunen kopurua 8657 hiztunetan handitzen dela, baina 1986 epealdian 251 galdu. Hobeto ikusteko honako taula hau eratu dugu:
|
|
|
Horrek adieraziko luke mordo horretan 1981 delako epean euskaldunen kopurua 8657 hiztunetan handitzen dela, baina 1986 epealdian 251 galdu. Hobeto ikusteko honako taula hau eratu
|
dugu
:
|
|
|
Helduen artean, 1986an 16 eta 64 urte zituztenen artean, galerak dira nagusi. Irabazitakoak 1991 baino ez dira eta guztiak adin tarterik gazteenetakoak, galdutakoak, berriz, 14.685 Hau da, aurreneko epealdian helduen euskalduntzeak irabazitako euskaldunetatik% 34’15a ekarri
|
bazuen
ere, bigarren epealdian/ 91irabazitako 28.583 hiztunetatik helduen euskalduntzeak% 6’97a (1991 heldu euskaldun berri) baino ez du azaltzen. Zer gertatu da?
|
|
|
Helduen artean, 1986an 16 eta 64 urte zituztenen artean, galerak dira nagusi. Irabazitakoak 1991 baino ez dira eta guztiak adin tarterik gazteenetakoak, galdutakoak, berriz, 14.685 Hau da, aurreneko epealdian helduen euskalduntzeak irabazitako euskaldunetatik% 34’15a ekarri bazuen ere, bigarren epealdian/ 91irabazitako 28.583 hiztunetatik helduen euskalduntzeak% 6’97a (1991 heldu euskaldun berri) baino ez
|
du
azaltzen. Zer gertatu da?
|
|
|
Nola ote 1986ko 20 eta 64 urte bitarteko 288.860 euskaldunetatik% 5’08a 1991 urterako galtzea? Behin eta birritan aztertu
|
ditugu
gure datuak prozeduran oker geundelakoan baina ezdugu akatsikaurkitu, badirudi horrela dela. Ikergai interesgarria.
|
|
|
Ikergai interesgarria. Nolanahi ere helduen euskalduntzeak berreuskalduntze prozesuan indarra galdu
|
duela
oso nabarmena da.
|
|
|
Ariketa labur bat egiten
|
badugu
agian hobeto ikus genezake; demagun 81 urteak bitartean euskaldun ikasiak, 22.551, helduen euskalduntzearen ondoriozuzena direla. Demagun ere hurrengo epealdian 86 16 eta 64 urte bitarteko biztanleria ez dela aldatu, eta egia da ez dela gehiegi aldatu.
|
|
|
" Bigarren epealdian/ 91irabazitako 28.583 hiztunetatik helduen euskalduntzeak% 6’97a (1.991 heldu euskaldun berri) baino ez
|
du
azaltzen"
|
|
|
" Helduen euskalduntzeak berreuskalduntze prozesuan indarra galdu
|
duela
oso nabarmena da" aurreko epealdian beste euskaldun berri espero genezake, are gehiago 86 tartean euskararen aldeko hizkuntz politika areagotu dela pentsatuko bagenu. Zehatzago, adin talde bakoitzean 81 tartean behatutako hazkuntza proportzioari eutsi izan balitzaio 86 epealdirako 29.600 euskaldun berri edo gehiago espero genezakeen.
|
|
|
" Helduen euskalduntzeak berreuskalduntze prozesuan indarra galdu duela oso nabarmena da" aurreko epealdian beste euskaldun berri espero genezake, are gehiago 86 tartean euskararen aldeko hizkuntz politika areagotu dela pentsatuko
|
bagenu
. Zehatzago, adin talde bakoitzean 81 tartean behatutako hazkuntza proportzioari eutsi izan balitzaio 86 epealdirako 29.600 euskaldun berri edo gehiago espero genezakeen.
|
|
|
Urte desberdinetako euskaldungoaren adin taldeak Xi, Yi eta Zi 1981, 1986 eta 1991 urteetako multzoei izendatu
|
diegu
. i dagokion adin taldea izendatzen du eta, k dagoen adin talde kopurua.
|
|
|
Urte desberdinetako euskaldungoaren adin taldeak Xi, Yi eta Zi 1981, 1986 eta 1991 urteetako multzoei izendatu diegu. i dagokion adin taldea izendatzen
|
du
eta, k dagoen adin talde kopurua. Guk darabiltzagun datuetan (EUSTATek emandakoak) 13 tarte baino ez daukagu, beraz k= 13 izanik i k 1 eta 13ren arteko balioak har ditzake.
|
|
|
Guk darabiltzagun datuetan (EUSTATek emandakoak) 13 tarte baino ez daukagu, beraz k= 13 izanik i k 1 eta 13ren arteko balioak har ditzake. Indize horiek dira batukarietan erabiltzen
|
ditugunak
. Esaterako i= 2 eta k direlako indizeek 16 tartetik 60 tarterainoko aldea adierazten du, batukaria izateak tarte horien arteko taldeen batuketa egin behar dugula esan nahi du.
|
|
|
Indize horiek dira batukarietan erabiltzen ditugunak. Esaterako i= 2 eta k direlako indizeek 16 tartetik 60 tarterainoko aldea adierazten
|
du
, batukaria izateak tarte horien arteko taldeen batuketa egin behar dugula esan nahi du.
|
|
|
Horiek bere osotasunean azterturik datozen urteotako aldaketak zein nolakoak izan daitezkeen adieraz diezagukete. Horri heldu nahi izan
|
diogu
artikulu honetan.
|
|
|
Euskal Herrian gaudela esatean batzuekEuskalAutonomi Elkarteaz ari garela pentsa dezakete, bainaE uskararen Herrian gaudela esatean edonork ulertzen
|
du
zertaz ari garen. Hizkuntzek mugak jartzen dituzte, zentzu hertsian esanahia (esangura) mugatu egiten baitute, edo beste ikuspegitik, zehaztu ere.
|
|
|
Euskal Herrian gaudela esatean batzuekEuskalAutonomi Elkarteaz ari garela pentsa dezakete, bainaE uskararen Herrian gaudela esatean edonork ulertzen du zertaz ari garen. Hizkuntzek mugak jartzen
|
dituzte
, zentzu hertsian esanahia (esangura) mugatu egiten baitute, edo beste ikuspegitik, zehaztu ere. Horrela egun Euskal herrietan edozein hiritar euskalduna da, Euskararen herrietan, ostera ez; euskalduna euskara duena baita.
|
|
|
Euskal Herrian gaudela esatean batzuekEuskalAutonomi Elkarteaz ari garela pentsa dezakete, bainaE uskararen Herrian gaudela esatean edonork ulertzen du zertaz ari garen. Hizkuntzek mugak jartzen dituzte, zentzu hertsian esanahia (esangura) mugatu egiten
|
baitute
, edo beste ikuspegitik, zehaztu ere. Horrela egun Euskal herrietan edozein hiritar euskalduna da, Euskararen herrietan, ostera ez; euskalduna euskara duena baita.
|
|
|
Gure gaurko gizarte merkatu honetan salgai orori jatorrizko izendapena ezarri beharzaio, jakin beharbaitugu nongoazer den, kalitatea tarteko omen. Dagoeneko ez gaitu harritzen eusko labelak; izan ere izugarrizko lorpena izanik guk geuk eskuragai guztiei labela bilatzen
|
baitiegu
. Gure mendiko abelgorriak, ardoak, barazkiak eta arte-lanak merkatura orduko labela behar dute nonbait; labelik ez duenak ez du piperrik ere saltzen, edo, saltzekotan oso susmagarritzat hartu ohi da.
|
|
|
Dagoeneko ez gaitu harritzen eusko labelak; izan ere izugarrizko lorpena izanik guk geuk eskuragai guztiei labela bilatzen baitiegu. Gure mendiko abelgorriak, ardoak, barazkiak eta arte-lanak merkatura orduko labela behar dute nonbait; labelik ez duenak ez
|
du
piperrik ere saltzen, edo, saltzekotan oso susmagarritzat hartu ohi da.
|
|
|
Dena den label guztiak ez dira guztion gustokoak, esaterako euskarak eta euskal kulturak ez dute labelik, horren dira sakratuak eta handiak non adjektiborik ez
|
duten
merezi ere. Beste hizkuntza eta kulturekin nahasian bizitzeko lehia gorrian jarrita dago euskara.
|
|
|
Beste hizkuntza eta kulturekin nahasian bizitzeko lehia gorrian jarrita dago euskara. Horregatik gure alor honetan kultur ekarpenak ez
|
du
axola nork sortua edo nongoa den, are harrigarriagoa kultura zenbat eta urrunagoko eta zenbat eta hedatuagoa izan orduan eta hobea dela hartu ohi da. Nazioarte mailakoa onena omen, etajakina, gurea ez da nazioartekoa.
|
|
|
Euskal Autonomi Elkartean 1981ean euskararen ezaguerari buruzko 4 item sartu ziren, ulermena, mintzamena, irakurmena eta idazmenari buruzkoak hain zuzen ere. Hurrengo Udal Erroldan Nafarroara hedatu zen eta EAEn ama hizkuntzari (Jatorrizko hizkuntza alegia) buruzko galdera berri bat sartu
|
zuten
; eta azkeneko Zentsuan (1991) beste bat etxean erabiltzen den hizkuntza deitutakoa, gazteleraz honela galdetzen da: ¿ Qué lengua habla Vd. en su casa más a menudo?, eta euskaraz:
|
|
|
¿ Qué lengua habla Vd. en su casa más a menudo?, eta euskaraz: Zein hizkuntza erabiltzen
|
duzu
zuk maizen zure etxean?
|
|
|
Informazio zuzena eta zehatza izatea, denok dakigunez, erabakiak hartzeko ezinbestekoa baita. Hori egia bada ere ez dituzte hizkuntz arazoa
|
duten
herrialde guztietan hiztunen erroldak edo zentsuak burutzen; Belgika adibidez. Beste batzuetan mende bat baino gehiago Zentsu eta Udal erroldetan hizkuntzari buruz galdezka aritu dira, Gales kasurako.
|
|
|
Horrela berez anitza eta konplexua den gizarte errealitatea kategoria zehatzetara ekarrita manipulagarriagoa delako. Hizkuntz politikarako hori izaten
|
dugu
abiapuntua hain zuzen ere. Agian hizkuntz politika baino, kasu honetan behintzat, politika demolinguistikoa esan genuke.
|
|
|
Hizkuntz politikarako hori izaten dugu abiapuntua hain zuzen ere. Agian hizkuntz politika baino, kasu honetan behintzat, politika demolinguistikoa esan
|
genuke
. Abiaburua, beraz, labelak, edo, akaso aurrenen informazioa jaso eta, behin jasota eta sailkatuta, kategoria horiei izena (labela) eman?
|
|
|
Tipologia estatistikoa erabilitako neurketa prozeduretatik zuzenean eratortzen den aurreneko sailkapen motari deritzogu. Hots, a priori ezarritako neurketa prozedurak ondorengo sailkapena zehazten
|
du
. Esandako sailkapena alda daiteke neurketa prozedura bera aldatuz edo datuen lanketan zenbait baldintza ezarriz.
|
|
|
" Ez dituzte hizkuntz arazoa
|
duten
herrialde guztietan hiztunen erroldak edo zentsuak burutzen; Belgika adibidez. Beste batzuetan mende bat baino gehiago Zentsu eta Udal erroldatan hizkuntzari buruz galdezka aritu dira, Gales kasurako.
|
|
|
Hiztunen tipologia estatistikoa: Euskaldun alfabetatuak: euskaraz ondo ulertu, hitz egin, irakurri eta idazten
|
duten
pertsonak. Euskaldun partzialki alfabetatuak: euskaraz ondo ulertu eta hitz egin, baina nekez irakurri eta idazten duten pertsonak. Euskaldun alfabetatugabeak:
|
|
|
euskaraz ondo ulertu, hitz egin, irakurri eta idazten duten pertsonak. Euskaldun partzialki alfabetatuak: euskaraz ondo ulertu eta hitz egin, baina nekez irakurri eta idazten
|
duten
pertsonak. Euskaldun alfabetatugabeak: euskaraz ondo ulertu eta hitz egin, baina ez irakurtzen eta ez idazten ez dakiten pertsonak.
|
|
|
Horietako gutxik azaltzen
|
du
euskararen benetako egoera eta are gutxiagok argitzen du hizkuntza zaharraren etorkizu Ia euskaldun alfabetatuak: euskaraz ongi edo nekez ulertu, nekez hitz egin eta ondo edo nekez irakurtzen eta idazten dutenak. Ia euskaldun alfabetatugabeak:
|
|
|
Horietako gutxik azaltzen du euskararen benetako egoera eta are gutxiagok argitzen
|
du
hizkuntza zaharraren etorkizu Ia euskaldun alfabetatuak: euskaraz ongi edo nekez ulertu, nekez hitz egin eta ondo edo nekez irakurtzen eta idazten dutenak. Ia euskaldun alfabetatugabeak:
|
|
|
Horietako gutxik azaltzen du euskararen benetako egoera eta are gutxiagok argitzen du hizkuntza zaharraren etorkizu Ia euskaldun alfabetatuak: euskaraz ongi edo nekez ulertu, nekez hitz egin eta ondo edo nekez irakurtzen eta idazten
|
dutenak
. Ia euskaldun alfabetatugabeak: euskaraz ondo edo nekez ulertu, nekez hitz egin eta ez irakurtzen eta ez idazten ez dakitenak. Ia euskaldun pasiboa:
|
|
|
euskaraz ondo edo nekez ulertu, nekez hitz egin eta ez irakurtzen eta ez idazten ez dakitenak. Ia euskaldun pasiboa: euskaraz ondo edo nekez ulertu eta batere hitz egiten ez
|
duten
pertsonak. Erdaldunak: euskaraz ez ulertu eta ez hitz egiten ez duten pertsonak (Eustat 1981, 1986 eta 1991).
|
|
|
euskaraz ondo edo nekez ulertu eta batere hitz egiten ez duten pertsonak. Erdaldunak: euskaraz ez ulertu eta ez hitz egiten ez
|
duten
pertsonak (Eustat 1981, 1986 eta 1991).
|
|
|
Hori da, hain zuzen ere, bildutako informazioarekin egiten den lehenbiziko galbahea, zer gertatzen da esandako zazpi kategoria horien arabera erantzuten ez dutenekin? Pertsona asko ez badira ere, gure ustez, estatistikoki talde esanguratsua izan daiteke, adibidez ez litzateke horren arraroa hiztun batek ondo hitz egin eta nekez ulertzen
|
duela
erantzutea; tankera horretako erantzunak sailkaezinak dira emandako tipologian. Are gehiago, populazio osoko neurketa izanik erantzun batzuk beste batzuk baino probableagoak dira eta hori probabilitate legeen arabera jakingarria da.
|
|
|
Jakina denez 86an jaso zen aurrenekoz horri buruzko informazioa Udal Erroldetan, EAEn bakarrik. Adituek ama hizkuntza esaten
|
diote
3 urte baino lehenago ikasten denari, horrek definitzen du hiztun tipologi berri bat zeinen arabera hiztunak honako hauek izan daitezkeen: Jatorrizko euskaldunak: 3 urte baino lehenago euskara bakarrik ikasi dutenak. Jatorrizko elebidunak:
|
|
|
Jakina denez 86an jaso zen aurrenekoz horri buruzko informazioa Udal Erroldetan, EAEn bakarrik. Adituek ama hizkuntza esaten diote 3 urte baino lehenago ikasten denari, horrek definitzen
|
du
hiztun tipologi berri bat zeinen arabera hiztunak honako hauek izan daitezkeen: Jatorrizko euskaldunak: 3 urte baino lehenago euskara bakarrik ikasi dutenak. Jatorrizko elebidunak:
|
|
|
Adituek ama hizkuntza esaten diote 3 urte baino lehenago ikasten denari, horrek definitzen du hiztun tipologi berri bat zeinen arabera hiztunak honako hauek izan daitezkeen: Jatorrizko euskaldunak: 3 urte baino lehenago euskara bakarrik ikasi
|
dutenak
. Jatorrizko elebidunak: 3 urte baino lehenago euskara eta gaztelera ikasi dituztenak (hauei aldibereko elebidunak esaten zaie). Jatorrizko erdaldunak:
|
|
|
3 urte baino lehenago euskara bakarrik ikasi dutenak. Jatorrizko elebidunak: 3 urte baino lehenago euskara eta gaztelera ikasi
|
dituztenak
(hauei aldibereko elebidunak esaten zaie). Jatorrizko erdaldunak: 3 urte baino lehenago gaztelera bakarrik ikasi dutenak.
|
|
|
3 urte baino lehenago euskara eta gaztelera ikasi dituztenak (hauei aldibereko elebidunak esaten zaie). Jatorrizko erdaldunak: 3 urte baino lehenago gaztelera bakarrik ikasi
|
dutenak
.
|
|
|
Beste jatorrizko hizkuntzetako hiztunak izanagatik baztertu
|
dugu
hori lantzea; izan ere, amaigabeko tipologian sartuko ginateke, batetik, eta bestetik, ez da estatistikoki esanguratsua.
|
|
|
Honen arabera ezer gutxi egin bada ere orain artean, itaunetatik erator daitekeen sailkapena honako hau da: Euskal hiztuna: etxean maizen euskara erabiltzen
|
dutenak
(etxeko euskaldunak) Hiztun elebiduna: etxean maizen biak (euskara zein gaztelera) erabiltzen dituztenak (etxeko elebidunak). Erdalduna:
|
|
|
etxean maizen euskara erabiltzen dutenak (etxeko euskaldunak) Hiztun elebiduna: etxean maizen biak (euskara zein gaztelera) erabiltzen
|
dituztenak
(etxeko elebidunak). Erdalduna: etxean maizen gaztelera erabiltzen dutenak (etxeko erdaldunak).
|
|
|
etxean maizen biak (euskara zein gaztelera) erabiltzen dituztenak (etxeko elebidunak). Erdalduna: etxean maizen gaztelera erabiltzen
|
dutenak
(etxeko erdaldunak).
|
|
|
Kasu honetan, lehen egin bezala, beste hizkuntzarena, estatistikoki esanguratsua ez delako baztertzen
|
dugu
, inor aspertu nahi ez dugulako hain zuzen ere.
|
|
|
Korapiloa askatzeko honako kontingentzi taula hau eratu
|
dugu
, batetik hizkuntz gaitasunaren araberako sailkapena eta, bestetik, jatorrizko hizkuntzaren araberakoa, barruan, kasurik kasuko etxeko hizkuntzaren araberako sailkapena ezarri dugu.
|
|
|
Korapiloa askatzeko honako kontingentzi taula hau eratu dugu, batetik hizkuntz gaitasunaren araberako sailkapena eta, bestetik, jatorrizko hizkuntzaren araberakoa, barruan, kasurik kasuko etxeko hizkuntzaren araberako sailkapena ezarri
|
dugu
.
|
|
|
Oker ez bagaude gutxienezko hiztun mota kopurua 39koa da eta gehienez 52koa, aldakortasun hori ia euskaldunen multzoei zor
|
diegularik
. Horrexegatik jarri diegu hain zuzen galde ikurra.
|
|
|
Oker ez bagaude gutxienezko hiztun mota kopurua 39koa da eta gehienez 52koa, aldakortasun hori ia euskaldunen multzoei zor diegularik. Horrexegatik jarri
|
diegu
hain zuzen galde ikurra.
|
|
|
Hau da, beharbada, sailkapenik hedatuena eta erabiliena, Soziolinguistikazko Mapan (1989): EUSKALDUNAK: euskaraz ondo ulertu eta hitz egiten
|
duten
pertsonak. IA EUSKALDUNAK: euskaraz ongi edo nekez ulertu eta nekez hitz egiten dutenak. ERDALDUNAK:
|
|
|
euskaraz ondo ulertu eta hitz egiten duten pertsonak. IA EUSKALDUNAK: euskaraz ongi edo nekez ulertu eta nekez hitz egiten
|
dutenak
. ERDALDUNAK: euskaraz ez ulertu eta ez hitz egiten ez duten pertsonak.
|
|
|
euskaraz ongi edo nekez ulertu eta nekez hitz egiten dutenak. ERDALDUNAK: euskaraz ez ulertu eta ez hitz egiten ez
|
duten
pertsonak.
|
|
|
Ikus daitekeenez funtsezko hizkuntz trebetasuna, erabakiorra dena, mintzamena da. Euskaraz ondo hitz egin ahal izateak bereizten
|
ditu
euskaldunak gainontzeko hiztun taldeengandik. Testuinguru honetan aipagarria Ia euskaldunen multzoa da tipologia estatistikoan esanahi zertxobait nahasia bazeukan, eratorritako tipologia honetan are nahasiagoa da.
|
|
|
Arestian esan
|
dugunez
hizkuntz politikan hau da gehien erabiltzen den tipologia, seguru asko oso malgua delako. Gure ustetan malgua baino kamutsa da; hots ez da batere zorrotza errealitate soziolinguistikoa bere hartan antzeman ahal izateko.
|
|
|
Tipologia estatistikoari atxikiturik, behingoz badugu behintzat gutxienezko hiztunen sailkapena, 39 hain zuzen ere, baina ez da hemen amaitzen, orain hiztun mota horiek udalerri jakin batean nola banatzen diren aztertzen
|
badugu
, orduan udalerrien sailkapen bat (edo hamaika) egin dezakegu.
|
|
|
" Ia euskaldunen multzoak hizkuntzen arteko mugimendua baino ez
|
du
adierazten"
|
|
|
Dena den badira beste sailkapen asko, ezinezkoa izango litzateke guztiak hona ekartzea, zein baino zein interesgarriagoa eta ulergaitzagoa direnak. Sailkapen bakoitzak ñabardura bat azpimarratzen
|
du
, aldagai bat alegia. Eta aldagaiaz hitz egiterakoan sailkapen guztiak osatzeko aldagai sozio ekonomikokulturalak txerta diezazkiokegu dagokion sailkapenari eta orduan sekula baino argiago ikusiko dugu sinpletasuna (partsimonia) beharrezkoa dela.
|
|
|
Sailkapen bakoitzak ñabardura bat azpimarratzen du, aldagai bat alegia. Eta aldagaiaz hitz egiterakoan sailkapen guztiak osatzeko aldagai sozio ekonomikokulturalak txerta diezazkiokegu dagokion sailkapenari eta orduan sekula baino argiago ikusiko
|
dugu
sinpletasuna (partsimonia) beharrezkoa dela.
|
|
|
Guztiak oso interesgarriak eta azterketa eta ikerketetarako liluragarriak. Haatik, horietako gutxik azaltzen
|
du
euskararen benetako egoera eta are gutxiagok argitzen du hizkuntza zaharraren etorkizuna.
|