|
2023
|
|
|
Talde bakoitzeko, beraz, esku hartze plan bat diseinatuko da, aipatu bezala, betiere taldeari erreparatuz, galdetuz eta erabakitzen utziz. Aurretiko plangintza bat
|
edukiko
den arren beti, plangintza hau beti aldatuko da ikasturtean zehar, haur eta gazte bakoitzaren eta taldearen nahi eta beharretara moldatu da eta. Uste dugu taldeak ez badu jarduera bere nahi eta interesekin bat datorrela ikusten, interes maila asko jaitsiko dela; horrek motibazioa eta parte hartzeko nahia murriztuko du, eta, ondorioz, hizkuntza ohituretan eragiteko ahalmena.
|
|
|
Nafarroako ereduko haurrek hartu ahal dute parte bertan nagusiki. Hala ere, Arabako gaztetxoekin esperientzia pilotua egin dugu, eta asmoa
|
daukagu
Iparraldeko haurrekin batera talde misto berri bat sortzeko.
|
|
|
Bi urteko ibilbidea
|
dauka
programak eta 2023an jarraipena izanen du.
|
|
|
86 etorkizuneko euskal irakasleria osatuko dutenen lagin txiki bat ezagutzeko parada dut. Haiek egingo duten transmisio lanaren garrantziaz jabetuta, eta esku artean
|
edukiko
duten arduraren handiaren jakitun, ezinbestean begiratu beharreko eremua dela iruditzen zait," begiratu" aditzaren bi adieratan: so egin eta zaindu.
|
|
|
Oro har, erlaxazio moduko bat dago euskararen aurrean. Garai batean (bai, badakit, zaharren moduan ari naizela irudi lezakeela, lehengo garaiak beti hobeak zirela pentsatzen...), jarrera tinkoagoa zegoen, larriagoak iruditzen zitzaizkigun hizkuntzarekin zerikusia
|
zeukaten
kontuak. Hizkuntzaren normalizazioan pausoak eman direla uste du jendeak, eta ez naiz ni izango hori horrela denik ukatuko duena, baina irudipena dut iritzi horrek, erabat zuzena ez izateaz gain, egoeraren itzalak eta ilunak ikusteko zailtasunak ere ekartzen dituela.
|
|
|
Baina euskararen erabilera asko jaisten da mailetan gora egin ahala, gero eta behar sozial handiagoak dituztelako, eta gizarteratze zabalago horretan euskara topatzen ez dutelako. Hor lehiatzea zaila da, zeren eta afektiboki esanguratsuak diren helduek
|
eduki arren
zer esan, zer erakutsi edota zer eredu eskaini, irabazi egiten duelako mundu handiaren hizkuntzak, eta hizkuntza horretan topatzen duten erakargarritasun guztiak. Inguratzen dituen errealitate soziolinguistikoaren arauetara errenditzen dira, erreferenteak ez direlako bakarrik gurasoak, irakasleak; gizartera ateratzen dira, eta gizarteak eskatzen duen moduan sozializatzen dira.
|
|
|
Hizkuntza ezin zaio pertsona bati" kendu", bere parte bat da, barnetik dario. Egia da, eta, gainera, balore afektibo bat
|
dauka
beti, komunikatzen laguntzen digulako. Debeku hutsak ez du funtzionatzen, garbi dago, eta, gainera, objektu bat ez izanik, nola gauzatu ahal genuke?
|
|
|
mugak aukera ere adierazten duela. Erdara mugatzea euskara hobeki ikasteko aukera
|
edukitzea
da, eta euskara hobeki jakinda, erabilera ere errazagoa izango zaie. Zerbait mugatzen zaigunean min egiten digu, egia da, frustrazioa eta abar sortzen zaigu, baina aukera bat suposatzen du, eta hori da gure esku dagoena, gure ardura dena:
|
|
|
Eta honekin lotuta, hainbat eskola librek
|
daukaten
hizkuntza politikarekiko kritika: hizkuntza ez da inoiz aukera naturala, aukera askea, gurea bezalako herrietan, bederen.
|
|
|
Hatzak dantzari. Sehaskako umea, adi adi, aurrean
|
dauzkan
hatzei begira. Ez daki bereak direnik.
|
|
|
Umeak ez daki berak eragin dienik. Agian, ezin dugu jakin, atzo amonak errezitatu zion hatz joko bateko monodia
|
dauka
buruan: honek egurra ekarri, honek sua piztu, honek esne zopak prestatu...
|
|
|
Ondare sekulakoa
|
daukagu
, aberatsa bezain ugaria, haurren lehendabiziko urteetan erabiltzeko. Nago ez zaiola behar adina erreparatzen, hori guztia jakintzat ematen dela, eta jakintzat emate hutsarekin konformatzen garela.
|
|
|
Andereñoak —Elbira Zipitriarekin ikasia zen— koaderno handi bat
|
zeukan
hainbat ume kantu, asmakizun, aho korapilo, jolas eta ipuinekin. Urtaroen arabera zeuzkan sailkatuta, eta urtean zehar irakatsi beharreko programa —pieza asko ziren— urtero betetzen zuen hutsik egin gabe.
|
|
|
Andereñoak —Elbira Zipitriarekin ikasia zen— koaderno handi bat zeukan hainbat ume kantu, asmakizun, aho korapilo, jolas eta ipuinekin. Urtaroen arabera
|
zeuzkan
sailkatuta, eta urtean zehar irakatsi beharreko programa —pieza asko ziren— urtero betetzen zuen hutsik egin gabe.
|
|
|
fetuek kanpoko hotsak entzuten omen dituzte amaren sabelean daudela; sabelaldiaren hogeita zazpigarren astetik aurrera ekiten omen diote entzundakotik ikasteari. Garrantzi handiko kontutzat
|
daukate
umeen garapen linguistikoarentzat. Ikerketak ez dira hasi besterik egin, baina dakigun apurretik aise usaindu liteke zer garrantzi duen kontuak transmisioaren talaiatik begiratuta, eta umearen lehendabiziko urteei begira.
|
|
|
Papa berriz, ogia da euskaraz. Umeak ulertzen du hainbeste, ez
|
dauka
esplikazioak jaso beharrik: ondo ezagutzen ditu mama goxoa edo papa bustia espresioak.
|
|
|
Txukun egindako lanaren poza, gustuaren atsegina sentitzen nituen. Gustu estetikoaren momentu iniziatikoak ziren, eta esperientzia iniziatiko hartatik etorri zen poesiatzat
|
neuzkan
nire gauzatxo pertsonalak idazten hastea, eta handik etorri da gutxi asko orain arteko guztia...
|
|
|
Kontziente zara. Asko kostatuko bazaizu ere, ohitu beharra
|
daukazu
, egoera onartu.
|
|
|
edukiak jakinaraztea eta gizarte harremanak ehuntzea. Izan ere, hiztunak, komunikazio ekintzen bidez, inguruan
|
dauzkan
eta inporta zaizkion pertsonekin harremanak eraikitzea du helburu nagusia. Komunikazioaren alderdi horretan sakonduz gero, esan daiteke pertsonak komunikazioaren bidez bihurtzen garela gizartearen eta gure talde erreferentzialaren parte.
|
|
|
Are gehiago, alde txikia edo handia egon daiteke hizkuntza bakoitzeko baliabide multzoen artean eta aldea murriztu edo handitu daiteke testuingurua formala edo informala bada. Baliabide gehien eskaintzen dizkion hizkuntzaren aldekoa izanen da hiztunaren jokabide linguistikoa, kontra egiteko motibazio ahaltsua ez
|
badauka
, behintzat (Iurrebaso, 2022: 643).
|
|
|
Edonola ere, komunikazioan ezin diogu mezuaren igorleari bakarrik begiratu; izan ere, komunikazioa ez da lineala, izaera zirkularra
|
dauka
(Apodaka, 2004: 189).
|
|
|
Gaitasun nahikoa: karta sorta osoa
|
edukitzea
|
|
|
7 Watzlawick, Bavelas eta Jacksonek argi azaldu zuten hiztunok komunikazio markotik ateratzeko eta komunikazioari" kanpotik" begiratzeko
|
daukagun
zailtasuna: " Etengabe komunikatzen ari gara eta, hala ere, ia ez gara gauza komunikazioari buruz komunikatzeko." (Watzlawick eta beste, 1987:
|
|
|
37). egoera mota bakoitzak komunikatzeko erregistro8 ezberdina eskatzen duela. Beraz, esan daiteke hizkuntza batean gaitasun nahikoa izatea badela hiztunak komunikazio egoera guztietan egoki eta erraz komunikatzeko gaitasuna izatea; hau da, behar dituen erregistro guztiak dituen errepertorioaren jabe izatea (karta guztiak dituen karta sorta
|
edukitzea
) eta, behar izanez gero, erregistro eta kode berriak ikasteko eta sortzeko gaitasuna izatea, inguruko hiztunekin adostua9.
|
|
|
Gazteei askotan errepikatzen zaien bezala, euskaldunen arteko gizarte araua da euskaldun izateko euskara erabili behar dela. Euskararekiko atxikimendua izan arren, gutxi erabiltzen duen hiztunak (gaitasun nahikorik ez duelako edo erabiltzeko sarerik aurkitzen ez duelako) bi erantzun mota
|
dauzka
aukeran sortutako tentsioa baretzeko: jokabidea aldatzea (gehiago erabiltzea) edo kontrako argudioak barneratzea (ez erabiltzearen jokabidearen zuriketa, hizkuntzarekiko desafekzioa...).
|
|
|
• Hizkuntza gutxitu batean hitz egiteak
|
dauzkan
ondorioei buruz hausnartzen lagundu, estres linguistikoa edo barne gatazka maila indibidualean kokatu beharrean, maila estruktural eta sistemikoan ulertzeko17 Bistan da ulermen hori hainbat kontzeptu soziolinguistiko azaltzetik harago doala: hiztun gisako sentimenduak lantzea, gizarte mailako dinamika diglosiko naturalizatuak zalantzan jartzea edo munduko hizkuntzen ezagutza eta balio ekolinguistikoa sustatzea, esaterako18.
|
|
|
Kultur adierazpenez gozatzeko bideak ere aldatu zaizkigu. Oraintsu arte, munduan zehar sortutako kultur ekoizpenak eskuratzeko bideak urriagoak ziren, eta, egun, jendarteak esku eskura du mundu osoan entzuterik gehin
|
daukaten
kultur adierazpenetarako sarbidea. Euskal kulturak ur handi horietan ere eutsi egin behar dio, kultura eta hizkuntza nagusien artean bere lekua egin behar du, eta horrek euskal kulturarekiko atxikimendua eta kontzientzia bizi bizi izatea eskatzen du.
|
|
|
Eguneroko bizitzako egoerak izango dira ikaslearen ikaskuntza prozesua abiarazi eta testuinguruan jartzeko abiapuntu. Ez gara
|
eduki
zerrendetatik hasiko, beraz, egoera jakin bati erantzuteko. Alderantzizko bidea proposatu du Ekintzara Bideratutako Ikuspegiak:
|
|
|
Ikaslearen aurretiko ezagutzak izango ditu irakasleak ebaluazio prozesurako abiapuntu. Nahitaezkoa zaigu jakitea ikaslearen abiapuntua zein den, bai
|
eduki
, prozeduraeta jarrera mailan, baina baita erabili beharreko hizkuntza mailan ere. Ikasleek izan ditzaketen zailtasunak aintzat hartuko ditu irakasleak, dela kontzeptuen konplexutasunak eragin ditzakeenak, dela kontzeptu horiek barneratzeko ezinbestekoa den hizkuntzak eragindakoak.
|
|
|
Aisialdi eskaintza, aisialdiko hezkuntza edota hezkuntza ez formala hitzek sarritan gai berdinari egiten diote erreferentzia, baina hitzen aldaketa txiki horrek alde handia
|
dauka
esanahian eta jarduera honi ematen zaion garrantzian.
|
|
|
Erlazio berri hauek euskaraz sortzeak berebiziko garrantzia
|
dauka
, hizkuntza ohiturek eguneroko erabileran duten eragina dela eta. Egunerokoan ikus dezakegu, nola ingurune erdaldun batean, euskaraz sortu den erlazio bat erdaldun bilakatu daitekeen erraztasun handiz, gizartetik jasotzen ditugun estimulu gehienak erdaraz jasotzen baititugu gaur egun, are gehiago sare sozial eta medio elektronikoen zabalpen geldiezinarekin, non eskaintza zabal eta dinamikoa eskuragarri dugun eta duten haur eta gazteek, eskaintza honen gehiengoa erdalduna izanik.
|
|
|
— B ikasleak: ahozkoaren ulermenean DBH bukaerari legokiokeen B2 maila
|
dauka
; ahozkoan, hizkuntza akademikoan (HGAK) ere B2 maila dauka, baina pertsonen arteko oinarrizko komunikazio trebetasunetan B1 dauka, hau da, legokiokeen mailatik behera dago. Irakurriaren ulermenean eta idatzian legokiokeen maila ematen du (B2).
|
|
|
— B ikasleak: ahozkoaren ulermenean DBH bukaerari legokiokeen B2 maila dauka; ahozkoan, hizkuntza akademikoan (HGAK) ere B2 maila
|
dauka
, baina pertsonen arteko oinarrizko komunikazio trebetasunetan B1 dauka, hau da, legokiokeen mailatik behera dago. Irakurriaren ulermenean eta idatzian legokiokeen maila ematen du (B2).
|
|
|
— B ikasleak: ahozkoaren ulermenean DBH bukaerari legokiokeen B2 maila dauka; ahozkoan, hizkuntza akademikoan (HGAK) ere B2 maila dauka, baina pertsonen arteko oinarrizko komunikazio trebetasunetan B1
|
dauka
, hau da, legokiokeen mailatik behera dago. Irakurriaren ulermenean eta idatzian legokiokeen maila ematen du (B2).
|
|
|
ahozkoaren ulermenean, pertsonen arteko oinarrizko komunikazio trebetasunetan (PAOKT) B1; hizkuntza akademikoan B2; hitz egitean, pertsonen artekoan, (PAOKT) A2 B1 eta hizkuntza akademikoan B1 Irakurriaren ulermenean eta idatzian B1 maila. Ikasle honek tarte handi samarra
|
dauka
hobetzeko euskara mailari dagokionez, bai maila akademikoan, bai pertsonen arteko komunikazio trebetasunetan.
|
|
|
7 Adibidez horrelakoak edo antzekoak esateko eta erabiltzeko gai den ikaslea: hara bestea, oraintxe bertan, nazka nazka eginda nago, kriston muturra
|
dauka
, hara! gorri gorria jartzen ari naiz, sutan jarri nau, aii erabat beldurtuta nago, kaka atarik, alperra da, harroputza, kaskarina, arraso jota dago, haragia samurra dago, ikaragarri zaila da, urdinkera, arraro samarra, aizu, paretako dirua, inon direnak.
|
|
|
Normalean, hizkuntza modu naturalean erabiltzen eta ezagutzen duen umea hizkuntzarekiko motibazio positibo nahikoa izatera heltzen denean, hau da, A ibilbidea eginda
|
daukanean
, hezkuntza sisteman sartu eta motibaziotik erabilerara doan B ibilbidea hasten du, hizkuntzaren ikaskuntzako AB zirkuitua osatuz.
|