|
2001
|
|
|
Non sortua eta non hila? Piarres Lafittek begiak Ibarrartenbizian eratxekiz ez du, mihia zorrotz eta gordin
|
daukan
andrearengan ikertzailebatek izan lukeen interes berezirik erakusten. Alta, Iparraldeko, hotsEuskal Herri osoko?
|
|
2002
|
|
|
Esaera zaharrei jarraikiaz idatzitako antzezlan hau, metroko geltoki batean dago kokaturik, eta honakoxeak ditu bere pertsonaiak: metroan bizi zen hizkuntza aberatseko gizona, bere lanaz asperturik dagoen metrozaina, batzuetan emakumezko eta besteetan gizonezko gisa agertzen dena, maitemindutako telefonista, dirua gordeta
|
daukan
andrea, esaera zaharrak inork baino hobeto dakizkiela frogatu nahi duen gizon dotorea, neska haserretia, denbora guztian izutua dagoen gizona, emakume negartia, sendagile izateko eskatzen dioten albaitaria...
|
|
2003
|
|
|
Zer honetan be, zoritxarrez, gure" atzea" edo historia ilun samar dago: Garibayk dinoskunez, XVgarren mendean ba ei ziran dohai hau
|
euken
andra batzuk be. Hor doguz Milia Lasturko (MEOE, 4 zk.) ta Alostorreko Usoa (MEOE, 7 zk.)" eresiak".
|
|
2005
|
|
|
Inguruan
|
daukan
andra koadrilaren berbeta jatorko kaioenagaz batera. Koadrilan egon arren, bata bestearengandik aldendu samar dagoz, hiruzpalau batera erdikaldean barriketan, Aurori eta berari deika jabilkona alde banatan, ertzetan hain zuzen be.
|
|
|
Eta Etxarriko harena, gizon batek
|
zeukala
andre alferra eta aspertu egin zela berarekin:
|
|
2008
|
|
|
Gerran ere bakarrik egon zen urtebetez, senarrik gabe. Etxean Francoren aldeko ofizial bat hartu zuen, Javier, eta baita ere Saturrarango emakumeen kartzelan ama preso
|
zeukan
andre bat?.
|
|
2009
|
|
|
Ama batek umeak eskatzen zuen adina esne izaten ez bazuen, auzoko andreren bati eroaten zitzaion, seinari bularra emateko ardura har zezan. Auzoan horretarako modurik
|
zeukan
andrerik aurkitzen ez bazen, aldea etxeetako gazteek opesten zuten euren burua umetxoari bularra emateko. Baserrietako neska gazteak herri eta hiri handiagoetara ere joaten ziren aña edo inude lana egitera.
|
|
|
Gutxitan erabiltzen zen behiedo ahuntz esnea umearen janaritzat, baina erkin zeuden umeei asto esnea emateko ohitura zegoen, indartu zitezen. Eta, lehenago esan denez, esnea sobran
|
zeukaten
andreek beste ume batzuei ematen zieten bularra.
|
|
|
Euren aurrekoek zaletasun handiagoa zeukaten eurek baino halako gauzetan. Eta hainbatek sorginen gainean esaten zirenei erreparatzen ez bazieten ere, beste batzuek ondo akorduan
|
daukate
andre horien gainean esaten zena. Gauez pasatutako hainbat gauza arraroren atzean, sorginak zeudelako ustea ei zegoen lehen.
|
|
|
Eta sorgin batek, hil ahal izateko, sorgin gurariak betetzen zituen orraztokia, eraginez betetako orroztoki, beste andre bati eman behar zion, hala bere lanbideak, bere ofizioak, aurrerapidea izan zezan. Hala bada, antzina, agonia luzea
|
zeukaten
andreen gainean" orraztokia eman ezinik" zebiltzala esan ohi zen. Era berean, sorginak orraztokia beste norbaiti igarotzeko, eta behingoz hil ahal izateko, izara zuriak ipini behar ei zituen etxe aurrean.
|
|
|
–Hala ere bi horiek ez
|
zeukaten
andrea hiltzeko arrazoirik. Kontrakoa ere bai:
|
|
2010
|
|
|
Nolakoa iruditzen zaizu izan zitekeela emakume hura? Hasteko, berealdikoa Jesus tontoa ez zelako eta bigarren, ziur nago aurrean
|
daukagun
andre horren antzik ez zeukala.
|
|
|
Polizia patruila bat pasa zen abiaduran eta argiak keinuka. Arraroa zen pentsatzea, baina Ameriketan nengoen, San Frantziskon, ezpainak urdinez pintatuta
|
zeuzkan
andre batekin. Mary Ann.
|
|
|
Bakarrik nago, ez daukat nire gogoa zeinekin ase, ez diet neure burua inguruan dabilzkidan gizon horiei entregatu nahi, baina gogoa gero eta handiagoa da, gero eta handiagoa, eta ezin diot eutsi, ezin diot." Martinek atzera bota zuen gorputza aulkian, erkituta geratu balitz bezala. " Horrelako arnasa
|
daukan
andreak zerrendaren aurreneko lekua merezi zian", esan zuen bere pentsamenduetatik zeharo atera gabe.
|
|
2011
|
|
|
Umea makalik baegoan eta esnerik ez baeukan bularretan, ume hori elikatzeko ardurea hartzen eben andrei eritxen añak. Honeek androk, ume txikia
|
eukien
andrak izaten ziran jeneralean. Hiru hilabetez emoten eutsien bularra makalik egoan andrearen umeari eta handik aurrera behi esneaz hazten eben.
|
|
|
Lekukoek dinoe, amental gorridxe esaten izan jakola andren hilerokoari. Holan bada, kopla horrek Matxalen Busturikok lekukoentzat
|
daukan
andra nasai famea aitatzen dau zeharka. Beste koplan, amentala badeko, baina jakea falta deu dinoan horretan, jake horrek gizonezkoa aitzen emon lei; eta urlia horren ordez inguruko mutil baten izena esatea izan da usadioa.
|
|
2012
|
|
|
Livo lurrean eseri zen, hankak gurutzatuta. Umea zen bera une hartan; aurrean
|
zeukan
andrea, Kadissa, kolore horiko soineko oparo batez jantzia, Ama.
|
|
|
Denbora mugitzen hasia zegoenez, udarari udazkena jarraitu zitzaion, udazkenari neguko haize hotz zorrotza, eta gau batez Adan buruko minez esnatu zen, kopeta kiskaltzen berrogeiko sukarrarekin, eta, justu une hartan, aldamenean
|
zeukan
andreaz ohartu zen kolpetik, eta totelka" hil egingo naiz, Eva maitea" adierazi zion sustoz.
|
|
2013
|
|
|
Caridad Angeles Rodriguez Arrieta labanaz hil izana aitortu zuen bikotekideak. 39 urte
|
zeuzkan
andreak, eta 26 gizonak; aurrekariak zituen genero indarkeriagatik, haren bikotekide izandako beste emakume bat mehatxatzeagatik. Durangon (Bizkaia) izan zen bigarren heriotza, 2011n herri berean gertatutakoaren oso antzekoa:
|
|
|
Cerrutik, ea Arrillaga gobernadorearen hileta gogoratzen zuen galdetu zion Dorotea Valdez informatzaileari. 1874 urtea zen, Arrillaga hil eta handik hirurogei urtera, baina buru ona
|
zeukan
andreak:
|
|
2014
|
|
|
Ezer ez dela betiko, hori pentsatu nuela gogoratzen dut. Apur bat agondu nintzen, berehala
|
neukan
andrea berriro begira, esan nion:
|
|
|
Azken egunetan goseak egon zela aitortu zuen andreak, ezin izan zuela behar bezala jan, euliekin, kiratsarekin, hildakoarekin. Narrazio bat ere
|
bazeukan
andreak gorpua norena zen azaltzeko, iluna, likitsa ere bai beharbada. Esaten zuen familiako beste gizon batek eraman zuela nebaren gorpua eta" haren lekuan" etzan zela.
|
|
|
Etxera sartu eta ama topatu du bakarrik, sutean, beheko suari begira. Baina zerbait
|
dauka
andreak: ama topadu neban, suitian tristerik.
|
|
2015
|
|
|
Erdigunean kalea
|
daukan
andre bakarra Maria Diaz Harokoa Bizkaiko andreari eskainitakoa da. " Kale Nagusia baino zabalagoa da, baina ez du hark duen garrantzia.
|
|
|
Izutu egiten ninduen sentipen hark. Laguna, senarra edo dena delako gizona kartzelan zeukan emazte bati erreparatu nion neurri gaberik; aparteko ezer aipatzekorik ez
|
zeukan
andre baten gose nintzen, sekula ez bezala. Ahots bat, bi begi eta trikota bat eskuetan.
|
|
|
Tratuetan eta errentan hartzeko etxe baten bila arituz, ezin izan zuten inola ere aurkitu, ahalegin handiaz bilatu arren? behar zen erakorik; nik neuk ere ezin nuen lortu gobernariagandik baimena (garai honetan ez baitzegoen artzapezpikurik), ni bere etxean
|
nindukan
andre honek ahalegin guztiak egin arren eta baita eliza honetan kalonjea zen zaldun batek ere, Pedro Manrique zeritzanak, Gaztelako Gobernari militarraren semeak: Jainkoaren zerbitzari zintzoa zen, eta da, oraindik bizi baita, eta osasun onik ez badu ere, etxe hau fundatu eta urte batzuetara Jesusen Lagundian sartu zen, eta han dago orain; ospetsua zen toki honetan, adimen eta kemen handia zuelako; hala ere, ezin zuen lortu niretzako baimen hau; izan ere, Gobernaria pixka bat bigundua zuenean, ez zeuden egoera berean Kontseilukoak.
|
|
|
2 Berorri gutun hau emango diona, gu bere etxean
|
gauzkan
andrearen neba bat da; andre hau izan da, gu hiri honetara etor gaitezen bitartekoa. Asko zor zaio; eta lau alaba ditu moja gure etxeetan, eta beste birek ere gauza bera egingo dutela uste dut.
|
|
|
Bi aste geroago bi tren gurutzatu ziren bide erdian, Burgosko geltokian. Batean, Donostiatik abiatutakoan, Isidoro Gaztañaga zihoan Madrilerantz, hurrengo konbatea han
|
zeukalako
Andre Luneauren aurka. Beste trenean Tina de Jarque zihoan, Paulinori sorpresa bat eman nahian, Madriletik Donostiara joatea erabaki zuelako aprobetxatuz La otgia dorada ikuskizunaren jira espainiarrak atsedenalditxo bat egin zuela.
|
|
|
zigarrokinak nonahi, tabako kirats hotza, anabasa orokorra eta sardina lata irekiak. Dena den, kokoteraino
|
dauka
andrea ordurako, eta latek eta gainerakoek ez diote erruki handirik sortuko. Bide batez esanda, latako sardinak besterik jan gabe ere luzaro bizi zaitezkeela ikasten dugu, bitamina eta proteina piloa baitute, batez ere fosforoa eta kaltzioa; Saizarbitoriak, denik eta patetikoena izanagatik ere pintatzen ari den eszena, ez dio uko egiten aldi berean irakurleari atseginez irakasteari, eta kontraste hori da irakurlearen irribarrea pizteko darabilen baliabideetako bat.
|
|
|
Ordura arte hainbatetan neronek erabilitako estakuru arranguratsu horrek hunkitu egin ninduen. Erraietaraino barneratua
|
daukagunez
andrazkook gabeziadun izakiak garelako inpresioa, erruki existentzial moduko bat aldarrikatzeko erabiltzen ditugu halako estalki mainatiak gauzak nahi ez bezala doazkigunean. Ez du izenik psikoanalisian tara horrek?
|
|
2016
|
|
|
Hotel berritua da. Mostradorearen ostean betaurreko txikiak sudur puntan
|
dauzkan
andre adintsu bat da, erregistro liburua dirudiena orri pasan. Ordenagailurik ez, edo ez agerian, behintzat.
|
|
|
Gainera, sasi hura berak aldian behin irakurtzen zituen liburu afrikarretako sasien moduan, izpiritu edota aparizioz beteta egon izan balitz bezala zeharkatu behar izan zuen: aurrena Guiomar azaldu zitzaion, gau hartako garaipen ospakizunera etorri behar al zuen galdetuz eta, bide batez, jokalari poloniarrekin prestatzen ari zen pinpon txapelketa asteazken hartan bertan hasiko zela adieraziz; hurrena berriz aparizio desatsegina, Laura, berau kontuak eskatuz, ea zergatik Nuria bere sukaldeko lagunaren aurkako eraso hura, ea nolatan halako agresibitatea defendatzerik ez
|
zeukan
andre batekin, ea ez zion lotsarik ematen; handik pixka batera aparizio atseginaMaria Teresa, gau hartan Poloniako ekipoarekin egingo zen festan dantzaldia ere izango zela seguruenik ere, eta berak Boniekekin dantza egitea pentsatzen zuela, baina ez jartzeko horregatik jeloskor, gero bere semeari kontatzeko bakarrik nahi zuela egin; azkenean berriz, Beatriz hura, la nostra bellissima Beatriu bain... Carlosen irudimenean, Beatrizek harrera mostradoretik begiratzen zion bularretakoaren marrazkia erdizka ezkutatzen zuen alkandora txuri batekin jantzita.
|
|
2017
|
|
|
Erantzuna berehala sortu zela gogoratzen dute Tosu Betirakoko kideek. Ordurako auzo elkarte indartsua
|
zeukan
Andra Marik. 3.000 lagun bildu zituzten urbanizazio asmoen aurkako manifestazio batean, 2007an bertan.
|
|
|
Kirmenek bisita egin dio Bilbon izeba Maritxuri. Amona Anari buruz hasi zaionean, gerrako kontuak azaldu dira, nola amona Ana gerran bakarrik egon zen urtebetez, senarrik gabe, eta nola diru pixka bat irabaztearren, etxean Francoren aldeko ofizial bat hartu zuen, Javier, eta baita Saturrarango emakumeen kartzelan ama preso
|
zeukan
andre bat ere. Kirmen kontu horren aurreran sinesgaitz agertuta, izeba Maritxuk nobelaren egitura semantikorako giltzarria den erantzuna eman du:
|
|
|
Paper hauek zuzen daudela iruditzen zait, baina aztertuko ditut eta ondorioei buruz txosten bat bidaliko diot zure koronelari. Berak, noski,
|
badauka
andre honen estradizioa edozein momentutan eskatzea. Bere ekintza kriminalen frogak besterik ez ditugu nahi.
|
|
|
Neska malapartatuak! Argi
|
zeukan
Andrea izan zela bere arropa eramateko ideia izan zuena. Toallan bilduta joan zen gelara, arropa berriak hartu eta janzteko asmoz.
|
|
|
Lur usaia
|
daukaten
andre indigenak Zuri, gorri, horiak, beltzetan beltzenak Konplize ditut eta maite ditut denak.
|
|
2018
|
|
|
Atetzarra zabaltzean kirrinka luzea entzun zen. Eta barrutik, adineko bi gizonez inguraturik, kriseilu bat eskuan
|
zeukan
andre zahar batek etorri berriak agurtu zituen:
|
|
2019
|
|
|
Eta neska bat ezkontzen denean, etxe bat du, eta, agian, lanpara bat gizona arratsean itzultzen zaionean pizten duena; kandelak besterik ez baldin badauka, berdin dio, leiho aldamenean jar ditzake-eta; orduan, gizonak esaten du bere artean: . Hortxe
|
daukat
andrea; kandelak piztu ditu?. Eta, egun batean, Beguildy andereak ihizko sehaska bat egiten dio, eta, beste batean, hortxe dago haurtxo eder serio bat, eta bataiorako gonbidapenak bidaltzen dituzte; eta bizilagunak amaren ingurura joaten dira, erleak erreginaren ingurura nola.
|
|
2020
|
|
|
Blancak ohartarazi dio burua nahastuta
|
daukan
andre bat dagoela, eta ez larritzeko. Geletako batean bi emakume josten ari dira:
|
|
|
Ziur aski, horregatik ez du ikusi neska gazte bat albotik pasatzen. Clarak bai, ikusita
|
dauka
andrea etxe inguruetan, behin baino gehiagotan. Ez zaio komeni halere jendartean nabarmentzea.
|
|
|
Ez zela ezer, ekaitza bakarrik, haize zakarra. Umea besoetan
|
zeukan
andreari ez zitzaion egonezina baretu. " Zentrala hor dagoenetik ez naiz bizi", esan zuen.
|
|
2021
|
|
|
Andrearen begiradak burges familia porrokatu baten erretratu zoli bat marrazten du, iragan distiratsuaren eta neskaren beraren esperantza muzinduen argi kontra. Bartzelonako hiriak guztiz liluratuta
|
dauka
Andrea, zeinak iritsi berriaren zirraraz deskribatzen baitu bertako atmosfera erakargarria, baina segituan Aribauko etxeko giro hits eta lakarretik eskapatu ezinda geratzen da. Unibertsitateko lagunarte ireki eta atseginak familiako miseriekin talka egiten du; Andrearen eta Ena adiskide minaren arteko harremanean ikusten da hori garbienik.
|
|
|
Bestalde, dokumentu horri esker badakigu Abina etxeak berak 238,96 metro koadro hartzen zituena, eta metrook gela bitan banaturik zirena. Eta, arestian esan bezala, Abina eraikinean txakolindegia iritzi ohi zaien horietakoa
|
zeukaten
andre gizonek atonduta. Luzaz hantxe iraungo zuena, bide batez esanda.
|
|
|
Datak bat datoz. 1920an lursailak saldu eta urte biren buruan, hantxe
|
zeukan
andreak etxe berri dotorea, ingurukoek txaleta esaten ziotena. Ondokoan, Abina zaharrean, izeko Karmen eta Buenaventura senarra bizi zirelakoan nago.
|
|
|
Bi segundoko zalantza gertatu zen eta mikrobegirada bat aurrez aurre
|
geneukan
Andre Maria Zuriaren horma hobira. Denbora gehiegi zeure izena zein den erabakitzeko.
|
|
2022
|
|
|
Hodirik gabe ere erraz jipoituko luke emakume hura beharrezkoa balitz. Bestalde, gaurkoz ase dago, zentzu guztietan, eta badirudi gizonak interesa
|
daukala
andre horrek kontatzeko dituen ipuinetan. Haren estilokoa?
|
|
|
Madrileko ostatuan itzartu nintzenean, ondo lo egin ote zuen galdetu nion alboko literakoari, eta ezetz erantzun zidan. Ilea aspalditik urdinduta
|
zeukan
andre bat zen. Eguerdian gelara bueltatu eta hantxe jarraitzen zuen, kasu honetan telefonotik deika.
|
|
2023
|
|
|
Abadeak dio bekatua dutela barruan, emakume izateagatik: gizonak galbidera eramateko gaitasuna
|
daukala
andreak. Horrexegatik hartu behar duela emakumeak mendean alderdi hori, eta Ama Birjina eredutzat hartu.
|
|
|
Gaztaroa igarota
|
dauka
andreak, ekinean dabil, hala ere. Beti dago nor edo nor ordaintzeko prest, erreka aldera jaitsi barik.
|
|
|
Haren laztanak igarri ditzake, zirriak, aluaren umela, eztanda erabatekoa. Oraindik
|
dauka
andre hura gorputzean, azalean, eta alua berriz ere taupadaka.
|
|
|
Bai, gustuko ditu. Eta aurrean
|
daukan
andrea ere bai. Argazkian ikusi zuen, eta ez zuen, ez, ahaztu.
|
|
|
Nire biz  karrean, iltze buru bat; halako masaje metaliko sakonik ez dut hartu egundo. Aldamenean
|
daukadan
andre gaztearen aldaka bigunaren igurtziak konpentsatzen dit iltzearen gogorra. Argi errainuren bat sartzen denean, aurpegia ikusten diot; pollita.
|
|
|
Izan ere, zein zaila izan behar duen lurpean ezkutatutako arrautza horiek aurkitzea! Zein zaila, esate baterako, familia goseak jota
|
daukan
andre afrikarrarentzat! Duten balio energetikoarekin!
|