|
2004
|
|
|
Dinamika horretan, ez da harritzekoa, euskararen politizazioa berehala sortaraztea, ikuspegi defentsiboa areagotuz. Kontrairaultzaileen ikuspegitik, euskal hizkuntza, iraultzaren aurkako hesia izan
|
zitekeen
. Horregatik «Antzinako euskaldunen alabantzetan» euskara goraipatu egingo da.
|
|
|
Baina garrantzizkoak dira haren ustez, zeren liburu hasieran ezarri zituen, sarrera gisa J. A. Mogelen ipuinen aurretik. Beraz, pentsa
|
daiteke
, J.A. Mogelen garaikoak ote zirela. Mogeldarrek, bai Bizentak eta Juan Josek antzeko bertso motak argitaratu zituzten 1814 eta 1823 urte tartean.
|
|
|
te kide baten batenak izan
|
daitezke
, beharbada. Gerora, 1833an, karlisten altxa
|
|
|
1888an euskararen katedra lortu ondoren, R.M. Azkuek Bilbon bere programa indarrean ezarri zuen. Euskararen gorpuztea hiriko eta gizarte berrian erabilgarria izan
|
zedin
: izkindea, hiztegia, ortografia bateratua, Akademiaren
|
|
|
Urduñan burgeseria mailako beste lagunekin ikaskide. Ondoren, Bartzelonan izan zen ikasle eta pentsa
|
daiteke
bertan katalan hizkuntzaren bizitasuna eta pizkundeak eraginik izango zukeela. Euskara ikasi egin zuen eta berehala arduratu zen bere jakinduria zabaltzen.
|
|
|
«nik obeto adituko neban erdera baño ezan deuztazun guztia euzkaras ipiñi bazendu atso zure otzañak emon euztan papelian. Bizi
|
bedi
gueure euzkal erri maitea eta bizi bdedi Españia, señen satia dan gure erria» (jatorrizko ortografia).
|
|
|
Mahai inguru honetarako gonbita hartu nuenean, kezka bizia sortu zitzaidan, Sabino Aranaren ingurukoa luze zabal iker eta plazara
|
daitekeelako
. Berehala argitu zidaten antolatzaileek nire eginkizuna zela Aranaren ondoko bizkaitar euskalgintza azaltzea.
|
|
|
Ez du horrek ukatzen Euskal Herria osoari begira molda
|
daitekeen
Sabinoren ikuspegia. Bai, ordea, zedarriztatzen eta antolatzen, abiapuntu nagusi izan baitzuen hark Bizkaian bizi zuena, gerogarrenean beste lurralde euskaldunetara zabaltzeko.
|
|
|
Has
|
nadin
, beraz, nonbaitetik. Esan gabe doa Sabino Aranaren biografia
|
|
|
Sabino Aranaren eraginpeko euskalgintza aurpegi askotatik izan
|
daiteke
aztertua. Besteak beste, hasierako puntua jarriz, Bizkaian bizpahiru abiapuntu ditut nik nagusi.
|
|
|
Harako horiek zer ekarri zuten euskalgintzaren alderditik modu askotan jar
|
daiteke
aipuetan. Batak literatura aterako du denon bistara; besteak, filología.
|
|
|
Biziraupena jokoan zen, dena aldatu beharra zegoen, dena hatera egin beharra. Menturaz, kontraesan horretan egon
|
daiteke
Aranaren kemena, euskara noranahiko, baina euskara berri eta amas berritua, herriaren erabileratik urruntzen dena.
|
|
|
Bizkaiari nagokiola, aipa dezadan egun nahiko ezezaguna den kontua. Horretan ere nabari
|
daiteke
Aranaren desagertu ondorengo urteetan bere ekimenak izan zuen indarra Euskal Administrazioan. Sabino hil eta urte batzuetara (1917), abertzaleek eskuratu zuten Bizkaiko Foru Aldundiaren gobemua, Ramon de la
|
|
|
Nago, eta diodan hau frogagarri dela uste dut, Sabino Aranaren eragina ez ote dagoen bestelakoetan, hau da, berarekin hasi eta gerraurreko eta osteko lehen lehena horretara iristen dena. Bizkaian, edonondik begira
|
dakiola
ere, izenak borborka datoz. Behinolako Mikel Zaratek aranatarren giroko idazleak (5) deitu zituen horiek.
|
|
|
Bestelako hurrenkera ere osa
|
daiteke
Bizkaian, Sabino Aranaren jarraitzaile sutsuak sutsuegiak, beharbada izan eta Aita Zabala Arana, Aita Arriandiaga eta eite berekoekin. Mitxelena zenaren gidaritzapean, ltziar Lakak, mahai inguru honen kideak, hain zuzen ere, egoki aztertu du hiperbizkaieraren mundua (7).
|
|
|
kadi osasunez beterik agertu
|
daiten
egun zoriontsu baten...
|
|
|
agintari, idatzi, baita zubererazko ahul, zinegotzi.
|
Baliteke
euskal argote bat egitekotan sabinismoez baliatzea. Igela aldizkarian geuk
|
|
|
Agian kaletarrei exotikoak
|
zitezkeen
baserritar zintzo, kristau, on, langille, euskaldun huts horiek. Ikuspegi manikeo batetik kaletarrak, hiritarrak eta erdaldunak, gaiztoak, ustelak, ateoak dira, indianoak, Ameriketan egon euskaldunak txarrenak.
|
|
|
Ondorioz, uste dugu berezi beharreko sailak direla, mende bukaeran jaio eta XX.aren hasieratik aUITera zabaltzen den bizkaiera idatzi berrian, Aranak irekiriko bidea, hots, orto grafia sistema eta neologismo sorta bat edo agian hobe Iitzateke esatea, neologismo hoiek baino ga rrantzitsuago bait da, erdal kutsuko hitz guzti guztiekiko jarrera garbizalea, bere jarraitzaileek lútz be rrigintzan hasirikoa jarraitu bait zuten, eta bestetik eredu horrek biltzen duen aditz laguntzailearen sistima eta joskerari buruzko zenbait berezitasun, Azkueren eskutik sorturikoak gehien bat, hau mai zegi azpimarratu ez bada ere. Urteen buruan, haatik, Azkuek sorturiko ereduaren eragina gero eta na bariago egingo da Aranaren lanetan, bakanka aurki
|
daitezkeen
adibideetan Iehenik, ugarituz gero, az ken lanetan osoro makurtzeraino bere hizkuntza hiperbizkaieraren sistimara> > (Laka, op., 24 or.).
|
|
|
(269) < < Historia (lariaren) ren subjektibotasuna eta askotariko interes eta ikuspegiak euskala ritzaren historiaren esparruan ere antzeman
|
daitezke
: Esate baterako, ikerlari batzuk Arana Goiri ren lanetan hitz berri ugari sortzea, beste hainbaten asmakizunerako iturri izatea eta, horren bitar tez, euskaran tradizio aski luzea zuten mailegu 1atin erromaniko asko ezabatzen saiatzea azpimarratu dute; beste zenbaitek, aldiz, Larramendiren eraginarekiko haustura nabarmendu dute, horre1a euskaldunen jatorri iberikoa eta, ondorioz, euskaldunen Espainiarekiko lotura deuseztu as moz> >(! bid., 400.or.).
|
|
|
Beraz, gure ikuspuntua nolabait laburtuz esango duguna da, gauza bat de la hizkuntzarena elkarte pribatu batek, alderdi politiko batek edo erakunde pu bliko batek monopolizatzea eta beste bat erabat despolitizatzea. Hizkuntza ezin da despolizatu, hizkuntzarenean botere arazoa tartekatzen delako eta, segun eta nolako hizkuntza politikak finkatzen eta ezartzen diren, altematiba kontraja rriak egon
|
daitezkeelako
. Besterik da herritar guztien ondarea den aldetik, guz tiena dena alderdi jakin batek, edo botere administratiboak monopolizatzea.
|
|
|
Abertzale izan beha rrik ez dago euskaltzale izateko. Euskaltzale izan
|
daitekeela
euskal naziona Jista izan gabe, gaurgero, ebidentzia bat da. Ebidentzia bat den bezala, euskal nazionalismoaren historian abertzaleak oro ez direla izan, ez lehen ez orain, euskaltzaleak.
|
|
|
Sabinoren herentzia politikoa bere osotasunean alde hatera utzi eta, haren oinordekoak sentitzen direnak, Landeta, edo Jose Antonio Agirre, edo Ma nuel Irujo baten bidetik joan
|
daitezen
, horiek, bai, hura ez bezala egiazko demokristauak eta europazaleak izan baitziren. Hori da EAJri luzatzen di on proposamena:
|
|
|
Desberdintasun biologikoa tartekatzen delako, bizkaitarrak ezin dira espainolak izan, ezta espainolak euskaldunak ere, ezta nahi izanda ere (10). Umiaren Lenengo Aizkidia liburutxoan, elkarrizke ta gisa eratutako «Bizkatarra» atalean, dakarrenez, Euzkadi ez da lurralde gro grafiko batí atxikirik dagoen giza komunitatea, mundu zabalean barreiaturik dauden edo egon
|
daitezkeen
euskotarrak oro biltzen dituen familia baizik. Lo tura egiten duena ez da hizkuntza, arraza baizik, euskal abizenak dituena.
|
|
|
Haren garrantzia handia delarik ere, bigarren mailakoa da arrazaren alde an. Honen arrazoia da, hizkuntza, galduz gero ere, berreskura
|
daitekeela
, hiz tegi on bat eta gramatika on bat lagun; arraza, ordea, behin endekatuz gero, ezin da lehengo egoera garbia lortu.
|
|
|
Hizkuntza kasu honetan euskara deus ez da abertzaletasunik gabe. Ho rregatik, euskaltzeltasuna indartzen joan
|
dadin
, abertzaletasunari eragin behar zaio, hau gabe hura kamutsa baita. «Aberrija eztau gaizkatuko euzkereak; bai ta bakarrik abertzaletasunak» (35), zioen.
|
|
|
Nabar mentzekoa da Hendaia eta Hondarribiako Batzar Ortografikoen inguruan izandako protagonismoa, zenbaitek modu negatibo batez epaitu izan dutena, baina bidegabeki, oraindik zer argiturik badelako hor, geroago zehatzago iku siko dugun bezala. Oraingoz aski
|
bekigu
iradokitzea Sabino Arana azken ur teetan, agian politika instituzionalean sartuta dabilelako eta euskal munduan murgilduago, euskararen kausari orokorrean diogu hau, hasieran baino ga rrantzi handiagoa ematen diola, nahiz eta alderdi hau ere zehaztu beharrekoa da, euskal naziotasunari buruzko ikuspegian jarrera aldaketarik edo eboluzio antzekorik ez dugun sumatzen. Euskaltzaleago izatea baliteke, bai, baina ez horregatik arrazari gutxiago atxikia.
|
|
|
Oraingoz aski bekigu iradokitzea Sabino Arana azken ur teetan, agian politika instituzionalean sartuta dabilelako eta euskal munduan murgilduago, euskararen kausari orokorrean diogu hau, hasieran baino ga rrantzi handiagoa ematen diola, nahiz eta alderdi hau ere zehaztu beharrekoa da, euskal naziotasunari buruzko ikuspegian jarrera aldaketarik edo eboluzio antzekorik ez dugun sumatzen. Euskaltzaleago izatea
|
baliteke
, bai, baina ez horregatik arrazari gutxiago atxikia.
|
|
|
Sabino Aranarentzat, esan bezala, euskalduna euskararen jabe dena daba karrik; baina euskaltzale, hots, euskarafilo izan
|
daiteke
euskara jakin gabe ere, baldin maite badu. Guk hemen, euskalari diogunean, euskaran adituari deitzen diogu eta euskalaritza, euskarari buruzko jakintza jasotzen duenari.
|
|
|
Zalantzarik ez da Azkuek azken hau ere oso ongi ezagutzen zuela, baina hemen ere haren aipurik ez. Horregatik, Sabino Aranak ez du onartzen Azkuek ezar dezan bere iritzia beste guztien gainetik eta, ondorioz, berea izan
|
dadin
azken hitza. Izan ere, hauxe zioen bere Proyecto hartan:
|
|
|
Horregatik, ondorio gisa esan dezakegu, Aranak ez duela onartzen lege fonetikora biltzen ez den eredu ortografikorik. Aldez aurretik finkatutako lege fonetikoen arabera aplikatu behar dira arau ortografikoak, irakurketa unibokoa izan
|
dadin
: «... la fonética, que es el sistema de leyes que rige los choques de los sonidos, es, por esta razón, anterior a la ortografía, que es el sistema grá fico con que se representan los sonidos que se pronuncian; que la ortografía tiene que transcribir exactamente las voces para ser tal ortografía, y que, por consiguiente, primero se debe fijar el sistema fónico, y después viene el re presentarlo gráficamente tal como resulte» (70).
|
|
|
(72) < < Esan
|
daiteke
Aranak ez zituela zinez ortografía eta fonetika garbi berezi> > (Laka, 1,
|
|
|
Euskal idaz leen aldetik onarpenik izan ez dutenak ere mordo bat direla, agian onartuak baino gehiago?
|
Litekeena
. Horrelako hitzen zerrenda begi kliska batean eman daiteke:
|
|
|
Litekeena. Horrelako hitzen zerrenda begi kliska batean eman
|
daiteke
: gotuts (espíritu puro, ángel), Gogo Deuna edo Goteuna (Espíritu San to), agaka (abecedario), agintz (mandamiento), gaizkatu (salvar), Donoki (cie lo de los santos), Donabatz (Iglesia), deun (santo santa), done Gusto, fiel), txadon (iglesia, templo), txauno (capilla), Ziñeskitz (Credo), izkitegi (alfabe to), izkindegi (silabario), izpijakera (fonética), gedin (vocal), igidin (consonan te), ingoski (página), ingurti (folleto), ingurrazti (cuaderno), ingi (papel), itxor kun (etimología), basatxono (ermita), gaudi (universo), ugutz (bautismo),
|
|
|
Lapurdin, Zuberoan, Gipuzkoan eta Nafarroan asko argitaratu ziren data hori baino lehenago, jada Lizarragaren 1572kotik hasita. Eta Urkijoren ustez, ba
|
zitezkeen
Bizkaian bertan gehiago ere harenak baino lehen argitaratuak.
|
|
|
Ikasgaien edukiek xede hori dute. Sa rrerakoan, euskara aintzat hartua izan
|
dadin
, dei sentikor bezain minberatia za baltzen du herritar guztien artean. Baina bere deia, batez ere, haurren hezkun tzaz arduratzen direnei zuzentzen die.
|
|
|
Orotara 1.086 orrialde idazten dituela kontutan hartuta,% 33.60ko indi zeak ez du hain leku txarrean uzten Aranaren euskal luma, liburu eta saioen mailan bederen. Aldizkarietan, ordea, euskara ia erabat arrotza dela esan de zakegu, ondoko taulan ikus
|
daitekeenez
, osta osta% 1,30eko orrialde masa besterik ez baitute osatzen euskaraz idatzitakoek. Erreferentziatzat hartzen ba da orotara 2.386 orrialde idatzi zituela, eta horietatik 382 orrialde baino ez euskaraz, azkenean Aranaren euskalluma% 16ko sortarekin geratzen da, ares tian emandakoaren erdira jaitsiz.
|
|
|
Viiiasantek his toria hori argitaratu zuenean, artean Aranaren Obras Completas bilduma argi taretzeke zegoen, Sabindiar Batza k liburu bakarrean kaleratuak 1965eko da ta baitarama; eta Sendoa k hiru liburutan argitaratuak, berriz, 1980koa. Beraz, argitalpen horietan datozen datu guztiak ez zituen izan Viilasantek eta, neurri batean, ulertzekoa izan
|
liteke
Aranaz hain iritzi ezkorra ematea, zoritxar guz tien errudun bakar bera bailitzan. Baina arazoa are larriagoa agertzen da, or duan baino datu historiko gehiago eskura izanda, Aranaren aktak ez ezagutzea edota aintzakotzat ez hartzea eta, ondorioz, antzeko aurreiritziekin segitzea.
|
|
|
koneko arrazoiak ezagutu eta eztabaidatu gabe desitxuratuak izan
|
daitezen
. Or duko eztabaida hartan argi pixka bat egin ahal izateko, iturriak berrikusi be barra dago Koldo Zuazok hasitako bidetik jarraituta (111), baina zintzotasu nez eta bere osotasunean, ez komeni direnak bakarrik plazaratuz eta ez direnak ilunpean utziz.
|
|
|
Funtsean puntu hauetara biltzen da hangoa: a) goizez batzarkideak hiru taldetan banatu zirela, ortografiaren batasunari bu ruz Batzarrari proposamenak egiteko xedearekin; b) arratsaldez aho batez onartu zela batzordeetako batek, adostua izan
|
zedin
, gai horri buruz proposa tutako plagintza; e) hurrengo urtean Hondarribian beste Batzar bat egitea au rrikusi zela; d) hiruko talde batek osatutako Batzorde bat izendatu zela, tarte an Kanpion, Sabino eta Hazpameko Anaia bat zeudela, eta hauek, gela batean sartuta, presaka arautegi moduko bat prestatu zutela, baina Batzar Aretora itzultzean, hutsik aurkitu zutela; e) Eskualdun Biltzarra elk... Beste nonbait ere esaten du Aranak, gauzak gaiztotzen ha si zirenean, hasiera hasieratik lehendakariordea izaki, kargu horri uko egin na hi izan ziola (117), baina ez ziotela onartu eta, gainera, askotan idazkari lanak ere egin behar izan zituela (118).
|
|
|
ni aunque lo hubiese quedado, era acuerdo del Congreso, sino de aquella reunión privada» (127). Baina berak egiten duen proposamen berrian, ortografiarena xede bakarra izan
|
dadila
nahi du: «El único objeto de estos congresos debe ser el estudio y cul tivo del euzkera...» (128).
|
|
|
1º A todos los vascos que estudien el euzkera, en él escriban o deseen su vida y perfeccionamiento y a todos los euzkerálogos ex traños, a adherirse en la forma y plazo fijados a los acuerdos del Congreso Ortográfico de diciembre de 1901; y 2º A todos los euzkerálogos vascos y ex traños, que tengan criterio propio y particular en materia ortográfica, a pre sentar sus proyectos en la forma y planos también expresados» (130). Beraz, bat, Batzarraren xede bakarra ortografiaren batasunarena izango zen, eta bi, bertara euskalariak bezala euskaltzaleak joan
|
zitezkeen
, bientzat egiten zen go mita.
|
|
|
Mota askotako baiorazioak egin
|
daitezke
Batzar famatu haien inguruan gertatuez. Horretarako helburu amestuak eta eginak bereizi behar, talde inte resak eta norberarenak, arazo linguistikoak eta bestelakoak.
|
|
|
«Esto es muy grave, pues den tro de esa forma elástica, caben no sólo los pescadores de Elanchove, sino hasta las gentes que sólo sepan hablar castellano o francés y no sepan ni leer ni escribir» (147). Baina galdera beste modu honetara ere egin
|
zitekeen
: hara joatekoak zirenen artean aranazale ez ziren beste guztiak zientifikoak edo adi tuak ote ziren, bada?
|
|
|
Zer gizon harrigarria!... Berriz harekin has
|
baledi
gure Biltzarra (Hendaiako biltzar famatua) eta haren pre sondegian harekin elharetara baginte, gure Herriarentzat, gure mintzairaren tzat, gure gizonentzat, euskal ortografiarentzat, zer loria!... Bai ospe eta indar berri aurki lezakeela katakunba berri horietan, hain gaitzetsia ta hain bizitorea den gure mintzaira maiteak» (152).
|
|
|
gain, Nafarroako lurraldeak baditu mendi garaiak ere, haran meharrak ez gu txiago. Izan
|
liteke
Euskal Herriaren kasuan ere, hitz hori, «euskararen herria», alegia, hitz egokia ez izatea, zeren, zentzu hertsian, hizkuntza hori mintzatzen den herriari bakarrik aplikatu bailitzaioke. Baina horrelako hitzak zen tzu zabalagoan ere hartu ezinik ez dago eta, Euskal Herriaren kasuan, hitz ho nek euskaraz egiten den eta egin zen herria adieraziko luke.
|
|
|
oinarritzat hartzeari dagokionez, bide horrek indarrean dauden ohiko hitzak utzi eta egiazta ezin
|
daitezkeen
osin hipotetikoetan murgiltzera garamazke. Ate hori irekiz gero, irudimenak zemahi asma dezake.
|
|
|
(...) Gure izkuntza maitia galtzen bada, Euzkel erria ere galduko da. Beraz Euzkeraz mintzatu
|
gaitezan
, beti Euzke raz» (204). Horrelako sloganak sarritan agertzen dira aldizkarian.
|
|
|
Orixerentzat kontua ez da meritua ematea ala ez ematea, dago kionean dagokiona ematea baizik. Horregatik, «Euskaldun barrí zar bat» ezi zenekoari ematen dion erantzunean irakur
|
daitekeen bezala
, ez du onartuko euskalaritzan azken hitza harena izatea:
|
|
|
Bere aurrekoek modu batera edo bestera esana ez duten gutxi dator honen 26 orrialdeko lanean. Neologis moen arazoan, berak dioenez, hiru jarrera mota eman
|
daitezke
: a) hitz arro
|
|
|
aldeko euskalkietan, bi hitz erabili zituela, bata irakaslari irakasle profesiona la izendatzeko, eta irakasle, pedagogo profesionala ez den maisua izendatze ko. Bi hitz horiek, Pierre Lhanderen hiztegian oharrarazten den bezala, Harri et kalonjea 1878an egiten hasitako eskuizkribuzko hiztegian baitatoz,
|
litekeena
da Arana Goiriren lanak ezagutzea eta hortik hartuak izatea. Odolkiak ordai netan izaten direnez, Oxobiren esaera honekin ematen diote bukaera beren orri biko idazkiari:
|
|
|
Lehen aroan, bada, jarrera moderatua erakutsi zuen ortografian bezala politikan Azkueren gerizpean. Harenean aldaketa nabarmena EAJko kide bihurtzean ematen da, 1909an Bizkaitarra astekariko euskal sailaren ardura eta 1913an Euzkadi egunkariarena hartzen duenean, hain zuzen, bigarren arotzat jo
|
daitekeen
honetan hasten baita sabindar eredura hurbiltzen, batez ere, foneti ka eta ortografian, tarteka neologismo batzuk ere sartzen dituelarik (lbid., 138.or.). Garbizalea ba da, bai, baina neurri dosifikatuan.
|
|
|
Gutxi irakurtzeak bere desabantaila handiak ditu, batez ere, ikerketa mailan, beste iturrriak ere ezagutu beharreko ak izaten baitira aurrera egin ahal izateko. Norbera bere kabuz ibiltzeak, in tuizio handikoa izanda ere, beti arriskutsua da, diskurtsoa arras arrazonatua izanda ere, gerta
|
bailiteke
desbideratua izatea.
|
|
|
«Beraz, Euskaltzaindiak beretzakotu duan euskal abecé auxe da: (eta 6 bo kal eta 25 kontsonantedun alfabetoa irakur
|
daiteke
, h tartean) eta 7 «Euskaltzain diak gure izkerazko idazle guztiei eskatzen die arren, ahal delarik behintzat, idaz kari auxe, ta besterik ez, erabili dagiela> >.
|
|
|
Gure historia ikerketak beste emaitza bat izango zuen, proposamen zuhur hori aurrera atera bazen. lkerke tetarako argitalpenei balio handia ematen ziola bistakoa da, nahiz eta, orain dik, 1+ D, askorentzat gai teknikoentzat bakarrik egon. 1+ D naziogintzaren mesedetan, historia, hizkuntza eta kulturaren ikerketan izan
|
daitekeenik
ere ez dute sumatzen, proposatzaileek ikusten bazuten ere.
|
|
|
Beste batzuentzat, espainiazaleentzat, aspaldiko partez oso erasokor ari diren horientzat, Sabino Arana aipatzerakoan badirudi euren aurkako zerbait esan dela, eta gaur eguneko testuinguru europearrean izan
|
litezkeen
adierazle rik ezezkorrenak egozten dizkiote, batez ere arrazakeriazale eta xenofobo hu tsa izan zela. Horretarako, bada, Aranaren mezuak eta lanak berezko duten tes tuinguru historikotik atara besterik ez dute egiten behin eta berriz.
|
|
|
Argitalpen honetan zehar ikusi
|
daitekeenez
, ho.; a.lw ekarpen hau ere ez da polemikatatik at geratu. Ezin daiteke beste modu batera·izarr, gure sortzai le izan zenaren bizitzaren ezaugarri nagusi ziren sentikera agonikoa eta izake ra berriztatzailea aintzat hartzen baditugu.
|
|
|
Argitalpen honetan zehar ikusi daitekeenez, ho.; a.lw ekarpen hau ere ez da polemikatatik at geratu. Ezin
|
daiteke
beste modu batera·izarr, gure sortzai le izan zenaren bizitzaren ezaugarri nagusi ziren sentikera agonikoa eta izake ra berriztatzailea aintzat hartzen baditugu. Baina nire iritzian benetan garran tzitsua dena, gure geure hizkuntzaren gaur eguneko egoerearen ikuspegitik
|
|
|
|
Litekeena
da Sabino Arana aldizka bere idazkietan xenofobo xamar ager tzea, baina kontua ez da hori, baizik eta ea, bere garaian eta orduko pentsae ra politiko eta giro sozial nagusiaren ikuspegitik, aldamenekoak baino xeno
|
|
|
Eta hemen ere, dakusagunez, zozoak beleari ipurbeltz. ...lasai aski el Dia de la Raza jarri zutela kontuan izanda, ez dirudi Sa binoren jarrera bereziki gaitzestekoa zenik, gure foru Iegislazioa galtzean Biz kaiko erakundeetara hable en cristiano esaka zetozen administrazio eta irakaskuntzako funtzionario kanpotar eta inperialisten aurka, urteak pasa aha Ja, orduko testuingurua aldatzean, haren hitzak, Iekuz eta tokiz kanpoan, maiz gogorregi irudi
|
dakizkigukeen arren
. Edonola ere, ez ziren gozoagoak izan, dakigunetik, Rizal filipinarrak edo Marti kubatarrak espainol okupatzaileen kontra esandakoak.
|
|
|
Alde batetik, ez bost, baizik eta sei dira Aranak Broussaini igorritako gutunak. Gutun horiek gaur egun Bilbon daude, Euskaltzaindiaren egoitzan, P. Xarrittonen aholkuari segituz Le Roy Broussain andereak Euskaltzaindiari utzi baitzion bere aita ze naren artxiboa, ikerleen esku egon
|
zedin
(4). Ondare dokumental hori araka tuz seigarren gutun bat aurkitu dugu, Martín Ugalderen edizioan argitaratu ez zena.
|