|
2008
|
|
|
1896an Connecticut estatuan epileptikoei, «ergel kronikoei» eta «adimen ahula zutenei» ezkontzea debekatu zitzaien. Eta beste zenbait estatutan
|
buruko
gaitzak zituztenak antzutzea baimentzen zuten legeak jarri ziren martxan. 1927an AEB Ameriketako Estatu Batuetako Auzitegi Gorenak berretsi egin zituen, gainera, arau horiek guztiak, eta XX. mendearen erdialdera arte ez ziren baliogabetu.
|
|
|
Horrek, osasun zerbitzuetara jotzen dutenean transexualentzat prozesu «oso gogorra» dakarrela uste dute Euskal Herriko Gay eta Lesbianen Askapen Mugimenduak (EHGAM) eta Medeak kolektibo feministak. Transexualitatea
|
buruko
gaitzen zerrendatik kentzeko eskatu zuten Donostian eginiko elkarretaratzeetan, atzo.
|
|
|
Transexualitatea
|
buruko
gaitzen zerrendatik ateratzeko eskatzeaz gainera, beste hainbat eskaera egin zituzten bi elkarteek atzoko protestetan. Hormona tratamendu eta ebakuntza «askeak» aldarrikatu zituzten, psikiatraren tutoretzarik gabekoak.
|
|
|
Eta neurri horien artean hauek aipatzen ditu: zigor betetze alternatiboak droga menpekotasuna dutenentzat; tutelatutako guneak zigortutako emakumeentzat eta beren kargu haurrak dituzten amentzat; zerbitzu berezituak
|
buruko
gaitzak edo kronikoak dituzten presoentzat; laguntza programak lanerako eta heziketarako, eta bergizarteratze zentroak, besteak beste. –Horiek eta beste alternatiba batzuk gizatiarragoak, eraginkorragoak eta merkeagoak ere badira?, dio plataformaren testuak.
|
|
|
Halaber, San Joan Jainkoarenaren anaieko erlijiosoa da Martin. Hilurreneko gaixoekin eta haien familiekin egiten du lan, zerbitzu aringarrien eta
|
buruko
gaitz sendaezinen unitatean. Hilabete honetan, berak lan egiten duen unitatean 60 lagun hil dira.
|
|
|
«Esparru, lurralde eta adin guztietako jendea bildu dugu, eta lehia bizia eta dibertigarria izango da». EITBren Maratoiarekin bat eginez,
|
buruko
gaitzen ikerketarako bideratuko dute gaurko lehiaketan jokoan jarriko den dirua.
|
|
2009
|
|
|
Ulertu beharra dago. Urte asko daramatzate kalean,
|
buruko
gaitzekin euretako askok, eta ez daude ordutegia eta baldintza batzuk betetzeko prest.
|
|
|
Osasunerako Mundu Erakundeak (OME) 1990 urteko maiatzaren 17an kendu zuen homosexualitatea
|
buruko
gaitzen zerrendatik. Duela hemeretzi urte.
|
|
|
1990 urtean homosexualitatea
|
buruko
gaitzen zerrendatik atera zen arren, elkarteek gogorarazi dute transexualitatea 1980 urtetik buruko nahasmendutzat hartzen dela. Horrek egoera kontraesangarriak sortzen dituela azaldu du Sarai Montesek, Errespetuz pertsona transexualen integrazio eta defentsarako euskal elkarteko presidenteak.
|
|
|
Transexualitatea, 1980tik gaixotasuntzat. Osasunerako Mundu Erakundeak 1980an sartu zuen transexualitatea
|
buruko
gaitzen zerrendan.
|
|
|
Aldarrikapenak.
|
Buruko
gaitzen zerrendatik kentzea, eta endokrinologora joan aurretik psikiatrara joan behar ez izatea eskatzen dute.
|
|
|
Aniztasun sexualaren aurkako jazarpenak ikasle gay, lesbiana, bisexual edo transexualengan duen eragina jakiteko ikerketak egiteko eskatu du: eskola porrota, bere buruaz beste egiten saiatzen diren ikasleak,
|
buruko
gaitzak... Europako hainbat herrialdetan mota horretako ikerketak egin dira dagoeneko.
|
|
|
Kontuak kontu, gorputzeko beste ataletan bezala, zerebroaren funtzioa erreakzio biokimikoen ondorioa da, eta, horietan, geneek badute zerikusi handia. Azken egunotan, Alzheimerren eritasun neurologiko larriaren oinarri molekular berriak aurkitu dira, eta eskizofrenia eta depresioa
|
buruko
gaitzek osagai genetikoa dutela ere deskribatuta dago. Bestelako gaixotasunetan bezala, inplikaturiko geneen aurkikuntzak, predikzioan, prebentzioan eta tratamenduan aurreratzen lagunduko duelakoan daude zientzialariak.
|
|
2010
|
|
|
Kontakizun bat da, zeinean protagonistak gogora ekartzen duen
|
buruko
gaitz baten ondorioz erietxean dagoen pertsona batekin izan zuen harremana, eta hori bidaia koadernoan dauden marrazkien bidez ekartzen du gogora.
|
|
2011
|
|
|
Ez zait zalantza horren larria iruditzen, kontatzen dudana ikusita.Inork eskatu al dizu gaixo agiria. Psikiatriaren profesionalek ikusi dute lana, eta inork ez du zalantzan jarri.
|
Buruko
gaitza zer den ez dakien ikusle orokorrak zalantza izatea ulertzen dut, halere.Arteterapia gomendatuko zenieke gaixoei. Niri asko lagundu dit neure ametsez hitz egiteak. Nik bideoa egin dut, baina norberaren bizipena kontatzea da kontua, edozein adierazpideren bidez. Niri behintzat lagundu egin dit sendatzen.
|
|
2012
|
|
|
Itunpeko ospitaleetan, berriz, hirukoiztu egin dira ebakuntzak; 629 egin zituzten 2001ean, eta 1.892 joan den urtean. Buruko Osasunaren Plana Buruko Osasunaren 2012 Plan Estrategikoa onartu zuen asteazkenean Nafarroako Gobernuak;
|
buruko
gaitzak dituzten pertsonek jasotzen duten arreta hobetu nahi du. Nafarroako Parlamentura eramango dute egitasmoa orain, onar dezaten.
|
|
|
Nafarroako Parlamentura eramango dute egitasmoa orain, onar dezaten. RSM Buruko Osasunaren Sarean pertsona gehiago artatzea,
|
buruko
gaitzak dituzten haur eta gazteei arreta berezia eskaintzea, gaixoak artatzeko azpiegitura berriak eraikitzea eta langile gehiago kontratatzea dira planaren helburu nagusiak. Nafarroako Gobernuko Osasun kontseilari Marta Verak adierazi duenez, «kalitatezko eredu» batera hurbilduko da Nafarroa egitasmo horrekin, «botika gehiegitan» oinarritutako eredua atzean utzita.
|
|
|
Integrazio ala marginazio bidean gabiltza?
|
Buruko
gaitzak dituzten pertsonen elkarte batean lan egiten dut. Askok zentroetara etortzeari utzi behar izan diote, diru-laguntzekin ordaintzen zutena orain ezinezkoa bihurtu zaielako.
|
|
2013
|
|
|
Hamahiru euskal preso mantentzen dituzte kartzelan oso gaixo egon arren, eta senideek ohartarazi dute bereziki kezkagarriak direla Txus Martinen eta Aitzol Gogorzaren kasuak.
|
Buruko
gaitz larriak dituzte biek, eta, azaldu dutenez, espetxeko egun bakoitzak okertu egiten du haien egoera. Eraso fisikoak 12 presori Egoera larri horiez gain, egunerokotasunean ere presoak «ahalik eta gehien tenkatzen» ari direla salatu dute senideek:
|
|
2014
|
|
|
Bakartze sentsazioa espetxeko egunerokotasunean ere areagotu da, bai langileekin eguneroko harremanetan, baita espetxe barruan lan egiten duten elkarteen presentzian ere, Arabako Hiesaren Kontrako Batzordeak eta Salhaketak azaldutakoaren arabera. Horren eskutik espetxe barruko
|
buruko
gaitzen gaineko kezka areagotu dela azaldu du batzordeak. Langraizko (Araba) espetxe zaharraren baldintza txarrak? 90 pertsona inguru daude bertan, erregimen irekian?, eta Basauri (Bizkaia) eta Martuteneko (Gipuzkoa) espetxeetan dagoen pilaketa ere nabarmendu dituzte kezka nagusien artean.
|
|
|
Egonaldi luzeetako unitateetan, pertsona batzuk oso baldintza prekarioetan bizi dira, kontuan hartuz pentsio kontributiboa gutxi gorabehera 300 eurokoa dela. Aski ederki dakit ospitale psikiatrikoetan aurrerapausoak eman direla, baina han ez da bizi nahi duena,
|
buruko
gaitzak derrigortu duena baizik. Kronifikatuak deitzen zaituztete.
|
|
|
Egia da, baina etsipenetik ezin da deus ere sortu. Senideen, elkarteen, boluntarioen, ondoko herritarren eta erakunde politikoen (Ongizate, Osakidetza, Hezkuntza arlokoak) indarrak bateratuta,
|
buruko
gaitza dutenen isiltasuna hautsiko dugu. Hobekuntza gaitza izan da buruko gaixotasunaren inguruan aspektu batzuetan; beste batzuetan, berriz, Erdi Aroan gaude.
|
|
|
Hobekuntza gaitza izan da buruko gaixotasunaren inguruan aspektu batzuetan; beste batzuetan, berriz, Erdi Aroan gaude. Saiatu naiz
|
buruko
gaitza duenaren mesanotxeko argazki bat ateratzen, nahiz eta profesionala ez naizen. Zenbat aldiz konformatzen garen bost xentimoko hitzekin, hedabideetan politikari eta gizarte/ osasun arloko arduradunen argazkiekin!
|
|
2016
|
|
|
Mota guztietako pertsonak hartzen zituzten, gehienak babesgabetasun egoeran: umezurtzak,
|
buruko
gaitzak zituztenak, ezkongabeko amak, baliabiderik gabeko edadetuak... Gizonezko psikiatrian espezializatu zen, adikzioetan, batez ere. Elurretan, Arabako arreta psikiatrikoaren bilakaera barrutik bizi izan du Herrerak, baita askoz gehiago ere.
|
|
2019
|
|
|
Behar duzu, gutxienez, zure mina ulertua izatea?. Suizidioa prebenitzeko abian diren urratsak ere, gogo onez hartu ditu; argi baitu gai hori, eta
|
buruko
gaitzena, oro har, ezkutatzeak onik ez dakarrela.
|
|
2020
|
|
|
Buruko osasuna.
|
Buruko
gaitzak dituzten presoek espetxetik kanpo egon behar dutela aldarrikatu dute.
|
|
|
Ertzainek
|
buruko
gaitz bat duen gazte bat jo eta atxilotu egin zuten igandean; haren ama ere jo zuten, eta atxilo eraman. «Arrazakeria» salatu dute eragileek.
|
|
|
Lekukoek adierazitakoaren arabera, igande arratsaldean Ertzaintzaren patruila batek gelditu zuen kalean erosketak egitetik etxera zihoan gazte bat. Lekuko horiek esan dutenez, gazteak
|
buruko
gaitz bat dauka, eta men egin zien polizien aginduei.
|
|
2021
|
|
|
Horiek horrela, osasun emozionalean beherakada nabaritu duten %54etatik eta
|
buruko
gaitzen bat diagnostikatu dieten gazteen %11tatik ere, gehienak emakumezkoak dira. Sexuen arteko desberdintasunik handiena sedentarismo mailan aurkitu dute.
|
|
2022
|
|
|
Noiz eta nola hartu aurrea
|
buruko
gaitzei
|
|
|
Prebentzioa gakoa da
|
buruko
gaitzak garaiz atzemateko. Horretaz jabetuta daude osasun mentaleko arazoak dituzten paziente eta familiak artatzen dituzten elkarteak, eta hainbat programa abian dituzte helburu horrekin.
|
|
|
Prebentzio saioen bitartez
|
buruko
gaitzen gainean dagoen «estigma» kentzea eta arazo horiek «naturalizatzeko» bidea irekitzea da gakoa. Hala azaldu du Vanessa Vadillok, Asafes buruko gaitzen bat dutenen eta haien senideen Arabako elkarteko kideak.
|
|
|
Prebentzio saioen bitartez buruko gaitzen gainean dagoen «estigma» kentzea eta arazo horiek «naturalizatzeko» bidea irekitzea da gakoa. Hala azaldu du Vanessa Vadillok, Asafes
|
buruko
gaitzen bat dutenen eta haien senideen Arabako elkarteko kideak. Elkarteak prebentzio programa berezi bat abiatu zuen eskoletan duela urte batzuk, helburu argi batekin:
|
|
|
Gazteei mezu hori helarazten diete hitzaldietan: «Argi utzi nahi diegu edozeinek izan dezakeela
|
buruko
gaitz bat, ez dela ezer gertatzen. Garrantzitsuena da gaztetxoak adi egotea eta gai izatea arazo bat dagoela jabetzeko.
|
|
|
2020ko martxoaren 29an, Bilboko San Frantzisko kalea erakusten zuten irudiek, itxialdi betean. Kalean zebilen gazte bati kontu eske joan zitzaizkion Ertzaintzako hainbat kide, eta hura babestera jo zuen haren amak, bere semea zela esanez eta
|
buruko
gaitz bat zuela abisu emanez. Polizietako bat haren aurka oldartu zen, ordea, eta borrarekin jo zuen.
|
|
|
Aste honetan, Osasun Mentalaren Nazioarteko Eguna izan da. Egun honen harira, sare sozialak eta albistegiak
|
buruko
gaitzen inguruan jorratu ziren. Mezu horiek askotan nahiko arinak izaten dira.
|
|
|
Aitortu duenez, New Yorken partekatzen zuten apartamentutik ia atera gabe izan ziren hamar urte, eta arazoak izan zituzten droga haluzinogeno batekin: «Zoritxarrekoak ginen, eta
|
buruko
gaitzek harrapatu gintuzten. Gure harremanaren azkeneko urtea oso gogorra izan zen.
|
|
2023
|
|
|
PADILLA: Suizidio guztiak
|
buruko
gaitzekin lotuta ez daudela dioten gogoetak gero eta ohikoagoak dira hedabideetan. Erlazio hori apurtzea lortzen ari da, eta, horiek horrela, gero eta gehiagotan aldarrikatzen da suizidioa prebenitzeko planak egiten badira ezin direla soilik egin osasun egituretara begira edota buruko osasunera begira.
|
|
|
Ari gara
|
buruko
gaitzen estigma kentzen, baina, norbaitek diabetesa duenean, ez du arazorik lankideei esateko; depresioa duenean, ordea, ez da hain erraza. Urrats handia da onartzea gaixotasun bat dela, badaudela tratamenduak eta jende asko erabat osatzen dela; baina, era berean, gaixotasun krudela da, pertsonek ez dutelako sentitzen eguneroko kontuez gozatzen dutenik, gogo aldarte apala dute, arazo fisikoak dituzte, insomnioa, ongiez orokorra, eta, askotan, pentsatzeko gaitasunik eza.
|
|
|
Drogen gaiari heltzen dio, moralkerian erori gabe, eta telesailean ere hala egingo dugu.
|
Buruko
gaitzei heltzen diegu telesailean. Bartzelonan ari dira grabatzen, eta gidoilari taldean Jorge Gil gipuzkoarra ere ari da.
|
|
|
boladaka aritu zen musikan, eta krisi gogorrak izan zituen, behin baino gehiagotan bere buruaz beste egiten saiatzerainokoak. Edonola ere, O' Connorrek jendaurrean hitz egin izan zuen
|
buruko
gaitzaz, eta, 2021ean argitaratu zuen Rememberings memoria liburuan —bestsellerra izan zen—, xeheki jardun zen bere haurtzaro zailaz, buruko gaitzak eragindako arazoez eta musika popularrari egindako ekarpenez, besteak beste.
|
|
|
boladaka aritu zen musikan, eta krisi gogorrak izan zituen, behin baino gehiagotan bere buruaz beste egiten saiatzerainokoak. Edonola ere, O' Connorrek jendaurrean hitz egin izan zuen buruko gaitzaz, eta, 2021ean argitaratu zuen Rememberings memoria liburuan —bestsellerra izan zen—, xeheki jardun zen bere haurtzaro zailaz,
|
buruko
gaitzak eragindako arazoez eta musika popularrari egindako ekarpenez, besteak beste.
|