|
2010
|
|
|
Espainiako antolaketa eta funtzionamendu jurisdikzionalaren oinarriak ezartzen dituzten EKren 24 artikulua (epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidea) eta haren VI. titulu osoa («Botere Judiziala», EKren 117 art).
|
|
|
Hitzez hitz De Diego Díaz, L. A. k,. Asistencia jurídica gratuita. Intervención judicial en el marco de su nueva regulación?, Diario La Ley, 1997/ zk. KAren jurisprudentzian oinarrituz (KAE 138/ 1988, uztailaren 8koa eta KAE 16/ 1994, urtarrilaren 20koa), egile honek doakotasuna epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako, arma prozesalen berdintasunerako eta letratuaren laguntzarako oinarrizko eskubideen tresna eta zehaztapena dela esaten du.
|
|
|
Edozein kasutan, epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidea (EKren 24 art.) benetan eraginkorra izan dadin, beharrezkoa da baliabide ekonomikorik ez duten norbanakoei doako laguntza juridikorako eskubidea aintzatestea199 Eskubide horren nondik norakoak ezagutzeko, EKren 119 art., DLJL eta haren erregelamendua (2103/ 1996, irailaren 20ko Errege Dekretua, 1949/ 2000 abenduaren 1eko Errege Dekretuak aldatua) izan behar dira ko... Azken horrek bere 2 d) artikuluan doako laguntza juridikorako eskubidea aintzatesten die langileei eta Gizarte Segurantzaren onuradunei.
|
|
|
Honen harira, Morón Palomino, M., Derecho Procesal Civil (cuestiones fundamentales), op.cit., 81 or. Gainera, Martín Brañas, C. rekin bat,. La asistencia jurídica gratuita como parte integrante del derecho a la tutela judicial efectiva, sin que, en ningún caso, pueda producirse indefensión: su unificación por ley 1/ 1996, de 10 de enero?, Documentación Laboral, 1996/ 49 zk., eskubide hori zuzenbidezko estatu demokratiko eta sozialean ezinbestekoa dela aitortu behar da, non doako justiziarako eskubideak, epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidea babestu ez ezik, babes gabezia ekiditen baitu. Tonu krikoarekin Asensio Mellado, J. M. k, Derecho Procesal Civil.
|
|
|
Nahiz eta gatazka kolektibo bat izan, kondena eskaera badago, demandatzaileek demanda plurala aurkez dezakete demanda kolektiboaren lekuan, eta magistratuak haien borondatea errespetatu du, eta alderdiek beren akzioak egikaritzeko eraren gainean erakutsitako borondatea ezin du aldatu. Kontrakoa langileen epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidearen kontra joango litzateke. Zentzu horretan, AGE VI (AB 5436), AGE III (AB 1754), AGE III (AB 1761), AGE 1995III (AB 2178) eta AGE III (AB 2347).
|
|
|
63 art.) 211 Jarraian beharrezkoak dira hiru ñabardura. Lehendabizi, prozesu aurretiko jarduerak, eta adiskidetzea bereziki, epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidearekin bateragarria da, hark bi helburu nagusi dituen heinean: (1) gatazkan dauden alderdien arteko prozesu jurisdikzionala ekiditea, horretarako beharrezko bermeekin alderdiek adostutako konponbide bat erraztuz, eta (2) ezusteko demandak ekiditea212 Era berean, bereziki azpimarratu behar da, derrigorrezkoa dela akordio batera heltzen ahalegintzea.
|
|
|
kexa helegitea (LPLren 187 art.). Prozesu horretan ez da apelazio helegiterik, prozesu zibileko bigarren auzialdia osatzen duen helegite arrunt tipikoa. Horrek argi erakusten du lan prozesuan auzialdia bakarra dela, eta prozesu horren bizkortasuna eta bakuntasuna elikatzen du, epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidea urratu gabe336 Ideia horren harira, kontuan izan behar da lan prozesuan ematen den ahozkotasunak hainbat abantaila baditu ere, bigarren auzialdi bat izatea eragozten duela.
|
|
|
KAE 31/ 1983, apirilaren 27koa, KAE 100/ 1983, azaroaren 18koa eta KAE 5/ 1988, urtarrilaren 21ekoa. Hala ere, oraintsuko jurisprudentziak (KAE 64/ 2000, martxoaren 13koa) legeak arautzen ez duen bermerik ez onartzeak epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidea ez duela urratzen adierazten du.
|
|
|
Erabaki honek ez du urratzen epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidea. Horrela baieztatzen du kontsignazioen gainean hitz egitean, Ríos Salmerón, B. k,. La consignación del importe de la condena como requisito de los recursos sociales y la situación de suspensión de pagos (Comentario a la STC 13/ 1991, de 25 de enero (amparo)?, Revista Española de Derecho del Trabajo, 1992/ 54 zk. Bestalde, argi gera bedi, auto horren kontra beti kexa helegitea jarri dela (LPLren 187 art.).
|
|
|
Oso era argian Blanes Rodríguez, E. k,. Notas críticas sobre la aplicación de los principios de oralidad, concentración e inmediación en el anteproyecto de la LEC?, ZZAA, Jornadas sobre el anteproyecto de la Ley de Enjuiciamiento Civil organizadas por la Asociación Jueces para la Democracia y dirigidas por Edmundo Rodríguez Achútegui, Edijus, Madril, 1999, 22 or., «epai
|
bidezko
babes eraginkorrak alderdiak epaitegiaren alboan egotea galdatzen duela» azpimarratzen du.
|
|
|
sententzia horrek ebazten duen kasuan, adierazpen hutseko uzi bat jartzen da, zerbitzu prestazio bat lantzat jo daitekeen edo ez galdetuz, ugazaba jakin bati egozteko hala dagokionean. Uzi hauen aintzatespenaren garrantzia epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako azpimarratzen du Casas Baamonde, M. E. k,? ¿ Normalización de las acciones declarativas y recuperación del principio dispositivo en el proceso laboral??, Revista Española de Derecho del Trabajo, 1992/ 53 zk. Ildo beretik, oso interesgarria da bi hauen irakurketa: Sánchez Pego, F. J.,. La admisibilidad de las acciones declarativas derivadas del contrato de trabajo?, Actualidad Laboral, 1982/ 12 zk., eta Prados de Reyes, F. J.,. Ejercicio de las acciones declarativas en el procedimiento laboral?, Temas Laborales (Revista Andaluza de Trabajo y Bienestar social), 1986/ 6 zk. Azkenik, gaia sakontasunez aztertzen du Botana López, J. M. k, La acción declarativa.
|
|
|
Doktrinan bereziki azpimarratzen dute elementu hau, Velasco de la Fuente, M. k,. La igualdad en el campo jurídico procesal laboral?, Revista de Derecho Procesal, 1991/ 1 zk., eta Montoya Melgar, A. k,. Los procesos laborales y el sistema del Derecho del trabajo?, Revista Española de Derecho del Trabajo, 1986/ 25 zk.). Horrela, Martínez Abascal, V.A k, ZZAA (Koor. Martínez Abascal, V.A.), Nueva Ley de Enjuiciamiento civil y proceso laboral, op.cit., 8 or., esaten duenez, lan zuzenbide substantibo eta prozesalaren babes xedeak edo konpentsatzaileak aberastu egiten du lan ordenan epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako oinarrizko eskubidearen edukia. Horrela, lan prozesuaren arauketan bereziki langilea basbesten duten neurriak asko dira.
|
|
|
Epai organoak eskatutakoa betez; akats, hutsune edo zehaztugabetasuna zuzenduz edo osatuz, edo dokumentu edo kopiaren bat entregatuz. Esan berri den bezala, lau eguneko epean zuzenketa egiten ez bada, epaileak demanda artxibatzeko agindua eman dezake (LPLren 81.1 art.), akzio eskubidea aztertzean ikusi zen moduan, erabaki horrek epai
|
bidezko
babes eraginkorra urratu gabe232.
|
|
|
Akzio eskubidea aztertzean esan zen moduan, mamiari buruzko arrazoiak direla-eta, demanda guztiak onartuko dira. Kontrakoak epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidea urratuko luke. Soilik ez dira onartuko argi eta garbi zentzugabeak diren demandak.
|
|
|
24.1 artikuluak informatzen duen favor actionis printzipioa gailentzearren, KAk gero eta garrantzi handiagoa eman diola akats prozesalaren konponketari, epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidearen eraginkortasuna mantentzeko erarik onena delakoan. Antzean, egile beraren. Tutela judicial efectiva y advertencia por el juez de los defectos de la demanda?, Relaciones Laborales, 2001/ 2 bol. eta Casajuana Palet, M. P.,. La demanda laboral como forma de acceder al proceso:
|
|
|
KAE 99/ 1985, irailaren 30ekoa, KAE 190/ 1991, urriaren 14koa, KAE 55/ 1995, martxoaren 6koa, KAE 252/ 2000, urriaren 30ekoa, KAE 143/ 2002, ekainaren 17koa, KAE 58/ 2003, martxoaren 24koa eta KAE 126/ 2004, uztailaren 19koa. Epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidearen prestazio izaera garatzen dute Aparicio Pérez, M. A. k,. El derecho a la organización de la tutela judicial efectiva?, El Poder judicial Monográfico. Anuario de Derecho Público y Estudios Políticos, 1988/ 1 zk., eta De Val Arnal, J. J., García Díez, M. k,. El derecho a la tutela judicial efectiva y el recurso de casación para la unificación de la doctrina en el proceso laboral?, Poder Judicial, 1993/ 32 zk. Honen harira oso garrantzitsua da Sáez Lara, C. rekin, La tutela judicial efectiva y el proceso laboral, Thomson Civitas, Madril, 2004, 25 or., zehaztea epai bidezko babes eraginkorrerako eskubideak, oinarrizko eskubidea den heinean, lehenbizi, «norbanakoak boterearen aurrean» babesten dituela; izan ere, KAk esan duen legez, «herritar bakoitzak bere eskubide eta interesak inposatzeko duen botere falta, gainerakoak errespetatu beharraren eta EKren 10 artikuluak aipatzen duen gizarte bakearen derrigorrezko ondorioa?
|
|
|
Epai bidezko babes eraginkorrerako eskubidearen prestazio izaera garatzen dute Aparicio Pérez, M. A. k,. El derecho a la organización de la tutela judicial efectiva?, El Poder judicial Monográfico. ...co y Estudios Políticos, 1988/ 1 zk., eta De Val Arnal, J. J., García Díez, M. k,. El derecho a la tutela judicial efectiva y el recurso de casación para la unificación de la doctrina en el proceso laboral?, Poder Judicial, 1993/ 32 zk. Honen harira oso garrantzitsua da Sáez Lara, C. rekin, La tutela judicial efectiva y el proceso laboral, Thomson Civitas, Madril, 2004, 25 or., zehaztea epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubideak, oinarrizko eskubidea den heinean, lehenbizi, «norbanakoak boterearen aurrean» babesten dituela; izan ere, KAk esan duen legez, «herritar bakoitzak bere eskubide eta interesak inposatzeko duen botere falta, gainerakoak errespetatu beharraren eta EKren 10 artikuluak aipatzen duen gizarte bakearen derrigorrezko ondorioa, da epai bidezko babes eraginkorrerako eskubidea bere oinarrizko edo ezinbesteko izaeraz hornitzen duena, partikularren eskubideak eta interesak egikaritzeko beharrezkoa den heinean» (KAE 175/ 2001, uztailaren 26koa).
|
|
|
Anuario de Derecho Público y Estudios Políticos, 1988/ 1 zk., eta De Val Arnal, J. J., García Díez, M. k,. El derecho a la tutela judicial efectiva y el recurso de casación para la unificación de la doctrina en el proceso laboral?, Poder Judicial, 1993/ 32 zk. Honen harira oso garrantzitsua da Sáez Lara, C. rekin, La tutela judicial efectiva y el proceso laboral, Thomson Civitas, Madril, 2004, 25 or., zehaztea epai bidezko babes eraginkorrerako eskubideak, oinarrizko eskubidea den heinean, lehenbizi, «norbanakoak boterearen aurrean» babesten dituela; izan ere, KAk esan duen legez, «herritar bakoitzak bere eskubide eta interesak inposatzeko duen botere falta, gainerakoak errespetatu beharraren eta EKren 10 artikuluak aipatzen duen gizarte bakearen derrigorrezko ondorioa? da epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidea bere oinarrizko edo ezinbesteko izaeraz hornitzen duena, partikularren eskubideak eta interesak egikaritzeko beharrezkoa den heinean» (KAE 175/ 2001, uztailaren 26koa).
|
|
|
KAE 185/ 1990, azaroaren 15ekoa, KAE 63/ 1991, apirilaren 6koa, KAE 68/ 1991, apirilaren 8koa, KAE 145/ 1991, uztailaren 1ekoa, KAE 65/ 1993, martxoaren 1ekoa, KAE 221/ 1994, uztailaren 18koa, KAE 4/ 1995, urtarrilaren 10ekoa, KAE 140/ 1995, irailaren 28koa, KAE 123/ 1996, uztailaren 8koa eta KAE 203/ 2004, azaroaren 16koa. Epai
|
bidezko
babes eraginkorra lortzeko legeak ezartzen dituen betekizunak betetzeko beharrizana azpimarratzen dute Cano Mata, A. k, El derecho a la tutela judicial efectiva en la doctrina del tribunal constitucional (artículo 24 de la Constitución), Editorial Revista de Derecho Privado, Madril, 1984, 10 or., eta Bujosa Vadell, L. M., Rodríguez García, N. k,. Algunos apuntes sobre el derecho a la tutela j...
|
|
|
Ius ut procedatur a da (KAE 108/ 1983, azaroaren 29koa, KAE 1/ 1985, urtarrilaren 9koa, KAE 191/ 1989, azaroaren 16koa eta KAE 37/ 1993, otsailaren 8koa). Horren islan ulertzen da epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubideak ez diola zigor akzioaren egikaritzaileari prozesua burutzeko baldintzarik gabeko eskubidea ematen. Bakarrik, instrukzio fasean, epailearen arrazoitutako pronuntziamendu baterako eskubidea ematen dio (KAE 191/ 1992, azaroaren 16koa).
|
|
|
Jurisprudentziak EKren 24.1 artikuluak, epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidearen edukiaren ezinbesteko oinarri legez, jurisdikziorako sarrera bermatzen duela errepikatu du. Horrela, KAE 19/ 1981, ekainaren 8koa, KAE 111/ 2000, maiatzaren 5ekoa eta KAE 11/ 2001, urtarrilaren 29koa.
|
|
|
Aurrerago aztertuko dira berme horiek. Orain, komunikazio egintzak (jakinarazpenak, deiak edo zitazioak eta epatzeak) (LPLren 53 artikuluak) era egokian egitearen garrantzia besterik ez da azpimarratuko, komunikazio akastun batek eskubide hori urratzen baitu79, eta epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidearen parte dela indemnitate berme deritzona. Zer da berme hori?
|
|
|
Zehaztu gabeko kontzeptu juridikoa, legeak definitu gabea, ez da babes gabezia sententziak demandatzailearen uziaren alde edo kontra jasotzen duen pronuntziamenduarekin ezkondu behar, sententzia hori emateko jarraitu beharreko prozesuan egon daitekeen berme gabeziarekin baino. Zentzu horretan, gabeziarik handienak, zalantzarik gabe, alderdien defentsa eskubidea murrizteagatik etorritakoak dira (alegazioak edo frogak mugatzea, alegia), betiere murrizpen horiek beraiei egotzi ezin bazaizkie eta kalte larria sortzen badie81 Eztabaidaezina da babes gabeziaren debekua epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidearen zati dela eta alderdiekin komunikazioak era egokian egitea, bai babes gabezia ekiditeko bai epai bidezko babes eraginkorra bermatzeko, ezinbestekoa dela82.
|
|
|
Zehaztu gabeko kontzeptu juridikoa, legeak definitu gabea, ez da babes gabezia sententziak demandatzailearen uziaren alde edo kontra jasotzen duen pronuntziamenduarekin ezkondu behar, sententzia hori emateko jarraitu beharreko prozesuan egon daitekeen berme gabeziarekin baino. ...k, zalantzarik gabe, alderdien defentsa eskubidea murrizteagatik etorritakoak dira (alegazioak edo frogak mugatzea, alegia), betiere murrizpen horiek beraiei egotzi ezin bazaizkie eta kalte larria sortzen badie81 Eztabaidaezina da babes gabeziaren debekua epai bidezko babes eraginkorrerako eskubidearen zati dela eta alderdiekin komunikazioak era egokian egitea, bai babes gabezia ekiditeko bai epai
|
bidezko
babes eraginkorra bermatzeko, ezinbestekoa dela82.
|
|
|
contenido del derecho a la tutela judicial efectiva imprescindible en el desenvolvimiento de las relaciones laborales)?, op.cit., ongi esaten duenez, langileak bere eskubideak defendatzeko epai bidea, eta administrazio bidea bera ere? erabiltzeagatik mendeku bat jasotzen duenean (kaleratzea bereziki, baina beste edozein ere), bere epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidea urratu egiten da. Antzean, Fernández López, M. F., Morales Ortega, J. M., Pérez Yáñez, R.
|
|
|
Ugariak dira jurisprudentzian babes gabeziaren debekua epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidearen zatia dela nabarmentzen duten sententziak: KAE 71/ 1985, ekainaren 12koa, KAE 61/ 1986, maiatzaren 20koa, KAE 98/ 1987, ekainaren 10ekoa eta KAE 121/ 1988, ekainaren 21ekoa.
|
|
|
KAE 71/ 1985, ekainaren 12koa, KAE 61/ 1986, maiatzaren 20koa, KAE 98/ 1987, ekainaren 10ekoa eta KAE 121/ 1988, ekainaren 21ekoa. Ildo beretik, Chamorro Vernal, F., La tutela judicial efectiva..., op.cit., 130 or. Testuinguru honetan, Serrano Hoyo, G. ren esanetan, La prohibición de indefensión y su incidencia en el proceso, Comares, Granada 1997, 118 or., epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidea, berme guztidun prozesu baterako eskubidea eta babes gabeziarik ez pairatzeko eskubidea ez dira gauza bera, nahiz eta alderdi batzuetan bat etorri (egilearen esanetan oinarri bera dute). Bere aldetik, García Blasco, J. k,. Tutela judicial efectiva y doctrina del tribunal constitucional:
|
|
|
Lehendabizi, legeak aurreikusten dituen betekizun eta baldintza prozesalak ez betetzeagatik mamiari edo funtsari buruzko erabaki bat ematen ez bada, prozesal hutsa baino, ez da epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidea urratzen84 Elementu hori ulertzeko ezinbestekoa da nabarmentzea legelariak ezin dituela EKren 24 artikulua mugatzen duten formalismo hutsak ezarri edo aipatutako artikuluarekin bat zentzurik ez duten formak xedatu85 Gainera, aurrerago esan den legez, alderdiei formetan eginiko akatsak zuzentzeko aukera eman behar zaie.
|
|
|
Epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubideak ez dakar berekin demandatzaileak edo demandatuak bere uzia edo erresistentzia, hurrenez hurren, onartua ikusteko eskubidea. EK-k herritar orori bermatutakoa prozesua eta konstituzionalizatutako berme prozesalak dira86 Beraz, ezin daiteke ulertu EKren 24 artikuluak akzioaren teoria zehatza edo demandatzailearen aldeko sententzia bat lortzeko eskubidea jasotzen duenik87, horrek auzialdian uzia onartzen ez duen sententzia orori, epai bidezko babes eraginkorrerako eskubidea urratu delako aitzakiapean, KAra atea irekiko liokeelako, KA bigarren edo hirugarren auzialdi bihurtuz eta EKren 53.2 artikulua urratuz, babes helegitea eskubide eta interes orotara hedatuz, oinarrizko eskubideetarako soilik aurreikusia dagoenean.
|
|
|
Epai bidezko babes eraginkorrerako eskubideak ez dakar berekin demandatzaileak edo demandatuak bere uzia edo erresistentzia, hurrenez hurren, onartua ikusteko eskubidea. EK-k herritar orori bermatutakoa prozesua eta konstituzionalizatutako berme prozesalak dira86 Beraz, ezin daiteke ulertu EKren 24 artikuluak akzioaren teoria zehatza edo demandatzailearen aldeko sententzia bat lortzeko eskubidea jasotzen duenik87, horrek auzialdian uzia onartzen ez duen sententzia orori, epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidea urratu delako aitzakiapean, KAra atea irekiko liokeelako, KA bigarren edo hirugarren auzialdi bihurtuz eta EKren 53.2 artikulua urratuz, babes helegitea eskubide eta interes orotara hedatuz, oinarrizko eskubideetarako soilik aurreikusia dagoenean.
|
|
|
Epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubideak bermatu egiten du erabaki judizialak alderdiek prozesuan tarteratu edo aurkeztutako arazo eta uzi guztiak konponduko dituela. Beste edozer kongruentzia printzipioaren kontrakoa litzateke, organo jurisdikzionalak ezin du eman eskatutakoa baino gehiago, ezta eskatutakotik bestelakoa dena edo uziaren oinarritik bestelakoa den beste kari bategatik ere?
|
|
|
Beste edozer kongruentzia printzipioaren kontrakoa litzateke, organo jurisdikzionalak ezin du eman eskatutakoa baino gehiago, ezta eskatutakotik bestelakoa dena edo uziaren oinarritik bestelakoa den beste kari bategatik ere? eta berdintasun eta kontradikzio printzipioak urratuko lituzke, eztabaida prozesalaren aldaketa dakarrelako, eta zioz epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidea urratu eta babes gabezia gertatuko litzateke88.
|
|
|
interpretación formalista de los requisitos procesales (Comentario a la STC 154/ 1992, de 19 de octubre)?, Revista Española de Derecho del Trabajo, 1993/ 60 zk. komentatzen du?. Betekizun hauek beti interpretatu behar dira epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidearen alde.
|
|
|
dela argi geratzen da (EKren 9.3 art.); era berean, helegiteen bitartez bere kontrol jurisdikzionala posible bihurtzen da. Motibaziorik ezak epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidea urratzea dakar90.
|
|
|
KAE 191/ 1987, abenduaren 1ekoa, KAE 60/ 1990, martxoaren 29koa eta KAE 225/ 1991, azaroaren 28koa. Azkenik, kongruentziaren, xedapen printzipioaren, kontradikzioaren eta epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidearen arteko harremana aztertzen du González Biedma, E. k,. Principio de congruencia en el proceso de trabajo y derecho a la tutela judicial efectiva?, Revista Española de Derecho del Trabajo, 1989/ 39 zk.
|
|
|
Ez du bermatzen epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubideak hartutako erabakiaren egokitasuna, eta ezin berma daiteke bere oinarri juridikoetan edo/ eta aplikatu beharreko arauaren hautaketan akatsen bat ez egotea91.
|
|
|
Era berean, erabakiak beste sententzia batzuen irmotasuna edo gauza epaitua errespetatu behar du. Kontrakoak epai
|
bidezko
babes eraginkorra urratuko luke92 Gainera, epai bidezko babes eraginkorraren parte da prozesuari bukaera ematen dion sententziaren irmotasuna, eta bere gauza epaituaren ondore edo efektua. Azkenak ondorengo epaiketetan ebazpenaren ondorio juridikoak errespetatzeko beharra eta erabakitako gatazka berriro epaile aurrera eramateko debekua dakar berekin93.
|
|
|
Era berean, erabakiak beste sententzia batzuen irmotasuna edo gauza epaitua errespetatu behar du. Kontrakoak epai bidezko babes eraginkorra urratuko luke92 Gainera, epai
|
bidezko
babes eraginkorraren parte da prozesuari bukaera ematen dion sententziaren irmotasuna, eta bere gauza epaituaren ondore edo efektua. Azkenak ondorengo epaiketetan ebazpenaren ondorio juridikoak errespetatzeko beharra eta erabakitako gatazka berriro epaile aurrera eramateko debekua dakar berekin93.
|
|
|
Baita ere, Hernández Martín, V. k, Independencia del Juez y desorganización judicial, op.cit., 149 or. Geroago aztertuko den legez, lan prozesurako motibazio beharra LPLren 97.2 artikuluan jasotzen da, eta PZLren 218.2 artikuluaren zehaztapena da. Motibazio faltak epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidea urratzen duela adierazten dute hurrengoek: KAE 8/ 1983, otsailaren 18koa, KAE 24/ 1990, otsailaren 15ekoa, KAE 154/ 1995, urriaren 24koa, KAE 3/ 1996, urtarrilaren 15ekoa eta KAE 67/ 1997, apirilaren 7koa.
|
|
|
Ordena jurisdikzional zibilean, administratiboan eta gizarte ordenan, epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubideak ez dakar berekin legelariak auzialdiko sententziaren kontra helegitea aurreikustea. Helegitea zigor arloan da soilik derrigorrezkoa96 Hala ere, legelariak helegite horiek aurreikusten baditu, arruntak edo bereziak, haiek jartzeko eskubidea, betiere legeak ezarritako betekizun prozesalak errespetatuz, epai bidezko babes eraginkorrerako eskubidearen edukiaren parte dira, eta bere onarpenari desegokiak diren oztopoak ezin zaizkio jarri97 Edozein kasutan, helegite baten ez onartze edo ukapenak ez du epai bidezko babes eraginkorrerako eskubidea urratzen, erabaki hori legearekin bat eta haren interpretazio egokiarekin (aldekoa eta arrazoitua) egiten bada98.
|
|
|
Ordena jurisdikzional zibilean, administratiboan eta gizarte ordenan, epai bidezko babes eraginkorrerako eskubideak ez dakar berekin legelariak auzialdiko sententziaren kontra helegitea aurreikustea. Helegitea zigor arloan da soilik derrigorrezkoa96 Hala ere, legelariak helegite horiek aurreikusten baditu, arruntak edo bereziak, haiek jartzeko eskubidea, betiere legeak ezarritako betekizun prozesalak errespetatuz, epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidearen edukiaren parte dira, eta bere onarpenari desegokiak diren oztopoak ezin zaizkio jarri97 Edozein kasutan, helegite baten ez onartze edo ukapenak ez du epai bidezko babes eraginkorrerako eskubidea urratzen, erabaki hori legearekin bat eta haren interpretazio egokiarekin (aldekoa eta arrazoitua) egiten bada98.
|
|
|
Ordena jurisdikzional zibilean, administratiboan eta gizarte ordenan, epai bidezko babes eraginkorrerako eskubideak ez dakar berekin legelariak auzialdiko sententziaren kontra helegitea aurreikustea. ...n da soilik derrigorrezkoa96 Hala ere, legelariak helegite horiek aurreikusten baditu, arruntak edo bereziak, haiek jartzeko eskubidea, betiere legeak ezarritako betekizun prozesalak errespetatuz, epai bidezko babes eraginkorrerako eskubidearen edukiaren parte dira, eta bere onarpenari desegokiak diren oztopoak ezin zaizkio jarri97 Edozein kasutan, helegite baten ez onartze edo ukapenak ez du epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidea urratzen, erabaki hori legearekin bat eta haren interpretazio egokiarekin (aldekoa eta arrazoitua) egiten bada98.
|
|
|
Adierazpen prozesua eta betearazpen prozesua, bereziki haien garapenerako eta izapidetzerako behar den denborari so eginez gero, epai
|
bidezko
babes eraginkorra lortzeko nahikoa ez dela gerta daitezke. Horregatik, kautela prozesua epai bidezko babes eraginkorrerako eskubidearen parte da.
|
|
|
Adierazpen prozesua eta betearazpen prozesua, bereziki haien garapenerako eta izapidetzerako behar den denborari so eginez gero, epai bidezko babes eraginkorra lortzeko nahikoa ez dela gerta daitezke. Horregatik, kautela prozesua epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidearen parte da. Azken prozesu horren xedea beste prozesu baten, adierazpenezkoa zein exekutiboa, erabakiaren eraginkortasuna bermatzea da, eta horretarako kautelazko neurriak aurreikusten eta erabakitzen dira99 Neurri horiek, haien eraginkortasuna bermatzeko, beste alderdiari entzun gabe erabaki daitezke, behin behinekoak dira eta prozesu nagusian zehar alda daitezke100 Lan prozesuan erabiltzen den kautelazko neurri bat aipatzekotan, prebentziozko enbargoa aipatu behar da.
|
|
|
EKren 24.2 art. herritarrarentzat berme konstituzional prozesal batzuk aurreikusten ditu. Berme horiek epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidearen parte dira, horregatik haiek urratuz gero, aipatutako eskubidea urratzen da101 Nahiz eta, oro har, zigor epaiketarako eta akusatuaren defentsan aurreikusita egon, horietako batzuk lan prozesuan ere aplikatzen dira. Egin diezaiogun so, laburki bada ere, horietako bakoitzari.
|
|
|
Beharrezkoak ez diren atzerapenik gabeko prozesu baterako eskubideak, aldiz, denbora elementua epai
|
bidezko
babes eraginkorrean sartzen du. Ez da horren xedea izapidetze prozesalaren bizkortasun zorrotza, epe guztiak zehazki betetzen direla, bermatzea.
|
|
|
la justicia y sus límites temporales, Bosch, Bartzelona, 1997, 98 or., eskubide publiko subjektibo bat, botere publikoen aurreko uzi bat, prestazio eskubide bat, estatuak duen betebeharra delako eta berme instituzionala? eta epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubide orokorraren arteko harremana zein den azaltzen ahalegintzen da. González Ortega, S. k,. El derecho a un proceso sin dilaciones indebidas (Comentario a la STC 139/ 1990, de 17 de septiembre)?, Revista Española de Derecho del Trabajo, 1991/ 48 zk., aipatutako bi eskubideak desberdintzea ezinbestekotzat jotzen du «nahiz eta biak estuki loturik egon, azken horren asetzea epaile ebazpena ematen denean, berandu bada ere?, bakarrik ematen delako».
|
|
|
Ordena eta prozesu guztiei aplikagarri, eskubide honek herritarrari bermatzen dio erabili nahi dituen froga guztiak onartu eta garatuko direla, frogatu nahi diren egitateak frogatzeko egokiak badira betiere117 Beraz, legeak egituratutako eskubide bat da, kasuan kasuko prozesuaren araudiaren menpe eta legegileak ezartzen dituen muga guztiekin, eta muga horiek betiere eskubide honen alde interpretatu behar dira118 Auzitegi arruntek erabakiko dute alderdiek proposatutako frogak egokiak diren edo ez, eta froga onartzen ez duen erabakia beti motibatu behar dute. Horrela, KAk soilik epaiketa bat berrikus dezake, babes helegitearen bitartez, epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidearen urraketak atzemateko119.
|
|
|
Honen harira, LPLren 5.1 artikuluarekin bat, lan arloko organo jurisdikzional batek materia edo funtzioa dela-eta, ikusiko denez, baita lurraldea ere? demanda batez arduratzeko eskumenik ez duela uste badu, jaso bezain laster auto bat emanen du, eta horrela adierazi eta demandatzaileari demanda noren aurrean eta nola jar dezakeen azalduko dio, eta horrela, epai
|
bidezko
babes eraginkorra jasotzeko eskubidearen (EKren 24 art.) egikaritzan lagunduko dio. Xedapen hau herritarrarentzat berme bat da; izan ere, aurretiaz baitaki demanda organo jurisdikzional desegokiaren aurrean aurkezten badu, oker horrek ez diola eragotziko geroago organo egokiaren aurrean aurkeztea.
|
|
|
Calvo Sánchez, M. C. k,. De nuevo sobre la recusación: análisis de las modificaciones introducidas en esta materia en el anteproyecto de la LEC de 26 de diciembre de 1997?, Revista General de Derecho, 1998/ 648 bol., dioenez, ezin daiteke epai
|
bidezko
babes eraginkorraz hitz egin zuzenbidezko estatu batean epaitzen dutenak inpartzialtasunaz aritzen ez badira. Bere aldetik, Fernández Viagas Bartolomé, P. k, El juez imparcial, Comares, Granada 1997, 3 or., inpartzialtasuna epaile eta magistratuen lanaren legitimazio iturri bihurtzen du.
|
|
|
Organo jurisdikzionalak enpresaburuari jakinaraziko dio egikaritza hori ekiditen badu edo oztoporik jartzen badio egitateen berri lan agintaritzari emango zaiola, hark egoki deritzona erabakitzeko. Neurri horiei erreparatuz erraz asko ulertzen da jurisprudentziak betearazpen mota honi «derrigorrezko berronarpena» deitzea, eta kasu horretan, epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidea asetzeko berronarpena derrigorrezkoa da. Horrela, AGE I (AB 1510), AGE II (AB 2042), AGE VII (AB 7158), AGE IV (AB 3873) eta KAE 3/ 1998, urtarrilaren 12koa.
|
|
|
Lan prozesuaren alderdi hori inolako traba gabe txalotzen da eta haren gaitasuntzat jotzen da. Egokia da, eta ebatzi beharreko lan gatazkarekin era ezin hobean ezkontzen da, lan bide jurisdikzionalera doazenak alderdiak direnez gero, prozesua gehienbat haien esku geratzea; magistratuari legezkotasunaren eta hark alderdiei aintzatesten dizkien bermeen babeserako ahalmen batzuk aintzatesten zaizkio, eta horrela epai
|
bidezko
babes eraginkorra bermatzen da. Gatazkaren ebazpenean alderdien parte hartzea aztertzean egingo da indar horretan.
|
|
|
Esparza Leibar, I. k, El principio del proceso debido, op.cit., 58 or., argi du: ahozko prozedura epai
|
bidezko
babes eraginkorra lortzeko eta prozesuko berme guztiak ziurtatzeko egokiena da. Horrekin, prozesua gizonaren eta emakumerean zerbitzura egotea lortzen dela baieztatzen dute eta ez alderantziz Escudero Moratalla, J. F., Frigola Vallina, J. k,. Conciliación jurisdiccional laboral y secretario judicial (art.
|
|
|
Gogoratu beharra dago enpresaburuari helegiteko galdatzen zaizkion betekizunak (gordailuaren kontsignazioa, kondenaren zenbatekoaren kontsignazioa?). Beharrezkoak ez diren atzerapenak eta epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidearen eraginkortasunik eza ekidin nahi dira.
|
|
|
Lehenengoaren gainean, puntu honetan jada ikasi ez den ezer ezin daiteke aipatu, haren funtsa edo muina gogoratu besterik ez da egin behar. Horrela, gogoratu behar da betearazpena epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidearen parte dela eta baita betearazpen prozesuan ere herritarra akzio eskubidea osatzen duten eskubide guztiekin hornituta agertzen dela epaile aurrean. Berezitasun gehiago atzematen dira betearazpen prozesuan, guztiak haren objektutik eratorriak, betearazpen uzitik, hain zuzen ere.
|
|
|
Hala ere, egile horrek «oinarrizko printzipioen gaineko desberdintasunak oso handiak direla» aintzatesten du. Edozein kasutan, bi babesak epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidearen zati dira.
|
|
|
LPLren 96 eta 179.2 artikuluek «demandatuari dagokio berak hartutako erabakien eta haien proportzionaltasunaren justifikazio objektibo eta arrazoizko bat ematea» diote. Monereo Pérez, J. L. ri jarraituz, La carga de la prueba en los despidos lesivos de derechos fundamentales, Tirant lo blanch, Valentzia, 1996, 24 or., bi arau horiek langileak bere eskubidea urratu duten egitateen froga zail duenean bere epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidea laguntzen dute. Antzean, Martínez Garrido, L. R.,. La carga de la prueba?, ZZAA (Zuz.
|
|
|
Epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidearen eraginkortasunerako frogak duen garrantzia akzioa aztertzean azpimarratu zen. Ez da frogarik onartuko honako kasu hauetan:
|
|
|
Sala 1ª, en recurso de amparo núm. 2566/ 1992 BOE de 24 de marzo de 1994)?, Revista Española de Derecho del Trabajo, 1994/ 67 zk., argibide horiek guztiek sententzian bertan idatzita jasotzearen aldekoa da, helegiteetarako eskubidea epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidearen parte baita. Antzeko argudioa erakusten dute López Cumbre, L., Nogueira Guastavino, M. k,. La omisión de advertencia de recurso en las sentencias dictadas en suplicación de los Tribunales Superiores de Justicia?, Revista Española de Derecho del Trabajo, 1993/ 59 zk. eta Sánz Tomé, F. k,. Sobre la indicación de los recursos laborales procedentes?, Actualidad Laboral, 1990/ 46 zk.
|
|
|
Horrela arautzen dute BJLOren 267.1 eta PZLren 214.1 artikuluek, eta ezaugarri hau epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidearen parte da.
|
|
|
Antzean, Díez Picazo Giménez, I. k,. Límites de la aclaración de sentencias. Comentario a la Sentencia de la Sala de lo Social del Tribunal Superior de Justicia de Madrid de 7 de mayo de 1997?, Tribunales de Justicia, 1997/ 12 zk., bereziki azpimarratzen du epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubideak epai ebazpenen aldaezintasuna galdatzen duela arau orokor gisa eta arau orokor horren salbuespenak legeak berariaz jaso behar dituela. Egile hau matizatuz, Gómez de la Escalera, J. J. k,. El remedio o mal llamado recurso de aclaración de las resoluciones judiciales.
|
|
|
Egile hau matizatuz, Gómez de la Escalera, J. J. k,. El remedio o mal llamado recurso de aclaración de las resoluciones judiciales. Estudio sistemático del artículo 267 de la LOPJ?, Poder Judicial, 1994/ 35 zk., epai ebazpenen argitzeak beti ukiezintasun eta ziurtasun juridikoaren printzipioak errespetatu behar dituela esaten du, epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidearen parte diren heinean.
|
|
|
Uko egitea, aldiz, demandatzailearen egintza prozesala da. Horrek bere uziaren oinarria den eskubideari eta, kasu horretan, epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubideari uko egiteko borondatea adierazten du. Ondorioz, magistratuak sententzia bat emango du demandatzailearen uzia gaitzesteko eta demandatua absolbitzeko, uko egitea legearekin bat onartezina gertatzen deneko kasua salbu, eta egoera horretan, prozesuarekin aurrera jarraitzeko agintzen duen auto bat emango du (PZLren 20 art.).
|
|
|
Atzera egitea demandatzaileak martxan dagoen prozesua, ez bere uziari ezta epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubideari ere uko egitean bezala, alde batera utzi nahi duela adierazteko egiten duen egintza prozesala da.
|
|
|
Enpresaburua izango da egoki deritzon zehapena aukeratuko duena. Epaileak ezin izango du inoiz hasiera batean jarritako zehapena baino larriagoa baimendu, epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidea, eta bereziki, kongruentzia printzipioa urratuko lukeelako. Azken puntu horretan indar egiten dute del Valle Muñoz, F. A. k,. La modalidad procesal de impugnación de sanciones?, Revista de Trabajo y Seguridad Social (Centro de Estudios Financieros), 2002/ 236 zk. eta Gil y Gil, J. L. k,. Procedimiento de imposición y revisión de sanciones?, Tribuna Social (Revista de Seguridad Social y Laboral), 1996/ 63 zk.
|
|
|
EK-k organo jurisdikzionalei berariaz aintzatesten dien «epaitzeko» eta «epaitutakoa betearazteko» funtzioez gain (EKren 117.3 art.), eta nahiz eta Espainiako lege guztien amak haiekin batera aipatu ez, funtzio jurisdikzionalaren parte da kautelazko funtzioa, azkenaldian PZLk berariaz aintzatetsi duenez (PZLren 5 art.). Kautelazko prozesuaren bitartez mamitzen den eta herritarrei kautelazko babesa eskaintzen dien kautelazko funtzio hori beti ordenamendu juridikoak eskaintzen dituen beste bi tutelekin eta beroriei dagozkien prozesuekin bat ulertu behar da. Testuinguru horretan, adierazpen edo betearazpen prozesu baten eraginkortasuna zalantzatan egon daiteke haren izapidetzeak galdatzen duen denbora dela-eta, eta berandu ematen den sententziak edo betearazpenak herritarraren epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidea asegabe utz dezake. Horregatik aintzatesten zaio herritarrari kautelazko babeserako eskubidea, adierazpenezko edo betearazpenezko beste prozesu baten emaitza babesten duen kautelazko prozesu bat martxan jartzeko eskubidea, alegia442.
|
|
|
Aipatutako hiru funtzioen gehiketa (adierazpenezkoa, betearazpenezkoa eta kautelazkoa) da espainiar ordenamendu juridikoak herritarrei aintzatesten dien epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidea osatzen duena443.
|
|
|
Aipatutako oharrak aurkeztuta, oro har bide jurisdikzionalari begirada bat eman ondoren, esan beharreko lehenengo gauza da benetako sistema bat dela. Beraien artean, helburu jakin bat lortzeko (herritarren gatazka juridikoen ebazpena bidenabar haiei epai
|
bidezko
babes eraginkorra emanez), lotuta dauden elementu multzo bat da458 Legelariak planeta osorik pentsatzen du, hura osatzen duten elementu guztiak eta beraien arteko lotura. Ez da elementu bat bera ere isolatuta geratzen.
|
|
|
Betearazpena edo exekuzioa eta betearazpen prozesua, oro har, aurreko adierazpen prozesuarekin eta hari amaiera eman zion sententziarekin estuki loturik daude. Adierazpen prozesuan garaitua izan den demandatuak, bere borondatez, hari bukaera eman dion sententziak agindutakoa betetzen badu, demandatzaileak besterik gabe bere epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidea asetuta ikusiko du. Kontrako kasuan, eta aipatutako asetzea lortzeko bidean, adierazpen prozesuan garaile atera den demandatzaileak demandatuaren kontra betearazpen prozesu bati hasiera eman dio.
|
|
|
Alde batetik, oso garrantzitsua da azpimarratzea zenbait sententziak, absoluziozkoek eta adierazpen hutseko uziak eta uzi eratzaileak onartzen dituztenek hain zuzen ere, zuzenean asetzen dutela demandatzailearen epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidea, eta ondoren, haien betearazpena ezinezkoa da. Berez, zuzena da adierazpenezko sententzia orori betearazpen batek jarraitzen ez diola baieztatzea.
|
|
|
Bi ñabardurak aurkeztu ondoren, goazen lehen galderarekin: nola lortzen du organo jurisdikzionalak demandatzailearen epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidea asetzea betearazpen jurisdikzionalaren bitartez. Bere borondatez sententzia bete ez duen kondenatutako demandatuaren tokian jarrita, hark demandatzailearen eskubidea asetzeko egin behar izan zuen egintza edo egintzak gauzatzeko.
|
|
|
Gai hau era oso zabalean garatzen du Martín Brañas, C. k,. La inadmisión del recurso de casación por carecer de contenido casacional o haberse ya desestimado en el fondo otros recursos en supuestos sustancialmente iguales?, Documentación Laboral, 1996/ 50 zk. Egile honi jarraituz, hiru gauza azpimarratu nahi dira. Batetik, ez onartzeko kari honek ez duela epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidea urratzen, legelariak helegiteei nahi dituen baldintzak jar baitiezazkieke, betiere «oinarrituta badaude eta arrazoizkoak badira eta era hedagarrian edo zorrotzean interpretatzen ez badira». Bestetik, AGren jurisprudentziarekin bat, uzi batek kasazio edukirik ez duela baiezta daiteke errekurtsogileak kasazio helegitea bere berezitasuna urratuz erabili nahi duenean, Auzitegi Gorenak auzialdian aurkeztutako froga baten balorazio berria egitea edo auzialdian aurkeztu ez ziren arazoak ebaztea nahi duenean, alegia.
|
|
|
Bide beretik, CAVAS Martínez, F., El recurso de suplicación, Comares, Granada, 2000, 36 or. Rodríguez Escanciano, S. k, Deficiencias del proceso social y claves para su reforma, op.cit., 183 or., berriz, erregutze helegitea edoskitze eta familia arrazoiengatik lanaldia murrizteko baimenen eremuan gertatzen diren liskarretara hedatuko litzatekeela defendatzen du. Gainera, egile horren esanetan, LPLren 81.1 artikuluaren kasuan (demandan agertzen diren akatsen, ahaztutakoen edo zehaztugabetasunen ez konpontzea) artxibatzea agintzen duen egilearen kontra ere erregutzea onartu litzateke, eta epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidearen eraginkortasunerako duen garrantzia mahaigaineratzen du. Ideia bera agertzen du. El sistema de recursos en el orden social de la jurisdicción:
|
|
|
Argi gera bedi, beraz, Saez Lara, C. rekin, La tutela judicial efectiva y el proceso laboral, op.cit., 78 eta 79 or., epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidea, positiboki, herritarrarentzako eskubide bezala eraikitzetik ahalgo jurisdikzionalaren muga gisa, negatiboki, eraikitzera pasatu dela.
|
|
|
Aurreko guztia aplikagarri gertatzen zaie, ez bakarrik lan gatazka indibidualaren ebazpenari, baita lan gatazka kolektiboei ere, eta azken horientzat prozesu aldaera berezi bat aurreikusten da eta «egun gatazka eragindako kolektiboak onartua eta tresna kolektiboen bitartez jarri denean epai
|
bidezko
babes eraginkorra bermatzeko era zehatza da»525.
|
|
|
Jakinarazpenak, zitazioak eta epatzeak LPLk araututako forman egin behar dira (LPLren 55 art.); bestela deusezak dira (LPLren 61 art). Behin eta berriz epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidea asetzeko jakinarazpenen garrantzia azpimarratu da.
|
|
|
Akatsa gizatiarra dela eta epaileek beti beren erabakiekin asmatzerik ez dutela kontuan hartuz, izaera debolutibodun helegiteak aurreikustea, eta kexa helegitearen bitartez bermatzea, epaiketako alderdientzat berme handia da epai
|
bidezko
babes eraginkorra lortzeko bidean.
|
|
|
Aurkaratu ez diren sententzia baten pronuntziamenduak betearazteko aukerak (zatikako betearazpena) (LPLren 240 art.) epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidearen asetze bizkorra ekartzen du.
|
|
|
– Kautelazko babesak berak ere, prebentziozko enbargoaren bitartez (LPLren 79 art.) edo askatasun sindikaleko eskubidearen babeserako aurreikusitako prozesu aldaeran aurkaraturiko egintzaren efektuak geldieran utziz (LPLren 178.1 art.), herritarrei epai
|
bidezko
babes eraginkorra jasotzea bermatzen die.
|
|
|
Justizia Administrazio bat eraginkorra da hiru baldintza betetzen direnean: akzio eta defentsa eskubideen egikaritze askea, gatazka arrazoizko epean (beharrezko atzerapenik gabe) organo independente batek kasuan kasuko zuzenbide materiala aplikatuz ebaztea, eta hori guztia kostu gutxienarekin epai
|
bidezko
babes eraginkorra posible egiten duten prozesuen bitartez egitea. Antzean, López Fragoso Álvarez, T.,. La falta de medios materiales y personales en la Administración de Justicia?, op.cit, Justicia.
|
|
|
helegiteko gordailu gisa ordaintzea dagokien zenbatekoak, 150 euro erregutzean eta 300 kasazioan eta berrikuspenean (LPLren 227 eta 234 art.) eta zenbateko bat ordaintzera kondenatzen duen sententzia errekurritzean egin beharreko zenbateko horren kontsignazioa (LPLren 228 art.), eta bi kasuetan zenbatekoak helegiteen emaitzaren pentsura geratzen dira. Horien gainean, Alemany Zaragoza, E. k, La sentencia en el proceso laboral, op.cit., 12 or., enpresaburu errekurtsogileak egin beharreko kontsignazio ekonomikoak Konstituzioaren kontrakoak direla uste du, ez bakarrik, alderdi bati bakarrik eskatzean suposatzen duten diskriminazioagatik, baizik eta baita ere enpresa txikientzat, helegiteok jartzeko dirurik ez dutenentzat, epai
|
bidezko
babes eraginkorra lortzeko oztopoa direlako. Gainera, eta helegite bidean, helegitea atzeratzeko helburu bakarrarekin jarri dela egiaztatuz, magistratuak, jakina den bezala, 900 eurora arteko isun bat ezar diezaioke errekurtsogileari (LPLren 223.2 eta 3 art.). Azkenik, ezin daitezke ahaztu bide exekutiboan aurreikusten diren diruzko premiamenduak (LPLren 239.2 art.).
|
|
|
Gainera, prozesua herritarrek beren akzio eskubidea eta horrek dakartzan eskubide guztiak asetzeko duten baliabide juridikoa da. Beraz, herritarren epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidea asetzeko ezinbesteko elementu bat da133.
|
|
|
Aurreko lerroetan prozesuaren izaera instrumentala argi finkatuta, funtzio jurisdikzionala egikaritzeko eta epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidea asetzeko elementua da?, huts egiteko beldurrik gabe, prozesua hurrengo lerroetan aipatuko diren ezaugarriak dituen jurisdikzioaren elementua dela baiezta daiteke134 Puntuhonetan prozesua eta prozedura desberdinduko dira. Bien arteko harreman nagusia da bigarrena (prozedura, alegia) lehenengoaren (prozesuaren) forma edo kanpoko itxura izatea135 Aurrekoa adierazi ondoren, hiru ñabardura egin behar dira.
|
|
|
Jurisprudentzian ez dago argi prestazio zehatzak prestazio orokor edo diruzko bihurtzea epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidearen barne dagoen ala ez. Nahiz eta sententzia batzuek aipatutako aukera ukatu, ondorengo batzuek prestazio zehatzak prestazio orokor edo diruzko bihurtzea?, eraldaketa hori justifikatzen duen arrazoirik bada, epai bidezko babes eraginkorrerako eskubidearen parte dela aitortzen dute95.
|
|
|
Jurisprudentzian ez dago argi prestazio zehatzak prestazio orokor edo diruzko bihurtzea epai bidezko babes eraginkorrerako eskubidearen barne dagoen ala ez. Nahiz eta sententzia batzuek aipatutako aukera ukatu, ondorengo batzuek prestazio zehatzak prestazio orokor edo diruzko bihurtzea?, eraldaketa hori justifikatzen duen arrazoirik bada, epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidearen parte dela aitortzen dute95.
|
|
|
Zigor prozesuaren gainean ñabardura garrantzitsu bat egin behar da. Lan prozesuan, zibilean bezala, epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubideak prozesu bati hasiera emateko eskubidea eta hura ebazten duen ebazpen baterako eskubidea (hau berehala aztertuko da) berekin badakartza ere, zigor prozesuan edozein pertsonak ezin dio akusazio batekin prozesuari hasiera eman. Zigor prozesuari bakarrik emango zaio hasiera norbanako bati egotzitako egitateak delitu izan daitezkeenean, eta hori instrukzioko epaileak zehaztuko du.
|
|
|
Historian eta doktrinan akzioaren gainean izan den eztabaidak, lege data esparruan baino gehiago lege ferenda eremuan? azkenaldian epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidearen konstituzionalizazioari aurre egin behar izan dio. Espainiar ordenamendu juridikoak, eztabaida oro alde batera utziz, eskubide hau EKren 24 artikuluan jasotzen du, non gainera babes gabezia debekatzen den eta berme ororekin egindako epaiketarako eskubidea aintzatesten den.
|
|
|
Horrek epai
|
bidezko
babes eraginkorra lortzen eta, bereziki prozesuaren bizkortasuna lortzen laguntzen du. Horrela defendatzen du Esparza Leibar, I. k,. Prozesuaren printzipioak?, ZZAA (Koor.
|
|
2011
|
|
|
Jurisdikzioaren aurrean, eta beraz, bake epaileen aurrean ere, herritar orok epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako oinarrizko eskubidea dauka. Aldi berean, EKren 24 artikuluak epaileen aurrean herritarren babes gabezia debekatzen du.
|
|
|
Kasu horretan, alderdiek, lehenengo demandatzaileak eta jarraian demandatuak, nahi dituzten frogabideak eskatuko dituzte. Bake epaileak desegokiak eta/ edo alferrekoak ez diren froga guztiak onartuko ditu, frogatzeko eskubidea epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidearen oinarrizko elementua baita98 Jarraian, bake epaileak onartu dituen froga guztiak burutuko dira, bakoitza bere araudiarekin bat99 Bake epaitegietan, praktikan, gehien burutzen diren frogak alderdien itaunketa eta lekuko froga dira.
|
|
|
Sententziak beti motibatua behar du izan (EKren 120 art.). Motibatzea «hartutako erabakia justifi katzea da, argumentazio sineskor bat emanez eta epaileak egiten dituen eragiketen oinarriak adieraziz»100 Horrela, hartutako erabakiaren oinarria adierazten da, erabakia indarrean dagoen ordenamendu juridikoaren aplikazioaren isla eta ez arbitrariotasunen fruitu argi geratuz (EKren 9.3 art.), era berean helegiteen bitartez bere kontrol jurisdikzionala posible eginez. Motibazio faltak epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidearen urratzea dakar berekin101.
|
|
|
KAE 150/ 1988, uztailaren 5ekoa, KAE 184/ 1988, urriaren 13koa, KAE 25/ 1990, otsailaren 19koa, KAE 199/ 1991, urriaren 28koa, KAE 210/ 1991, azaroaren 11koa, KAE 109/ 1992, irailaren 14koa, KAE 101/ 1992, ekainaren 25ekoa, KAE 27/ 1993, urtarrilaren 25ekoa, KAE 30/ 1994, urtarrilaren 27koa, KAE 32/ 1996, otsailaren 27koa, KAE 54/ 1997, martxoaren 17koa, KAE 184/ 1998, irailaren 28koa, KAE 35/ 2002, otsailaren 11koa eta KAE 128/ 2002, ekainaren 3koa. Motibazio faltak epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidea urratzen duela adierazten dute hurrengokoek: KAE 8/ 1983, otsailaren 18koa, KAE 24/ 1990, otsailaren 15koa, KAE 154/ 1995, urriaren 24koa, KAE 3/ 1996, urtarrilaren 15ekoa eta KAE 67/ 1997, apirilaren 7koa.
|
|
|
6.4.1 Helegiteen zergatia eta berauek aurkezteko eskubidea epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidearen parte
|
|
|
Ordena jurisdikzional zibilean, administratiboan eta gizarte ordenan bezala, epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubideak ez dakar berekin legelariak auzialdiko sententziaren kontra helegitea aurreikustea. Horrenbestez, helegitea bakarrik da derrigorrezkoa zigor arloan102 Hala ere, legelariak helegite hauek aurreikusten baditu, arruntak edo bereziak, berauek aurkezteko eskubidea, betiere legeak ezarritako betekizun prozesalak errespetatuz, epai bidezko babes eraginkorrerako eskubidearen edukiaren parte dira, eta bere onarpenari desegokiak diren oztopoak ezin zaizkio jarri103 Gainera, helegite baten ez onartze edo ukapenak ez du epai bidezko babes eraginkorrerako eskubidea urratzen, erabaki hori legearekin bat eta honen interpretazio egokiarekin (aldekoa eta arrazoitua) egiten bada104.
|
|
|
Ordena jurisdikzional zibilean, administratiboan eta gizarte ordenan bezala, epai bidezko babes eraginkorrerako eskubideak ez dakar berekin legelariak auzialdiko sententziaren kontra helegitea aurreikustea. Horrenbestez, helegitea bakarrik da derrigorrezkoa zigor arloan102 Hala ere, legelariak helegite hauek aurreikusten baditu, arruntak edo bereziak, berauek aurkezteko eskubidea, betiere legeak ezarritako betekizun prozesalak errespetatuz, epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidearen edukiaren parte dira, eta bere onarpenari desegokiak diren oztopoak ezin zaizkio jarri103 Gainera, helegite baten ez onartze edo ukapenak ez du epai bidezko babes eraginkorrerako eskubidea urratzen, erabaki hori legearekin bat eta honen interpretazio egokiarekin (aldekoa eta arrazoitua) egiten bada104.
|
|
|
Ordena jurisdikzional zibilean, administratiboan eta gizarte ordenan bezala, epai bidezko babes eraginkorrerako eskubideak ez dakar berekin legelariak auzialdiko sententziaren kontra helegitea aurreikustea. ...a derrigorrezkoa zigor arloan102 Hala ere, legelariak helegite hauek aurreikusten baditu, arruntak edo bereziak, berauek aurkezteko eskubidea, betiere legeak ezarritako betekizun prozesalak errespetatuz, epai bidezko babes eraginkorrerako eskubidearen edukiaren parte dira, eta bere onarpenari desegokiak diren oztopoak ezin zaizkio jarri103 Gainera, helegite baten ez onartze edo ukapenak ez du epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidea urratzen, erabaki hori legearekin bat eta honen interpretazio egokiarekin (aldekoa eta arrazoitua) egiten bada104.
|
|
|
Gainera, Zuzenbidezko Estatuan legea da nagusi, eta herritar orok eta botere publikoek legea errespetatu behar dute. Ondorioz, bake epaileak beti aritu dira legearen errespetupean (EKren 9 art.). Bereziki errespetatuko dituzte herritarren oinarrizko eskubide eta askatasunak (EKren 53.1 art.). Azken horien artean epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidea (EKren 24 art.) azpimarratu nahi dugu. Eskubide horrek herritarrei aintzatesten dizkien eskubide guztiak (epaileengana jotzeko eskubidea, babes gabeziaren debekua, ebazpen arrazoitu bat jasotzeko eskubidea?) errespetatu behar dituzte bake epaileek.
|
|
|
Helegiteen zergatia eta berauek aurkezteko eskubidea epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidearen parte 100
|
|
|
kin eta beraiei dagozkien prozesuekin bat ulertu behar da. Testuinguru horretan, adierazpenezko edo betearazpenezko prozesu baten eraginkortasuna zalantzan egon daiteke haren izapidetzeak galdatzen duen denbora dela-eta, berandu ematen den sententziak edo betearazpenak herritarraren epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidea asegabe utz dezakeelarik. Horregatik aintzatesten zaio herritarrari kautelazko babeserako eskubidea, adierazpenezko edo betearazpenezko beste prozesu baten emaitza babesten duen kautelazko prozesu bat martxan jartzeko eskubidea alegia130.
|
|
|
130 Aipatutako hiru funtzioen gehiketa (adierazpenezkoa, betearazpenezkoa eta kautelazkoa) da espainiar ordenamendu juridikoak herritarrei aintzatesten dien epai
|
bidezko
babes eraginkorrerako eskubidea osatzen duena.
|