|
2007
|
|
|
XVI. eta XVII. mendeetan, Nafarroa, independente zen" euskal" estatu bakarra Gaztelaren eta Frantziaren artean zatitu zuten. XIX. mendean, lehen" herrien udaberriaren" kariaz Erdialdeko Europan dozenaka mugimendu nazional pizten ziren bitartean, bere erakundeak galdu zituen Hego Euskal Herriak (Ipar Euskal Herriak, XVIII. mendean),
|
bi
gerra zibiletan odolustu ondoren. XX. mendea beste" herrien udaberri" banarekin hasi eta bukatu zen Europan, baina Euskal Herria oso urrun zegoen turkiar, austro hungariar eta sovietar enperadoregoetatik.
|
|
2009
|
|
|
Estatu mailan bi dira elkarte nagusiak, ARMH aipaturikoa eta Foro por la memoria. Biek ala
|
biek
Gerra Zibileko eta ondorengo errepresioariburuz lan egiten badute ere, planteamendu desberdinetatik heltzen diote gaiari.
|
|
|
Duela lau urte amaitu zen, teorian, Hegoaldeko Sudango gatazka; eskualdeari autonomia aitortzen zion 2005eko otsailaren 19ko bake akordioarekin. Aurretik, ordea,
|
bi
gerra zibil izan ziren. Lehenengoak hamazazpi urte iraun zuen, 1955etik 1972ra.
|
|
2011
|
|
|
Kolonialismoak ezarritako muga zuzen zuzenek estatu bakar batean bildu zuten ehunka etniaz osatutako lurraldea, baina, iparraldearen eta hegoaldearen izaera zeharo ezberdinei erreparatuta, arabiarra bata eta beltza bestea, bi herrialde bizi izan dira bakar baten barnean. Kontraesan horrek hamaika gatazka eragin ditu; tartean,
|
bi
gerra zibil.
|
|
|
|
Bi
gerra zibil independentzia eskuratu ostean
|
|
|
Era berean, ibilgailu militarrak Kinshasa hiriburuan etengabeko joan etorrian ibili ziren egun guztian.Gerra zibilerako arriskuaTshisekediren aldarrikapenak gerra zibila pitz dezake Kongon. Azken hamabortz urteetan
|
bi
gerra zibil pairatu ditu herrialdeak: bata Mobutu Sese Sekoren erregimena amaiarazi zuena (1997), eta bertzea Laurent Desiree Kabilak, egungo presidentearen aitak?
|
|
2015
|
|
|
1966ko ekainean, M. Fragak onartu zuen ministro kontseiluan eztabaidatu zela gaia. Azkenean probintzia
|
biak
Gerra Zibiletik «traidore»tzat jotzen zituen atarikoa ezabatuko zuten dekretutik, baina Ekonomia Itunez gabetuta jarraituko zuten14.
|
|
2017
|
|
|
XIX. mendetik Frantziaren kolonia izan ostean, 1960an lortu zuen independentzia eta geroztik Felix Houphouet Boigny eduki zuen presidente 1993 arte, Mendebaldearekin eta bereziki Frantziarekin atxikiz harreman estua, esan nahi baita menpekotasuna. Geroztik Boli Kostak sufritu ditu estatu kolpe bat 1999an eta
|
bi
gerra zibil hein batean erlijio gatazken gainean oinarrituak. 2002 eta 2007 artekoak 3.000 heriotza baino gehiago eragin zituen.
|
|
|
Horri gehitu behar zaizkio azken urteotako
|
bi
gerra zibilak. Gbagboren bezala Ouattararen tropek erabili zituzten haur eta gaztetxoak gerran, horrek ekarri dizkien trauma psikologikoekin.
|
|
2019
|
|
|
Dena dela, gerraondoan berriz ekin zioten 1936an bukatu samar omen zegoena aztertzeari, letraz letra eta hitzez hitz. Azterketa filologiko sakonagoa litzateke ondo kokatzeko Euskaltzaindiaren artxiboan dauden askotariko material lexikografikoak, baina hiru corpus nagusi bereiz daitezke. Horietako
|
bik
gerra zibil artekoak dirudite, batak" a-z" arteko hitzak hartzen ditu eta besteak" ch z" artekoak. Letrarik falta ez duen lehen corpusak 930 orri inguru ditu eta bigarrenak 765 orri.
|
|
|
Bi hizlariak Bizkaiko gune erdaldunduetan jaioak izan arren, euskaldun jantziak izatera iritsi ziren. Euskaltzaindiaren historia eta euskaltzain berriaren ezaugarriak aipatu zituen idazkariak, kasu
|
bietan
gerra zibileko gai ezerosoenak saihestuta. J. Gorostiagaren ikerketa filologikorako gaitasuna gorabehera, Akademiari dagokionez, gerra zibilaren ondorioz galdutako" yagoleen" saila berreskuratzeaz jardun zuen idazkariak.
|
|
2020
|
|
|
2019ko espainiar zinemetako ikuskizun sailetan gutxienez bi pelikulak kointziditu zuten euren testuinguru historikoaren hautaketan.
|
Biek
Gerra Zibila nola edo hala landu zuten. Bata, Alejandro Amenabar-en Mientras dure la guerra da, eta, bestea, Jon Garaño, Aitor Arregi eta Jose Mari Goenagaren La trinchera infinita.
|