|
2004
|
|
|
«Jaunaren lege ona euskeran da sendo, Adan-eganik ona garbi eta ondo. Gorde izan da
|
beti
garbiro fedea,
|
|
|
Konbentzioko gerran gertaturikoa agian edo gero Napoleonek eragindakoa agian, Bibliaren eta historiaren kontakizunean kokatzen du. Etsaiak, erbestetik datozenez gero, euskaldunak
|
beti
borrokan egon ohi dira eta sekuentzia historikoa deskribatzen du: Anibal, Erromako Augusto eta erromatarrak, godoak eta mairuak.
|
|
|
|
beti
hartu joian (ohi zuen)?
|
|
|
azkortu gaitean: gabiltzan
|
beti
zuzen ta sendo fedean. CJeure bizierera
|
|
|
eta antxinatik, dogun geure euskerea. CJogoan
|
beti
euki
|
|
|
eredutzat, eta Jan egin daigun gogoz bape gogatu barik; ¡ Jel aldez
|
beti
! ¡ Ekin, bildurtu barik Euz
|
|
|
Alde edo kontra, zale edo arerio, Sabino Arana izan da, urte luzeetan, euskalgintzaren erreferentzia Bizkaiko lurraldean. Onerako zein txarrerako, Sabinoren esana
|
beti
egon da hor, oinarri eta sustrai. Azken aldiotan ere, hortxe dago, euskararen normalizazioaren mezua gero eta hedatuago dabilenean gure artean.
|
|
|
Euskararen historian
|
beti
izan ditugu, gure hizkuntzaren eta kulturaren aurka mintzatu zitzaizkigunak, etsaiki. Etsaigoa horrek ordea bihurtze mota ezberdinak ekarri ditu; batzuetan euskara idatziak bere frogak egin nahian idatzea.
|
|
|
Sabinok behintzat azpimarratu zuen Iparraldeko abertzale bun, 1 batzuek eta Hegoaldekoek ere onartu ez dutena, euskara da euskotarren hizkuntza,
|
beti
erdaldun motz gelditzen zazikigunean eta zer egin behar dugun agindu nahi digutenak. Sabino beraren eragina hizkuntzan ezpada hain handia izan, gure kultura hurbil lokartua esnatu zuen.
|
|
|
Baina zertan du lotsatzekorik Abandokoak, bere hirikide Unamuno baskofobo de klaratua izanda? Gure oroimen historikoa hain ahula al da, ez gogoan izate ko, oraindik atzo, alderdi estatalistek ezkerrekoek zein eskuinekoek, eus kal munduari
|
beti
bizkar eman izan diotela, 1936ko gerratekoan nahiago izan zutela Espainia gorria zatitua baino, eskubide demokratikoak aldarrikatzen di ren une honetan, eskubide oinarrizkoenetako bat autoderminazioarena ez dela onartzen. Eta abar.
|
|
|
Eta bestea da, Katalunia, latín dar arrazatik datorrenez gero, Espainiako erregio bat besterik ez dela, bere so rreraz, izaera politikoaz, arrazaz, hizkuntzaz, historiaz eta izaeraz espainola delako. Iritzi hori sostengatuko du
|
beti
(31). Nazionalista katalanen helburu politikoa, Espainiako estatu boterea lortzea da, deszentralizatzea (32); euskal nazionalistena, aldiz, Espainiarekin etetea.
|
|
|
Areago oraindik. Beste aurreko hori bezala, Piarres Lafitteri jasotzen diogu,
|
beti
«euskal teoriatik» urrun egondako Manex Hiri art Urrutyk P. Broussain-i 1902ko ekainaren 12an egindako gutun zati hau, Sa bino preso zegoela egina: «Eta gure Arana!...
|
|
|
Baina hau bezain segurua da, halaber, norberaren zipozkeriaz gain, arrazoi linguistikoen ondoan politikoak ere aurkitzen zirela, azken hauek ez nolanahikoak ere, elkar guruzatzen zituz ten gutunetan garbiki islatzen den bezala. Okerrena da, azken maila hauetan ere, setakeria, dogmakeria, politikeria eta gisakoak, gehienetan, ia
|
beti
ez esa tearren, alde batean bakarrik egoten direla.
|
|
|
Euzkerea alde hatera utzi eta erdera bakarrik mintzatzen diranetan barriz, euzkel usai gutxiko oiturak, ekandu gaiztuak ikusten dira. Orregatik euzkeraz mintzatu bihar degu,
|
beti
euzkeraz! (...) Gure izkuntza maitia galtzen bada, Euzkel erria ere galduko da.
|
|
|
(...) Gure izkuntza maitia galtzen bada, Euzkel erria ere galduko da. Beraz Euzkeraz mintzatu gaitezan,
|
beti
Euzke raz» (204). Horrelako sloganak sarritan agertzen dira aldizkarian.
|
|
|
(204) Garbine ta Edurne, < < Euzkeraz,
|
beti
Euzkeraz> >, Euzkerea, XXXVI, 1931, Otsailak 15,
|
|
|
Azken batean, ongi asmatutako edo herritik jasotako hitzen egokitasun kontua erabilerak erabakitzen baitu, beude hor auzi horiek. Elorregi kritikaria, hau ere esan beharra dago, ez zebilen
|
beti
zuzen, zeren, Bizkaian erabiltzen diren «bier> >, «bijar» eta «bijer» forma ortografikoak direla eta, Aranaren tes tuan kontraesan batzuk ikusi bide baitzituen ez zeuden lekuan eta, lege fone tiko eta ortografikoen arteko bereizketaz egiten dituen zehaztapenez ez ohar tzean, ondorio faltsuak ateratzen baititu (206). Sabino Aranak, hain zuzen, hiru forma horietatik Lekeitioko «bijar» hobesten du eta, beraz, horrela ahoskatu eta idaztearen aldekoa agertuko da.
|
|
|
bezala, gaitasuna ukatu diotenak (254). Baina berak,
|
beti
hala jokatu zuen ala ez alde batera utzita, esparru zientifikoan arrazoiaren autoritatea besterik ez zuen onartzen» (255). Bestalde, Aranari berari irakurria diogu, bi lekutan be deren bai, oso alferra zela irakurtzeko.
|
|
|
Gutxi irakurtzeak bere desabantaila handiak ditu, batez ere, ikerketa mailan, beste iturrriak ere ezagutu beharreko ak izaten baitira aurrera egin ahal izateko. Norbera bere kabuz ibiltzeak, in tuizio handikoa izanda ere,
|
beti
arriskutsua da, diskurtsoa arras arrazonatua izanda ere, gerta bailiteke desbideratua izatea.
|
|
|
Bat euskaraz dago, sei gaztelaniaz. Egilea
|
beti
Sabino Arana da, eta jasotzaileak euskal kulturan toki nabarmena duten bi lagun: Broussain eta Azkue.
|