|
2015
|
|
|
“Errukiaren saria”. Bere lan poetikoak eguneroko gauzez eta gaiez egindako kronikak dira, detaile batetik abiatu eta
|
beti
istorio bat kontatzen dute. Iñakik Bilbon bota zituen erroak duela 30 bat urte eta urte horietan euskara irakaslea izan da bertan.
|
|
|
Eta iruditzen zait ez naizela bakarra. Nik
|
beti
galdera bera neukan: hainbat jendek gogoko dituen bertsolariek zergatik ez dute luzitzen txapelketan?
|
|
|
haritza
|
beti
da haritz.
|
|
|
Berehala eman genion baiezkoa”, gogoratu du abiapuntua. Aramendik grabazio guztiak Xenpelarrera eraman izan ditu
|
beti
. “Inoiz ez dut etxean gordetzeko saiorik grabatu, ez naiz-eta batere gauzak gordezalea.
|
|
|
2008an Xorroxin Irratian lanean hasi eta 2010ean bertako Bertsoinka saioa gidatzeko ardura hartu nuen. Aitzaki horrekin saioak grabatzen hasi nintzen, bai saiorako eta baita bertzela ere, grabagailua
|
beti
eskura izaten dudala baliatuz”. Baina bere lana Xorroxin irratitik harago doa:
|
|
|
Zergatik ez naiz gustura sentitzen? ’ Agian, saio mota batzuetan ez zara gustura sentitzen, eta gogoeta horiek egiten dituzu.
|
Beti
ez bada, ia beti, norberaren barruan daude erantzunak. Denei irteten zaigu norberaren kanpotik topatzea arrazoiak, baina normalean —eta, batez ere, ibili nahi baduzu— zure barruan topatu behar dituzu”.
|
|
|
Zergatik ez naiz gustura sentitzen? ’ Agian, saio mota batzuetan ez zara gustura sentitzen, eta gogoeta horiek egiten dituzu. Beti ez bada, ia
|
beti
, norberaren barruan daude erantzunak. Denei irteten zaigu norberaren kanpotik topatzea arrazoiak, baina normalean —eta, batez ere, ibili nahi baduzu— zure barruan topatu behar dituzu”.
|
|
|
Irudia bestelakoa da Enbeitaren ustez: “Sentimental dabiltzanean eta maitasunez ari direnean, badaukat irudipena badirela
|
beti
lau gauza betikoak eta topikoak; bestela, puntu batean beti dagoela freno bat. Orain arte uste dut ausartagoak izan garela emakumezkoak gizonezkoak baino”.
|
|
|
Irudia bestelakoa da Enbeitaren ustez: “Sentimental dabiltzanean eta maitasunez ari direnean, badaukat irudipena badirela beti lau gauza betikoak eta topikoak; bestela, puntu batean
|
beti
dagoela freno bat. Orain arte uste dut ausartagoak izan garela emakumezkoak gizonezkoak baino”.
|
|
|
“Euskal Herrian jaio nintzen, onartzen dut Euskal Herrian oraindik gatazka bat dagoela, eta nik gatazka horren parte bat bizi izan dut. Nik bizi izan dudan horretatik atera izan dudan ondorioa da era honetako espresioak erabili izan ditugula
|
beti
: ‘hemen aurrera egin behar da’, ‘gogor egin behar da’, ‘aurrera bolie’… Vazquezek egindako irakurketaren antzekoa egin zuen Enbeitak alde horri dagokionez.
|
|
|
“Nik uste norbait egiatan ari denean barrutik hunkituta eta ukituta, uste dut antzeman egiten dela. Bertsoaren kalitatea izango da bat edo beste, baina
|
beti
dela sinesgarriagoa, eta satisfakzioa askoz beteagoa da”. Gaiak horretarako aukera eman behar duela ere uste du.
|
|
|
“Beti ez, baina askotan sentitzen naiz mundua jateko kapaz. Bertsotan aukeratu behar baldin badut,
|
beti
aukeratuko dut mundua jateko kapaz den hori”. Izan ere, publikoaren aurrean jartzea ariketa psikologiko bat da, eta ez da “ariketa psikologiko erraza”.
|
|
|
Psikologo batengandik jasoa ekarri du azalpenera. Ba omen dagoelako psikologo bat esaten duena bikoteak ez direla aurrez aurre jarri behar mahaiaren bueltan, alboan eseri behar direla, aurrez aurrekoa
|
beti
borrokarako jarrera dela. “Nahi eta nahi ez defentsa eta ofentsiba daude aurrez aurre, eta alboan gaudenean ez dago hori”, osatu zuen.
|
|
|
“Nahi eta nahi ez defentsa eta ofentsiba daude aurrez aurre, eta alboan gaudenean ez dago hori”, osatu zuen. “Nahiz eta guk publikoa asko maite, gu
|
beti
gaude publikoarekin aurrez aurre, eta beti gaude defentsarako eta ofentsarako arma denekin. Gainera, ez dakigu zein erabiliko ditugun ez dakigulako zer gertatuko den saio horretan.
|
|
|
“Nahi eta nahi ez defentsa eta ofentsiba daude aurrez aurre, eta alboan gaudenean ez dago hori”, osatu zuen. “Nahiz eta guk publikoa asko maite, gu beti gaude publikoarekin aurrez aurre, eta
|
beti
gaude defentsarako eta ofentsarako arma denekin. Gainera, ez dakigu zein erabiliko ditugun ez dakigulako zer gertatuko den saio horretan.
|
|
|
Ariketa psikologiko potoloa da berez, nahiz eta batzuetan ez garen jabetzen zenbateraino”. Jolas horretan “bataila hori” nola amaitzen den
|
beti
da “oso desberdin”. “Guk ez dugu bizi bataila moduan, baina beti gaude aurrez aurre, eta beti gaude armatuta.
|
|
|
Jolas horretan “bataila hori” nola amaitzen den beti da “oso desberdin”. “Guk ez dugu bizi bataila moduan, baina
|
beti
gaude aurrez aurre, eta beti gaude armatuta. Zure buruarekin daukazun desafio bat da, ondo irten behar delako.
|
|
|
Jolas horretan “bataila hori” nola amaitzen den beti da “oso desberdin”. “Guk ez dugu bizi bataila moduan, baina beti gaude aurrez aurre, eta
|
beti
gaude armatuta. Zure buruarekin daukazun desafio bat da, ondo irten behar delako.
|
|
|
Hotzean eta matematikoki burutik hainbeste eta emozioetatik horrenbeste dutela esatea gaitza zaie bertsolariei, gaitza denez. Muxikan (Bizkaia) eginiko elkarrizketan, unearen araberakoa ere badela zehaztu zuen Onintza Enbeita bertsolariak, “norbera ere ez da
|
beti
berdin egoten”. Enbeitarentzat ia ezinezkoa da burua eta emozioak bereiztea:
|
|
|
Buruak “zentsuratzaile edo balazta” lana ere egiten dio, emozioen inpultsuak frenatzeko. “Heltzen zaizkigun emozioak ez dira
|
beti
errealak, beti ez dira koherenteak mementoarekin, eta hori kudeatzeko eskerrak burua dugun pixka bat”, zioen Azkainen (Lapurdi) lotutako hitzorduan.
|
|
|
Buruak “zentsuratzaile edo balazta” lana ere egiten dio, emozioen inpultsuak frenatzeko. “Heltzen zaizkigun emozioak ez dira beti errealak,
|
beti
ez dira koherenteak mementoarekin, eta hori kudeatzeko eskerrak burua dugun pixka bat”, zioen Azkainen (Lapurdi) lotutako hitzorduan.
|
|
|
“Gu hasi ginenean oso oso rol maskulinoak betetzen genituen, eta estereotipo maskulinotik abiatu zen lehenengo nesken loraldi hori. Atzera sekula geratzen ez zena,
|
beti
ausarta eta beti lotsagabea”, lotu zuen Agirrek. Adinarekin lotutako jarrera —18 urtetatik 22 urtera artekoa, gutxi gorabehera— antzera deskribatu zuen Enbeitak mundua irentsi nahiarekin, haustezintasunarekin eta sendotasunarekin.
|
|
|
“Gu hasi ginenean oso oso rol maskulinoak betetzen genituen, eta estereotipo maskulinotik abiatu zen lehenengo nesken loraldi hori. Atzera sekula geratzen ez zena, beti ausarta eta
|
beti
lotsagabea”, lotu zuen Agirrek. Adinarekin lotutako jarrera —18 urtetatik 22 urtera artekoa, gutxi gorabehera— antzera deskribatu zuen Enbeitak mundua irentsi nahiarekin, haustezintasunarekin eta sendotasunarekin.
|
|
|
behin oholtza gainean nengoenean, Agirre bihurtzen nintzen eta Amaia itzalean geratzen zen”, Agirreren arabera. Enbeitaren ustetan bada une bat bertsolaria maskara horrekin “betiko” haserretzen dena eta erabakitzen duena
|
beti
ezin duela horrela kantatu: “Zure hauskortasun horiek guztiak zergatik ezin dituzu agertu?
|
|
|
saio denetan maskara izatetik, inon ez janzterakoa. “Hori ere ez da ona,
|
beti
zoazelako bistan, eta, azkenean, publikoaren aurrean jartzen zara, eta beti ezin duzu hain zaurgarri izan gauza guztiekiko”, esan zuen Enbeitak.
|
|
|
saio denetan maskara izatetik, inon ez janzterakoa. “Hori ere ez da ona, beti zoazelako bistan, eta, azkenean, publikoaren aurrean jartzen zara, eta
|
beti
ezin duzu hain zaurgarri izan gauza guztiekiko”, esan zuen Enbeitak.
|
|
|
Hori “asko” arintzen duen “energia mugimendua” da Vazquezen esanetan. “Psikologook
|
beti
esaten dugu garrantzitsua dela emozioa identifikatzea, izena ipintzea eta emozio hori kudeatzea. Kudeatzeko orduan kanporatu egin behar dugu emozio hori”, argitu zuen.
|
|
|
“Oso somatikoa” da. “Jaiotzen garenetik gure disko gogorrean
|
beti
dago plazeraren emozioa, berez osasuntsuena dena. Beste emozioak ere beharrezkoak dira egokitzapenaren prozesuan laguntzen digutelako”, erantsi zuen.
|
|
|
Emozioak plazaratzeak gatazkak sortzen dizkie bertsolariei. “Nik uste dut bertsolariak
|
beti
ari direla borrokan euren buruekin. Ez da batere erraza eremu publikoan protagonista izatea.
|
|
|
Hargatik, gai horiei tiraka kantatu ala ez kantatu erabaki borrokan aritzen da, eta gai batzuk ekidin egiten ditu, jakin dakielako kostatu egingo zaiola eta negarrari diola eutsi. “Jende batentzako oso ondo dago hori, egin behar da, baina
|
beti
ez naiz ni izango negar egingo duena: batzuetan, pentsatzen dut ni horrelakoa naizela, erraz egiten dudala negar, eta nik ez daukadala errurik beste bertsolari denak harrizkoak badira; beste batzuetan, aldiz, beste batzuek egin dezatela negar pentsatzen dut”.
|
|
2016
|
|
|
Eta ordukoa ez zen mundu hau. Gu ikastolako umeak gara; ikastola nola sortu zen, zein mailatako proiektu komunitarioa zen, auzolana… hori guztia oso presente egon da
|
beti
. Gu baserritarren semeak gara, Durangon hazi gara eta gure etxean beti esan izan da Durango karlisten herria zela.
|
|
|
Gu ikastolako umeak gara; ikastola nola sortu zen, zein mailatako proiektu komunitarioa zen, auzolana… hori guztia oso presente egon da beti. Gu baserritarren semeak gara, Durangon hazi gara eta gure etxean
|
beti
esan izan da Durango karlisten herria zela. Gure etxean, esaterako, gurasoek beti oso garbi esan dute ez zirela durangarrak.
|
|
|
Gu baserritarren semeak gara, Durangon hazi gara eta gure etxean beti esan izan da Durango karlisten herria zela. Gure etxean, esaterako, gurasoek
|
beti
oso garbi esan dute ez zirela durangarrak. Gurasoek kontatzen dute garai hartan Durangon hiru familia zeudela euskaraz hitz egiten zutenak, ez gehiago.
|
|
|
Igor Elortza: Ximunek
|
beti
aipatzen duen adibidea hor dago. Joan den urtean, lizeo bateko irakasle batek galdetu zion ikasle bati:
|
|
|
Koldo Tapiaren bizitzan ere Txirrita presente egon da
|
beti
, umetatik. “Gure amona bertsozalea zen oso, eta 7 urte neuzkanerako Txirritaren 30 bertso inguru jakingo nituen buruz.
|
|
|
Horretaz gain, Joxanek bertsozaleon iruditegi kolektiboaren inguruan ere badu zer esana. Izan ere,
|
beti
irudikatu dugu Txirrita doinu jakin batzuekin bertsotan, baina, berez, hori ez da horrela, eta atzean dagoen lana aldarrikatzen du. “Grabaketa bat kenduta, Txirritaren bertso guztiak idatziz jaso ditugu; Antonio Zabalaren bitartez, adibidez.
|
|
|
1982an antzezlana egitean Letek aukera eduki zuen behin zentsuratutako bertso horiek amaieran jartzeko, baina ez zuen horrela egin, amaiera aldatzea erabaki zuen; batek daki zergatik, izango zituen bere arrazoiak. Zentsuratutakoak, debekatutakoak
|
beti
dauka interes gehiago; kasu honetan, bertsozalearentzat”.
|
|
|
Pizti gaiztuen beldurrez
|
beti
|
|
|
|
beti
ez dela San Balentin
|
|
|
Jendeak esaten dit Cynghaneddekin ezin dela esan benetan esan nahi zenukeena. Bueno, batzuetan lortzen dugu, hala ere… Niretzat deskubrimendu bat da
|
beti
: bi hitz lotu Cynghanedd bat dagoelako, alegia oihartzun bat dagoelako kontsonanteen artean, nahiz eta itxuraz hitzen artean harremanik ez izan, eta lortzen duzunean mezu bat ateratzea hortik… agian, espero ez zenuen mezua, baina hain zuzen horrexegatik interesgarriagoa dena, dibertigarriagoa, berria zaizuna… hor sentitzen duzu Cynghanedden indarra.
|
|
|
Azken batean, bizitza ere hala da, ataka estuan gaudenean eta ateratzea lortzen dugunean, gu, beste gu berri eta hobe bat gara
|
beti
, eta hori lorpen bat da. Bizitzak presiopean jartzen zaitu eta estutasun horretan konexio berriak sortzen dira, eta konexio berri horiek ideia berrietara zaramatzate.
|
|
|
Mimoz gordetzeko modukoak. Baina
|
beti
izan naiz txarra mapak behar bezala tolesten.
|
|
|
Edo hori mintsua zaienentzat, eta beren burua zipretar hitzaz baino definitu nahi ez dutenentzat, turkieraz mintzo diren zipretarrak. Egia baita, funtsean, zipretarrak dira oro, baina gatazka zertan datzan azaltze aldera, izen eta abizen deitu beharra izan dut jendeari, eta Zipren ez da
|
beti
sinplea abizenaren hautua. Horregatik, erro kulturala baliatzea deliberatu dut, zipretarrak oro, baina batzuk iturri kultural greziarreko zipretarrak, eta besteak iturri kultural turkiarreko zipretarrak.
|
|
|
Dinamika bat hartuta daukagu prestatzeko, eta ez gara horretatik asko ateratzen. Azkenean, batez ere, eskatzen duena ez da saio bakoitza prestatzea; baizik eta, ia ia
|
beti
prest egotea, kontzertu kopurua dezentekoa delako. Astean behin entseatzeko dinamika jartzen dugu, eta, aukera baldin badago, tokian tokirako zerbait berezia egiten dugu.
|
|
|
A.B.: Gure artean, inguruko musikan edo bertsolaritzan ere bai,
|
beti
gorrotatu izan dugu mezu erraza, guk kantatu izan dugunean eta besteei entzun izan diegunean. Errazegi hunkitzeko edo betiko kontsignen barruko hitz horiek ez ditugu inoiz ongi hartu, eta horien kontra joaten saiatu gara beti.
|
|
|
Gure artean, inguruko musikan edo bertsolaritzan ere bai, beti gorrotatu izan dugu mezu erraza, guk kantatu izan dugunean eta besteei entzun izan diegunean. Errazegi hunkitzeko edo betiko kontsignen barruko hitz horiek ez ditugu inoiz ongi hartu, eta horien kontra joaten saiatu gara
|
beti
. Saiatzen gara hitzak zaplazteko bat izaten, geure buruentzako lehenengo, baina, gizarte honen parte garenez, gizarte honentzako ere bai.
|
|
|
Bertsolaritzan askoz indibidualagoa da uneko jarduna: kantatzen ari zaren unean
|
beti
zaude bakarrik, inoiz ez duzu duoan kantatzen. Talde batean, engranaje guztiak funtzionatu behar du.
|
|
|
“Gai batzuetan guraso batzuek parte hartzen dute, eta beste batzuetan beste batzuek.
|
Beti
oso harrera ona edukitzen dugu. Komunitatetik ikasten dugu, komunitatearekin batera egiten dugu, eta komunitatera itzultzen dugu horren sintesia”, argitu du Gonzalezek.
|
|
|
Esaldi bat geratu zitzaidan gomutan: Ni inoiz ez nintzen txapelketara aurkeztu, baina txapeldunarekin kantatu nuen
|
beti
! Esan nion Connyri, Amurizaren erlatibozko esaldiekiko proposamenak kontuan hartuz:
|
|
|
Bulegoko administrazio lanak egitea tokatu zaionari egin izan zaio kontratu hori. ‘Mileurista’ baten erdia edo gutxiagokoa izan da
|
beti
soldata erdi hori.
|
|
|
Bakoitzak bere etxetik egiten du lan, dena koordinatzaileari bideratzen zaio, honek zuzentzaileari pasatzen dio, eta, bueltan, maketatzailearengana doa… Dena telefono eta email bidez. Bilerak, berriz, (Erredakzio Batzordearenak, Administrazio Batzordearenak, maketa erabakitzeko eta zuzentzeko egiten direnak…) tabernetan, elkarte gastronomikoetan, jatetxeetan, bakanen bat Kostite baserrian, egin ditugu urte hauetan guztietan. Koadernoa eta boligrafoaren, ordenagailuaren ondoan
|
beti
egon da kafe kikara, ardo kopa, zerbeza botilatxoa edota pikatzeko zerbait.
|
|
|
Donostiako Zapatarinean bazkaltzera (nola ez?) elkartu ginen bolada batean astero: Joxemi eta Joan Mari han ziren
|
beti
, eta batzuetan Martin Ugalde ere bai, eta baliteke beste norbait ere tarteko izatea inoiz. Presioak presio, azkenean kargua ez hartzea erabaki nuen (orduan ez nekien, baina erabaki horri esker ez ninduten 2003ko otsailean “hiltzaile bat bezala” Madrila eraman).
|
|
|
|
Beti
uste izan dut ia ezinezkoa zela bi ildo horiek uztartea, besteak beste ildo baten zale direnei ez zaizkielako beste ildoko lanak gustatuko. Esaterako, Bertsolamintza jardunaldien txostenak, nago lehor samarrak izango zitzaizkiola hainbat harpidedun eta irakurleri.
|
|
|
|
Beti
esan izan dut gurea izan dela bertsolaritza zabaldu nahiaren belaunaldia. Laurogeiko hamarraldiaren hasieran bertsomindu ginenok, orduan kultur espresamolde asko ertzekotua zena gunerantz ekartzen egin genuen ahalegina.
|
|
|
Gainerakooi belarri batetik sartua bestetik irteten zaigu sarritan. Joxani batetik sartzen ez zaiona –gorreria arazoak ditu edo hala esan izan digu
|
beti
bestetik sartzen zaio. Eta ezezkoa erabaki genuen arren, berak aurrera jo eta handik gutxira zen lehen Bertsolari ale hura gure eskuetan.
|
|
|
aldizkaririk ez ateratzea erabaki bagenuen ere, ni konbentzitu ninduen Basarriren etxera joan eta lehen aldizkari hartarako elkarrizketa bat egin niezaion. Eta
|
beti
eskertuko diot Joxani aukera eman izana, ordura arte ez bezalako hurbiltasunetik ezagutu ahal izan bainuen laurogei urteak urruti ez zituen bertsolari handia. Haren langela; haren idazmakina; gordean zeukan bertso sorta bat…
|
|
2017
|
|
|
Zori on edo txarrez, ez dut izan aro modernoko bertso txapelketak entzule soil gisa bizitzeko aukera handirik.
|
Beti
bazen zerbait: epaile jardun beharra ez bazen, saioak irratiz edo telebistaz eman beharra… eta horrek izugarri distortsionatzen du bertsoa jasotzeko modua.
|
|
|
Alde ederra dago, aretora joan, eseri, hankak zabal zabal egin, eta datorrena datorrela saioa entzutetik bertso guztiak onak izan daitezela desiratuz entzutera, alde ederra dagoenez. Handik aurrerako txapelketa guztietan
|
beti
izan dut eginkizunen bat: 1986koan, lehen fasean epaile eta gero irratiko emankizunen arduradun; 1989an, azkenerako epaile, ordurako Hitzetik Hortzerarekin hasia banintzen ere…
|
|
|
Zalantza areagotzeko, hortxe zegoen Jon Sarasuak 1992ko apirilaren 25ean kantatutako bertsoaldia, plazei agur esateko despedida zirudiena: “… bertsolaritzan oso zaila da/
|
beti
egotea tinko;/ ja ez nauzue inoiz gehiago/ plazaz plaza ikusiko”. Hori bertsoaldiko lehen bertsoan; bigarrenean, berriz, hauxe:
|
|
|
/ Sei urte luze pasa ditut ta/ hartu makina bat trago;/ nere ustez asko aguantatu dut,/ baina ezin dut gehiago,/ zuek antzerkia nahi duzue ta/ hortarako prest ez nago”. Jakina, bertsolaritzak
|
beti
(orain arte behintzat) izan duen benetan txantxetan joko horrekin, inork ez zekien hura Jonen benetako despedida ote zen, edota Mikel Mendizabalek jarritako gaiari emandako erantzun jolastia.
|
|
|
Plazan ez ezik, txapelketetan ere sekulako maila eman izan du
|
beti
Andoni Egañak. Aipagarriena, aldiro estrategia berriren bat eramaten zuela.
|
|
|
Militantzia hutsa. ‘Burua hotz eta bihotza bero’ oso lelo aproposa iruditu izan zait
|
beti
, baita umeen zaintzari dagokionean ere. Irakurtzen zaie aurpegian, pazientziaren erreserbako pilotua piztuta daramate beren seme alabaei zabuka dabiltzala, eta galdera bakarra buruan:
|
|
|
Arreba zaharrenaren etxean ezagutu zuen Joxek berak 31 urte eta neskak 16 zituenean. Bertsolariak
|
beti
esan ohi zuen 16 urte bakarrik izangatik ere, oso emakume egina zegoela, zeuzkan baino gehiago zituela ematen zuela. Maria Luisak 19 zituenean ezkondu ziren Olatzen, eta Kirurin egin zuten eztei bazkaria.
|
|
|
baina zabiltza
|
beti
,
|
|
|
|
beti
naiz artista.
|
|
|
horregatikan giñuan
|
beti
|
|
|
|
Beti
esaten digute Joxek eta biok elkarrekin puntuka egindako saio batzuk gogoratzeko modukoak izan zirela. Baina jendea ez da ohartzen puntuka horrela egiteko aurretik urteetako gimnasia bat egin izan dugula.
|
|
|
Sarietan kopla bat idaztea ideia polita da, eta seguru Patxi Castillok
|
beti
oroituko duela. Sari gisa taza banatu zen urtean, etxera bidean guardia zibilen kontrolarekin egin zuen topo, eta haien aginduz, tazako kopla kantatu eta jartzen zuena gaztelerara itzuli behar izan zien.
|
|
|
Herriko zenbait tabernatan egiten dira saioak, eta finala, gaztetxean. Gustura gerturatzen dira herritarrak eta ingurukoak, giro alaia eta umoretsua sortzen delako
|
beti
.
|
|
|
Nola Gasteizen
|
beti
|
|
|
2010ean hasi ziren irakasle moduan eta, egun, 5 gune ditu 400 ikasle baino gehiago jaso dituztenak; metodologia ere garatu du urteen poderioz. “Payadore jaio edo egin behar ote den eztabaida
|
beti
izan dugun arren, Guillermo Velázquez mexikarrak esango lukeen moduan, inprobisatzailea eginez jaiotzen da”. Gabottoren aburuz, jaiotzaz denak ere lan asko egin du perfekzionatzeko, eta hori eskoletan egiten da.
|
|
|
Umetatik ibili gara Necocheako euskal etxean, gurasoek ere umetatik zutelako ohitura hori (aitak Necochean eta amak Rosarion); guretzat gure etxea zen. Euskal etxeetan
|
beti
eman zaio garrantzia dantzari eta gu ere hiru urterekin hasi ginen, gure gurasoek lehenago egin zuten bezala. Euskara ikasteari ez nion zentzu berezirik ematen hasieran.
|
|
|
|
beti
laguntza biarra dauka/ ni bezelako mantsuak,
|
|
|
|
beti
pelota aidoso bota/ orrek jokatzen du sano.
|
|
|
Urtian beingo festa eguna/
|
beti
zelebratzen dute
|
|
|
Bestalde, Santa Marina jaiak —maiatzaren 21ean—
|
beti
izan dira entzutetsuak herrian. Akaso urteko egutegian lehenengo zetozenak zirelako, agian udaberriaren bihotz bihotzekoak zirelako… jai horien arrakasta handia zen.
|
|
|
Euskal Herrian, bertsolaritza omentzeko propio egin eta jarririk dagoenetan nabarmenenetakoa izango da oriotarraren pieza. Izan ere, irudigile ospetsuak
|
beti
izan zuen bertsolariekiko halako miresmen bat… euskaraz mintzatzeko gai ez bazen ere. Bere liburuetan, Quosque tandem ezagunean batik bat, bertsolariaren figuraren gorespena egiten du, bertsolaritzak egun duen prestigiorik ez zuen garaietan.
|
|
|
baina gorri urdina/
|
beti
gorri urdin.
|
|
|
Haurra
|
beti
baitabil/ jakintzaz disputan
|
|
|
Hasierako termometro gisa, aurrestreinaldia eskaini zuten Lasarteko Elebeltz fabrika okupatuan, eta beren gertuko jendea gonbidatu zuten bertara. “Hor ikusi genituen zati bakoitzean izan daitezkeen erreakzio batzuk, baina badakigu beste lekuetan ez dela
|
beti
horrela gertatuko. Gu denetarako prest gaude.
|
|
|
“Ez dugu inongo beldurrik ematen, baina nahiko genuke. Bestela, egon behar duzu
|
beti
justifikatzen: feminista naiz, baina jatorretakoa”.
|
|
|
“Nik daukat mikroa, nik daukat boterea, ni nago hemen goian, eta sentitzen dut zilegitasun guztia 40 pertsonako mahai bati banaka edozer esateko. Uste dut gero eta gutxiagotan erabiltzen dela, zorionez, baina iruditzen zait umorea
|
beti
izan dela oso goitik beherakoa”.
|
|
|
Ezagutzen ez ziren lekuetan bertako informatzaileak izaten genituen, eta baserri batetik bestera bidean bizkarretik heldu eta hark ematen zizkigun etxekoei buruzko xehetasunak. Baina
|
beti
ez zuten asmatzen. Askotan kontatu izan dut, behin, Elosuko baserri batera bidean, etxekoandrea alargundu berria zela esan zidan informatzaileak, eta han jardun nuen nik mundu honetan lagundu baldin bazion, zerutik ere lagunduko ziola senarrak esanez, eta ahalik eta kopla txukunenak egiten.
|
|
|
Beste hau Chacolí izeneko jota kantari batena da.
|
Beti
lekuz kanpo egoteko dohaina omen zuen. 80ko hamarkadaren hasieran Tafallako Cuatro Esquinas tabernan ardo bat edaten ari zela, PSOEko buruzagi batzuk sartu omen ziren eta jota bat kantatzeko eskatu omen zioten.
|
|
|
Aita 1905ean jaioa zen. Galdetzen nion ea bera gaztea zenean ba al zen Santa eskerik eta “izango ez zen bada –erantzuten zuen, baina
|
beti
gauez etortzen ziren. Egunez lana egin behar izaten zen”.
|
|
|
Ama Larrainekoa zuen eta aita Ligikoa, biak hiriburura lanera joan eta elkar han ezagutuak. Beren artean euskaraz hitz egiten zuten
|
beti
, amak bi semeekin ere bai, baina aitak frantsesa erabiltzen zuen. Euskara galdu egin zuen, baina Lehen Gerra zela-eta, ia hiru urte eman zituen Zuberoan, Larraine eta Ligiren arteko mugan zegoen baserri batean, Andoze ibarrean, eta han berreskuratu zuen euskara.
|
|
|
Orain hiru urte. 37 urte pasatu genituen gure bizitoki nagusitzat hura genuela, asteburuetan eta oporretan
|
beti
hara joaten baikinen. Oraindik ere hauteskundeetan Santa Garazin gaude.
|
|
|
An gabiltza
|
beti
.
|
|
|
Baina garai bateko gatz eta piper hori galdu egin du bidean. Pausoa aurrera egiten duenak hankapean
|
beti
zerbait puskatzen du eta guk ere zerbait puskatu dugu. Asko irabazi dugu bidean, baina gauza polit batzuk galdu ditugu”, hasi zaigu Imanol Lazkano kontu kontari.
|
|
|
Batzar hauetara
|
beti
azkena heltzen dena, Fernando Amezketarra omen* da. Besteetan ez dakit, baina oraingoan behintzat bera ailegatu zen atzeraturik.
|
|
|
pizti gaiztuen beldurrez
|
beti
|
|
|
Honen aburuz, egungo bertsolari asko klitxe batzuez baliatzen omen dira, kantatzeko orduan. «Ene ustez, bi bertsok ez dute behin ere berdinak izan behar,
|
beti
ekarri behar dute berekin gauza berrien freskura. Puntu eta irudi bitxi eta bereziak ez badira bilatzen, hitzak gastatuz eta zimelduz joanen zaizkigu, bertsoak beren magia eta misterioa galduz, eta bertsolaritzak labana amustu baten antza hartuko du.
|
|
|
Bidean, Fernando Amezketarrarekin egin nuen topo, eta, honengatik, berandu nenbilela susmatu nuen. Zereri bertsolari hau —orain urruneko kronikan adierazi nizuen bezala— ez baita behin ere behar den garaitako ailegatzen, desgaraian ibiltzen baita
|
beti
.
|
|
|
Bertsolarien artean ere, bizkaitar asko izanagatik taldearen jarraitzaileak, ausartuko naiz esatera zale eta bertsolari ezagunena Anjel Mari Peñagarikano anoetarra izango dela. Albizturren jaioa izan arren,
|
beti
azaldu du talde zuri gorriaren aldeko babesa, bat batean zein idatziz dozenaka ale eskainiz.
|
|
|
|
beti
zahar, beti barri
|
|
|
beti zahar,
|
beti
barri
|
|
|
Bertso luzeak egiteko ohitura zuen, baina hori ohikoa zen garaiko bertsolariengan. Bertsoa eta politika ere orpoz orpo ibili izan direla
|
beti
garbi islatzen du Urretxindorraren bertso corpusak. Hala ere, ondoko bertso biek, zehazki, badute agian gerora hainbeste ikusi ez den zerbait:
|
|
|
|
beti
entzuten duena
|
|
2018
|
|
|
Plazera ekoiztea ardatz izan du
|
beti
bertsolaritzak. Hori da bertsolaritzaren gasolina.
|
|
|
Baina bertsolaritzaren esperientziak badu bestelakotik ere, uztartu egiten baititu erakargarritasunaren eta etikaren diskurtsoa. Ez
|
beti
, beharbada, bertsoetan, baina bai bertsolaritzaren inguruan mugitzearen gertaera sozialean.
|