|
2005
|
|
|
Nitrogeno soberakinak, tipikoki, amoniako modura (NH3) askatzen dira. Amoniakoa substantzia disolbagarria baina oso toxikoa da, eta zuzenean eskreta daiteke, edo, bestela, hain toxikoa ez den
|
beste
substantziaren baten modura kanpora daiteke.
|
|
|
Animalia horiek ezin dute gorputzeko ura galdu hondakinak diluitzeko: organo eskretatzaile sofistikatuak dauzkate, nitrogeno hondakinak prozesatzen dituztenak
|
beste
substantzia konplexuagoak baina ez hain toxikoak eratzeko. Substantzia horiek ez dute diluituta egon behar, edo ez hainbeste behintzat, eta gainera gorde egin daitezke gorputz barruan iraitzi baino lehen.
|
|
2010
|
|
|
jakia botatzean ura hotz dagoenez, beroaren ondorioz elikagaiaren eta erabilitako ingurunearen arteko substantzien truke nabaria gertatzen da: ura solik erabiltzen bada jakiaren zaporea eta usaina ematen duten elementuak egosketa ingurunera pasatzen dira (bitaminak, gatz mineralak eta
|
beste
substantzia hidrosoluble batzuk). Masa transferentziari dagokionez, metodo hau zabaltzearen bidezkoa da.
|
|
|
Antzinatik ikusita aireak eta hezetasunak jakiak galtzea eragiten zutela, lehenengo kontserbazio metodoak sortu ziren: eguzkitan lehortzea, gazitzea, ketzea, ontziratzea, koipe, ardo, ezti edo
|
beste
substantzia batzuekin estaltzea, elurrarekin biltegiratzea, hartzidurak, espeziak botatzea, eta abar. Askotan kontserbazio metodo tradizional hauen bidez elikagaia denbora luzeagoz kontserbatzeaz gain, haren ezaugarri organoleptikoak hobetzea eta elikagai berriak aurkitzea (adibidez, esnetik gazta eta gurina) lortzen zen.
|
|
|
Helburua da elikagaiaren eta erabilitako ingurunearen arteko substantzien elkartrukatzea gertatzea. Elikagaia ur hotzetik hasita egosten da eta denbora pasatu ahala beroaren eraginez, osmosi prozesuak direla-eta, jakiko osagai batzuk egosketa ingurunera pasatzen dira (bitaminak, mineral gatzak eta
|
beste
substantzia hidrosoluble batzuk) eta, aldi berean, jakiak egosketa inguruneko konposatuak xurga ditzake. Sukaldaritzan ur hotzetatik abiatutako egosketan gertatzen da.
|
|
2011
|
|
|
Alkoholismoan eta
|
beste
substantzien kontsumoan sarri babesten da mendeko nortasunaren nahastea duena. Nahaste honen eta gaixotasunerako joeraren arteko erlazioa ere sarritan aipatu da (Vaillant, 1978), mendeko nortasunaren nahastea dutenek sintoma somatikoen bidez agertzen baitituzte gatazkak, sintoma psikologikoen bidez baino gehiago (Greenberg eta Bornstein, 1988).
|
|
2012
|
|
|
Elikagaien konposizioari lotuta,
|
beste
substantzia batzuek efektu ez desiragarria daukate, elikagarri aurkakoak (edo antielikagarriak) deritze. Substantzia horiek, berez, ez dute eragin toxikorik eta ezin dute toxikotasun akuturik sortu; elikagaien elikagarri konkretu batzuen aprobetxamendua gutxitzen dute.
|
|
|
Kontuan hartu behar da elikagai bakoitzean usaina sortzen duten substantzia asko daudela (batzuetan, kafe txigortuan edo ardoan esaterako, ehunka substantzia dira) eta haien arteko interakzio anitz eta konplexuengatik ezin dela elikagaiaren usaina aurreikusi. Konposatu baten kontzentrazioan aldaketa txiki bat edo
|
beste
substantzia baten presentzia egoteak usainaren aldaketa garrantzitsu bat eragin dezake kasu batzuetan. Zaporeekin interakzio asko gertatzen dira substantzia ezberdinen artean, eta hautematen den sentsazioan eragina izan dezakete.
|
|
|
Askotan, agertzen diren arazoak bizitza osoan luzatzen dira. Intoxikazio kroniko horiek eragiten dituzten substantzia nagusiak metal astunak dira, baina badaude
|
beste
substantzia batzuk ere intoxikazio kronikoak sortzen dituztenak.
|
|
|
Dena den, amina biogenoen iturri nagusia mikroorganismo batzuek egindako aminoazido batzuen deskarboxilazioa da, batez ere histidina, tirosina eta triptofanorena, histamina, tiramina eta triptamina sortzeko, hurrenez hurren. Ez dira berez mikroorganismoen toxinak, baizik eta elikagaiaren substantzia batzuk mikroorganismoek
|
beste
substantzia batzuk bihurtuta. Elikagaietan amina biogenoen ekoizpena faktore batzuen menpe dago, nagusiak honako hauek izanda:
|
|
|
Hala ere, osasunerako arazotsuenak diren substantziak aipatutako polimeroen monomero libreak dira, baita polimeroei gehitutako
|
beste
substantzia batzuk ere, zeinek elikagaietara heltzeko erraztasun handiagoa daukaten. Elikagaiaren naturak badu zerikusirik ere, zeren eta ontziaren substantzia batzuk disolbatzea erraz baitezake.
|
|
|
–
|
Beste
substantziekiko interakzioak: kasu batzuetan substantzia toxiko ezberdinen efektuak gehi daitezke, sinergikoak izan daitezke (gehiketa sinplea baino efektu indartsuagoak) edo aurkakoak izan daitezke (hau da, toxiko baten toxikotasuna gutxitzen da beste substantzia baten presentzian)
|
|
|
Beste substantziekiko interakzioak: kasu batzuetan substantzia toxiko ezberdinen efektuak gehi daitezke, sinergikoak izan daitezke (gehiketa sinplea baino efektu indartsuagoak) edo aurkakoak izan daitezke (hau da, toxiko baten toxikotasuna gutxitzen da
|
beste
substantzia baten presentzian)
|
|
2014
|
|
|
delta tetrahidrocannabinol: substantzia horren antzeko
|
beste
substantzia bat jariatzen du garunak, anandamida, hain zuzen ere). Erretxina horretatik lortzen da haxixa.
|
|
|
Pertsona arteko arazo ugari izaten ditu. Alkoholaz abusatzen dutenek eskuarki
|
beste
substantzia batzuk ere erabiltzen dituzte; horrela, adibidez, alkohol gehiegi edaten dutenek erre ere sarritan egiten dute. Drogen konbinazioak, gainera, efektu sinergikoa du sarritan.
|
|
|
Emakumeen artean gizonen artean baino maizago gertatzen da. Betekada nahastea duten gizenek gehiagotan izaten dute depresioa, betekada nahasterik ez duten gizenek baino; era berean, alkohol eta
|
beste
substantzia batzuen abusu gehiago egiten dute eta nortasunaren nahaste gehiago dituzte.
|
|
|
sabeleko minak, hesteen ixtea, toxikatzeak, anemia, hesteen zulatzea. Berunarekin edo
|
beste
substantzia arriskutsu batzuekin pozoitu liteke, eta irentsitako objektua (harriak, klipak...) kirurgia bidez erauzi beharrean gerta liteke. Kultura batzuetan ondo ikusia dago elikatzeko baliorik ez duten substantziak irenstea.
|
|
2015
|
|
|
Azidoa,
|
beste
substantzia bati H+ ioiak emateko gai den espezie kimikoa da, eta basea, aldiz, beste substantzia baten H+ ioiak jasotzeko gai den espezie kimikoa. Aipatzen den beste substantzia hori ura izango da normalean (ur disoluzioekin arituko baikara gehienetan).
|
|
|
Azidoa, beste substantzia bati H+ ioiak emateko gai den espezie kimikoa da, eta basea, aldiz,
|
beste
substantzia baten H+ ioiak jasotzeko gai den espezie kimikoa. Aipatzen den beste substantzia hori ura izango da normalean (ur disoluzioekin arituko baikara gehienetan).
|
|
|
Azidoa, beste substantzia bati H+ ioiak emateko gai den espezie kimikoa da, eta basea, aldiz, beste substantzia baten H+ ioiak jasotzeko gai den espezie kimikoa. Aipatzen den
|
beste
substantzia hori ura izango da normalean (ur disoluzioekin arituko baikara gehienetan). Kontuan hartu bi definizio horien arabera azido base erreakzioak protoi transferentziak direla azken batean:
|
|
|
Kasu askotan, oreka erreakzioak honelakoak izaten dira: A t» B+ C, alegia, substantzia bat (A) disoziatu egiten da
|
beste
substantzia batzuk emateko (adibidean, B eta C). Horrelako erreakzioak dira, esaterako,
|
|
2017
|
|
|
Adibidez, substantziatoxikoak, pestizidak kasu, erreketara heltzen diren momentutik ez dira asimilagarriak eta hortaz, kontzentrazio baxuetan bada ere, aktibitate biologikoak murrizten dituzte. Mantenugaienmoduko
|
beste
substantzia asko, aitzitik, errekentzako asimilagarriak dira kontzentrazio baxuedota ertainetan, eta beraz aktibitate biologikoa bultza dezakete. Kontzentrazio jakin batzuetatikaurrera, ordea, toxiko bihurtzen dira eta aktibitate biologikoak murriztera igaroko dira.
|
|
2019
|
|
|
7) Alkoholismoaren kasuan ikusi dugu saguen accumbens nukleoan (drogen sarigaitasunean parte hartzen duen garun atala) eragindako hevinen adierazpenarenmurrizpenak alkoholaren kontsumoa handitzen duela. Era honetan, bai alkoholismoanbai
|
beste
substantziekiko menpekotasunean hevinen eginkizun garrantzitsua antzemandugu.
|