|
2003
|
|
|
Andre eta gizon, bost eta hiru urteko umeekin hasi ziren Frantzia eta Ingalaterrara udetan joaten, haiek frantses eta ingeles ikas zezaten. Hala egon ziren, hurrengorik hurrengo, Bordele, Cambridge, Paris, London eta
|
beste
leku batzuetan. Labur esateko, berak ondo zekizkien bi atzerri hizkuntzak, ingelesa eta frantsesa, bere seme alabei ia igarri barik transmititu zizkien berak hain gogoko zuen transmisio naturalaren bidez, edo" murgiltze sistemaz", nahi bada.
|
|
|
Gaurko Ebanjelioan entzun dozuenez, Jaungoiko gizon egina Andra Mariaren besoetan aurkitu eben artzainak; eta, Ebanjelioak
|
beste
leku batzuetan dinoskunez, hortxe Andra Mariaren beso bigunetan aurkitu eben, Jesusegana hurreratu zirean guztiak: Santa Isabelek eta Joanek, Maguak, Simeonek eta Anak.
|
|
|
Nire egitekoa," umea" mundura ekartea izan da; ganerako ardura guztiak beste batzuen sorbalda ganean egon dira. Edizino biok guztiz agortuta badagoz, horrek esan gura dau, beharbada, Ikastaroan bertan eta
|
beste
leku batzuetan hutsune handia bete izan dauala.
|
|
|
Beste bizkaitar batzuk be lan egin izan dogu talde horretan, baina urterik zailenetan gehien egindakoa A. Lino Akesolo dogu, duda barik. Urtean zehar, astean behin batu ohi zan taldea, Donostiako Seminarioan; uda partean, aparteko batzarrak egiten ziran, astebetekoak edo, lana aurrera eroateko asmotan, Estibalizen, Donamarian eta
|
beste
leku batzuetan. Gure Lino han izaten zan batzarrotan, berba gitxikoa baina zorrotza (lotsa handia eutsoen batzarkideak Linoren eretxiari), ontzat emoten zan itzulpena bere paperean jarten.
|
|
2007
|
|
|
Goitizen edo gaitzizenak aipatu ditugu gorago. Honezaz esan behar da ugariak direla izkribu zaharrotan, eta badirudi
|
beste
leku batzuetan baino zabalago erabiliak izan direla gure artean. Berebiziko garrantzia dute ondoko arrazoiokatik:
|
|
2008
|
|
|
Eztitu bakoak zirala esan nahiko eban eztitzake izenak.
|
Beste
leku batzuetan makatzak izenez ezagutzen dira berezko frutuok, madari txiki batzuk hartu daben izena, hain zuzen.
|
|
2009
|
|
|
Baina horietan, auzokoen lekuan, Aldundiak berak agintzen du. Beraz,
|
beste
leku batzuetan kofradiak sortzeko baldintza ziren herri basoak egon arren, ez dago kofradiarik egon izanaren gomutarik. Hiru jabetza mota daude Jata mendian, eta hiruretatik bat bera ere ez da kudeatu kofradiaren bidez XX. mendearen hasieratik, sikiera.
|
|
|
Maritxu Talletako mamarro bati esaten zaio, berez.
|
Beste
leku batzuetan Marigorringo esaten zaiona (Coccinella septempunctata). Goitik begiratuta, bere orban belzdun oskol gorriak teilatuaren itxura dauka.
|
|
|
Jose Miguel Barandiaranek era horretako sinesmenak etxeko hildakoenganako kultuaren barruan kokatzen ditu3 Etxea hildakoen lekua ere bada, gauez arbasoak bueltatzen dira, suak betetzen du bizidunen eta hildakoen arteko lotura. Euskal Herriko
|
beste
leku batzuetan, gauez datozenei jan edana ixten diete. Jataben, beste leku askotan bezala, suetea ondo garbitzen dute.
|
|
|
Gure lekukoak gazte zirenean ardi arraza bakarra hazten zen Jatako bizkarretan. Burugorri edo Jatako ardi esaten diote bertakoek, ardi latxa izenarekin ezaguna da
|
beste
leku batzuetan. Gainerako arrazen artean gogorrena ei da, Jatako baldintza heze eta euritsuetara ondoen egokitzen dena.
|
|
|
Soloetara salto egiten zuten eta etxe inguruan edukiz gero anega eta erdi ematen zizkioten ugazabari. Jataben ez zutenez ardiekin martxa luzerik egiten ez ziren
|
beste
leku batzuetan bezain garrantzitsuak. Eta etxe batzuetan oparitu ere egiten zituzten.
|
|
2011
|
|
|
Busturiko erreka guztiek itsasadarrera isurtzen ditue urak. Errekei izena ipinteko orduan,
|
beste
leku batzuetan be ohi dan lez, motibo deskriptiboetara jo izan da: iturburua non dagoan (Mapeko errekie), zein auzotatik igaroten dan (San Kristobaleko errekie), hurreko baserriren baten izena (Errebantako errekie), etxetik edo etxeetatik hurren dagoan erreferentzia orografikoren bat (beheko errekie), errekan bertan egiten izan dan jardun edo lanbideagaz lotutako izenen bat (Leixibarridxe errekie) edota huts hutsean errekie esaten deutsie lekukoek, gainerako barik.
|
|
|
Kafea eta berori eihoteko esku errotea, molinillue, itsasgizonen bidez sartu ei ziran etxeetara. Bitxia dirudi baina, lekuko askok dinoskue, goizean goizetik beharrean hasteko behiak eratsi eta halan, euren aurretikoek ez ebela,
|
beste
leku batzuetan lez, barausteko koparik edo galletarik hartzen izan.
|
|
|
Tradizinoko gizartean, osasunaren eta naturaren arteko loturea estua izan da. Halan, iretargiak eta eguraldiak osasunagaz zerikusia daukielako eretxia daukie Busturiko barriemoileek,
|
beste
leku batzuetan lez. Iretargiak osatzeko indarra eukala pentsetan zan lehen, leku jakin baten edo urteko egun jakin baten haren argia hartu ezkero batez be.
|
|
|
Erritua amaitutakoan, irak lekuren baten ixten ziran usteltzen. Gure barriemoileak sats pilora botaten ebazan, baina
|
beste
leku batzuk be egokiak izan leitekezan; halan, teilatu hegaleko itogin edo itusuraren azpia. Behin irak usteldu ezkero, gari txak aldendu egiten ei dira.
|
|
|
Man tzanilea batzen zan: Paradako landan, Itxosuetan, Bareziko ermita inguruko landetan, eta
|
beste
leku batzuetan. Ganadua dabilen lekuak onak izaten ei dira mantzanilea erne daiten.
|
|
|
Erezak kinu edo karnata moduan erabilten ziran; Busturian ez ziran jaten,
|
beste
leku batzuetan jaten zirala jakin arren. Beheko partea okertuta eukan barillie erabilita edota ostenduta egoan zulora gatza botata hartzen ebezan.
|
|
|
Solo bedarrak esaten deutsee bedar txarrei.
|
Beste
leku batzuetan txomin bedarra esaten jakonari bermeo bedarra edo, bermeotarrek lez, sanantonio bedarra esaten deutsie. Botikak erabilten hasi aurretik, erreturak egiten ziran bedar txarrak eta mamarroak hilteko.
|
|
|
Busturian, Euskal Herriko
|
beste
leku batzuetan izan dan antzera, etxe batzuk izen bi daukiez, jentearen gomutan bat bakarra egon arren gorderik. Lehenengoa, eta normalean zaharrena, etxea eregi izan zan lekuaren ezaugarriei lotutakoa izaten zan sarri; lekuaren izen zaharra, edo etxearen hurreko natura berezitasunen bat, edo hurreko azpiegitura deigarriren bat.
|
|
|
Oraindino faxisten diktadurea indarrean inoizkorik indartsuen eta garratzen beharbada egoaneko urteak ziran hareek, eta Hildago kapitanak Gernikako kuarteletik egiten zituan razziak zirala eta gorriak ikusi ebezan Markina eta inguruetan,
|
beste
leku batzuetako antzean, ez bakarrik herritarrek, abade eta eleizgizonek be bai. Nazional katolizismoaren morroi leiala ei zan kapitan hori, baina ankerra eta errukibakoa eleiz giroko erakundeakaz be.
|
|
2012
|
|
|
Bestela gazteen artean zotz egiten zuten.
|
Beste
leku batzuetan zeukaten mutilek mozten zuten, lagunek lagunduta, gero herrira eraman eta neskalagunaren ate aurrean jartzeko. XX. mendearen lehenengo erdian zenbait lekutan beste ohitura bat sartu zen, urte horretan kajan sartuko ziren kintoek izatea horren ardura.
|
|
2013
|
|
|
Gainera, beste inon egiten ez zirenean eta galarazita zeuden bitartean ere gorde izan dituzte. Tradizio aldetik
|
beste
leku batzuen aldean ez daukate pertsonaia eta dantza edo ospakizun berezirik, baina aparteko erakarmena dute jende guztiarentzat.
|
|
|
|
Beste
leku batzuetan abenduaren 23an, Gabon bezperan bakarrik irteten dira kantariak, egun bakarreko eske erronda egitera.
|
|
|
Honen harira halaxe dio Juan Bautista Aguirre Asteasukoak: " Deitzen diogu onela urte berritik austerrerañoko denborari, eta
|
beste
leku batzuetan deritza: iñoteriak, iauteriak, aratuzteak, zanpanzartak" 1.
|
|
|
Deitzen diogu onela urte berritik austerrerainoko denborari, eta
|
beste
leku batzuetan deritza: iñoteriak, iauteriak, aratuzteak, zanpanzartak5.
|
|
|
Mundakako Atorrek, kasurako, burko edo almuada azal puntiladuna burutik behera sartuta urteten eben kalera, puntila bitartctik aurre inguruak ikusten zituela, eurak inork ezagutu barik.
|
Beste
leku batzuetan andren galtzerdiak buruan ipinita edo kartoizko karetakaz estaltzen eben arpegia.
|
|
|
Zamarripak muxarangea darabil parajeko berosoari emoten jakon izen berberaz izentetan da sarritan: mozorroa (muzorroa) euskeraren erdi eta ekialdean, eta sartaldean, muxaranga edo goian aitaturiko izen batzuk. batzat,
|
beste
leku batzuetan marro esaten deutsiena izentetako15.
|
|
|
Aratuste egunari aitamen zuzenik egin barik, jatorduaren izaerea bera adierazoten daben beste izenok be asko entzuten dira: hainbat lekutan eta goiko beste izenotariko bategaz batera, bata zein
|
bestea
leku batzuetan edo beronen aldaeraren bat: txintxi burrintzi (Orozko), txintxiburruntzi (Zeanuri, Lezama).
|
|
|
Auzoan
|
beste
leku batzuk bereizten dira: Belusti, Telleri, Orpategi, Ondategi eta Txorroa, besteak beste.
|
|
2015
|
|
|
Hori da errazoia. Baina Zeanurin, Arratian eta Bizkaiko herri askotan erlijinoa benetakoa izan da; ez da izan goitik behera ezarritakoa,
|
beste
leku batzuetan lez; libreagoa izan da.
|
|
|
Jesuitak be bai.
|
Beste
leku batzuetan pasiotarrak izan dira nagusi. Hor be mimetismoa dago apur bat:
|
|
|
Espainiako Acción Católica n eta Europakoan sartuta gengozan. Guretzat aberasgarri zan hartu emonean egotea eta jakitea ze arazo egoan
|
beste
leku batzuetan. Kataluniara asko joten genduan.
|
|
|
Atzetik joiazanek tapau egiten ebezan. Labrantza handietan markadora erabilten zan;
|
beste
leku batzuetan kordela lotzen zan punta batetik bestera zotzak ipinita, eta askok begira egiten ebezan zuloak atxurreaz. Honeek beharrok eginaren porasuz ikasten ziran.
|
|
2018
|
|
|
Herrian bertan, almadiak Ezka ibaitik nola jaisten ziren erakusten da. Mendikateko
|
beste
leku batzuetan ere antzeko ekitaldiak antolatzen dituzte, eta Aragoiko goiharanetako nabateroak izaten dira protagonistak.
|
|
2021
|
|
|
" Gero badago jende bat zaletzen dena literaturarekin eskolatik kanpo: lagunekin, etxean edo
|
beste
leku batzuetan. Musikarekin bezala.
|
|
|
Fogerea dok sue iten zan etsea. Hortik suitea edo suetea,
|
beste
leku batzuetan ezkatz ezkaratz, sukalde ta abar esaten dana. Etse batek fogera edo suite bi euki al ioazan.
|
|
|
Erreferenteak ez da izango, seguruenik, berbarik egokiena, ze nire aita amak eta aitaxe amaxeak (Maiteren gurasoak) bizimodu oso baten oinarri eta parte nagusi izan dira gure bizitzetan. Kontakizunean zehar, euren gauza batzuk aitatu dodaz
|
beste
leku batzuetan, baina orain, era bereiztuan, zelango personak ziran be kontau neukela emoten deust barruak. Aitagandik hasiko naz.
|
|
|
Gortazartarrak Zeanuritik datoz. XIII. gizaldian Altzustan dokumentatzen diranetik, Arratia osoan (Zeanurin, Areatzan, Artean, Lemoan, Igorren eta Bedian) eta Bizkaiko
|
beste
leku batzuetan zabaltzen joan dira.
|
|
2022
|
|
|
Zintzilik dauden bitartean, ereinotz arrama ere sartzen da zakuan; sikatzen laguntzen ei du.
|
Beste
leku batzuetan, letxuga edo zahia jartzen dute. Azken batean, kontsumitzen diren egunera arte ahalik eta ondoen kontserbatzea da helburua.
|