|
2008
|
|
|
Euskaltzaindiak (H E/ 3, H E/ 4) zain eskuinera daramaten eraikuntza lexikoak egile elkarte sintetiko errokarien artean sailkatzen ditu bigarren osagaitzat gin/ gile eta dun dutenekin batean7 Baina bere izaerari buruzko zalantza ere jasotzen dute, euskalariak harturik lagun: izen beregaintzat daukate baina
|
beste
izen bati lotuta maizago darabilgula ere badiote. Hortaz, zer da zain, atzizkia ala izen beregaina?
|
|
|
Zain (zaintzen duena) izenki predikatua (eta zaindu aditzaren oinarria dena) egun ia erabat
|
beste
izen bati lotuta darabilgu, elkartea zilegi denean behintzat.
|
|
|
Garrantzitsuena, eztabaidatuena, beste hau da: 1960ko hamarkadako belaunaldiak, hauek bereziki, ez duela poema horretan ezagutzen bere herria, inguruan daukan ez nekazal gizarte, ezago industriala(?) Nekez uka daiteke 1960az geroztiko errealismoak folklorikoa ez
|
beste
izen bat zeramala(?) Baina har ezazu kontuan kritika hori 1966koa dela eta ez poema burutu izan zenekoa, 1935ekoa. Puntu honi erantzunez bakarrik erabaki daiteke Euskaldunak poemaren errealismoaren zenbaterainokoa.?
|
|
2009
|
|
|
erabiltzen zuen, eta kidea, eletzain?. Txadon Zaya sinatzen zuen Domingo San Sebastian Astigarragako sakristauak, aldiz,
|
beste
izen bat asmatu zuen: –Euzkeralbatza?.
|
|
2014
|
|
|
terminoaren zuzen tasun linguistikoaz izan zezakeen iritziaz landa, terminoak irabazia duen zama ideologikoak ez du erakartzen. neologismoak jasotzen dituen bigarren mailako esanahiek urruntzen dute, izenak lurralde jakin bat izendatzeaz gain, abiapuntu eta oinarri soziopolitiko zehatzak ere bil tzen dituelako. Horregatik, ez da harrigarria ahotsa duen mailua Euzkadi hiltzeko erabiltzea, ezta honen heriotzatik birjaiotako aberrirako
|
beste
izenen bat hobestea ere, neologismoak konnotazio mailan eskuratuak dituen esanahiengatik: izenak izan ezaguna barne hartzen du.
|
|
2016
|
|
|
Piarres Lafittek 1886tik ordura arte hirurogeita hamabi antzerki obra euskaraz emanak izan direla zenbatzen ditu. Antzerki munduko
|
beste
izen bat ematen digu, antzerki testuen biltzaile gisa aurkezten du, Hazparneko Choribit anderea. Aitzineko zalantza gelditzen da ikusgarrien izendatzeko, ez gara oraindik antzerkian sartzen.
|
|
|
Sorkuntza iturriak badirela dio eta hauek ditu aitzinatzen, kantu zaharrak, pertsonaia herrikoiak, frantses antzerkitik hartutako obrak. Hemen
|
beste
izen bat ematen du antzerki munduan, Jaureguiberry anderea, honek Molièresen antzerkiak xiberotarrez itzuliak antolatu zituela jakiten dugu. Horien arrakastaren lekukotasuna ematen du.
|
|
|
Kanpotik polizia euskaldun bat etortzen da hilketa horren aztertzera. Antzerki honek
|
beste
izen bat izan ere badu, latza, eta Hegoaldean emana izan delarik Damu Latza. Berriz ere, apaiza dugu epaile, sekretu guzien biltzaile, baina sekretu horiek ez ditu behin ere salatzen, hori baita apaizaren eginbeharra.
|
|
2021
|
|
|
Mitxelenak (1954: 414) oroitarazten duen bezala, izen bat osagaietan zatitzea, edota banaezina den elementu bakar bat balitz bezala aztertzea, analisiak hondakinik uzten ez duenean bakarrik eman daiteke ontzat, zatiketaren emaitza den elementu bakoitza
|
beste
izen batean gutxienez behin agertzen den bigarren batekin identifika daitekeenean baizik ez. Identifikazioa onargarria izan dadin beharrezkoa da formaren aldetik bi osagaiak erabat bat etortzea, edota aldea txikia izatea eta, ahal delarik, beste adibide batzuei esker ezaguna den aldaketa (txandakatze) orokor baten bidez azaldu ahal izatea.
|
|
|
ume eta kume. Azken honek ‘animalien umea’ adiera hartzen du, eta, gizaki adierako izenei askotan gutxiespenezko ñabardura ematen die; gehienetan
|
beste
izen baten eskuinean ageri da. Ume, ostera, askoz maizago erabiltzen da izen beregain gisa, bai ‘haurra’ esanahiarekin eta bai ‘hazteko adinean dagoen animalia’ adierarekin ere.
|
|
|
Kapitulu honen hasieran emandako adibideak berriro hartuz, sagar izena da eta kategoria berekoa da tarta ere. Bi horiek elkartuz,
|
beste
izen bat sortu dugu: sagar tarta.
|
|
|
sagar tarta. Izenak dira neska eta mutil ere, eta bi horiek elkartuz
|
beste
izen bat sortuko dugu, neska mutilak (pluralean erabili beharrekoa, edo, behintzat ez singularrean (§ 7.1.2). Aditzoina da eser eta izena leku, eta bi horiek elkartzetik sortzen da eserleku izena.
|
|
|
Hala ikusi dugu ari bidezko eratorriak aztertzean. Eta hala gertatzen da le/ tzaile duten eratorriekin ere, bizigabea ere izan daitekeen
|
beste
izen baten eskuinetara ager daitezke izen horren ezaugarri bat adierazteko, adjektiboek egin ohi duten modura (seme hondatzaile, asmo eragile, mihi enganatzaile, emakume saltzaile...) (§ 7.1.3c). Ohart gaitezen asmo eragile edo mihi enganatzaile diogunean ‘eragiten duen asmoaz’ eta ‘engainatzen duen mihiaz’ ari garela; hots, tzaile atzizkiak bat egiten du ezkerrean ageri den izenarekin, biek biltzen baitute ‘agentea’ Halakoak dira beste hauek ere:
|
|
|
Izan ere, Euskaltzaindiaren Hiztegiak bi kategoria ematen dizkio erdi lexemari. Izena da batetik,
|
beste
izen baten eskuinean ageri dena, eta" mutur edo ertzetatik distantzia berera dagoen puntu edo aldea" adierazten duena: erdi prezioan (saldu), erdi lanak, erdibide.
|
|
|
Lehen hiru adibideetan ilargi hitza etxe, baso edo
|
beste
izen baten parekoa dugu. Nafarroan n kasu marka hartzen duten izen sintagmetan, sutan/ suan bereizketa egiten da, hots, mugagabe/ mugatu singular:
|
|
|
Aposizio esaten zaie mota honetako egiturei, zeinetan izen batek edo izen sintagma batek
|
beste
izen bat modifikatzen duen. Garrantzitsua da azpimarratzea" osagarri ez diren modifikatzaileak" direla aposizioetan ageri direnak; ezin dira izan argumentu egituradun izen baten osagarriak (ikus § 12.3.5, § 23.3.2).
|
|
|
13.12c Hala ere, gehienetan beste nolabaiteko determinatzaile gisa erabiltzen dugu, hots, izen sintagmaren barruan
|
beste
izen bati edo izenordain bati lagun eginez bezala: Beste gizon hori ez dut ezagutzen; Beste nork galdetu zizun nitaz?; Beste bat erosi nahi nuke; Bestea nik ekarri nuen.
|
|
|
Mendearen bigarren aldian, ordea, gehienek erabiltzen dute. Batzuetan hi horren ordez motel edo
|
beste
izenen bat ere erabiltzen da, antzeko balioarekin: Hago isilik, motel, esan zidan anaiak; Asko sentitzen diat, motel eta abar.
|
|
|
Aposizio hitzak zentzu bat baino gehiago du gramatiketan. Zentzurik itxienean harturik, aposizio bat dugula esaten dugu izen batek edo izen egitura batek
|
beste
izen bati zuzenean eragiten dionean: irakasle jauna, Larrañaga futbolaria eta abar.
|
|
|
Ez, ez da hala, izena da: euskara dugu hor azpian, eta
|
beste
izen batekin elkartzen denean euskal ematen du. Hitz elkarketan ezartzen den lege zaharra da hori, bi silaba baino gehiago dituen hitzetan (kasu honetan hiru:
|
|
2022
|
|
|
|
BESTE
IZEN bat (zuk)
|
|
|
|
BESTE
IZEN bat (zuk)
|
|
2023
|
|
|
Kondaira izan zen, Karlos izena zeukaten errege guztientzat tres na bat, beren ideologia indartzeko eta sinesteak zabaltzeko. Karlomagnoren on dorengoak ziren, Karlos izena ohorezkoa zen, karolusaren ametsak aurrera jarraitu zuen,
|
beste
izen batekin Frantzisko I.a bide beretik joan zelarik.
|