|
2000
|
|
|
Hortaz, liburu hau poeta eta itsas bidaiariak bitakora kaiera batean eginiko oharrek osatzen dute. Ulissesen etengabeko bidai honen markoan kokaturik, eta Europako hiri literario zaharretatik dabilelarik, poetak bidaiak eginiko edo hiri horiei loturiko
|
beste
idazle askoren oihartzunak sumatzen ditu: Joseph Conrad, Franz Kafka, Thomas Stuart Eliot, Dylan Thomas...
|
|
2001
|
|
|
jolasteko, kronotopoa irudikatzeko, testuenarteko harremanak ezartzeko, azken finean, parte hartzeko prest dagoen irakurleaktiboari deitzen diote bere testuek. Nolanahi den, eta hasieran esaten genuenariberriro helduz,
|
beste
idazle askoren testuekin ere beste horrenbeste gertatzen delaonartu beharra dago, ohiko estrategia hauek beste egileengan ere agertzen edotaagertu ahal dira eta.
|
|
2003
|
|
|
Gehienek bazekiten, inori galdetu beharrik gabe ere, idazlea zela. Libururik gabeko
|
beste
idazle askok bezalaxe, literaturaren iturburua, liburu guztiak ernatzen eta jaiotzen diren puntua aurkitu nahi zuen, baina literaturak ez du nonbait iturbururik, begi askoko iturria da, barreiaturik dagoen altxorra, eraman handiz bildu beharreko urre hautsa –jarraitu zuen eta itzali egin zitzaion une batzuk lehenago aurpegian edo beharbada begiradan pizturik zuen argi distira....
|
|
|
XX. mendearen zati handi batean ere nagusi izango dira. Euskararen eta foruen apologisten lanaren oinarria osatzen dute, baina euskarazko" apaiz literatura" horretako
|
beste
idazle askok ere oso gogoan izango dituzte (eta guztiek ere gertakari historiko ukaezintzat dituzte). Izan ere, esan dugun bezala, katolizismo euskaltzalea mito horien gainean joango da eraikitzen.
|
|
2004
|
|
|
Bere nobela bakoitzak pausaleku bat eskaini ohi zion garaiko literaturzaleari. Gerora, egia esan, etorri ziren/ dira
|
beste
idazle asko, euskal literatura maite dugunon egarria asetzen laguntzen dutenak. Baina, orain bere nobelak berrirakurtzean berriro bere maisutza aldarrikatu nahi dut, ikusten baitut zein garrantzizkoa izan zen hizkuntza sena ondo garatua zuen idazleen gidaritza euskal literatura modernoaren hasiera haietan eta harrituta geratzen naiz, nabaritzean orain dela 30 urte egindako hizkuntza hautapenak ez direla inolaz ere zaharkitu.
|
|
|
Hizkuntzaren aldetik hasieran eragina izan zuen, Bizkaian, batik bat prentsan eta lehen eskola liburuetan, baina Sabinoren euzkerak
|
beste
idazle asko zertxobait kutsatu zituen: Lauaxeta eta Lizardi, lparraldean oso gutxi, Mirande izan ezik.
|
|
2005
|
|
|
Urte hauetan guztietan literaturaren arloan eskaini duen obrak gure garaiko euskal sortzaileen artean leku berezia izatera eraman du, hala kalitatez, kritikarien arretaz, nola irakurle kopuru eta salmenta kopuruei dagokienez. Narrazioak liburua, esaterako, azken urteotako euskal libururik irakurrienetakoa, gazteen artean kuttunenetakoa eta
|
beste
idazle askorengan lorratz handia utzi duena izan da.
|
|
2006
|
|
|
Leonen, hamabost, hamasei urte nituela, idazten nuen. Unibertsitate garaian, berriz, bertako aldizkarian azaldu ziren nire ipuinak; baita
|
beste
idazle askorenak ere. La hora zuen izena eta han beste inon ez genuen gure lanak argitaratzeko modurik.
|
|
2009
|
|
|
Monsieur Jorge Harmois izan zen, La Frondako zuzendari zèn madame Margarite Durand lagun zuela, Frantziako Negozio Gizonen sindikatuari proposatu ziona ezen txakurrentzako nekropoli bat egin behar zela, Londreskoaren antzekoa. (?) Zolak, Schollek, Julio Lemattrek, Montégutek eta
|
beste
idazle askok ideiarekin bat egin eta haren zerbitzuan ipini zituzten beren izen ospetsuak(?).
|
|
|
Monsieur Jorge Harmois izan zen, La Frondako zuzendari zèn madame Margarite Durand lagun zuela, Frantziako Negozio Gizonen sindikatuari proposatu ziona ezen txakurrentzako nekropoli bat egin behar zela, Londreskoaren antzekoa. (...) Zolak, Schollek, Julio Lemattrek, Montégutek eta
|
beste
idazle askok ideiarekin bat egin eta haren zerbitzuan ipini zituzten beren izen ospetsuak(...).
|
|
2010
|
|
|
|
Beste
idazle askok bezala, gorroto handia zion inork bere bizitza pribatuan begira tzeari, eta, askotan, arrasto faltsuak uzten zituen han hemenka, baita bere esperientziak exajeratzen ere. 1932an Afrikan zehar bidaiatzen ibili zen.
|
|
|
bilerak, inprentarako probak, diseinu lanak... Eta gogoan dugu batez ere, Madrilera elkarrekin joan ginenekoa, Santiago Ezkerrarekin idazle etxarriarraren lana ezagutzera, edo Leku Ona tabernan liburua aurkeztu genuenekoa.Baina elkarrekin hasitako bidea ez zen horretan gelditu; aitzitik, gure lagunak Sakanako
|
beste
idazle askoren lan ugari zuen bildua, eta asmoa zen noizbait Sakanako Euskal Idezleen Antologia II ere kaleratzea. Honako hauek dira, besteak beste, aztertuak zituen Sakanako idazle zaharrak:
|
|
2011
|
|
|
Ez da harritzekoa, horrenbestez, Unamunori zion mirespenak Txillardegi Kierkegaardengana bideratu izana. Eta Kierkegaard eta Unamunoz gain,
|
beste
idazle asko aipatu ohi ditu garai hartan irakurri eta Leturia-ren idazketan eragina izan zezaketenen artean: Wlliam Shakespeare (Macbeth eta Hamlet batez ere), Albert Camus (La peste), Thomas Mann (Der Zauberberg), Knut Hamsun (Pan), Pio Baroja...
|
|
|
bata, Loidiren eleberriaren garai hartan ere Euskal Herrian herritarrengan mesfidantza sortarazten zuen polizia politikoa zen nagusi; eta bestea, garai hartako polizia eta guardia zibilen kontrol ideologikoa eta soziala hain zen estua, ezen eleberrian ez baitzizaion orduko egoera sozialari inolako erreferentziarik egiten, esaldi ilunen bat edo beste salbu. Hortaz, Loidik liburua argitaratu ahal izateko zentsurari aurre egin nahian,
|
beste
idazle askok bezala, autozentzuraren bidez Zentsuraren lana bete zuen. Ez ziren, ez, garai onak eta arazoa gainditzeko, orduko errealitate sozialari uko egin zion, eta herri demokratiko normalizatu bateko gertaera" estandarra" balitz bezala jokatu zuen.
|
|
|
Eta hori gutxi balitz, orain esaten didazu zure irakurlerik onenetako bat naizenez gero, zure azioen konplize moduko bat naizela. Eta, nik jakin gabe, litekeena da
|
beste
idazle askoren konplizea ere izatea, ez duzu pentsatuko zu zarela irakurtzen dudan idazle bakarra, ezta?
|
|
2012
|
|
|
Orduan modan zegoen pentsatzea literaturak mundua alda dezakeela.
|
Beste
idazle asko, ordea, liburu hau irakurri ondoren, antikomunista sutsu bilakatu ziren, horrelako indarra baitauka obra honek.
|
|
|
Liburu hauetan argitaratutako itzulpen edo itzulpen zati asko aldizkarietan argitaratu zituen lehenik.
|
Beste
idazle askoren lanak, berriz, aldizkarietan bakarrik argitaratu zituen, batez ere berak zuzentzen zituen Karmel eta Olerti aldizkarietan, baina baita Karmengo Argian eta beste zenbait aldizkaritan ere.
|
|
|
Aipatutako autore horietaz gain, Octavio Pazen antologian Sarrionandiaren gustuko
|
beste
idazle asko ageri da: W.
|
|
|
Erabaki benetan tinkoa hartu berri du idazle britainiar batek. Octavio Pazen eta
|
beste
idazle askoren ustearekin bat eginez, idazle horrek pentsatu du ez direla nahastu behar sorkuntza literarioa eta militantzia politikoa. Erabaki du, baita ere, urte asko eta asko zeramatzala literatura egiten eta politika mundura salto egitearren alde batera utzi behar zituela bere idazte lanak.
|
|
2013
|
|
|
Idazlea ez da ja errealitateaz kanpo bezala dabilen bakarti utopiazalea Federiko Krutwig, Gabriel Aresti edo Jon Mirande izan ziren bezala, baizik etagizartean integraturiko lanbidea duen pertsona. Idazlea behartuta dago sistema horrenarauak betetzera eta
|
beste
idazle askorekin lan egitera.
|
|
|
Ez zen iritzi nagusia, hala ere.
|
Beste
idazle askok kontrako jarrera erakutsi zuten. Bernard Shaw harro sentitzen zen Jay Tunneyrekin zuen adiskidetasunaz; Ernest Hemingwayk miresmenez idazten zuen boxeoaren munduaz, eta boxeolari jantzita azaltzen zen erretratatuta; Thomas Mannen Alemanian bertan, Vladimir Nabokovek hitzaldi bat emana zuen Uzcudunek eta Breitenstraeter ek Berlinen jokatutako konbatea gai hartuta.
|
|
2015
|
|
|
Baina berak ez zuen betiko klixeetan erori nahi. Kafkaren Aitari gutuna ere gogoratu zuen berriz, aita baten larderiak semearen bizitza zenbateraino honda dezakeen erakusten zuena, eta
|
beste
idazle askok aitarekin izandako harremanaz idatzitako eleberri, memoria liburu eta autofikzioak. Ez zen, ordea, haietako inorekin identifikatzen.
|
|
|
Garai bateko kontu zaharrak azaltzen dizkigu Ibai-Ertzek gehienbat, eta horretan ez du alderik bere sasoiko
|
beste
idazle askorekin. Itsasondo da bere idazkietako gai eta protagonista, baina hori ere ez da aparteko ezaugarria, herri txiki guztiak baitira azken batean elkarren antzeko:
|
|
2016
|
|
|
Tristram Shandy, Laurence Sterneren lehen nobela den arren,
|
beste
idazle askok jadanik hogeigarrena idatzi dutenean idatzi zuen, hau da, berrogeita bost urte zituenean. Alabaina, heldutasuna iritsi duen lan baten seinale guztiak ageri ditu.
|
|
|
Itzulpengintzak ez zuen indarrik. Horrek
|
beste
idazle askorentzat balio izan du, idazle asko itzalean gelditu dira, haien obrak irakurri dituztenak kopuru gutxitan ziren, haien obra ez da hedatu. Eremu txikiko literaturek ez dute bultzatzaile indartsurik, nonbait bere baitan duten bizitasun horri esker aitzina doaz publiko zabalago baten hunkitzeko hertsapen handiekin.
|
|
2017
|
|
|
Sartre lider intelektuala zen jada Aljeriako lehen liskarretan aljeriarren alde agertu zenean. Errepresioa eta tortura egiteagatik, Sartrek Frantziako gobernua salatu zuen eta,
|
beste
idazle askorekin batera, 121en Manifestua (1960) sinatu zuen gazteen intsumisio eskubidearen alde.
|
|
2018
|
|
|
" Burni edade a berriz/ Dator zorf gaistoan,/ Urre oriac quendurican/ Burnidun anz illunac" (Larramendi, 1729, 385). Eneida ko bertso lerro batean oin hartu duela aitortzean, Augustok ekarriko duen urrezko aldiaz eta Martzeloren heriotzaz diharduen pasarteko bertso lerro batean hain zuzen ere, Larramendik (berak baino lehen
|
beste
idazle askok bezala: ikus Yates, 1999; Armas, 1986) disimulurik gabe erakusten du aldien mitoa ideologia inperialaren zerbitzura jar daitekeela bai erromatarren artean eta bai Antzinako Erregimenean, monarkia hispanikoa salbuespena ez dela.
|
|
2021
|
|
|
Lehen mailako tresnatzat hartu zuen beti hitza.
|
Beste
idazle askoren olerkiei musika jarri zien —Louis Aragon, Victor Hugo... —, eta bera ere gerraosteko frantziar poeta handienen artean kokatu zuten laster —Frantziako Poesia Sari Nazionala eman zioten 1967an— Aberastasun handia erakutsi zuen bere testuetan, ironiaren, probokazioaren eta argitasunaren artean mugitzeko dohaina.
|
|
2022
|
|
|
Baina gogoratzen dut seme alabok gaztetxotan irakurtzen genuen gehiena irakurtzen zuela berak ere: Heidi, Mujercitas, La cabaña del tio Tom, eta Bruguera argitaletxeak kaleraturiko hainbat idazleren eleberri Jules Verne, Emilio Salgari, Karl May, Robert Louis Stevenson, Jack London, Miguel de Cervantes, Charles Dickens, Alexandre Dumas, Walter Scott eta
|
beste
idazle askorenak. Argitalpen politak ziren Bruguerakoak eta oso erakargarriak telebistarik eta irudizko aukera handirik ez zegoen garaietan.
|
|
|
Uholde horren aurrean Sabinok euskaldun jendartea itotzeko zorian ikusten du, eta zaindu beharra sentitzen. Bide bakarra Bizkaiaren independentzia zaio, eta gero Euskal Herriko beste sei lurralde historikoekiko konfederazioa, zentzu politikoan Euzkadi/ Euskadi deituko duena, Euskal Herria izenari aspaldidaniko eduki linguistikoa utziz, Leizarraga artzain kalbinistak, Axular apez katolikoak, eta gero ideologia ezberdinetako
|
beste
idazle askok erabili zuten bezala, euskararen herria edo lurra horrela deituz.
|