|
2004
|
|
|
–Hori ere egon dela?, edo batez ere hori egon dela? Jakin genuke, eta euskaldunok beste inork baino zorrozkiago, Estatua ez dela Euskal Herria galbidean ipini duen faktore bat,
|
beste
faktore batzuen artean. Estatuaren egitekoa ordezkapen prozesuaren matrizean bertan datza, hots, bere matrize izaerak eragin du euskal izatearen oinarrizko zutabeen eraispena.
|
|
2009
|
|
|
bere betebeharra zintzo bete zuela, alegia, arauak agindu bezala, halako eran, non bai baitzirudien ezen begitartea ere halakoa zuela, zurruna, gihar bakoitzean hari ikusezin bat balu bezala, giharretik tiraka ari zena, jarrera ezin hieratikoago batean; ohartu zenean, baina, guztiak isildu zirela, eta ohartu zenean, halaber, Ada arnasarik gabe geratu zela, masailak tenkatzen zituztèn hariak lasaitu zituen apur bat: mugimendu ezdeus bat izan zen, guztiz inkontzientea, baina aurpegieraren konfigurazioa aldatu ziona, masailak ez ezik begiak ere ez baitzeuden jada bere lekuan, ezta ezpainak ere; bazirudien, beraz, kontzientziaren azpitik zihardutèn
|
beste
faktore batzuk eszeneratu zirela Maria Bibianaren psikearen agertokian, aurpegi aldaketa hura eragiteko: buru estimua eta boterea, adibidez. Maria Bibiana guztiz sentitzen zen une hartan ahizparen gainetik, bistan da?, sentipen ezin garbiago bat eragiten ziotenak:
|
|
|
bere betebeharra zintzo bete zuela, alegia, arauak agindu bezala, halako eran, non bai baitzirudien ezen begitartea ere halakoa zuela, zurruna, gihar bakoitzean hari ikusezin bat balu bezala, giharretik tiraka ari zena, jarrera ezin hieratikoago batean; ohartu zenean, baina, guztiak isildu zirela, eta ohartu zenean, halaber, Ada arnasarik gabe geratu zela, masailak tenkatzen zituztèn hariak lasaitu zituen apur bat: mugimendu ezdeus bat izan zen, guztiz inkontzientea, baina aurpegieraren konfigurazioa aldatu ziona, masailak ez ezik begiak ere ez baitzeuden jada bere lekuan, ezta ezpainak ere; bazirudien, beraz, kontzientziaren azpitik zihardutèn
|
beste
faktore batzuk eszeneratu zirela Maria Bibianaren psikearen agertokian, aurpegi aldaketa hura eragiteko: buru estimua eta boterea, adibidez –Maria Bibiana guztiz sentitzen zen une hartan ahizparen gainetik, bistan da–, sentipen ezin garbiago bat eragiten ziotenak:
|
|
2011
|
|
|
Nire esperientziaren arabera, Estatua konturatzen denean segurtasunaren bideak bakarrik ez duela konponketa ekarriko, eta konponbide negoziatuaren alde egiten duenean, Estatuaren aldekoa ez den oposizioak ere normalean, baina ez beti, parte hartzen du. Parte hartze hori
|
beste
faktore batzuen mende ere badago, baina aurrerago aipatuko ditut faktore horiek.
|
|
|
Hiztun kopuruaren eragina dela-eta, hona Klaus Zimmermann-en iritzia. Hizkuntza baten biziraupena ez dago hiztun kopuruaren esku soilik, batez ere
|
beste
faktore batzuen esku dago. Alegia:
|
|
|
–Herder-ek berak ohartarazi zuen hizkuntza ez dela dena nazio baten identitatean; badira
|
beste
faktore batzuk, beharbada sakonagoak eta zailagoak direnak zedarritzeko. Eta enpirikoki badakigu etnia edo nazio batek bere bilakaeran bere hizkuntza gal dezakeela erabat edo ia erabat, eta, hala ere, bere etnia identitatea gorde (juduak, irlandarrak eta ijitoak adibide garbiak dira)?
|
|
2014
|
|
|
Etxe honetan ez genuen Gisasola estimatzen, baina bera ez zen egoeraren erantzule bakarra.
|
Beste
faktore batzuek ere berebiziko garrantzia izan zuten gure galbidean.
|
|
2015
|
|
|
Ezker abertzale barruko indar harremanen aldaketa ahalbidetu zuten
|
beste
faktore batzuk ere izan ziren. ETAren beraren ahultze gradualak eragina izango zuen mugimendu barruan zuen itzalean.
|
|
2016
|
|
|
Kokalekuari buruz, esaten zuen ez ziola eragiten lurraldearen antolamenduari eta erabilerari, eta istripuak gertatzeko arriskurik ez zegoela.
|
Beste
faktore batzuetan, berriz, ez zuen muinera sartu nahi izan, eta azterketa desbideratu zuen.
|
|
|
B:
|
Beste
faktore batzuk ere izango ziren, ezta?
|
|
|
Bilbaok aipatutako eragite ildoaz mintzatu da: «Herri mugimenduari begira edo hizkuntza politika baldintzatzeko eragiletza horretan, erabat ahul ikusten dut euskalgintza,
|
beste
faktore batzuei erabat baldintzatua. Hizkuntza politika baldintzatzeko gai ez den egoera batean dago».
|
|
|
Eta, bide batez, erabilera indizea ere bai».
|
Beste
faktore batzuk ere badira tartean, haren ustez: mugikortasuna eta sareak handitu izana, inguru erdaldunagoekin lotura handiagoa edukitzea...
|
|
|
gain,
|
beste
faktore batzuk ere kontuan hartu behar dira, grabitatea, adibidez.
|
|
|
eraginkorra,
|
beste
faktore batzuek eragin baitezakete hartan: besteak beste, hezur eta gihar masek, adinak eta sexuak.
|
|
|
gain badirela
|
beste
faktore batzuk ere.
|
|
2017
|
|
|
Cohn 1975; Trevor Roper 2000). Baina kontuan hartu beharrekoak dira
|
beste
faktore batzuk ere. Lehenengo, izan daiteke hainbat urtean sorgin ehizak piztutako beldur giroaren ondorioz akusatzaileen artean haur asko egotea; XVII. mendean hasi ziren gertatzen horrelakoak.
|
|
|
jazarpena areagotzea eta bai garai hartan ugalketa arautzeko eta emakumeek erreprodukzioaren gainean zuten kontrola hausteko estatuak hartutako diziplina metodo berriak. Testuinguruaren araberakoa da arrazoibide horren ebidentzia, eta onartu beharra dago
|
beste
faktore batzuek ere lagundu zutela Europako botere egiturek emakumeen erreprodukzio funtzioa zorrotzago kontrolatzeko erabaki sendoagoa hartzerakoan. Besteak beste, ondasunen pribatizazioa areagotzea eta harreman ekonomikoak aipatu behar ditugu, halako ezinegon bat sortu baitzuten (burgesiaren barnean), aitatasunari eta emakumeen jokaerari dagokionez.
|
|
|
Murgialdairen iritziz, lan berdina egin arren soldata txikiagoa kobratze hori gertatzen da(, bati laguntzaile jarriko diote kontratuan eta besteari ez?), baina iruditzen zaio
|
beste
faktore batzuek eragin handiagoa dutela arrakalan: –Elementu asko, gainera, ez dira hain erraz ikusten; esate baterako, plusak.
|
|
2020
|
|
|
Horrez gain,
|
beste
faktore batzuk ere izango direla uste du: " Ez da energia kontu huts bat.
|
|
2022
|
|
|
Ipuingintzak euskal sistema literarioan okupatzen jarraitzen duen anomaliaren isla izan daiteke, ondorioz, fenomeno hori. Nahiz eta Elenak pentsatzen duen badaudela
|
beste
faktore batzuk, garai bateko hezkuntza ertaineko eta euskaltegietako" publiko gatibua" adibidez. Egun beherakorra dena literatur kontsumoari dagokionean, liburuek ez daukatelako jada, helduen eta gazteen hezkuntzan, 1990eko hamarraldiaren amaierara edo 2000koaren hasierara arte izan zuten zentraltasuna, ez hemen ez inon.
|
|
|
–Pozten naiz galdera hori egin izanaz –mutilaren izena ahora eramateko zorian egon zen Elena, baina azken unean, profesionaltasun handiz, ito ahal izan zuen– Intuizio bat besterik ez da, baina. Euskal Herria Ipuin Herrialdea zergatik izan daitekeen eztabaidatzeko orduan,
|
beste
faktore batzuekin batera, hizkuntza egoerak zerikusia ez ote duen galdetzen nion neure buruari, besterik gabe. Baldin eta Ipuin Herrialdea dela onartzen badugu, noski –esan zuen Elenak barre txikiarekin, besoak zabalduz, Itxaro Bordak buruarekin ezetz adierazten zuela begi bazterrez ikusi ondoren– Hots, historia zartatu bat izateaz gain, adostasun nazional askoren faltan egoteaz gain, hiru lurralde administratibotan zatituta egoteaz gain eta abar, egoera diglosiko bat daukagu jaun eta jabe.
|
|
2023
|
|
|
Asimilazio eta ordezkapen linguistikoaren azken fase horretan zegoen euskara duela 50 urte pasa Bixente Ameztoi Villabonara iritsi zenean (funtsean, fase horretantxe segitzen duela esan liteke, nahiz panorama konplikatzen duten
|
beste
faktore batzuk egon, gehienak onerako). Etxeondon bizitzen jarri zen arte, esango nuke euskara entzun entzungo zuela noiz edo noiz Donostiako kalean, baina ez ziola garrantzi handirik emango, indigenen garai bateko bizimoduaren arrasto exotikotzat hartuta, horretaz pentsatzen jarri bazen inoiz.
|