|
2000
|
|
|
Xanek gauzak zertan zeuden, su etenaz galde egingo zion, nabari zuen ordea, bere hitzak laburrak eta ez egokiak izango zirela. Estrainio samar sentitzen zen; lagun haien prestutasuna, haien sua, haien dezisioa; baina bai haien janzkera, haien begiradak, haien umorea, haien keinurik sinpleenak ere...
|
beste
denbora batekoak balira bezala zen; hain zuzen, Xanen beraren denborakoak... Izan ote zen, su etenik, inoiz?
|
|
2001
|
|
|
jendea, hezetasun sarkorra, izkinako argi gorrizta hori. Bat batean,
|
beste
denbora batean sartu naiz; pauso bakar batez iragan ditut mugak eta geografiak; hautsi, beren baitan bizi diren irudiak; eta ez naiz ohartzen (zalapartaka eta oihuka) bakarrik utzi nautela, aretozaina garrasika dudala, eta pantailatik irten den automobila gainera datorkidala.
|
|
2002
|
|
|
Batzuetan, estutu egiten ziren zerrenda hartako tarteak; bestetan, zabaldu: estutzen zirenean, zaldi hotsa entzun ahal zen; zabaltzen zirenean, norbait ari zela deika iruditzen zitzaigun, eta halako molde bereziz non, hilobi ingurutik mugitu gabe, urruneko paisaje batean sentiarazten gintuen, edota
|
beste
denbora batean.
|
|
2003
|
|
|
Dirudi, gure Jaungoicoa orain berroguei urte jarri zala Españiari begira,
|
beste
dembora batean Sodoma eta Gomorrari bezela: descendam et videbo (Genes.
|
|
2006
|
|
|
Alde bietan laku bera izan bazen ere, emozioak guztiz dira ezberdinak hango aldean eta hemengoan.
|
Beste
denbora batean bainatu naiz. Oraingo denbora kronologikoari ez dagokion denbora paralelo batean, esango nuke.
|
|
2008
|
|
|
baita areagotu ere, noiz edo noiz; Ernestinak, izan ere, ohartu behar zuen, ongi ohartu ere, etorritako karmeldarrak ez zuela frai Millanekin zerikusirik, doktrinaren marra zuzenari eusteko beste marra zuzen bati eusten zion Elizak, marra zuzena baita, halaber, makila, Elizak berak ardi galduen bide okerra zuzentzeko erabili ohi duena, zigorraren eta errepresioaren ikur?, eta ohartu behar zuen, ondorioz, iristear zela, iritsia zela jada?
|
beste
denbora bat, aita karmeldar estuaren barne denborak estutua, horregatik hartu zuen Ernestinak, beharbada, eskuetan, gelaratu bezain laster, kapitulutik jangelara joan ziren mojak, eta jangelatik geletara?, frai Millanek aste pare bat lehenago egin ziòn oparia:
|
|
|
–Eta nik jakin ez?! , esan zuen markesa andereak, txundituta; jarraian, baina, begiak hormako puntu batean iltzatzen zituela, halaxe jarraitu eta bukatu zuen esaldia,
|
beste
denbora bati begira balego bezala?: Baina bai, orain esaten duzula, egia izango da?
|
|
|
kontrajartzetik sortu zena eta Molinosen eta joera kietisten kondenak ekarri zituena, frai Millanek ez baitzituen bi jarrera haiek elkarren aurkakotzat jotzen, osagarritzat baizik, bere ustez bai baitzegoen denbora bat meditaziorako. Kredoa errezitatuz, adibidez, fede eta doktrina katolikoaren dogmak finka zitezkeen behin eta berriro? eta
|
beste
denbora bat kontenplaziorako, zeinean, Donibane Gurutzekoak idatzitako Kantu Espiritualaren ildotik, la música callada,/ la soledad sonora??, edonor murgil baitzitekeen isiltasun esanezinaren uretan, intuizioak atzemandako errealitate jainkozkoetan blai, entréme donde no supe,/ y quedéme no sabiendo/ toda ciencia transcendiendo. Penitentziaren eremuan, azkenik, elizako jendearen artean, nekez aurkituko zen garaiko giro itoan inor, ez apaizik, ez fraiderik, ez mojarik?
|
|
|
–Eta nik jakin ez...! –esan zuen markesa andereak, txundituta; jarraian, baina, begiak hormako puntu batean iltzatzen zituela, halaxe jarraitu eta bukatu zuen esaldia,
|
beste
denbora bati begira balego bezala–: Baina bai, orain esaten duzula, egia izango da... izango ez da, bada!
|
|
|
" Burua hotsez betetako zurrunbilo bat da, mendean hartu behar duguna, hotsik gabeko lurretan loratzen baita, beste inon baino hobeto, Jainkoaren hitza". ...–hitzik gabeko esparrua bilatzen duena– kontrajartzetik sortu zena eta Molinosen eta joera kietisten kondenak ekarri zituena, frai Millanek ez baitzituen bi jarrera haiek elkarren aurkakotzat jotzen, osagarritzat baizik, bere ustez bai baitzegoen denbora bat meditaziorako –Kredoa errezitatuz, adibidez, fede eta doktrina katolikoaren dogmak finka zitezkeen behin eta berriro– eta
|
beste
denbora bat kontenplaziorako, zeinean, Donibane Gurutzekoak idatzitako Kantu Espiritualaren ildotik –la música callada,/ la soledad sonora... –, edonor murgil baitzitekeen isiltasun esanezinaren uretan, intuizioak atzemandako errealitate jainkozkoetan blai, entréme donde no supe,/ y quedéme no sabiendo/ toda ciencia transcendiendo... Penitentziaren eremuan, azkenik, elizako jendearen artean, nekez aurkituko zen garaiko giro itoan inor –ez apaizik, ez fraiderik, ez mojarik– bere buruari ez ziliziorik ez diziplinarik ezarriko ez zionik, eritasunak edo ezinbesteko beste arrazoiren batek eragotzi ezean; hartan ere, dena dela, zentzuz aholkatu zituen frai Millanek komentuko mojak:
|
|
|
Eta aita kameldarrak hitz eta hitz egiten zuen –hitzek berehala salatu zuten hizlaria, gizon ezin estuagoa behar zuena: ...tu behar zuen, ongi ohartu ere, etorritako karmeldarrak ez zuela frai Millanekin zerikusirik –doktrinaren marra zuzenari eusteko beste marra zuzen bati eusten zion Elizak, marra zuzena baita, halaber, makila, Elizak berak ardi galduen bide okerra zuzentzeko erabili ohi duena, zigorraren eta errepresioaren ikur–, eta ohartu behar zuen, ondorioz, iristear zela –iritsia zela jada–
|
beste
denbora bat, aita karmeldar estuaren barne denborak estutua... horregatik hartu zuen Ernestinak, beharbada, eskuetan, gelaratu bezain laster –kapitulutik jangelara joan ziren mojak, eta jangelatik geletara–, frai Millanek aste pare bat lehenago egin ziòn oparia: kaier bat zen, hogei bat orrikoa, frai Millanek idatzia eta frai Millanek berak kuttun zituèn hainbat testuz osatua:
|
|
2009
|
|
|
Eta egin duzuna ere, pasea da ja, itzali da, sekula egin ez balitz bezala da nolabait. Gogoratzen duzu, baina ez da,
|
beste
denbora bat da orain. Ez dago iraupenik.
|
|
|
Maria Bibianak, egia esan, ez zeramatzan zain bost minutu baizik; Maria Bibianaren denbora, baina,
|
beste
denbora bat zen, beharbada, Maria Bibiana ez baitzegoen memento haietan bere kontzientziarekin lasai, ausaz, ez erabat bederen, bitartekari lan haietan; izan ere, Ana Karenina?, emakume zikina, deitu zion don Anizeto kalonjeak:
|
|
|
Une hura magikoa izaten zen Nazario Orberentzat, une bete bakarretakoa?, hantxe ahazten baitzitzaizkion bat batean lantegiak ekartzen zizkiòn nekeak eta buruhausteak, hamar hamabi ordu luzetan pilatuak? denborak, une bakoitzean, dentsitate diferentea balu bezala, eta denbora batek
|
beste
denbora bat balu bezala ihesbide, barne prozesu alkimiko bat bitarteko, ez baitzegoen azaltzerik, bestela, nola segundo gutxi haiek, hain arinak eta hain haizea bezalakoak, bestalde, erauzten zioten bere baitatik eta egozten, ordutan eta ordutan pilatutako zama astuna, erratz batek gela bateko zaborra egozten duen bezala, edo haize zirimola batek, han hemenka metatutako zur puskak eta hartxintxarrak; gero, berriz, Teofilo Mariari begira jarri eta honela mintzatzen zen aita:
|
|
|
Guztia aldatu zitzaion, zinez, Nazario Orberi, baita une magiko hura ere, une bete bakarretakoa?, egunero bizi ohi zuena, lantegitik etxera itzuli eta haurrak besarkatzerakoan banan banan, harik eta Ada besoetan hartu eta zerura jaurtitzen zuen arte: aldatu ez ezik, une magiko haren magia ere hautsi zitzaion, sei anai arreben atzetik zazpigarrena imajinatu behar baitzuen, itzal ilun bat bezalakoa, beste seiak bere itzalpean ipintzen zituena, halako moldez, non denborak ez baitzuen jada
|
beste
denbora bat ihesbide, denboraren argi eta itzal guztiak itzal are itzalago haren menera baleude bezala, ez leihorik ez itzurbiderik; eta, imajinatzearen imajinatzeaz, munstroa indar handiz gorantz jaurti eta zeruan galtzen zela imajinatzen zuen, beharbada, eta han aingeru batek. Zertan zebilen, baina, Nazario, haur bat bezala edo beata santujale inozo bat bezala, aingerutxo baten ameskeriari helduta, baldin eta bera gizon praktikoa bazen, begietatik sartzen zitzaiona baizik sinesten ez zuena, alor hartan Santo Tomasen fedearen jabe?
|
|
|
...en), ezkerrekoak ez, eta medikua gero eta gehiago mintzatzen zen kolapsoterapiaz, erabateko erabakia hartzeko bi hilabete falta baziren ere?, baina, emakumeen harrera bitarteko, itxuraldatu egin zen haren aurpegia, irririk egiten ez zutèn ezpainek irri egin baitzuten eta dir dir egiten ez zutèn begiak bat bateko argitasunak hartu baitzituen; bazirudien, beraz, denbora bere arrastotik atera zela,
|
beste
denbora bat sortzeko: denborarekin zerikusirik ez zuèn denbora berria, uharte bat ere bazena, uhartea eta altxorra?, gaixotasunaren denborak inguratua; espazioarekin, baina, antzeko zerbait gertatzen zitzaion Gabinori, ausaz, gelako espazioan egon arren arrainontzitik zintzilikatu baitzituen begiak, arrainontzia gelako erdigunea eta gelako ardatza balitz bezala, zeinaren inguruan biraka baitzebiltzan gelako metro kubiko guztiak; arrainontziaren barruan, berriz, arrain gorria zen altxorra eta arrain gorria uharteko igerilaria.
|
|
|
Kanpoan, berriz, etengabekoak ziren tiroak eta tiro jasak; bigarren eta hirugarren konpainiak basoan gora zihoazen, gudu zelaian metrailadoreak garbitutako hogeita hamarren bat mutil zeutzan, hilik edo erdi hilik?, azken eraso hari azkena emateko prest; Domingok eta Chaplinek, beraz, kanpotik zetozèn tiro hots haiek entzun zitzaketen, nahiz eta biak ala biak
|
beste
denbora batek bizi behar zituen une hartan: Adaren heriotzazko denbora, harresi bat bezala altxa zitekeena, beraien eta beste soldadu guztien artean; baliteke, beraz, Domingok eta Chaplinek tiro hotsik ez aditzea, are gutxiago haien gorputzak besarkada ezin estuago batean urtu zirenean?, ongi baino hobeto entzun arren; baliteke, halaber, Domingo eta Chaplin behar bezala ez ohartzea sator gela berean sartu zutèn beste zauritu baten etorreraz, konorterik gabe zegoen eta astunki hartzen zuen arnasa?, eta baliteke, azkenik, Domingori eta Chaplini zirkunstantzia ezohiko batek bakarrik itzularaztea kanpoarekiko pertzepzioa eta lotura, nola gertatu baitzen handik segundo batzuetara, Domingok ezohiko hotsak eta burrunbak entzun zituenean:
|
|
|
Baina etxekoek amaren ezohiko jokabidea ohikotzat zutelako, bizpahiru urte zeramatzan beste espazio batek biziko balu bezala, baita
|
beste
denbora batek ere?, edo bileraren lehentasunak beste batzuk zirelako. Domingo zen, azken batean, bilerako protagonista?, bertan bilduek ez zioten jaramonik egin.
|
|
|
Hamazortzi bat urte zituenean, baina? 1929an, beraz?, hiriko erakusleiho batean kolore askotako jertse liluragarri bat ikusi, barrura sartu, probatu, probatu besterik ez zuen egin? eta handik irten ez beste. Adak ongi oroit zitzakeen dendaren atzeko aldean zegoèn ehungailuaren hotsak,
|
beste
denbora baten adierazgarri zitezkeenak, artisautza sortzaile bati lotuak, erabaki zuen bere etorkizun hurbila, gurasoek begi onez hartu zutena; Adak ehungailu bat nahi zuen, eta josteko makina bat, bere berea, eta hariak eta harilak:
|
|
|
Guztia aldatu zitzaion, zinez, Nazario Orberi, baita une magiko hura ere –une bete bakarretakoa–, egunero bizi ohi zuena, lantegitik etxera itzuli eta haurrak besarkatzerakoan banan banan, harik eta Ada besoetan hartu eta zerura jaurtitzen zuen arte: aldatu ez ezik, une magiko haren magia ere hautsi zitzaion, sei anai arreben atzetik zazpigarrena imajinatu behar baitzuen, itzal ilun bat bezalakoa, beste seiak bere itzalpean ipintzen zituena, halako moldez, non denborak ez baitzuen jada
|
beste
denbora bat ihesbide, denboraren argi eta itzal guztiak itzal are itzalago haren menera baleude bezala, ez leihorik ez itzurbiderik; eta, imajinatzearen imajinatzeaz, munstroa indar handiz gorantz jaurti eta zeruan galtzen zela imajinatzen zuen, beharbada, eta han aingeru batek... Zertan zebilen, baina, Nazario, haur bat bezala edo beata santujale inozo bat bezala, aingerutxo baten ameskeriari helduta, baldin eta bera gizon praktikoa bazen, begietatik sartzen zitzaiona baizik sinesten ez zuena, alor hartan Santo Tomasen fedearen jabe?
|
|
|
hala, bada, guztiak besarkatzen zituen Nazario Orbek, azkena izan ezik, Ada besoetan hartu eta zerura jaurtitzen baitzuen, berriro jasotzeko, aitak barre egiten zuen bitartean eta neskatilak oihuxka urduri atsegin batzuk, ooo eta ooo! Une hura magikoa izaten zen Nazario Orberentzat –une bete bakarretakoa–, hantxe ahazten baitzitzaizkion bat batean lantegiak ekartzen zizkiòn nekeak eta buruhausteak, hamar hamabi ordu luzetan pilatuak... denborak, une bakoitzean, dentsitate diferentea balu bezala, eta denbora batek
|
beste
denbora bat balu bezala ihesbide, barne prozesu alkimiko bat bitarteko, ez baitzegoen azaltzerik, bestela, nola segundo gutxi haiek –hain arinak eta hain haizea bezalakoak, bestalde– erauzten zioten bere baitatik eta egozten, ordutan eta ordutan pilatutako zama astuna, erratz batek gela bateko zaborra egozten duen bezala, edo haize zirimola batek, han hemenka metatutako zur puskak eta h...
|
|
|
han ikasitakoari emana bizi zen Regina enean, orain orratzak hartu eta jertse bat edo beste egiten zuela, orain egongela apaintzen paper batzuekin edo beste zernahirekin. Hamazortzi bat urte zituenean, baina –1929an, beraz–, hiriko erakusleiho batean kolore askotako jertse liluragarri bat ikusi, barrura sartu, probatu –probatu besterik ez zuen egin– eta handik irten ez beste –Adak ongi oroit zitzakeen dendaren atzeko aldean zegoèn ehungailuaren hotsak,
|
beste
denbora baten adierazgarri zitezkeenak, artisautza sortzaile bati lotuak– erabaki zuen bere etorkizun hurbila, gurasoek begi onez hartu zutena; Adak ehungailu bat nahi zuen, eta josteko makina bat, bere berea, eta hariak eta harilak: Regina enean bere lantegi txikia nahi zuela, alegia; bere erabaki hark bazuen bihozkadatik zerbait, baina bihozkada bat baino gehiago ere bazen; eta nola gogoz lan egiten baitzuen eta gustu handiarekin, bezero batzuk ere egin zituen berandu baino lehen:
|
|
|
Baina etxekoek amaren ezohiko jokabidea ohikotzat zutelako –bizpahiru urte zeramatzan beste espazio batek biziko balu bezala, baita
|
beste
denbora batek ere–, edo bileraren lehentasunak beste batzuk zirelako –Domingo zen, azken batean, bilerako protagonista–, bertan bilduek ez zioten jaramonik egin.
|
|
|
Maria Bibianak, egia esan, ez zeramatzan zain bost minutu baizik; Maria Bibianaren denbora, baina,
|
beste
denbora bat zen, beharbada, Maria Bibiana ez baitzegoen memento haietan bere kontzientziarekin lasai, ausaz, ez erabat bederen, bitartekari lan haietan; izan ere, Ana Karenina –" emakume zikina" deitu zion don Anizeto kalonjeak: " urdanga lohi eta lizuna"! – irakurtzeko gai izan zirèn bi emakumek auskalo zer idatz ziezaioketen elkarri, ez zuen jakin ere egin nahi!
|
|
|
Kanpoan, berriz, etengabekoak ziren tiroak eta tiro jasak; bigarren eta hirugarren konpainiak basoan gora zihoazen –gudu zelaian metrailadoreak garbitutako hogeita hamarren bat mutil zeutzan, hilik edo erdi hilik–, azken eraso hari azkena emateko prest; Domingok eta Chaplinek, beraz, kanpotik zetozèn tiro hots haiek entzun zitzaketen, nahiz eta biak ala biak
|
beste
denbora batek bizi behar zituen une hartan: Adaren heriotzazko denbora, harresi bat bezala altxa zitekeena, beraien eta beste soldadu guztien artean; baliteke, beraz, Domingok eta Chaplinek tiro hotsik ez aditzea –are gutxiago haien gorputzak besarkada ezin estuago batean urtu zirenean–, ongi baino hobeto entzun arren; baliteke, halaber, Domingo eta Chaplin behar bezala ez ohartzea sator gela berean sartu zutèn beste zauritu baten etorreraz –konorterik gabe zegoen eta astunki hartzen zuen arnasa–, eta baliteke, azkenik, Domingori eta Chaplini zirkunstantzia ezohiko batek bakarrik itzularaztea kanpoarekiko pertzepzioa eta lotura, nola gertatu baitzen handik segundo batzuetara, Domingok ezohiko hotsak eta burrunbak entzun zituenean:
|
|
|
...ezkerrekoak ez, eta medikua gero eta gehiago mintzatzen zen kolapsoterapiaz, erabateko erabakia hartzeko bi hilabete falta baziren ere–, baina, emakumeen harrera bitarteko, itxuraldatu egin zen haren aurpegia, irririk egiten ez zutèn ezpainek irri egin baitzuten eta dir dir egiten ez zutèn begiak bat bateko argitasunak hartu baitzituen; bazirudien, beraz, denbora bere arrastotik atera zela,
|
beste
denbora bat sortzeko: denborarekin zerikusirik ez zuèn denbora berria, uharte bat ere bazena –uhartea eta altxorra–, gaixotasunaren denborak inguratua; espazioarekin, baina, antzeko zerbait gertatzen zitzaion Gabinori, ausaz, gelako espazioan egon arren arrainontzitik zintzilikatu baitzituen begiak, arrainontzia gelako erdigunea eta gelako ardatza balitz bezala, zeinaren inguruan biraka baitzebiltzan gelako metro kubiko guztiak; arrainontziaren barruan, berriz, arrain gorria zen altxorra eta arrain gorria uharteko igerilaria.
|
|
|
Biribilean loto jarreran esertzen zirelarik, Om ka hasten zen yoghi zaharra, arnasa luzatuz, arnasbeherak amaierarik ez balu bezala, eta doinu hark
|
beste
denbora batera sartzen zituen biribilean zeudenak, edo halako zerbait nabaritzen zuten beren baitan.
|
|
2010
|
|
|
Baina nik ere galdetu dut han eta hemen, eta norbaitek zutik ikusi du, besoak goraturik, lurretik hamar zentimetrora; beste batek zutik eta besoak beheraturik? Honek istant batean ikusi du, idazkariak bezala; horrek hamar bat segundotan, eta bada esaten duenik ikusi duela gau osoan, sorginen garaian bezala??; zuk begiak zabaldu nahi zenizkidan, baina ni
|
beste
denbora baten irrikan bizi nintzen, eta neure denboraren nondik norakoak erakutsi nizkizun, esaldi handiusteko bat erabilita: –Eternitatean bihar bihurtzen da gaur eta gaur bihurtzen da bihar, eta hala, une berean egon gaitezke besoak goraturik eta beheraturik, esna eta lotan?!?;. Zu ez, zaude ziur?
|
|
|
Nork esango zidan niri, ordea, zuk zeure idazkia utziko zenidala?; hitz idatzia, gainera, zintzotasunez idatzia, zuk egin duzun bezala?, beste gauza bat da; hitz idatziak, izan ere,
|
beste
denbora bat du; zu hilik zaude, bestalde, eta beste distantzia batekin neur dezaket guztia, errukiaren betaurrekoak neure begien aurrean paratuta, horregatik ulertzen baititut izkribuaren azken aldean zuzentzen dizkidazun hitzak:
|
|
|
denbora ere, medikua gero eta konbentzituago zegoen ezkerreko birikan kolapsoterapia bat behar nuela, eta hitz mehatxagarriaren zamak estutzen ninduen?
|
beste
denbora bat baitzen jada, askoz ere meheagoa eta atzigaitzagoa, betikotasunaren ertzekoa hor nonbait, arrainontziaren kristalezko esfera, bat batean, erloju bihurtu balitz bezala, eta arrain urdina orratz apetatsu, orduen desorduak markatzen zizkidana:
|
|
|
eta etenkakoa izan da-eta? hondarrean
|
beste
denbora bat hartu badut ere, testua txukuntzeko, baita pasarte bat edo beste berridazteko ere, nahiz eta ez nagoen hain seguru. Izan ere, azken bolada honetan ezusteko batek baino gehiagok hainbat gauzaren inguruko ikuspuntua aldatu dit, eta duda hori da:
|
|
|
Baina nik ere galdetu dut han eta hemen, eta norbaitek zutik ikusi du, besoak goraturik, lurretik hamar zentimetrora; beste batek zutik eta besoak beheraturik... Honek istant batean ikusi du, idazkariak bezala; horrek hamar bat segundotan, eta bada esaten duenik ikusi duela gau osoan, sorginen garaian bezala..."; zuk begiak zabaldu nahi zenizkidan, baina ni
|
beste
denbora baten irrikan bizi nintzen, eta neure denboraren nondik norakoak erakutsi nizkizun, esaldi handiusteko bat erabilita: " Eternitatean bihar bihurtzen da gaur eta gaur bihurtzen da bihar, eta hala, une berean egon gaitezke besoak goraturik eta beheraturik, esna eta lotan...!";" Zu ez, zaude ziur... lotan baitzaude gaur, lotan egongo zara bihar eta lotan beti!" esan zenidan mespretxuz.
|
|
|
Ni ez nengoen neure onenean, baina, emakumeen harrera bitarteko, guztiz aldatu zitzaidan umorea: arestian ez nuen bizipozik, eta orduantxe nagusitu zitzaidan bizipoza; arestian ez nuen irririk egiten, eta orduantxe egin nuen irri... denbora ere —medikua gero eta konbentzituago zegoen ezkerreko birikan kolapsoterapia bat behar nuela, eta hitz mehatxagarriaren zamak estutzen ninduen—
|
beste
denbora bat baitzen jada, askoz ere meheagoa eta atzigaitzagoa, betikotasunaren ertzekoa hor nonbait... arrainontziaren kristalezko esfera, bat batean, erloju bihurtu balitz bezala, eta arrain urdina orratz apetatsu, orduen desorduak markatzen zizkidana: zorionaren ordurik gabeko orduak besterik ez...
|
|
|
Ez pentsa idazki hau jardun jarraituan idatzi dizudanik, aste batzuetako beta hartuta, prozesua luzeagoa —bospasei urtekoa, hortxe hortxe— eta etenkakoa izan da-eta... hondarrean
|
beste
denbora bat hartu badut ere, testua txukuntzeko, baita pasarte bat edo beste berridazteko ere, nahiz eta ez nagoen hain seguru... Izan ere, azken bolada honetan ezusteko batek baino gehiagok hainbat gauzaren inguruko ikuspuntua aldatu dit, eta duda hori da:
|
|
|
Nork esango zidan niri, ordea, zuk zeure idazkia utziko zenidala?; hitz idatzia, gainera —zintzotasunez idatzia, zuk egin duzun bezala—, beste gauza bat da; hitz idatziak, izan ere,
|
beste
denbora bat du; zu hilik zaude, bestalde, eta beste distantzia batekin neur dezaket guztia, errukiaren betaurrekoak neure begien aurrean paratuta... horregatik ulertzen baititut izkribuaren azken aldean zuzentzen dizkidazun hitzak: " Gabino:
|
|
2011
|
|
|
Eta, horregatik, denboran zeharreko bidaiaren kontu horrek hipotesi guztiak onartzen ditu. Agian, etorriko ziren bidaiariak
|
beste
denbora batetik, baina ez ditugu bereizten. Agian, ezin ditugu ikusi.
|
|
|
Han eseririk ahulak ziruditen mundu handi honetan, Elisak begiratzen zien igerilekuan atzerantz igeri urruntzen zela eta pentsatu zuen agian egunen batean poztu egingo zela,
|
beste
denbora batean, bainuetxean topatzen bazituen, beste guztiak baino ezagunago egingo zitzaizkiolako; beraiengatik errudun sentitzea hain erraza litzateke orain, abandonatu nahi zituelako, gezurra esan zielako, zen bezala onartzeko aukerarik eman nahi ez zielako, egiatia izango ez zelako. Ez zekien, berea?
|
|
|
Emakume zoragarri batekin bizi naiz, alaba bat izatekoa naiz... zoriontsua naiz. Julen beste...
|
beste
denbora bati dagokio. Jende batzuek nahigabea besterik ez dute zabaltzen beren inguruan.
|
|
|
izenekoa Kogon hartua da. Hor ez da ia ezer ikusten baina Kogo kale bakarreko herrixka polit eta lasaia da, eta hango giroa, esan ohi denez,
|
beste
denbora batekoa da, beste denbora batek agintzen duela han ematen du oraindik (abusuak, jauntxokeriak eta beldurra ere denbora horren parte dira?). Kogo Ekuatore Ginean dago, Muni ibai estuarioaren ertzean, eta estuario horren edertasunak, ibai aho horren edertasunak, ez dauka parerik Afrika guztian.
|
|
|
izenekoa Kogon hartua da. Hor ez da ia ezer ikusten baina Kogo kale bakarreko herrixka polit eta lasaia da, eta hango giroa, esan ohi denez, beste denbora batekoa da,
|
beste
denbora batek agintzen duela han ematen du oraindik (abusuak, jauntxokeriak eta beldurra ere denbora horren parte dira?). Kogo Ekuatore Ginean dago, Muni ibai estuarioaren ertzean, eta estuario horren edertasunak, ibai aho horren edertasunak, ez dauka parerik Afrika guztian.
|
|
2012
|
|
|
Gure gizarteaurreratuetan diru bilakatu daitekeen denbora baloratzen da: denbora publikoa.Hala ere, feminismoak agerian utzi du badagoela
|
beste
denbora bat, ekonomia, hegemonia eta boterearen gerizpean eratua, denbora publikotik at: ugalketarendenbora.
|
|
|
Eta nahikotxok eskandalagarri edo
|
beste
denbora batekoa aurkitzen du armadaz lehen txostenean esaten dena, alegia, Euskadi defendatzeko derrigorrezko soldaduska izanen dela 18 eta 50 urte artean... asko sumindu da, eta intsumisoekin eta besteekin bat egiteko beharra azpimarratu dute.
|
|
2013
|
|
|
Deslotu beharreko korapiloak. Eta hain da berezkoa kanta baten muina topatzea
|
beste
denbora batean, beste leku batean. Batzuetan, askotan, ia beti, distantzia behar da edozein gertakari edo sorkuntzarekiko, hain zuzen ere beragana hurbiltzeko.
|
|
|
Orain, adinak eta esperientziak ematen duen distantzia horrekin, gauzak beste era batera ikusten ditut,
|
beste
denbora bat eskaintzen diet horrelako esaldi potenteei. Heroiak niretzako, orain, estatuak eta gizarteak, orokorrean, ahaztu dituzten horiek dira.
|
|
2014
|
|
|
Paretan eta azulejuetan behera, gelari zerion izerdi antzeko bat oroitzen dut, neure kopetakoaren isla izan zitekeena. Ez egun ez gau ez den ordua, ez negu ez uda ez den sasoia, izuaren tenplu hartakoa
|
beste
denbora bat balitz bezala, kanpoko lege eta ohiturek zer esanik ez dutena. Sabaian zintzilik argi fluoreszente beti piztua, hots sor beti berdin bat eginez, zomorro hegalari mekaniko bat balitz bezala.
|
|
2015
|
|
|
Kale nagusia abandonatu dute, eta kale estu batetik beste kale estu batera doaz, harrizko labirintoan barrena. Dena da hain harrizko, dena da hain hotz, dena da hain geldo non ematen duen
|
beste
denbora batek agintzen duela pasabide mehar horietan. Apenas dago jenderik bazterrotan, baina edozein txokotatik aditzen diren sirena hotsen oihuek eta eraikinen artetik goraka doazen ke adarren dantzak lazgarritasun ukitua ematen diote kale arteko itxurazko jabaltasunari.
|
|
|
Baina badaki ezin duela, badaki Fred, Telmo, Karim eta? Vasili (auskalo zer izen darabilen orain) beste leku eta
|
beste
denbora batean daudela. Beste ezleku eta beste ezdenbora batean, bururatu zaio begietatik hormigoi eta altzairuzko malko bana labaindu zaizkion unean.
|
|
|
Bistan da Kataluniak independentzia ukaiteko harrotu duen guziak ez duela biziki lagunduko gure Jordi. Artur Mas oraiko katalan lehendakariak dio hoiek guziak
|
beste
denbora bateko gauzak direla eta ez duela berak segurik hor deus ikustekorik.
|
|
2016
|
|
|
Astebetean zaila da arrastoa utziko duen ezer sortzea. Artearen denbora, sortzearen denbora,
|
beste
denbora bat da.
|
|
|
Geroago aztertu da,
|
beste
denbora batean, beste bortxa batzuen aurrean izan dugun jarrera horrek baldintzatu ote duen. Erasotzen denaren arabera jarrera bat edo bestea izan ote den.
|
|
|
Eba neska bakarra izanez, engoitik, kontuz ibili zela konturatzen zen, denen menpe baitzegoen eta Adanek bera defenditzeko, gauza handirik ez zuelako egiten ahal tropa horren kontra. Orain ohartzen zen zergatik,
|
beste
denbora batean, lau hanketako ibileratik emaztea zutitu egin zen. Erekek ere hori bazekien, orduan, susmoa hartu zuelako gizonari bere alua errazago ezkutatzeagatik.
|
|
|
Bere berezko itxura, jadanik, ez zen lurtarra, aro horretan ezagut zitezkeen lurtarretarik urruti zegoen behintzat, bai aurpegiz, baita era janzteko manerez. Gizakia zela nabari zen, hori bai, baina
|
beste
denbora batekoa. Nondik heldu ote liburu horrekin besapean?
|
|
|
Zenbat denbora igaro da hegazkina aireratu denetik? Hegaldiak berez irauten duen barne denbora fisikoari hegazkina lurbiran egiten ari den ibilia gehitu behar zaio, beti sortaldera, eguzkiaren bira azkartuz, beste sei bat ordu edo, beraz alferrik du erlojuari begiratzea, mundu berriko denbora adierazten dio horrek, bere mundukoa edo berea izan denekoa behintzat, beste mundu baterantz baitoa,
|
beste
denbora batean sartzera, bien bitartean ez lur batean ez bestean dagoela, ez denbora batean ez bestean, mundutik aparte eta ez denboraren altzoan bezala.
|
|
|
Baztertua zen literatura eremu batean bizi zen. Euskal literatura, euskal testuak, ez dira galdekatuak izan, horrek ez du euskal literaturaren, euskal sorkuntzaren kalitatea zalantzan eman behar, baina ikuspegi kritiko horretatik begiratuko dugu, baldintza horiengatik, txikiaren tokitik, begiratua ez den tokitik,
|
beste
denbora bat, beste espazio bat sortzen baita. Gure kasuan beste antzerki mota baten sortzera eraman du Larzabal.
|
|
2017
|
|
|
Ia paragraforik berrirakurri behar izan gabe. Gero, buruak atsedena edo tokiz aldatzea behar zuela ikustean, egongelara jaitsi nintzen
|
beste
denbora batez irakurtzera besaulki erosoago horretan.
|
|
2018
|
|
|
Memoriarekin batera, nortasuna, denboraren pertzepzioa, etorkizunaren ideia?, dena galtzen da. Ama beste espazio eta
|
beste
denbora batean dago orain, eta ezinezkoa da lurralde ilun horretatik itzultzea. Semeak, bestaldean, ama aurkitu nahian dihardu:
|
|
|
Jakartako hezetasun beroak eta tropikoko mantsotasunak Londreseko euri hotzarekin eta bizitza azkarrarekin egiten dute kontraste. Leku bakoitzeko memoriek kolorezko xaboi burbuila ezberdinetan munduan zehar aire korronteen bidez bidaiatzen dute, eta batzuetan iraganean idatzitako olerkiak irakurtzean kopetaren kontra egiten dute talka beste herrialde baten eta
|
beste
denbora baten irudiek. Nik ez dut bidaiatzen, ez naiz bidaiari.
|
|
2019
|
|
|
Zirraragarria da planteatzen den arazoa, bai, eta amari, astia duenean, gozagarria zaio hezitzaile izatea: lasai lasai parke batean, haurtxoa zuribide du oraindik, sabelean zeukanean bezalaxe; gutxi asko infantila denez oraindik, askotan ederki pasatzen du haurrarekin txorakeriak eginez,
|
beste
denbora bateko jolas, hitz, kezka, pozbideak piztuz ostera. Baina garbitzen edo sukaldean aritzen denean, beste haur bati bularra ematen dionean, erosketak egin eta bisitak jasotzen dituenean eta, batez ere, senarraz arduratzen denean, presentzia trabagarri eta akigarria zaio haurra; ez du hura, hezteko?
|
|
|
Ulertu, adibidez, futbol partida bat jokatzen denean (arbitroak hasierako ziztualdia jotzen duenetik bukaeraraino: deskontu eta guzti, jakina), jarraitzaileak, oro har, denborarekin zerikusirik ez duen
|
beste
denbora batean sartzen direla, denbora mistiko sakratu batean, bestela esanda:
|
|
|
Jateko zerbait zekarren, hiztegiaren aldetik zorroztasun handiagoaz jokatuz ahorako munizioak deituko genituzkeenak, gerra batera etorri zen ber, bere erantzukizunez oso jakitun etorri ere, Bai, musu bat, eta bi, eta hiru, baina ez hadi distraitu, lanean ari hintzen eta lanean segitu behar duk, denborak denetarako ematen dik, baita laburra denean ere, eta guk bi gau eta egun oso bat ditiagu, eternitate bat, emadak beste musu bat, bakarrik, eta eser hadi, esadak zer moduz doan historia, Mogueimek eta Ouroanak topo egin diten, Horren eufemistikoki ez esateko, esan nahi duk jada oheratu direla, Nolabait esan, bai, Nola, nolabait esan, Haiek ez zitenan oherik, izarren argipean etzan zitunan, Hura zortea, Gau epela, haiek elkarrekin zitunan eta marea gora zetorrenan, Hitz horiekin idatziko huela espero diat, Ez, ez ditinat hitz horiek idatzi baina oraindik garaiz nagon. ...do ez, ez gaitun emozioak eta baita emoziorik izanaren oroimena galdu duten senar emazte zaharrak bezalakoak, alderantziz, Ouroana eta Mogueime bezalakoak gaitun, hasten ari gaitun, Orduan esan nahi duk distraitu egiten haudala, Jainkoari esker, baina pentsatzen ari nintzena zunan ez dudala hemen idazten segituko, Zergatik, Ez zekinat oso ongi, bulegoa uztea errutina uztea bezala izan zunan, agian
|
beste
denbora batean sartuko ninduen ohituraren urratzea, baina orain, ia itzultzen ari naizenean, nire zuzentzaile aulkia eta mahaia berreskuratzeko gogoa dinat, azken finean horixe naun, Zergatik errepikatzen duk behin eta berriz lelo hori, Mogueime eta Ouroanaren artekoan dena garbi geldi dadin, Azal ezak kontu hori, Mogueime ez dun sekula kapitain izango, eta ni ez naun inoiz idazle izango, Eta bel... Raimundo Silvak irribarre egin zuen, Heuk idatzi behar huen historia hau, Sekula ez zitzaidaan burutik pasatuko hiri pasa zitzaian ideia, hau da, inolako zalantzarik ez duen gertaera historiko bat ukatzea, Neronek ere ez ninan jakingo esaten zergatik egin nuen, Egia esan, nik uste diat pertsonen arteko egiazko bereizketa horixe dela, baietz eta ezetz esaten dutenen artekoa, eta oso ongi zekiat, hik horretaz ohartarazi baino lehen esaten diat, pobreak eta aberatsak badirela, eta indartsuak eta ahulak, baina kontua ez duk hori, bedeinkatuak bitez ezetz esaten dutenak, beraiena izan bailuke lur honetako erresumak, bailuke, esan dun, Nahita erabili diat hipotetikoa, lur honetako erresuma ezetza baietzaren zerbitzuan jartzeko talentua dutenena baita, edo eta, ezetz baten egileak izan direnean, arin bai arin ezetz hura ezabatu eta baietz bat jartzen dutenena, Ongi esana, Ouroana maitea, Eskerrik anitz, Mogueime maitea, baina ni emakume xume bat baizik ez nauk, lizentziatua banaiz ere, Eta ni gizon xume bat, zuzentzailea izanik ere.
|
|
|
Raimundo Silvak ez zuen erantzunik eman, esku artean zuen paperari begira gelditu zen, baina irakurri gabe, bera bezalako zuzentzaile arituarentzat, nekez asmatuko zen esateko behar dena baino denbora luzeago iraungo zuen ustekabea. ...rik jarraitu zuen, baina soin enborra tentetu eta aurrerantz makurtu zen apur bat, ikusarazi nahian edo, berari zegokionez, elkarrizketa bukaturik zela, ondorengo segundoan, ez bazen okerrik gertatzen, zutitu egingo zela azken hitzak esateko, jaramonik egiten ez zaien hitz horiek, errepikapenak eta azturak esanahiaz gabetu dituzten agurtzeko formula horiek, hau ere komentario errepikatua da, hemen
|
beste
denbora batean eta beste toki batean egin zen beste baten oihartzun gisa sartu dena, hortaz, ondorengo garapenik merezi ez duena, ikus Retrato do Poeta no Ano da sua Morte.
|
|
2020
|
|
|
" Beste estilo batzuetan kantak azkar batean egin daitezke, bi riff atera, horiek zentzu batean errepikatu, gero bestean, eta kito. Musika honek eskatzen du
|
beste
denbora bat". Gainera, hasiera hartan ez zeukaten helburu zehatzik.
|
|
|
Begiek ez diote nahi bira horri jarraitu. Paretaren zuriak
|
beste
denbora bat irudikatzen du. Geldiunearen denbora.
|
|
|
Espazio horretan bere denborak egin zuen.
|
Beste
denbora bat zuen. Ura ihesi dabil denbora horretatik.
|
|
2021
|
|
|
35.2.8g Artean, anartean, bitartean, bien bitartean eta bizkitartean adberbioek ere gertakariaren iraupena ematen dute aditzera, baina ez zenbatzaile baten bitartez, aurretik aipatu edo iradokitako
|
beste
denbora batekin parekatuz baizik. Perpausaren adberbio gisa erabiltzen dira maiz:
|
|
2022
|
|
|
Oinarri praktiko bat aldatu beharra, Eliza katolikoaren antolaketa, zinez anakronikoa,
|
beste
denbora batekoa. Lehengo gizartearen araberako hierarkia piramidal eta feodal bat atxiki du.
|
|
2023
|
|
|
Guk ulertu edo egiten dugun denboraren arabera noski. Apika, bada
|
beste
denboraren bat, atzeman ezin dugun beste dimentsioren batean. Ekuazioak eta guzti egin dituzte beste dimentsio batzuei buruz, eta ez dakit zenbat soka ere deskribatu dituzte, unibertsoaren beste aldetik norbait goruan ariko balitz bezala.
|
|
|
Bilbo hiriaren grisa eta zarata utzi eta Baigorrin hartu zuen aterpe. Bertan bizi da, bizitzak
|
beste
denbora bat hartzen duen lekuan.
|
|
|
Baina hemen, nagoen tokian, denbora ez da gure denbora.
|
Beste
denbora bat da. Iraultzaren garaipenaren 56 urteurrenean gaude.
|