|
2002
|
|
|
Biltzarra Madrilen izango da apirilaren 8tik 12ra. Azkar handitzea Oro har, adineko pertsonen munduko populazioa %2 hazten da urtetik urtera, biztanleria osoa baino bizkorragoa, eta datozen 25 urteetarako
|
beste
adin talde batzuek baino erritmo biziagoan hazten jarraitzea espero da. Baina, gainera, zaharrenen hazkundea ere handitu egingo da, eta 80 urteko populazioa (60 urtetik gorakoen %12) %21eraino haziko da 2050erako.
|
|
2007
|
|
|
emakumezkoen erabilera zertxobait handiagoa izatea gizonezkoena baino, eta hori haur, gazte, heldu eta adinekoengan. Hala ere, emakumezkoen erabilera altuxeago hori are nabarmenagoa da gazteengan,
|
beste
adin taldeetan baino.
|
|
|
1989an gazte euskaldunek atxikimendu txikia zuten euskararekiko,
|
beste
adin taldeek baino askoz txikiagoa –gazteen gaitasunaren eta erabileraren arteko indizea beste adin taldeena baino askoz txikiagoa zen–, eta urteak pasatu ahala atxikimendu horrek gora egin du, urteotan hizkuntza normalizazioaren alde egindako lanaren ondorioz. Hala ere, oraindik gazteen indizea beste adin taldeena baino txikiagoa da, gero eta parekatuago badaude ere.
|
|
|
1989an gazte euskaldunek atxikimendu txikia zuten euskararekiko, beste adin taldeek baino askoz txikiagoa –gazteen gaitasunaren eta erabileraren arteko indizea
|
beste
adin taldeena baino askoz txikiagoa zen–, eta urteak pasatu ahala atxikimendu horrek gora egin du, urteotan hizkuntza normalizazioaren alde egindako lanaren ondorioz. Hala ere, oraindik gazteen indizea beste adin taldeena baino txikiagoa da, gero eta parekatuago badaude ere.
|
|
|
1989an gazte euskaldunek atxikimendu txikia zuten euskararekiko, beste adin taldeek baino askoz txikiagoa –gazteen gaitasunaren eta erabileraren arteko indizea beste adin taldeena baino askoz txikiagoa zen–, eta urteak pasatu ahala atxikimendu horrek gora egin du, urteotan hizkuntza normalizazioaren alde egindako lanaren ondorioz. Hala ere, oraindik gazteen indizea
|
beste
adin taldeena baino txikiagoa da, gero eta parekatuago badaude ere. Gazteen hizkuntza gaitasuna eta erabileraren arteko korrelazioak, beraz, hobera egin du eta hobera egiten jarraitu du, euskararen erabilera normalizatuko bada.
|
|
|
euskara bigarren hizkuntza duten haurrek –gainontzeko adin talde guztietako euskaldun berriek bezala– oso joera txikia dute euskara erabiltzeko familian eta lagunartean. Gazteen indizeari dagokionez, berriz, 1989an gazte euskaldunek atxikimendu txikia zuten euskararekiko,
|
beste
adin taldeek baino askoz txikiagoa –gazteen gaitasunaren eta erabileraren arteko indizea beste adin taldeena baino askoz txikiagoa zen–, eta urteak pasatu ahala atxikimendu horrek gora egin du, urteotan hizkuntza normalizazioaren alde egindako lanaren ondorioz. Hala ere, oraindik gazteen indizea beste adin taldeena baino txikiagoa da, gero eta parekatuago badaude ere.
|
|
|
euskara bigarren hizkuntza duten haurrek –gainontzeko adin talde guztietako euskaldun berriek bezala– oso joera txikia dute euskara erabiltzeko familian eta lagunartean. Gazteen indizeari dagokionez, berriz, 1989an gazte euskaldunek atxikimendu txikia zuten euskararekiko, beste adin taldeek baino askoz txikiagoa –gazteen gaitasunaren eta erabileraren arteko indizea
|
beste
adin taldeena baino askoz txikiagoa zen–, eta urteak pasatu ahala atxikimendu horrek gora egin du, urteotan hizkuntza normalizazioaren alde egindako lanaren ondorioz. Hala ere, oraindik gazteen indizea beste adin taldeena baino txikiagoa da, gero eta parekatuago badaude ere.
|
|
|
Gazteen indizeari dagokionez, berriz, 1989an gazte euskaldunek atxikimendu txikia zuten euskararekiko, beste adin taldeek baino askoz txikiagoa –gazteen gaitasunaren eta erabileraren arteko indizea beste adin taldeena baino askoz txikiagoa zen–, eta urteak pasatu ahala atxikimendu horrek gora egin du, urteotan hizkuntza normalizazioaren alde egindako lanaren ondorioz. Hala ere, oraindik gazteen indizea
|
beste
adin taldeena baino txikiagoa da, gero eta parekatuago badaude ere. Gazteen hizkuntza gaitasuna eta erabileraren arteko korrelazioak, beraz, hobera egin du eta hobera egiten jarraitu du, euskararen erabilera normalizatuko bada.
|
|
|
Izan ere, aldian bikoiztu egin da gazteen kale erabilera.
|
Beste
adin taldeen erabilerak ez du horrelako hazkunderik izan, inondik inora.
|
|
|
1 Euskal Herriko datuetara itzuliz, aldaketa joera bereziki positiboa da belaunaldi gazteenetan, baina ñabardurak ematen dira lurraldearen arabera. EAEn zein Nafarroan haurrak erabileraren erpinean agertzen dira,
|
beste
adin taldeen gainetik. Iparraldean, aldiz, ez da halakorik gertatzen eta zenbat eta zaharrago biztanleria gero eta handiago erabilera maila.
|
|
|
Hipotesi gisa, balizko azalpen hau bururatu zaigu: gaur egun eta haurrengan ez, baina aurreko urteetan eta
|
beste
adin taldeetan erabilerak oztopo mardul batekin topo izana: alegia, lurralde horretako euskararen aldaerek, euskara batuarekin duten distantzia handia.
|
|
2010
|
|
|
45 urte bitarteko hiru pertsonatik bik saltoki handiak aukeratzen dituzte, eta 46 urtetik gorakoek, berriz, %48k. Hala ere, inkestatutako hamar pertsonatik hiruk txikizkako merkataritza tradizionala aukeratzen dute, eta
|
beste
adin taldearen %26k. Gainera, 100.000 biztanle arteko herrietan, elkarrizketatutako lautik batek adierazi zuen opariak saltoki tradizionaletan erosiko zituela, eta proportzio hori %31raino igotzen zen 100.000 biztanle baino gehiagoko hirietan.
|
|
2011
|
|
|
Euskaldunen dentsitatea %50 baino gehiagokoa bada ere8, adin talde horren erabileraren bilakaera ez da izan euskaldun kopuru hori duen zonalde soziolinguistikoari dagokiona. 2001etik 2006ra bitartean
|
beste
adin taldeek, apal bada ere, gora egin duten bitartean gazteen adin taldearen erabilerak beherantz egin du 6 puntu.
|
|
2012
|
|
|
Erorketak askoz ere sarriagoak dira zahartzaroan
|
beste
adin taldeetan baino, arrazoi hauek direla eta: gaixotasun akutu edo kroniko gehiago izatea, ezegonkortasuna, ikusmen asaldurak, arazoak sistema bestibularrean (barne belarrian kokatutako orekaren sistema), arazoak lokomozio sisteman edo sistema neurologikoan, polifarmazia eta farmakoen erabilera okerra.
|
|
2014
|
|
|
Errealitate horrek bereziki 5 urte baino gutxiago dituzten haurrei eragin die.
|
Beste
adin talde batzuekin alderatuta, gripeak 2,5 aldiz gehiago eragin die. 5 urte baino gutxiago dituzten 100.000 haurretik 1.300ek gripea izan dute azken egunetan.
|
|
2016
|
|
|
• 1.2.1Gazteek
|
beste
adin taldeetakoek baino gutxiago egiten dutela euskaraz, beste adin tarteetakoek baino irekiago daudelako informazio eta komunikazio teknologia horiek eskaintzen duten eremura eta gehiago mugitzen direlako.
|
|
|
Gazteen erabilerak sortu du kezka Nafarroan. Nahiz eta
|
beste
adin taldeetan baino nabarmen handiagoa izan euskaraz dakitenen portzentajea, erabilera tasan ez dago alde handirik. Erabilera baxua dela aitortu du Anautek.
|
|
2018
|
|
|
Adin taldeen nahasketari erreparatuz gero, nabarmentzekoa da haurrak maiz agertzen direla
|
beste
adin taldeekin, izan heldu edo adineko; aldiz, esate baterako, gazteak gutxitan aritzen dira gazte ez direnekin. Behatu ditugun gazteen %80 adin berekoekin ari zen hizketan.
|
|
|
— Haurren arteko elkarrizketetan –nagusirik gabekoetan– erabilera asko jaisten da, eta ia gazteen arteko erabileraren parean kokatzen da. — Erabilera mailarik altuena haurrak
|
beste
adin taldeekin nahastuta ari direnean behatu dugu.
|
|
|
— Bigarren gunean bezala, erabilera maila altuena haurrak
|
beste
adin taldeekin batera (nahastuta) dauden elkarrizketetan jaso dugu, baina esan dugunez, gune honetan haurren arteko elkarrizketekiko aldea nabarmen txikiagoa da.
|
|
|
Euskara erabiltzen dute egoera guztietan, gaztelaniaz deseroso sentitzen baitira. helduak direla gutxien hitz egiten dutenak, adin tarte horretan askotariko egoerak ikusten baitituzte. Bermeon, umeen artean euskaraz egiten dutenen kopurua nabarmen jaitsi dela uste dute, batik bat, nerabeen artean; baina
|
beste
adin taldeetan ere bai.
|
|
|
Altunak aurkeztu dituen beste ondorio batzuek gako diren ideia batzuk erakusten dizkigutela esango nuke. Jasotako datuen arabera, euskararen erabilera altuena agertzen da haurrak
|
beste
adin taldeekin nahastuta daudenean. Hau da, adin tarte guztietan adin berekoen arteko elkarrizketetan erabilera asko jaisten da.
|
|
2019
|
|
|
Gazteen erabileran eragiten duten faktoreen inguruko azterketaren emaitzak kaleratu zituzten 2010ean Soziolinguistika Klusterrak, Urtxintxak taldeak eta Topaguneak. Emaitza hauen balioa bere horretan mantentzen da hamar urte geroago, baita
|
beste
adin taldeetarako ere. Bertan, hamaika faktore identifikatzen dira eta 3 maila bereizten:
|
|
|
Gazteen herenak oztopo moduan bizi du euskara kolokiala ez izatea. Sentimendu hori gazteengan
|
beste
adin taldeetan baino indartsuagoa da.
|
|
|
% 57tik %72ra.
|
Beste
adin taldeetan aldaketak ez dira horren handiak, nahiz eta atentzioa ematen duen gazteen artean jaitsiera txiki bat izan dela.
|
|
2020
|
|
|
" Askotan onartzen ditugu haurtzaroarekiko jarrerak,
|
beste
adin talde edo talde batzuetan onartuko ez genituzkeenak"
|
|
|
tratu ona eta ahaidetasun positiboa. Askotan,
|
beste
adin talde edo talde batzuetan inola ere onartuko ez genituzkeen haurtzaroarekiko jarrerak onartzen ditugu: haurrei hitz egiteko modu batzuk, mehatxuak, garrasiak… eskandalagarriak ikusiko genituzke, bikote harremanaz edo adineko pertsona bati ematen zaion tratuaz hitz eginez gero.
|
|
|
Alberto Soler psikologoarekin elkarrizketa: “Askotan onartzen ditugu haurtzaroarekiko jarrerak,
|
beste
adin talde edo talde batzuetan onartuko ez genituzkeenak” Jolasguneak Jolasa, jolas egitea, jarduera fisikoa eta kirola tresna egokiak dira haur guztiek taldeko jardueretan parte har dezaten txikitatik, sozializatu, ikasi, ezagutu, trukatu, ikertu, ingurunea ezagutu eta abar. Hala, jolasa eta kirola gizarteratzeko mekanismoak dira, eta osasuna hobetzen, gaitasun fisikoak eta gizarte, hezkuntza eta lidergo gaitasunak garatzen eta, jakina, jolasten eta dibertitzen laguntzen diete.
|
|
|
Adierazi diren datuek nahasmendu emozionalek hirugarren adinekoengan duten prebalentziaren eta larritasunaren berri ematen dute. Haatik, azpimarratu nahi da adineko pertsonek nahasmendu emozionalak
|
beste
adin taldeek baino maila handiagoan azaltzen dituztela pentsa badaiteke ere, ikerketek ez dutela adinaren eta psikopatologia garatzearen arteko harremanaren inguruan ondorio argirik atera (Blazer et al., 1991; Buber eta Engelhardt, 2011; Stordal, Mykletun eta Dahl, 2003; Wild et al., 2012). Are gehiago, onartu izan da adina ez dagoela psikopatologiarekin modu zuzenean erlazionatuta (adib., Montorio et al., 2001).
|
|
2021
|
|
|
Txertaketa egutegian txertoa sartzen da, aurreko azterketekin alderatuta, talde txikienean (2 urte) antigorputzen seroprebalentzia handitu delako. Txostenaren arabera, oraindik goiz da haurren txertaketak
|
beste
adin taldeetan duen eragina ikusteko. Oraingoz, barizelak beheranzko joera orokorra du, uhin ziklikoekin 2 urtean behin, eta batez ere neguan eta udaberrian.
|
|
|
Alberto Soler (psikologoa): “Askotan onartzen ditugu haurtzaroarekiko jarrerak,
|
beste
adin talde edo talde batzuetan onartuko ez genituzkeenak” Portaera bortitz horien eragina haurrengan Egoera estresagarri batzuen aurrean haserrea eta suminkortasuna izatea ez da inoiz gomendagarria. Gure seme alaben begi eta belarrien aurrean ere ez da hala.
|
|
2022
|
|
|
Esandako gizarte arau horren eskutik uler daiteke zergatik haurrek eta heldu gazteek
|
beste
adin taldeetako solaskideekin dituzten EKE balio handiagoak, adin talde berekoekin baino: haurrek 4,5 puntu altuagoak eta heldu gazteek 3,2 puntu.
|
|
|
Hori gutxi irudituko litzaioke, baina garrantzitsua da kontuan hartzea ikasketa horiek denbora leihoetan eta helduetan egiten direla. «Dieta mediterraneoari atxikimendu handia egiten dioten 10 urteko 4 hilabeteko bizitza irabazten da osasun onean» 65 urtetik gorakoek
|
beste
adin talde batzuek baino gehiago jarraitzen al dute dieta mediterraneoa. Elikagaiak eskura izatea arazo bat da bizitzan zehar, baina, batez ere, helduengan adinarekin zerikusia duten erronka gehigarriak daude.
|