|
2000
|
|
|
|
Beste
lur zati hori Bretainia izango da akaso: Brest, Lorient, ez dakit.
|
|
2002
|
|
|
Mutilen logelara joan zen. Julen eta Haritz zeuden han, bat ohean,
|
bestea
lurrean, koltxoneta baten gainean. Pertsianak igo zituen, zarata ateraz, eta leihoa zabaldu zuen.
|
|
2004
|
|
|
ikusten duenik. Euskaltzale batentzat demokraziaren ongarria dagoen zelai horretan bertan
|
bestearentzat
lur hilgarria dagoela dirudi. Bat hori Kulturako Sailburu ohia baldin bada, bestea Iñaki Larrañaga dugu.
|
|
|
Sudurreraino eraman du eta tinta usaina sabeleraino iritsi zaio. Olatz ikusi du orduan sukaldeko mahai gainean nota idazten, orain alboan duen aulkian eserita, hanka bat goian,
|
bestea
lurrean, beti egiten zuen legez, eta boligrafoaren goiko botoia –klik klik– etengabe zapalduz.
|
|
2006
|
|
|
Sudur zuloetatik sartzen zaionean mundua bat batean hauskorra bihurtzen dela iruditzen zaio. Orduan ez du indarrez zapaldu nahi izaten ospitaleko behegain zuria, eta ia oin puntetan igarotzen ditu korridoreak, momentu batetik
|
bestera
lurra bertan behera jausteko arriskua balego bezala. Zelofanezkoa balitz moduan zapaltzen du ospitaleko zorua.
|
|
2007
|
|
|
Txarren txarrenean, Systembolaget kale nagusian dago behintzat, Drotningatanen, eta hori dute bentaja, kale nagusiak berogailua baitu adokinen azpian. Bertan ez da sekula elurrik pilatzen, eta autobus geltokiko eserlekuan hiru pertsona baino kabitzen ez direnez,
|
besteak
lurrean eser daitezke ipurdia hozteko beldurrik gabe.
|
|
2008
|
|
|
Hasieran arnasa hartzen zuen lur pilak. Zabaldu eta estutu egiten zen, baina laster bihurtu zen tribua inguratzen zuen
|
beste
lur pila bat gehiago.
|
|
|
bultza zezakeen lur hura eraikitzera, baina bazituen aurreragoko baldintzapen psikologikoak, itxuraz: zertarako
|
beste
lur bat eraiki, euskararen lurra berea bazuen eta lur hartan norbait bazen, besteen aurrean?; ez al zen, bada, osaba Bixente harro agertzen noizean behin etxeko, bertsolari txikiaz?, Beñardok aitarekin izaten zituèn auzietan aitaren alde agertzen bazen ere?; eta ez al zituen lagunak ere harri eta zur uzten bere ateraldiekin, sarri askotan barreak eta irri karkailak eragiten zizkiela?... baita beldurra ere noiz edo noiz, zeren Beñardoren eztenkadak pozoitsuak eta mintsuak ere izan baitzitezkeen?
|
|
|
edo agian bai, pasatu zitzaion, handikien artean amoranteren bat edo beste bilatzea ez zen ezohikoa garai hartan?, baina, bere buruari galdera eginagatik ere, bere ohiko jarrerari eutsi zion: zergatik ezagutu behar zituen
|
beste
lur batzuk, zorionaren lurrak bere bereak bazituen. Kontsul jauna ezagutu zuenean, ordea?
|
|
|
lehenengoa gizon irritsua zen, lasaia bere ibileran, axolagabe begiratzen zuena batera eta bestera, zertaz kezkatu behar zuen, bada, baldin eta bere esku bazituen iparra eta hegoa eta lurraren norabide guztiak!?, arrangura handirik gabe, etxean, bere etxean? ...koko giro bero hezeak harrapatuko balitu, bat batean eta ezustean?; arropa kentzeari ekingo ote zioten, ausaz, orain berokia, orain jertsea eta orain auskalo zer???, buruan behar zuen kontsularen neska mulatoa, desirak eragindako gosea gose aseezina ohi da, baita min iturri ere, ezinbestean?, gaztetasun betierekoaren moldeetan moldatutako irudi idealizatu batean, zeinak ez iparrik ez hegorik zuèn
|
beste
lur baten bila baitzeraman, apika, minetik, kontsul jaunaren kantek aditzera eman ziotèn min existentzial hartatik, minera, zer besterik zen, bada, markes jaunaren kopetako zimurren marka, barru barruko min baten marka baizik!?:
|
|
|
barru barruan geldiezinezko iturri hura zuela, esate baterako, hitzak eta errimak zerizkiona eta berak ezin geldiarazi zuena. Beñardo Orbe mutil bizi bat zen, bizia bezain alferra, lanari ihes egiteko aitzakiarik merkeenaz baliatzen zena; orain, baina, aitzakia bat gehiago zuen, buruan eman handiko iturri hura baitzuen, ireki orduko jarioaren ibilian arrastatzen zuena izerdiaren zigorrarekin zerikusirik ez zuèn
|
beste
lur baterantz, lurra zeru zuèn jolasaren lurrerantz. Eta aita eta hiru anaiak ohartu egin ziren, jakina, Beñardo txinbo bat balitz bezala zebilela, piku batetik bestera, harik eta egun batean aitari pazientzia bukatu zitzaion arte.
|
|
|
Eta orduan sinetsi egiten zuen, jakina, lur bati
|
beste
lur bat eta beste asko zerraizkiola, lur berri ezezagunak?, herritik inoiz irten ez zen arren. Eta hara:
|
|
|
markes jaunari ordu arte ez zitzaiola amoranteren bat hartzea burutik pasatu... edo agian bai, pasatu zitzaion –handikien artean amoranteren bat edo beste bilatzea ez zen ezohikoa garai hartan–, baina, bere buruari galdera eginagatik ere, bere ohiko jarrerari eutsi zion: zergatik ezagutu behar zituen
|
beste
lur batzuk, zorionaren lurrak bere bereak bazituen. Kontsul jauna ezagutu zuenean, ordea...
|
|
|
Lekuko batek ere ez zuen horixe baizik egiaztatuko: ...eak harrapatuko balitu, bat batean eta ezustean?; arropa kentzeari ekingo ote zioten, ausaz, orain berokia, orain jertsea eta orain auskalo zer...? –, buruan behar zuen kontsularen neska mulatoa –desirak eragindako gosea gose aseezina ohi da, baita min iturri ere, ezinbestean–, gaztetasun betierekoaren moldeetan moldatutako irudi idealizatu batean, zeinak ez iparrik ez hegorik zuèn
|
beste
lur baten bila baitzeraman, apika, minetik –kontsul jaunaren kantek aditzera eman ziotèn min existentzial hartatik– minera –zer besterik zen, bada, markes jaunaren kopetako zimurren marka, barru barruko min baten marka baizik! –: markes jauna, izan ere, orduantxe ohartu zen, menturaz, zela, bai –lur sail luze zabalak zituen Andaluzian–, lur guztiak zituena... lur bat izan ezik; markes jauna, izan ere, meategi baten jabea ere bazen, kobre zilar urrezko harribitxi guztiak zituena... harribitxi bat izan ezik; horregatik ez zen jada markes jauna zoriontsu, agidanez, hain zen gose bere esku ez zuèn lur bakarraren, eta hain zen egarri, egarri guztiak aseko zizkiòn ur ezinezkoaren...
|
|
|
mundua ere ez zen, egia esan, mundua beti baita mundua esateko gai den hizkuntzarena, eta Beñardo ez baitzen hizkuntza arrotz hartan mundua esateko gai; ez zèn lurra zen gaztelaniarena, berak ere –Beñardok– bere baitan eraiki zezakeena, bai, baina ordura arte eraiki nahi izan ez zuena, beharrik ere ez; jakin minak –Nazariok eta Honoratok bazutenak– bultza zezakeen lur hura eraikitzera, baina bazituen aurreragoko baldintzapen psikologikoak, itxuraz: zertarako
|
beste
lur bat eraiki, euskararen lurra berea bazuen eta lur hartan norbait bazen, besteen aurrean?; ez al zen, bada, osaba Bixente harro agertzen noizean behin etxeko" bertsolari txikiaz", Beñardok aitarekin izaten zituèn auzietan aitaren alde agertzen bazen ere?; eta ez al zituen lagunak ere harri eta zur uzten bere ateraldiekin, sarri askotan barreak eta irri karkailak eragiten zizkiela..... Euskarak eskaintzen ziòn talaia hartan ezin erosoago zegoen, hortaz, Beñardo, eta erosotasunaren talaia hartatik gauzak bere erara ikusi behar zituen:
|
|
|
barru barruan geldiezinezko iturri hura zuela, esate baterako, hitzak eta errimak zerizkiona eta berak ezin geldiarazi zuena. Beñardo Orbe mutil bizi bat zen, bizia bezain alferra, lanari ihes egiteko aitzakiarik merkeenaz baliatzen zena; orain, baina, aitzakia bat gehiago zuen, buruan eman handiko iturri hura baitzuen, ireki orduko jarioaren ibilian arrastatzen zuena izerdiaren zigorrarekin zerikusirik ez zuèn
|
beste
lur baterantz, lurra zeru zuèn jolasaren lurrerantz... Eta aita eta hiru anaiak ohartu egin ziren, jakina, Beñardo txinbo bat balitz bezala zebilela, piku batetik bestera, harik eta egun batean aitari pazientzia bukatu zitzaion arte.
|
|
|
Eta orduan sinetsi egiten zuen, jakina, lur bati
|
beste
lur bat eta beste asko zerraizkiola –lur berri ezezagunak–, herritik inoiz irten ez zen arren. Eta hara:
|
|
2009
|
|
|
Alditxartuz gero, hil eginen naik, pentsatu zuen argitasun harrigarriz. Betertzetik Xabier ikusi zuen, beste txanodun batekin borrokan, bata
|
bestea
lurrera bota nahian, dantza bortitz batean. Oskar lau hankatan jarri eta saiatu zen erraldoiarengandik urruntzen, baina beste kolpe bat jaso zuen lehen minduriko hankan eta lurrera erori zen, uluka.
|
|
|
alde batetik, langile batzuk Pedro Lakanda eta Martin Belzunze bahitzen ahalegindu izanak ez zuen gutxiago merezi; bestetik, bazirudien ezen langile sutsu batzuek ateak zaintzen zituztèn zaintzaileen aurka ekin ziotela orduantxe?, baina Teofilo Maria irten egin zen, zilarrezko eskutokian orbetarren armarria grabatuta zuèn bastoia, solemnitate handiko ekitaldietarako erabili ohi zuena, eskuan; irten ez ezik, langileen esparrura ere hurbildu zen, bizkar buruak zut, harro antzean, bastoiaren mugimenduak pausoetara dotore egokituz, gerra orduantxe hastekotan zèn jeneral bat iduri; sonbreirurik erabiltzen ez zuen arren, ile beltz ederra zuen, gomaztatua eramaten zuena?, egun hartan bai, mementoari solemnitate berezi bat emateko modu bat ere izan zitekeena; eguzkiak, zerumugatik hurbil? aurpegian jotzen zuen, betean jo ere, eta eguzkiaren argiak are haraindikoagoa egiten zuen haren irudia, gizon hura
|
beste
lur batetik, heroien lur urrunetik, beharbada, heldu berria balitz bezala.
|
|
|
Gabinok, kontu haietan hasiberri bat zen heinean, nekez uler zezakeen poema bere osotasunean eta nekez bereganatu ñabardura guztiak, baina Gabino sorginduta zegoen, eguzki bete bat zen haren irria behinik behin?, poemaren menera, hitzek eraikitako eta itxuraldatutako beste mundu baten jabe; edo alfonbra magiko bat ote zen, bada, poema hura, hitzen hariek ehundua, zeren, hantxe zegoen arren, ez baitzegoen jada han, eta alfonbrak, hegan eta hegan?
|
beste
lur batera eraman baitzuen, itxura guztien arabera?; lur hura, non guztia baitzen posible, baita hitzak sukarri bihurtzea ere, elkarri igurtzitako sukarrien txinpartak suzko arrosa bihur zitezen, erantzun ere, horregatik erantzun zion irakasleari, ausaz, erantzun ziòn moduan:
|
|
|
zeinen ongi ezagutzen zituen Nazariok lur eme haien bazterrak, mendixkak eta ezkutalekuak, soilune leunak eta goroldioguneak, eta zeinen gozo eta ezti sentitzen zen halakoetan, lur batek, bereak, fabrikako giro lakarrak maiz lakartuak?
|
beste
lur abegikor hura balu bezala atsegintoki, lurrak lurra ihesbide?! Orain, aldiz, lur bero haiek, ezkonduz geroztik aterpetzat hartu izan zituenak, hotz sentitu zituen bat batean, hotz eta arrotz?
|
|
|
Sarjentuarekin istilu haiek izan zituenetik, egia esan, Domingori gero eta interes handiagoa pizten zioten gai sozialek, halako eran, non, aitak jasotzen zituèn periodikoetatik aparte, eskuinekoak edo eskuin muturrekoak gehienak?, beste batzuk ere irakurtzen baitzituen, ez sistematikoki baina bai noizean behin, aitaren edo etxekoen begietatik ezkutuan, susmo txarrik ez sortzeko; ez zen hura, baina, Domingoren jokabide aldaketaren erakusgarri bakarra, beste orri asko ere irakurgaitzat hartzen zituenez gero, hainbat partidu eta beste hainbat talderen propaganda politikoarekin lotuta zeudenak, panfleto hutsak ez zirenean: batzuk hiriko kaleetako hormei itsatsita agertzen ziren, eta
|
besteak
lurrean sakabanatuta, harik eta haize bolada batek hegazti edo paperezko abioi bihurtzen zituen arte; batzuek eta besteek, beraz, Domingoren arreta pizten zuten, orri hark, adibidez, zeinak sindikatu ezagun baten siglak baitzeramatzan, eta zeinak baitzioen ezen munduak justiziaren jantzia behar zuela eta ez karitatearen adabakiak, berak. Domingok?
|
|
|
Izaeraz mutil irekia zen arren, isil samar egon zen bazkalondoan Chaplin, bere barruan bilduta, Adaren ahotsak. Adak behin eta berriro kantatu zuen bazkalondoan, Txominek eta Rebecak hala eskatuta? malenkoniaren erresumara eraman balu bezala, erbestera, alegia, bere desio konplituen lurrak ez zirèn
|
beste
lur guztiak baitziren, bere kasuan, erbeste?, erremediorik gabe; Chaplinek gurtu egiten zituen emakumeak, maitatu ere maitatu zituen batzuk, baina bazirudien Adaren kasua bestelakoa zela, aurrekoekin zerikusirik ez zuena: Ada ez zela beste emakume bat, beraz, zerrendari eranstekoa, ororen arteko bata baizik, lehena, sentimendu erabateko bezain esklusiboan; harekin batera, buruan zituen berak idealizatutako gaiak. Parisko komuna; hierarkiarik, jabego pribaturik eta jelosiarik gabeko gizartea eta abar?, kontraesan bortitz bat sorrarazten ziotenak, ausaz?
|
|
|
–eta, Domingoren eskua berean eztiro harturik, jarraitu zuen?: Gure lurra, izan ere,
|
beste
lur bat da, lurrezkoa ere ez dena, ez luizirik ez lurrikararik, ikaratzen denean ahoa zabaldu eta gure artera botatzen baititu lurrak bere munstroak:
|
|
|
ikusi behintzat ikusten zuen, baina ez bere ohiko bi begiekin, beste batekin baizik, zeinak ikusia izan gabe guztia ikusten baitzuen, bai barrualdera eta bai kanpoaldera ere; barrura begira, bihotza zukeèn tokian, hutsune bat ikusten zuen; kanpora begira, berriz, neska bakarra ikusi zuen nasan: ...rri zen?; amets hartatik irten eta itzarri zenean, ordea, une hartan doi?, Domingo etzanda zegoen bere literan, halako sentimendu gazi gozo batekin, ametsak poztu eta aztoratu balu bezala. Ada bezperan besarkatu zuèn une gori hura ere gogoan, ausaz?, arrebaren lurrak lur debekatuak baitziren, azken batean, eta debekuak erakartzen baitzuen, beldurtzen eta atzera eragiten bezainbat; Domingo, beraz,
|
beste
lur eta beste mundu batzuk ezagutzeko asmoarekin zihoan itsasontzian, baina noiznahi etortzen zitzaion Adaren irudia burura, edo, Adarena ez zenean, beste neska gazte batzuena, bospaseirena bai bederen: Madrilen ezagutu zituèn pare batena, biak Gurutze Gorriko erizainak, Domingo ospitalean ezin hobeto zaindu zutenak?
|
|
|
honi bi zeru begien urdintasunean, horri marrubi zelai bat ezpainen gorritasunean, eta hari arriskuz jositako bihurguneak, eskua luzatzeko irrika pizten ziotenak; beste mila lur eta beste mila mundu ezagutzeko asmoarekin joan zen, bai, Domingo, baina lur eme haiek, gozo bezain eztiak behar zutenak, antza, probatu bitartean ezin esan? etortzen zitzaizkion behin eta berriz burura,
|
beste
lurrik ez balego bezala; edo bai, baziren beste lur batzuk, inoiz urratu ez zituenak: goizean goiz itzarri eta ontziaren bizkarrera joaten zenean, adibidez, itsas haizearen laztana sentitu eta, laztanarekin batera, askatasun sentimendu handi bat bereganatzen zuen, are handiago egiten zitzaiona ohartzen zenean ezen alde guztietatik, ipar eta hego, eki eta mendebalde?
|
|
|
honi bi zeru begien urdintasunean, horri marrubi zelai bat ezpainen gorritasunean, eta hari arriskuz jositako bihurguneak, eskua luzatzeko irrika pizten ziotenak; beste mila lur eta beste mila mundu ezagutzeko asmoarekin joan zen, bai, Domingo, baina lur eme haiek, gozo bezain eztiak behar zutenak, antza, probatu bitartean ezin esan? etortzen zitzaizkion behin eta berriz burura, beste lurrik ez balego bezala; edo bai, baziren
|
beste
lur batzuk, inoiz urratu ez zituenak: goizean goiz itzarri eta ontziaren bizkarrera joaten zenean, adibidez, itsas haizearen laztana sentitu eta, laztanarekin batera, askatasun sentimendu handi bat bereganatzen zuen, are handiago egiten zitzaiona ohartzen zenean ezen alde guztietatik, ipar eta hego, eki eta mendebalde?
|
|
|
aurkikuntzak hainbesteraino goibeldu zuen, non orduetan hitzik egin gabe egon baitzen, enkargatuarekin haserretzeaz gain bere buruarekin ere haserre: hara zertan amaitzen diren erromantizismo guztiak, kaka zaharra?!; askatasunaren lurra, desengainuaren lurra eta
|
beste
lur asko; lur baten eta beste baten artean, baina, noiznahi etortzen zitzaion Domingori Adaren irudia burura, edo, Adarena ez zenean, berak ezagutzen zituèn beste bospaseirena: haienak ez ezik, beste batzuenak ere irudikatzen zituen, ordea, marinelak sarritan mintzatzen baitziren hango eta hemengo portuetan ezagutu zituztèn emakumeez, nik ezagutu nian Hanburgon emakume ilehori bat:
|
|
|
ez gabardinarik, ez betaurreko beltzik? ...bere garaian, Txopitea doktoreari?; iritsi zen, sartu zen, ibili zen nasan gora eta nasan behera, tren heldu berriari arretaz begira, harik eta geltokiburuak banderatxoa jaitsi, trenak ziztua jo, eta makina eta bagoiak abian jarri ziren arte; eta orduan, bat batean amets batek hartu balu bezala, distira ezin distiratsuago batek bete zituen Adaren begiak, orduantxe ohartu balitz bezala ezen trenak
|
beste
lur batera zeramatzala bidaiariak; zenbat bider egin ez ote zuen, bada, Adak amets beste lur batekin, hain zegoen berean itota!; tren ziztuarekin batera barne oihu bat ere entzun zuen, ausaz, gizakia nomada zèn garaitik zetorkiona eta odolean halako dar dar berezi bat eragin ziona; zer egiten zuen berak, baina, han geldi, baldin eta une hartan ongi baino hobeto jakin behar bazuen, jakituriaren a... Adak aukera bat izan zuen, eta aukerak ihes egin zion; huraxe zen, baina, geltokia!?, aukera guztien gunea, trenak etengabe ibiltzen baitziren hemendik hara eta handik hona, iritsi eta irten, irten eta iritsi; horregatik, beharbada, edo arestian bizi izandako liluraldia berritu nahi izan zuelako, nasa nagusian zegoèn banku batean eseri eta geltokian geratzea erabaki zuen; bankuan, baina, ez zen geldi egon:
|
|
|
ez gabardinarik, ez betaurreko beltzik? ...n behera, tren heldu berriari arretaz begira, harik eta geltokiburuak banderatxoa jaitsi, trenak ziztua jo, eta makina eta bagoiak abian jarri ziren arte; eta orduan, bat batean amets batek hartu balu bezala, distira ezin distiratsuago batek bete zituen Adaren begiak, orduantxe ohartu balitz bezala ezen trenak beste lur batera zeramatzala bidaiariak; zenbat bider egin ez ote zuen, bada, Adak amets
|
beste
lur batekin, hain zegoen berean itota!; tren ziztuarekin batera barne oihu bat ere entzun zuen, ausaz, gizakia nomada zèn garaitik zetorkiona eta odolean halako dar dar berezi bat eragin ziona; zer egiten zuen berak, baina, han geldi, baldin eta une hartan ongi baino hobeto jakin behar bazuen, jakituriaren aurreko jakituria batean, askatasuna tren ihesaldi bat baizik ez zela?; eta, hala ere, gel... Adak aukera bat izan zuen, eta aukerak ihes egin zion; huraxe zen, baina, geltokia!?, aukera guztien gunea, trenak etengabe ibiltzen baitziren hemendik hara eta handik hona, iritsi eta irten, irten eta iritsi; horregatik, beharbada, edo arestian bizi izandako liluraldia berritu nahi izan zuelako, nasa nagusian zegoèn banku batean eseri eta geltokian geratzea erabaki zuen; bankuan, baina, ez zen geldi egon:
|
|
|
–Behin hartu nuen, baita bitan eta askotan ere,
|
beste
lur batzuen esperantzan, baina ez dago trenik beste lur batera eramango zaituenik, kendu hori burutik. Anak.
|
|
|
–Behin hartu nuen, baita bitan eta askotan ere, beste lur batzuen esperantzan, baina ez dago trenik
|
beste
lur batera eramango zaituenik, kendu hori burutik. Anak.
|
|
|
–Nola ez dagoela
|
beste
lurrik. Hemen Mosku, hor Erroma, han Viena, eta Frantzian Paris?
|
|
|
Ordainean, Eladio Orbegozok ukabilkada bat eman zion Luis Morazari, honen berehalako erantzuna eragin zuena, biak borroka itsu batean sartzen zirela, buruz buru; saiatu ziren langile batzuk haiek elkarrengandik bereizten, baina sua itzaltzen saiatu orduko, beste puntu batean piztu zen garra, Venancio Laín eta Felipe Briones ere mutur joka hasi baitziren, suhiltzaileen ahalegina, handik aurrera, alfer alferrikakoa gertatzen zela, bi puntutan piztutako sua langileen eremu osora zabaldu baitzen; orduantxe, baina, Teofilo Maria agertu zen, bere automobilean, atzetik berrogeita hamar polizia zaldizko zituela; Teofilo Maria hantxe gera zitekeen, automobilaren barruan, Poliziak langileak nola astintzen zituen ikusiz –bazituzten hartarako bi arrazoi: ...ituz, gerra orduantxe hastekotan zèn jeneral bat iduri; sonbreirurik erabiltzen ez zuen arren –ile beltz ederra zuen, gomaztatua eramaten zuena–, egun hartan bai, mementoari solemnitate berezi bat emateko modu bat ere izan zitekeena; eguzkiak –zerumugatik hurbil– aurpegian jotzen zuen, betean jo ere, eta eguzkiaren argiak are haraindikoagoa egiten zuen haren irudia, gizon hura
|
beste
lur batetik –heroien lur urrunetik, beharbada– heldu berria balitz bezala.
|
|
|
egin zituen hogei metro, berrogei, ehun, ehun eta hogei... begiratu zuen atzera berriro ere, badaezpada, arnasestuka, baina atzean inor ez: ...garaian, Txopitea doktoreari–; iritsi zen, sartu zen, ibili zen nasan gora eta nasan behera, tren heldu berriari arretaz begira, harik eta geltokiburuak banderatxoa jaitsi, trenak ziztua jo, eta makina eta bagoiak abian jarri ziren arte; eta orduan, bat batean amets batek hartu balu bezala, distira ezin distiratsuago batek bete zituen Adaren begiak, orduantxe ohartu balitz bezala ezen trenak
|
beste
lur batera zeramatzala bidaiariak; zenbat bider egin ez ote zuen, bada, Adak amets beste lur batekin, hain zegoen berean itota!; tren ziztuarekin batera barne oihu bat ere entzun zuen, ausaz, gizakia nomada zèn garaitik zetorkiona eta odolean halako dar dar berezi bat eragin ziona; zer egiten zuen berak, baina, han geldi, baldin eta une hartan ongi baino hobeto jakin behar bazuen, jakituriaren a... Adak aukera bat izan zuen, eta aukerak ihes egin zion; huraxe zen, baina –geltokia! –, aukera guztien gunea, trenak etengabe ibiltzen baitziren hemendik hara eta handik hona, iritsi eta irten, irten eta iritsi; horregatik, beharbada, edo arestian bizi izandako liluraldia berritu nahi izan zuelako, nasa nagusian zegoèn banku batean eseri eta geltokian geratzea erabaki zuen; bankuan, baina, ez zen geldi egon:
|
|
|
egin zituen hogei metro, berrogei, ehun, ehun eta hogei... begiratu zuen atzera berriro ere, badaezpada, arnasestuka, baina atzean inor ez: ...n behera, tren heldu berriari arretaz begira, harik eta geltokiburuak banderatxoa jaitsi, trenak ziztua jo, eta makina eta bagoiak abian jarri ziren arte; eta orduan, bat batean amets batek hartu balu bezala, distira ezin distiratsuago batek bete zituen Adaren begiak, orduantxe ohartu balitz bezala ezen trenak beste lur batera zeramatzala bidaiariak; zenbat bider egin ez ote zuen, bada, Adak amets
|
beste
lur batekin, hain zegoen berean itota!; tren ziztuarekin batera barne oihu bat ere entzun zuen, ausaz, gizakia nomada zèn garaitik zetorkiona eta odolean halako dar dar berezi bat eragin ziona; zer egiten zuen berak, baina, han geldi, baldin eta une hartan ongi baino hobeto jakin behar bazuen, jakituriaren aurreko jakituria batean, askatasuna tren ihesaldi bat baizik ez zela?; eta, hala ere, gel... Adak aukera bat izan zuen, eta aukerak ihes egin zion; huraxe zen, baina –geltokia! –, aukera guztien gunea, trenak etengabe ibiltzen baitziren hemendik hara eta handik hona, iritsi eta irten, irten eta iritsi; horregatik, beharbada, edo arestian bizi izandako liluraldia berritu nahi izan zuelako, nasa nagusian zegoèn banku batean eseri eta geltokian geratzea erabaki zuen; bankuan, baina, ez zen geldi egon:
|
|
|
–Behin hartu nuen, baita bitan eta askotan ere,
|
beste
lur batzuen esperantzan, baina ez dago trenik beste lur batera eramango zaituenik, kendu hori burutik –Anak.
|
|
|
–Behin hartu nuen, baita bitan eta askotan ere, beste lur batzuen esperantzan, baina ez dago trenik
|
beste
lur batera eramango zaituenik, kendu hori burutik –Anak.
|
|
|
–Nola ez dagoela
|
beste
lurrik. Hemen Mosku, hor Erroma, han Viena, eta Frantzian Paris...
|
|
|
Iraganean, izan ere, lanetik itzuli eta, seme alabak besarkatuta gero, huraxe izaten zen Nazarioren ilusioa, emaztearekin oheratzea, haren besoetan galtzeko: zeinen ongi ezagutzen zituen Nazariok lur eme haien bazterrak, mendixkak eta ezkutalekuak, soilune leunak eta goroldioguneak, eta zeinen gozo eta ezti sentitzen zen halakoetan, lur batek –bereak, fabrikako giro lakarrak maiz lakartuak–
|
beste
lur abegikor hura balu bezala atsegintoki, lurrak lurra ihesbide...! Orain, aldiz, lur bero haiek, ezkonduz geroztik aterpetzat hartu izan zituenak, hotz sentitu zituen bat batean, hotz eta arrotz...
|
|
|
Izaeraz mutil irekia zen arren, isil samar egon zen bazkalondoan Chaplin, bere barruan bilduta, Adaren ahotsak –Adak behin eta berriro kantatu zuen bazkalondoan, Txominek eta Rebecak hala eskatuta– malenkoniaren erresumara eraman balu bezala –erbestera, alegia, bere desio konplituen lurrak ez zirèn
|
beste
lur guztiak baitziren, bere kasuan, erbeste–, erremediorik gabe; Chaplinek gurtu egiten zituen emakumeak, maitatu ere maitatu zituen batzuk, baina bazirudien Adaren kasua bestelakoa zela, aurrekoekin zerikusirik ez zuena: Ada ez zela beste emakume bat, beraz, zerrendari eranstekoa, ororen arteko bata baizik, lehena, sentimendu erabateko bezain esklusiboan; harekin batera, buruan zituen berak idealizatutako gaiak –Parisko komuna; hierarkiarik, jabego pribaturik eta jelosiarik gabeko gizartea eta abar–, kontraesan bortitz bat sorrarazten ziotenak, ausaz... edo agian ez, zeren, A las barricadas kantatu zuèn hartan, Adaren gorputza esku eta bandera bihurturik ikusi baitzuen Chaplinek, beharbada –barrikadako protagonista emakumezko hura bezala, Délacroixen" Libertatea, herriaren gidari" koadro entzutetsuan azaltzen dena eta Chaplinek ederki ezagutzen zuena, maisutza ikasi zuèn garaian behin baino gehiagotan ikusi baitzuen koadroaren kopia bat, lagun egin zuèn irakasle bakuninzale batek bere etxeko langelan zuena–, iraultza bera ere Adaren baitan haragiturik balego bezala; Libertatearen irudi hark, baina, ezusteko erantzuna eman zion libertate gose baizik ez zenari –" Sentitzen dut" –:
|
|
|
–eta, Domingoren eskua berean eztiro harturik, jarraitu zuen–: Gure lurra, izan ere,
|
beste
lur bat da, lurrezkoa ere ez dena, ez luizirik ez lurrikararik... ikaratzen denean ahoa zabaldu eta gure artera botatzen baititu lurrak bere munstroak: lau buru dituzten astoak eta haur itxuragabeak, ulertzen didazu?
|
|
|
ikusi behintzat ikusten zuen, baina ez bere ohiko bi begiekin, beste batekin baizik, zeinak ikusia izan gabe guztia ikusten baitzuen, bai barrualdera eta bai kanpoaldera ere; barrura begira, bihotza zukeèn tokian, hutsune bat ikusten zuen; kanpora begira, berriz, neska bakarra ikusi zuen nasan: ...atik irten eta itzarri zenean, ordea –une hartan doi–, Domingo etzanda zegoen bere literan, halako sentimendu gazi gozo batekin, ametsak poztu eta aztoratu balu bezala –Ada bezperan besarkatu zuèn une gori hura ere gogoan, ausaz–, arrebaren lurrak lur debekatuak baitziren, azken batean, eta debekuak erakartzen baitzuen, beldurtzen eta atzera eragiten bezainbat; Domingo, beraz,
|
beste
lur eta beste mundu batzuk ezagutzeko asmoarekin zihoan itsasontzian, baina noiznahi etortzen zitzaion Adaren irudia burura, edo, Adarena ez zenean, beste neska gazte batzuena, bospaseirena bai bederen: Madrilen ezagutu zituèn pare batena –biak Gurutze Gorriko erizainak, Domingo ospitalean ezin hobeto zaindu zutenak– eta hirikoak besteak:
|
|
|
haietako bat Ada eta Maria Bibianarekin noizean behin irteten zèn lagun ilehori bat, Diana; Madrildik itzuli zenetik, armada halabeharrez utzita, Domingok ez zien neskei begia gainetik kentzen, egia esan, gehienei ikusten baitzien merezi zuèn zerbait, itxura batean: honi bi zeru begien urdintasunean, horri marrubi zelai bat ezpainen gorritasunean, eta hari arriskuz jositako bihurguneak, eskua luzatzeko irrika pizten ziotenak; beste mila lur eta beste mila mundu ezagutzeko asmoarekin joan zen, bai, Domingo, baina lur eme haiek –gozo bezain eztiak behar zutenak, antza, probatu bitartean ezin esan– etortzen zitzaizkion behin eta berriz burura,
|
beste
lurrik ez balego bezala; edo bai, baziren beste lur batzuk, inoiz urratu ez zituenak: goizean goiz itzarri eta ontziaren bizkarrera joaten zenean, adibidez, itsas haizearen laztana sentitu eta, laztanarekin batera, askatasun sentimendu handi bat bereganatzen zuen, are handiago egiten zitzaiona ohartzen zenean ezen alde guztietatik –ipar eta hego, eki eta mendebalde– urak inguratuta zegoela –fabrikatik eta aitaren proiektuetatik urrun–, zeru biribila muga; Ianua Coelli –zeruko atea–:
|
|
|
haietako bat Ada eta Maria Bibianarekin noizean behin irteten zèn lagun ilehori bat, Diana; Madrildik itzuli zenetik, armada halabeharrez utzita, Domingok ez zien neskei begia gainetik kentzen, egia esan, gehienei ikusten baitzien merezi zuèn zerbait, itxura batean: ...i marrubi zelai bat ezpainen gorritasunean, eta hari arriskuz jositako bihurguneak, eskua luzatzeko irrika pizten ziotenak; beste mila lur eta beste mila mundu ezagutzeko asmoarekin joan zen, bai, Domingo, baina lur eme haiek –gozo bezain eztiak behar zutenak, antza, probatu bitartean ezin esan– etortzen zitzaizkion behin eta berriz burura, beste lurrik ez balego bezala; edo bai, baziren
|
beste
lur batzuk, inoiz urratu ez zituenak: goizean goiz itzarri eta ontziaren bizkarrera joaten zenean, adibidez, itsas haizearen laztana sentitu eta, laztanarekin batera, askatasun sentimendu handi bat bereganatzen zuen, are handiago egiten zitzaiona ohartzen zenean ezen alde guztietatik –ipar eta hego, eki eta mendebalde– urak inguratuta zegoela –fabrikatik eta aitaren proiektuetatik urrun–, zeru biribila muga; Ianua Coelli –zeruko atea–:
|
|
|
aurkikuntzak hainbesteraino goibeldu zuen, non orduetan hitzik egin gabe egon baitzen, enkargatuarekin haserretzeaz gain bere buruarekin ere haserre: hara zertan amaitzen diren erromantizismo guztiak, kaka zaharra...!; askatasunaren lurra, desengainuaren lurra eta
|
beste
lur asko; lur baten eta beste baten artean, baina, noiznahi etortzen zitzaion Domingori Adaren irudia burura, edo, Adarena ez zenean, berak ezagutzen zituèn beste bospaseirena: haienak ez ezik, beste batzuenak ere irudikatzen zituen, ordea, marinelak sarritan mintzatzen baitziren hango eta hemengo portuetan ezagutu zituztèn emakumeez –nik ezagutu nian Hanburgon emakume ilehori bat:
|
|
|
Sarjentuarekin istilu haiek izan zituenetik, egia esan, Domingori gero eta interes handiagoa pizten zioten gai sozialek, halako eran, non, aitak jasotzen zituèn periodikoetatik aparte –eskuinekoak edo eskuin muturrekoak gehienak–, beste batzuk ere irakurtzen baitzituen, ez sistematikoki baina bai noizean behin, aitaren edo etxekoen begietatik ezkutuan, susmo txarrik ez sortzeko; ez zen hura, baina, Domingoren jokabide aldaketaren erakusgarri bakarra, beste orri asko ere irakurgaitzat hartzen zituenez gero, hainbat partidu eta beste hainbat talderen propaganda politikoarekin lotuta zeudenak, panfleto hutsak ez zirenean: batzuk hiriko kaleetako hormei itsatsita agertzen ziren, eta
|
besteak
lurrean sakabanatuta, harik eta haize bolada batek hegazti edo paperezko abioi bihurtzen zituen arte; batzuek eta besteek, beraz, Domingoren arreta pizten zuten, orri hark, adibidez, zeinak sindikatu ezagun baten siglak baitzeramatzan, eta zeinak baitzioen ezen munduak justiziaren jantzia behar zuela eta ez karitatearen adabakiak... berak –Domingok– bulegariarekin egin zuena kristau kar... hain biziro gorrotatzen zuen, non, aitak bere oihu hura egiten zuenean –" Anarkista nazkagarri horiek:
|
|
|
...poema bere osotasunean eta nekez bereganatu ñabardura guztiak, baina Gabino sorginduta zegoen –eguzki bete bat zen haren irria behinik behin–, poemaren menera, hitzek eraikitako eta itxuraldatutako beste mundu baten jabe; edo alfonbra magiko bat ote zen, bada, poema hura, hitzen hariek ehundua, zeren, hantxe zegoen arren, ez baitzegoen jada han, eta alfonbrak –hegan eta hegan–
|
beste
lur batera eraman baitzuen, itxura guztien arabera?; lur hura, non guztia baitzen posible, baita hitzak sukarri bihurtzea ere, elkarri igurtzitako sukarrien txinpartak suzko arrosa bihur zitezen... erantzun ere, horregatik erantzun zion irakasleari, ausaz, erantzun ziòn moduan:
|
|
2010
|
|
|
Aitak, izan ere, ez zuen mirarietan sinesten, nik hala uste? baina otoitz egiten zuen, eta otoitzak zabaltzen zion
|
beste
lur baterako aukera: lur hura, non, sinetsi ez arren, sinetsiko balu bezala egon baitzitekeen, iraganak eta ohiturak moldatutako sentipenaren baitan.
|
|
|
Eta ez daude frogak! Ba frogak ez badituzu, egin behar duzuna da poltsa batean gorde, jarraitu industen ondoko
|
beste
lur eremu batean, eta ea hurrengoan bere tokian beste piezaren bat topatzen duzun. Eta hurrengoan topatzen badituzu, egin argazkiak eta esan aurrekoan ez zenituela egin baina horiek ere agertu zirela.
|
|
|
hura bai kointzidentzia, izeba Ernestinak eta arrebak berak Probidentziaren seinaletzat hartu zutena... baita aitak ere —dozena bat arrosario errezatuko nituen harekin aste hartan, hamaika aitagure, agurmaria eta gloriaz gain—, hain zegoen aita guztiaren beharrean mirari baten posibilitatean sinesteko! Aitak, izan ere, ez zuen mirarietan sinesten, nik hala uste... baina otoitz egiten zuen, eta otoitzak zabaltzen zion
|
beste
lur baterako aukera: lur hura, non, sinetsi ez arren, sinetsiko balu bezala egon baitzitekeen, iraganak eta ohiturak moldatutako sentipenaren baitan.
|
|
2012
|
|
|
Lur zati txiki heze bat zen, baso sarri eta itxi batean, uhartearen ekialdetik itzuleran nentorrela, bere garaian esan nuen bezala, ia galdu nintzen leku berean. Han hiru akre inguru hartzen zituen zabalune bat aurkitu nuen, eta zuhaitzez horren inguratua zegoenez gero, ia izadian berez sortutako itxitura zirudien; edo, gutxienez, ez zidan eman
|
beste
lur eremuek ixteko emango zidaten lanik.
|
|
2014
|
|
|
Tunelaren handitasunak posible egin zuen momentutik, binaka sartzen ziren. Batek zuloa egin bitartean,
|
besteak
lurra zakuetan sartu eta handik ateratzen zuen. 45 egunean bukatu zuten 15 metro luzeko tunela.
|
|
|
Subirano ahaltsua, ahaltsurik bada. Haren armarria bi buruko arranoa, esku batean errege makila eta
|
bestean
lurra dauzkana. Novgorod, Vladimir, Kiev, Kazan, Astrakhan eta Siberiako ezkutuak, arranoaren inguruan; San Andresen ordenaren lepokoa, biran; eta errege koroa, buruan.
|
|
2015
|
|
|
Ez da galdera erraza. Eskutik oratu nahi dizut, begiak itxi ditzazun nahi dut, dendatik atera eta korrika egin dezagun, nirekin fida zaitezela, urrutira alde egingo dugu, hiriko kale estu itogarriotatik beste norabait, arraildurarik gabeko
|
beste
lur batera, sekula ez itzultzeko. Mostradore gainean dauden aldizkari eta kruasanei begiratuko diezu.
|
|
|
Eztarrian sentitu du ozen bihotza taupaka. Bertan geratu luke, bere nabigazio kaierean ez baitago goizabarrean jo beharreko
|
beste
lurrik. Baina ikara pilpirek estu lotzen diote lepoa.
|
|
|
Irekita aurkitu nuen lehenengo gelan sartu nintzen. Emakume bat zegoen lo, esku bat bularrean pausatua eta
|
bestea
lurrerantz eroria. Gerturatu eta eskua altxatu nion, besteari lotuta jartzeko.
|
|
|
–arte elegiakoa da argazkigintza, krepuskularra?. Hasiak gara, beraz, batari eta
|
besteari
lur ematen. Literaturari buruz, zer esan?
|
|
|
Gidaria autotik jaitsi eta besotik heldu dio gogor. Emakumea askatzen saiatu da, eta
|
besteak
lurrera bota du eusteko ahaleginean.
|
|
2016
|
|
|
Minutu inguru egon zen andrea horrela, eta ama isilik, lata eskuetan, aurpegi harrituaz. Gero, amak latarekin buruan jo zuen behin, indartsu, eta
|
bestea
lurrera bota. Kutxara joan, ordaindu, eta etxera eraman zuen erositakoa.
|
|
|
Hegazkineko emakumeak ez du lortu loak erabat hartzea eta ahoan ke gustu mingots bat duela konturatzen da, begiak ireki dituenean. ...rak bazuen garai batean izate bat, pisu bat, bidaldi horrek bere astia eta denbora eskatzen zituenean egin ahal izateko; orain, berriz, bidaztiak bere txangoa gero eta bizkorrago egiten duenean, bidea bera ez da ezer, lehenbailehen igaro nahi den alde aldi izaterik gabeko bat, laino, lanbro eta lauso artean galdurik ikusten duguna, gure helburura iristeko presa zoroak hartuta, han berriz ere oinak
|
beste
lur batean pausatzeko, atzera arnasa hartzeko eta ostera ere nor izaten hasteko; beste ezeren gainetik bidaiatzea maite dutela dioten gehienek ere, benetan, izu ikara diote zinezko bidegiteari, eta horrexegatik saiatzen dira garraioak gero eta lasterragoak izan daitezen, gero eta irrealagoak, gero eta denboraren erresuma honetatik kanpokoagoak. Gogoeta orokor hauek baztertu egin gaitzakete ordea gure kontagai nagusitik, hegazkinean doan emakumea ez da turista bat, erantzun baten bila dabilen norbait baino, galdera zehatza zein den berak ere ez badaki ere, baina bai galdera bai erantzuna mundu zaharrean aurkituko dituela espero du, Europari zaharra esaten diotelako eta bere zalantzen giltzarria iraganean ezkutaturik datzala sumatzen duelako; horrenbestez, geografian mugitzen baino areago denboran zehar bidaiatzen ari dela iruditzen zaio emakumeari; honi erantsi behar zaio, lekuaren sentipenari gutxi gorabehera eutsi badio ere, denborarena galdu samarra duela:
|
|
2017
|
|
|
Hala, uztak usteltzen eta ganadua sailetan noraezean zebilen bitartean, nekazariak eta eskulangileak bihurtu ziren bat batean egoeraren gidari. Noranzko berri horren adierazle, maizterren matxinadak ugaritu egin ziren, jendea samaldan
|
beste
lur batzuetara edo hirira joango zen mehatxuek sendotuta. Jauretxe idatzietan labur jasota dagoenez, nekazariek, uko egiten zioten ordaintzeari?
|
|
2018
|
|
|
Elkarri begira iraun dute une batez. Bat belauniko,
|
bestea
lurrean eserita. Arnasa berreskuratzeko menia labur bat.
|
|
|
Lemoizko Zentrala ez zen sekula martxan jarri, eta hor jarraitzen du, porlanezko mamu, garai zaharren testigantza mutu, baina Iberduerok ez zuen molokot egin, beste paraje batzuk hartu zituen,
|
beste
lur batzuk ustiatzeko erabakia hartu zuen, eta harrezkero ere hor dabil, beste bazkide batzuekin, lurrari forma ematen, eta ibaiei, eta herriei. Urtegi bat eraikitzeko behar ziren langileentzako herri osoak altxatu zituen enpresak, Extremaduran, esate baterako, eta hango telefonoek Bizkaiko aurrizkia zuten, enpresaren egoitza nagusia Bilbon zegoelako eta herria berea zelako.
|
|
2019
|
|
|
Beste batzuek hogei urte daramatzate eskolan eta ez dute ikasten, ezta lanik egiten ere. Igorrek irribarre egiten du begiekin, bekainak igo eta ezpainak estutzen dituen bitartean.
|
Besteok
lurrera begira ari gara. Metro batzuk harantzago osaba Martzelino ikusten dut, hurbiltzeko keinua egiten ari zait.
|
|
2021
|
|
|
Etxe gehienak 2 logelakoak ziren. Auzokideek eskailerak eraiki zituzten, batzuk porlanezkoak eta
|
besteak
lurrezkoak, etxeetara heltzeko bidea errazteko. 1.238 biztanle zeuden 286 familiatan banatuta.
|
|
|
Lurra kolonizatu zuten amerikar artega haiek inoiz ez dira gai izan toki batean oso luzaro geratzeko. Etxe txatxuak altxatu eta
|
beste
lur promestu batera aldatzen dira laster. Etxe zaharrak hotzak eta itsusiak izaten dira ia beti.
|
|
2022
|
|
|
Eduardo ez da ohartu gero nor hasi den txaloka. Seguru aski inguruko ikaskide eta lagunetariko bat –arestian galdera errepikarazi dion bera, agian–, baina berdin izan liteke Nahma, lagunaren gainera bota eta belar gainean iraulka hasi aitzin, edo Bea eta Ainara, bata tripodean eta
|
bestea
lurrean kamerak abandonatu eta gero. Horietariko edonor izan liteke, guztiak abiatu baitira esku zartaka, guztiak aupaka.
|
|
2023
|
|
|
Maitasuna ulertzeko bi modu ezberdinek talka egin zuten, eta ez zenuten liburua irekitzea lortu. Agian zuen maitasunak beste eremu bat,
|
beste
lur bat behar zuen non hazi. Fikziozko lur bat agian, liburuetakoa bezala.
|
|
|
" Niri izugarri gustatzen zaidan pelikuletako emakumeen titiei begiratzea!". Oraindik entzun dezaket haren ahots irmoa, udarako igande arratsalde batez, bata
|
bestearen atzetik
lurretik erauzi eta ahotik jaurtitzen zituen belar izpietako bat mastekatu bitartean: " Emakumeek ez diten gogoko hori egitea, amak esan zidanan".
|