|
2004
|
|
|
—Hortzaundiak
|
bertan
bizi dira. Baina benetako nagusia, orain, zahar hori da.
|
|
2010
|
|
|
Kixkali egin zen etxea.
|
Bertan
bizi zirenak pobretu egin ziren betiko. Eta zergatik?".
|
|
|
Tito berriro ikustean gogora etorri zitzaidan laurogeiko hamarkadan a ze nolako gozada izaten zen zurito batzuk edatea Gasteizko alde zaharrean, bera ere
|
bertan
bizi baitzen orduan.
|
|
|
Mende bukaeran, Charles Bordes, Etxeberria eta Guimon, Jean Duvoisinen lanak iritsi ziren eta, XX. mendean, Resureccion Mari' a Azkue, Aita Donostia, Jose Miguel Barandiaran, Jorge Riezu eta Antonio Zabalaren lan gaitzak. Azkuek, hitzaldi batean (1918), ahozko kultura sortzen zuen munduaren bukaera eta, ondorioz, mendetako ekoizpenaren desagerpena orduan
|
bertan
bizitzen ari zela aitortu zuen, bilketa geroago egin balitz, beranduegi izango litzatekeela nabarmenduz, baina, gisa berean, mende bat lehenago egin balitz, zer nolako emaitza izango zatekeen galdera eginez.
|
|
|
Hala ere, XVI. mendetik XIX.era bitartean haien kontrako arauak, legeak eta jazarpenak izan arren, talde batzuk osoki kokaturik ageri dira Herriko zenbait tokitan eta, ezinbestez, euskaldunduak garai horietan
|
bertan
bizi ahal izateko. Horrela, Maulen, Garazin, Irisarrin, Donibane Lohizunen, Ziburun eta hameka herritan ijito komunitateak errotu ziren, kasu askotan denborarekin erabat uztarturik bertako populazioarekin, aipatu azken bi herrietan gertatu zen bezala, non ezkontza mistoak arruntak baitziren.
|
|
|
Gaztelu osoko lekurik ederrena da.
|
Bertan
bizi dira nire emazteak eta seme alabak, eta zure kondizio goitarrari egiten diodan ohorea da nire familiaren gonbidatua izatea. Behar duzun guztia eskatu, ez zaizu ezer ukatuko eta.
|
|
|
—Hemen gure jaunaren emazteak bizi dira, lau guztira, beren seme alaba txikiekin. Jaunaren ama ere
|
bertan
bizi da, eta horiek dira hemen agintzen dutenak; legezko emazteez kanpo badira ohaide batzuk ere, baina horiek, umerik ez badute behintzat, gutxi agintzen dute.
|
|
|
" emen dago lero abek idazten dituana, lagun alai ta kristau on askoren artian, beti
|
bertan
bizi izan balitz bezala, pozik eta alai.
|
|
|
Arturo Barea usteltokian
|
bertan
bizi izan zen, eta ondo ezagutzen zuen eskuak paper gainean kontatzen zuen hura. Militarren politikaren xedea, esango du, Marokoko sua pizturik mantentzea zen, hantxe aberasten zirelako eta maila sozialean gora igotzen.
|
|
|
0’135 kilometro koadro. Inor ere ez da
|
bertan
bizi, Jebel Musa aldeko arrantzale eta ahuntzainak inguratzen diren arren tartean behin. Marokoko lehorretik 200 metrora, Zeutatik 8 kilometrora, Tangerretik 40, eta Espainiatik 14ra:
|
|
|
Hala, eragotzi egin zen Tuterako edozein mororen etxe edo ortura inongo kristaurik sartzea etxeko jabearen baimenik gabe. Bakoitzak bere etxaldeko jabetza gordeko zuen, eta
|
bertan
bizi zitezkeen harik eta, urte betean, auzoa eraiki arte, Moreria. Meskita nagusia ere musulmanen eskuetan geratuko zen bitarte horretan.
|
|
|
Anatolian sortu, eta
|
bertan
bizi izan zen Nasreddin, omen, esan dugu, kontu zahar askoez ari gara eta.
|
|
|
Baina bo, guztiarekin, Anatolia aldean jaio eta gehienbat
|
bertan
bizi izan omen zen Nasreddin. Nasreddin Hodja, esan izan zaio, eta guk ere batzuetan hala esango; hodja, esan nahi baita," maisua"; islam eskola edo medresako maisua.
|
|
2011
|
|
|
Izenen atzetik izanak ere izaten dira eta liburu honetan irakurleak ikusi ahal izango du goizuetako etxeen izenek zenbat informazio gordetzen duten, bertan islatzen baitira etxe bakoitzeko historia nahiz
|
bertan
bizi izandako jendearen inguruko erreferentziak (lanbideak, izenak...)
|
|
|
Azken aldiko etxe izenekin ere antzetsuko zerbait gertatzen da: etxeak izena badu, baina jendeak gehiago ezagutzen du
|
bertan
bizi (izan) diren nagusi edo jabeen izen edota abizenarengatik: Bidegain/ (Madalenako) Anizetoren etxea, Goizargi/ Sarran, Gure Aintzane/ Kardelekoena, Gure atsegina/ Miel artzainaren etxea, Gure txalupa/ Patziku Txamoraberrikoaren etxea, Hiru anaiak/ Txamoraberritarren etxea, Landalore/ Arantxa Roerikoaren etxea, Lekuona etxea/ Juanantonio Paulonekoaren etxea, Tokialai/ Aizkorberen etxea...
|
|
2013
|
|
|
Goiz hartan, Santa Cruz ibaiaren goialdeko misioak ikuskatu ondoren, presidiorantz zihoan Anza soldadu gutxi batzuekin. Alegia, etxerantz zihoan, presidioan
|
bertan
bizi baitzen, haran guztia mendean hartzen zuen gain batean, bere emazte Maria Rosa Becerro Nietorekin eta sei seme alabekin. Une batez, zerbaitengatik, soldaduak atzean geratu ziren, edo Anzak aurrea hartu zuen auskalo.
|
|
|
Duela ia hogei urte herrialde pobretu batzuetan ibili nintzelarik, banuen arranguratxoa, haiengandik ikasi asko ikasten nuelako, baina ekarpen handirik egiteko biderik ez nuelako komunitate haietan, nire formazioaren mugengatik.
|
Bertan
bizitzen geratzeak, adibidez, ez zuen zentzu handirik, nik nekientxoa euskal herrietan baitzen praktikoa. Agronomia ikasi izan banu behintzat... esaten nion nire buruari, hemezortzi urterekin horretarako tentatuta ibili nintzela gogoratuz.
|
|
|
Aipatu dugu apur bat hegemoniari buruzko kapituluan. Eskala txikian
|
bertan
bizi izandako bizipen batzuk hurbiltzen naute Euskal Unibertsitate bat izan litekeenaren intuiziora. Izan ditugu urteak gauza askoren eklosioa sortu dutenak unibertsitateko atal bat edo bestetan:
|
|
|
Orduan kokoherritarrek baso ertzeko Hostape izeneko ardi borda zahar eroria antolatu zuten auzolanean beretzat bizitoki, eta zoru berean Astar astoaren eta Zizto zakurraren ukuilu izan zedin.
|
Bertan
bizi da geroztik. Soil soilik gelditzen zaio nondik eta nork bidaltzen dion ezin jakin duen hileroko diru-laguntza apurra; baina lehen oparoa izanagatik, dagoeneko murritza bilakatzen ari zaion diru-laguntza da.
|
|
|
John Anthony Brown jaun ingelesak ‘Horse house’ izeneko zaldi haztegia salgai jarri zuenean, sor Corpus Dei deitutako lekaime arrotza agertu eta jabetza erosi omen zion Maxurre andrearen izenean. Maxurre, berriz, bakarbakarrik jarri zen
|
bertan
bizitzen Kokoherrin, eta berehala Emakatsua izengoitia ezarri zioten, baina Maxurrek, iseka itxurei jaramonik egin gabe, ingeles jaunaren zaldi haztegia kendu eta jostun lantegia antolatu zuen erositako etxean, Jostundegia izena ipiniz. Aurreikuspen eta uste ororen aurka betiere, Maxurre Emakatsuak Kokoherrin jarraitzen du; dirudienez, bizitza osorako.
|
|
2014
|
|
|
Axura ere sukalde hartan eserita egoten zela azaldu zion Xamuiok Zavalari," Ementxe yarrita egoten zen".
|
Bertan
bizi dira egun ere nire senideak.
|
|
2015
|
|
|
Kasta sistema ezagunetan, esaterako, beheko kastek ere badute barne egituraketa eta hartan emakumeek beheko subalternoarena jokatu ohi dute. Oro har, esan liteke, diferentzia esentzialaren paradigma honetan fraktalak egiteko obsesiorik ez egon arren,
|
bertan
bizi diren taldeek errazago sortzen dituztela fraktalak.
|
|
|
Ordurako, Min Chung
|
bertan
bizi zen eta Tomen konfiantzako langilea zen. Kendall aspaldi nazkatu zen Nevadako mugako langile ganorabakoez:
|
|
|
Isidoro Gaztañagak zenbait hilabete zeraman gogor entrenatzen Parisen. Goiti doktorearen babespean, egunero joaten zen Hotel La Savoie tik,
|
bertan
bizi baitzen, monsieur Anastasieren gimnasioraino. Larunbat hartan bera eta doktorea Paulinoren borroka ikustera joan ziren.
|
|
|
Txalet horretan bizi zen Arkaute bere ama agurearekin, eta laguntzaile zituzten bi neskame eta sukaldari bat. Julia, Luisa eta Begoña oso lagun mindu ziren Arkauteren alargun anderearekin bertaratu ziren lehen aldian eta, orain, etortzen ziren bakoitzean, halako naturaltasunez mugitzen ziren etxe barruan non ematen zuen betidanik
|
bertan
bizi izan zirela eta Demetrio hiru neska haien atzetik zetorren anaia txikia zela.
|
|
|
Irabazle atera zen, baita ere, Puerto Ricon, Santo Domingon... Jira arrakastatsu hau amaituta, New Yorkera itzuli zenean,
|
bertan
bizi ziren zale euskaldunek bazkari bikain bat antolatu zuten bere omenez, Tolosako bere adiskide Balentin Agirrezarrek prestatuta, Brooklyn auzoko hegoaldean zeukan restaurant dotorean.
|
|
|
Sydney (Australia), haren alaba Maitena
|
bertan
bizi izan zelarik.
|
|
|
7. Biarritzen zuen bulegoa konfederazioaren zuzendaritzak, Impasse Duler karrikaren 3an;
|
bertan
bizi zen, halaber, Gregorio Ruiz de Erzilla, Gogorra, ELAren idazkari nagusia. Horregatik Biarritz erabiltzen zen sarritan ELAren buruzagitza adierazteko.
|
|
2016
|
|
|
" Ordizian eta Ataunen diotenez, Itsasondoko apaiz jauna Muruko leitzera igotzen da zazpi urteoro, Mari konjuratzeko. Konjuru honek egoitzaren barnean harrapatzen badu ekaitzik ez da izango hurrengo zazpi urteetan; barnean ez badago, orduan uztak hondatuko dituzten harri jasak maiz botako ditu.Oñatin diotenez, Arantzazuko fraideak urtean behin Aloña mendiko Gaiztozulora igotzen dira,
|
bertan
bizi den Anbotoko dama konjuratzeko. Honi buruz Adrian Lizarralde apaiz jaunak berri hau idatzi zidan besteak beste:
|
|
|
Legendaren gertakari hurrenkera zaharra zera da: mundua sortu zenean jentilak izan ziren,
|
bertan
bizi izan ziren lehen izakiak. Behin Jentilarte osoa lekuren batean bildurik zegoen festa eginez edo.
|
|
|
Bata ala bestea izan, bost axola: etxeak emango zion izena bertan sortuari eta
|
bertan
bizi zen orori. Joera hau ea erabat galdu da, eta gaur egun oso bazterreko bilakatu da:
|
|
|
Boterean txandaka jardungo dute jatorri bietarikoek, baina indoeuropar eskemaren arabera beti. Boterearen sorburua Zerua da.
|
Bertan
bizi dira naturaren jabe diren jainko ahalguztidunak, eta erregeak dira haien oinordeko lurrean. Erregea Jainkoaren oinordeko denez, bera bizi den tokia munduaren erdigunea da. Munduak, beraz, badu erdigune bat eta erdigune horrek bere ingurua.
|
|
|
Konjuru honek egoitzaren barnean harrapatzen badu ekaitzik ez da izango hurrengo zazpi urteetan; barnean ez badago, orduan uztak hondatuko dituzten harri jasak maiz botako ditu. Oñatin diotenez, Arantzazuko fraideak urtean behin Aloña mendiko Gaiztozulora igotzen dira,
|
bertan
bizi den Anbotoko dama konjuratzeko. Honi buruz Adrian Lizarralde apaiz jaunak berri hau idatzi zidan besteak beste:
|
|
2017
|
|
|
Santa Maria Navarrese elizaren egungo itxura. uhinek islara bultzatu zutela gaizkileen ontzia. Neska
|
bertan
bizitzen geratu eta eliza hau eraiki omen zuen Amabirjinaren izenean.120
|
|
|
Sardiniako biztanleria asko hazi zen nekazaritza eta abeltzaintza (ardi eta ahuntzena, batez ere) nagusitu zirenean, baina I2a1 kromosoma lerroak iraun izanak iradokitzen du ekialdetik etorritako jendeak ez zuela ordezkatu
|
bertan
bizi zena (lehen esan dugu kromosoma hori guztiz ezezaguna dela Ekialde Hurbilean), eta iberiar jatorriko aztarna genetikoak zituen populazio zaharrago baten akulturazioa gertatu zela.
|
|
|
" no la tienen por vezino". Horrek esan nahi du, nahiz bordaren jabe izan eta
|
bertan
bizi, ez zuela horrek" bezindade" gradurik ematen. Ez orduan eta ez beste urte sail batean:
|
|
|
Gero Atataborda izenez ezagunagoa. Interes folologiko handikoa,
|
bertan
bizi izandako hiztotelen batek, etxe honi gero XIX mendean emandako izen sorgina: Atata.
|
|
|
610. Etxeizen hau, lehengo Barberenea (gero Bikarinea, Bibianona) galduxe zenean errotu zen. Eta dudarik ez egin, orain bezala, herriko barbera urte askoz
|
bertan
bizi izanari zor zaiola.
|
|
|
Bide bakarra haragia jatea zen eta sabanan animalia talde handiak ez ziren falta. Hala ere, australopitekoa oso ugaztun txikia eta ahula zen,
|
bertan
bizi ziren harrapari haragijaleekin konparatuz: lehoiak, hienak.. eta ez zen gai ehizan aritzeko.
|
|
2018
|
|
|
Kale Nagusia, hasiera hasieratik baitu berea izen hori, San Zernin burgu berriaren erdigunea zen, estu lotuta zegoen Donejakue Bidearen historiarekin.
|
Bertan
bizi ziren emakumeak hein handi batean ziren okzitaniako merkataritza familietakoak; Flandina Crozatenak, esaterako, ondasun handiak zeuzkan, oligarkia berri batera biltzen zen. Emakume horiei buruzko zuzeneko lekukotasun asko iritsi dira gure garaira arte beren garaian izenpetu zituzten kontratuei, dohaintzei eta testamentuei esker.
|
|
|
Errege eta erreginen artean idazle onak izan ditugu. Ez dirudi Margarita Nafarroakoak (Anguleman jaioa,), Heptameron idatzi zuenak, Iruñea gehiegi ezagutu zuenik, edo iruindar titulua ematen ahal zaionik, baina, Teobaldo I.a Champagnekoak adibidez, Trobadorea deitua, ondo ezagutu zuen Iruñea, eta
|
bertan
bizi izan zen. Izan ere, Nafarroako erregea izan baitzen 1234tik hil zen arte.
|
|
|
1512ko uztailaren 25ean, konkistaren ondoren, Iruñea izan zen erresumaren hiriburu politikoa.
|
Bertan
bizi ziren errege erreginordeak eta bertan zeuden Comptoseko Auzitegia eta Justizia administrazioa. Hortik aurrera, Nafarroa osoak bezala, Iruñeak gazteleratzea jasan zuen.
|
|
|
Historiaren Akademiak hamahiru urgazle izan zituen Nafarroan XIX. mendean.
|
Bertan
bizi ziren, nahiz eta batzuk kanpotarrak izan. Jaioterriak eta lantokiak frogatzen digute Nafarroako elite intelektuala Iruñekoa izan zela.
|
|
|
70. hamarraldiaren erdialdearen eta 80 hamarraldiaren hasieraren artean amaitu zuten Iturrama auzoaren erdialdea eraikitzen, zehazki, alde batetik Ezkirotz eta Fuente del Hierro kaleen eta bestetik Antso Azkarra eta Nafarroa Etorbidearen arteko eremua. Ondorioz ongi antolatutako auzoa osatu zen, etxebizitzak kalitatezkoak ziren, berehala populatu zen, halako prestakuntza maila eta eros ahalmena zuten bikote gazteak gerturatu ziren,
|
bertan
bizitzen jarri ziren eta ekonomiaren sarean aurrera egin ahal izan zuten, bereziki zerbitzuen eta industriaren sektoreetan.
|
|
|
Atzerrian sortu dira hiriko biztanleen% 17,7 (35.451 lagun). Une honetan Iruñean gehiago dira atzerrian sortu eta
|
bertan
bizi direnak Nafarroan edo gainerako autonomia erkidego guztietan sortu eta bertan bizi direnak baino. Gertaera horrek gaztetu egin du gure biztanleriaren piramidea, kanpotik etorritako gehien gehienak 20 urte bitarteko gazteak baitira.
|
|
|
Atzerrian sortu dira hiriko biztanleen% 17,7 (35.451 lagun). Une honetan Iruñean gehiago dira atzerrian sortu eta bertan bizi direnak Nafarroan edo gainerako autonomia erkidego guztietan sortu eta
|
bertan
bizi direnak baino. Gertaera horrek gaztetu egin du gure biztanleriaren piramidea, kanpotik etorritako gehien gehienak 20 urte bitarteko gazteak baitira.
|
|
|
Adinez aitzina zihoazen euskaltzaleen ekarpen baliosekin batera, hilabetekari hura arras plaza aproposa izan zen luma gazte aunitz trebatzeko (Sagrario Aleman, Patxi Zabaleta, Jose Angel Irigaray...). Sailak bezala, aldizkariak makina bat kolaboratzaile izan zituen, eta denen buru eta zuzendari, bai sailean bai aldizkarian, Iruñeko San Anton karrikan sortu eta hil arte
|
bertan
bizi izandako sendagile bat, Pedro Diez de Ulzurrun Etxarte, artikuluak Ikusle izengoitiarekin sinatzen zituena. Bitez harenak ibilaldi honi akabera emateko azken hitzak, 1970ean idatziak:
|
|
|
Haussmannen lanen ondorioz erdigunetik kanporatuak izan zirenetako asko ondo ezagutzen zituzten kaleetara itzuli ziren. Auzoko obra guztiak zirela eta, eraikuntzako langile saldoak ere egon ziren
|
bertan
bizitzen. Karikaturaren egilea communard bat izan ez bazen, langile haietako bat izango zen marrazkilaria.
|
|
|
Ibarreko gazteriak, Aezkoa Kultur Elkartea eratu zuelarik, herrien geroa zuen kezka. Alor ugari zeuden elkartearen helburuetan,
|
bertan
bizi ahal izatea bat zelarik eta identitatearena bertzea. Horretarako —Baztandarren Biltzarra eredu— Aezkoako Eguna antolatzea izan zen ekintzarik ikusgarriena, aetz guzien festa izan zedin.
|
|
|
Lurralde aberatsetan mozkin ugari elizak; ibar pobreetan hein bereko elizgizonak. Iduri luke, garai batean bederen,
|
bertan
bizi nahi zuten elizgizonak aetzak bakarrik zirela, Baztango erranairu zahar honek adierazten duen bezala: Baietz, apez guztiak ez dira aietz, erdiak bedere baietz.
|
|
|
Iparraldeko Jean Baptiste Lamarque. Jakinik, orbaiztar batekin ezkondurik
|
bertan
bizi zela, atxilotua izan zen segidan eta Zumalakarregirengana eramana.
|
|
2019
|
|
|
bizitzeko lekua aurkitu dizuet, eta etxe handi, oso handi batera eraman zituen. Etxe hau emakume adindu batena zen,
|
bertan
bizi zen Ruteford anderearena, petrolio negozioetan ibilitako gizon estatubatuar baten alarguna, eta etxe handi hartan bizi zen baita ere beste emakume bat, argazkilaria, zinema munduan aritzen zena. Emakume hau Costa Gavras zinema zuzendariaren argazkilaria izan zen Missing pelikula egin zuenean.
|
|
|
—Badugu albaitaria, hortxe
|
bertan
bizi dena, herrian. Beraz, bere beharra dugunean hots egin orduko hementxe dago jarraitu zuen Joakinek azalpen gehiago emanez.
|
|
|
Hiri handia zen, biziki gustukoa nuena, itogarria izan gabe Madril edota, zer esanik ez, Mexiko Hiria edo Buenos Aires ziren moduan. Aurrerago erabaki nezakeen pisu bat erosi edo ez, apartamentu bat alokatu edo ez; momentuz nahiago izan nuen orduan nengoen hotelean
|
bertan
bizitzen jarraitu, erdialdean egonda leku erosoa zelako, eta jada ohituta bainengoen.
|
|
|
Hau zen beren etxe nagusia, betidanikoa zena Txiberautzita.
|
Bertan
bizi eta 1896an hil egin zen Jose Agustin Lopez de Zubiria y Allafor, gure gazte garaian Bakaikun ziren lau familia aberatsen (‘los ricos’) arbasoa.
|
|
|
Zubiriaren etxea gaur arte iraun badu ere, bere jabeak ez ziren
|
bertan
bizi XIX. mendean. Jose Agustin Lopez de Zubiria, Lukasenekoan bizi zelarik, hil egin zen 1896an.
|
|
|
Horrek ere ederki erakusten du ardi eta ahuntz gehiago izatearena. Hara etxez etxeko datuak, nahiz bakar baten izenik ere ez azaldu esplizitoki aipatua, baina bai
|
bertan
bizi zenarena eta deitura, orduan ohi bezala, askotan etxearenetik beretik hartua (LUA, 30/ 43):
|
|
|
" en respecto de la Borda referida de Juan Bautista de Erasso, mas de cinquienta años a esta parte havido caseros con fogar y esta posesion tan larga conduze al derecho de propiedad". Kontuak hola, 1658 alderako egina behar zuen, eta hainbeste urtean bordariak
|
bertan
bizi izan zirelako, baita bizitza eskubideak bereganatua ere, Areson beste inork ez bezala. Ezohiko pribilegio bakanok ulertzeko esan, erasotarrok jauntxo zirela orduko Areson:
|
|
|
Gero, zerbait esatearren: Tolare eta Txurione bitartean ageri dela Joanatxonea, gutxienez 1860tik 1901 bitarteko udal padroietan, eta Laxaroren bordako pareta zahar erorixeak ezagutua naizela ni neroni, (1997 aldeko argazki elurturen bat ere hor izanan da, nere artxibo xelebrean) eta hango kontu eder askoak jaso ere bai geroztik, mutikotan gurasoekin Laxaroren bordan
|
bertan
bizi izandako Pello Astibia Olanori: Ikus:
|
|
|
Leitzako herrian Erasunea izeneko etxea, aspaldiko eliz hipoteka bategatik berea zuen Arribeko abadeak, eta hari zegokion Leteko borda berritik egiten hasi zenean, nola ez zen Leitzan bizi, galarazi egin zion Herriak. Izan ere, borda egitekotan, herriko etxe baten jabe izateaz gainera,
|
bertan
bizi izatea eskatzen baitzuen orduko legeak. Eta badirudi Arribeko abadeari borda egitea galararazi zioten lekuan bertan, urratzen hasitako orobeak aprobetxatuz, gero ardiborda egin zuela Erasunez jabetu zenak.
|
|
|
Y a esta Vorda allamos estar en su sitio. Ez du argitzen, baina, erabat
|
bertan
bizi zitekeela dirudi, herritik bistan eta bertan izatean, jaun herritarrek aisa kontrola zezaketelakotz. Herriko Zabaleta etxearena zen borda hau sortzez.
|
|
|
Topografia aukeratuak dira: paisaia eta natura ezezagunak,
|
bertan
bizi diren jende suntsigarriak, haien kultura ezbalirabezalakoekin.
|
|
|
Okupazio mobimendu handia hasterako (2009)
|
bertan
bizi ziren laborari familia batzuekin batean, baserri, kabaña, kamioi... 250en bat lagun bizi dira fijo orain (2017).
|
|
|
ez dira laguntzan, ondoan dira, euren helburu propioekin, euren ekintzak eurek erabakitzen dituztela. Hori horrela da ze, batetik, bertako aurkariek, esan dugun bezala, halako batean, estrategia legalistetatik hara pauso emateko beharra ikusirik, eurek egin baitzuten Zad okupatzera joateko deia; bestetik, okupatzaileek, bertara heldu eta, hainbaten kasuan
|
bertan
bizitzen gelditzearekin, kondizio zailetan bistan dena, tokiko jendeekin harremanak estutzearekin ere, lurraldean bizitzeko zilegitasuna lortu dute bertako aurkarien begietara; gero, beren ekintzekin, maiz (ez beti) haien begirunea eta oniritzia berenganatu dituzte.
|
|
|
herri sail batean patatak egin ditzake barride batek; bere abereak herriko larreetan bazka ditzake beste batek; herriko halako etxean bizi daiteke familia bat, haren propietario egin gabe horregatik — utzi egiten dio, familia horri, komunitateak etxe hori, honelakotsu hitzez: " Bai, zu etxe honen jabea zara,
|
bertan
bizi zaren arteko guztian — holako eta halako kondizioetan".
|
|
2020
|
|
|
Literatura gauzez jabetzeko modu bat da, lapurreta bezala. Horregatik idatzi behar izan dut jende horren hizkuntzan,
|
bertan
bizi ahal izateko.
|
|
2021
|
|
|
Gogoan dut leku berri batera joan, oporretan edo, eta
|
bertan
bizitzen geratzeko gogoa.
|
|
2022
|
|
|
Egun, janaria prestatzen den etxeko edo eraikineko gela. Sukalde industriala zabal, argitsu, funtzional, erosoagoa bilakatu ahala, etxebizitzakoa eskasagoa bihurtuz doa,
|
bertan
bizi denak kozinatzeaz geroz eta interes, jakitate eta denbora gutxiago omen duelako. Elikaduraren historian bizitoki arruntean sukalderik behin ere izan ez den arren (hazkurria prestatu eta lo toki berean egin izan baita), berariazko gela horretan elikagaiak apailatzen
|
|
|
Herri indigena eta jatorrizko hiztun komunitateen kasu askotan ez bezala, gainera, hemen mugak, populazioak, banaketa geografikoak argi daude. Yucatango penintsularen mugak argiak dira, eta
|
bertan
bizi da maia yucatekoa. Hiru estatu administratibo ditu, baina badago nolabaiteko batasun bat, Yucatantasun ondo delimitatu bat.
|
|
|
Berehala ulertzen zuen nortzuk ziren, ze harreman klase zegoen bertakoen artean, sarritan berehala alde egiten bazuten ere. Alokairuzko etxeek hori dute,
|
bertan
bizi direnak ez direla etxekotzen.
|
|
|
Paris gogoan duela oheratzen da eta biharamunean, memoriak ametsik eskaintzen ez badio ere, argi du, ohetik atera aurretik, ez bakarrik Parisera itzuli beharrean dagoela, baizik eta zertara. Aurrefabrikatutako ideia izan balitz bezala bururatzen zaio lehenbailehen itzuli behar duela Parisera eta agurearen zahar etxean dagoela irtenbidea, ez iraupen laburreko bisitak eginez,
|
bertan
bizitzen baizik. Zaila, baina ez ezinezkoa.
|
|
|
Banaka, binaka edo taldeka doaz gazteak aldapa gora eta ikusleari ondu gabeko pertsonak iruditzen zaizkio, heldugabeak, gordinak. Badaki kale haietan
|
bertan
bizi zenean ez zuela bere burua hala ikusten, ez zela orduan bizitzatik kanpo sentitzen, bizitzaren barruan baizik, baina momentu honetan gazteak egitasmoak iruditzen zaizkio, promesak, erabat osatu ez diren margolanak, zirriborroak.
|
|
2023
|
|
|
Lurra, osasuna, hezkuntza, independentzia. Gauetik jaio ginen,
|
bertan
bizi gara eta bertan hilko gara. Intsumisoak askatu.
|
|
|
Hemendik aurrera Etxe Ijarrosa deituko da. Hala ere, Barack Obama presidenteak jarraituko du
|
bertan
bizitzen. Presidente hautatuaren kolorearen arabera, Etxe Beltza deitu litzateke, Etxc Marroia ere proposatu zen.
|
|
|
" Ez genuen ezagutzen ez herrialde baskongadoa, ez haren igandeko dantzak; baina 1791n egindako eta 1797an errepikatutako bidaia Wentworth Webster 1901 batek haiei behatzek0 gustua eman zigun, eta Apaiz ingeles euskaltzale hau Lapurdin kokatu gero eta gehiago berretsi zigun herri olgetei zen hil arte,
|
bertan
bizi ziren anglikanoak zaintzeko buruz idatzi genuena. Mirestekoa da, egiazki, helburuz.
|
|
|
Eta bilatu ere. Beste batzuek, berriz, gaztetan etxe batera joan eta hil arte
|
bertan
bizi ziren, etxeko bat bezala, hamaika pasadizo ikusiz.
|
|
|
Hautatutako emakumeak diru kopuru bat ekarri behar zuen, ezkontzako dote bailitzan, ondorioz serora maiz noble familiakoa zen. Ermita eta eliza ugarik alde batean etxe txiki bat atxikia izaten zuten,
|
bertan
bizi zitezen: Seroraetxea edo Serorategia izenekoak.
|
|
|
Elizak aitaren deitura lehenesten zuen haurrari emateko, gure kulturak zuen ohitura neutroa baztertuz. Hemen etxearen izena zen
|
bertan
bizi zirenen deitura, etxe guztiek izena baitute. Belaunaldiz belaunaldi, etxea oinordekoaren bidez transmititzen zen eta hau neska ala mutila izan zitekeen (ikus 5); ondorioz, abizena etxeko alabak ala semeak ematen zien seme alabei.
|
|
|
Ikusi dugun bezala, etxea ez zen bakarrik
|
bertan
bizi zirenen lantokia eta egoitza. Etxea gurasoengandik hartua zen eta seme ala alabari emana, mendez mende, leinu luzean.
|