|
2000
|
|
|
Nik esango dizut, neure buruari esan nion era beretsuan: adarbakarra Gure Salba  tzailearen irudi berbera zelako, aita Dabiden etxean guretzako jasoa izan zen adar salba  tzailea; hura Maria Ama dohatsuaren baitan egin zelako haragi, eta
|
bertan
bizi izan zelako gu salbatzearren. Eta beste dohain bat ere bazuelako, apartekoa eta bitxia:
|
|
2002
|
|
|
" Normala aititak txakurrak tratatzen jakitea; baserrian jaio eta hazia zela kontuan hartuz gero, behintzat", egin nuen gogoeta. Haren itzala, ordea, txakurren pasadizoak erakusten zuena baino handiagoa zela hausnartu nuen jarraian; hots, ez zela anekdota hutsal batzuetara mugatzen, baizik Don Beldurren erresuma guztira luzatzen zela,
|
bertan
bizi ginenok samurtasunez gerizatu eta babestuz. Une hartan, ohean etzanda ilunpetan, sabaira begira geldi geldi, eta bizia baino hila nirudiela, aititari buruz zerbait jakitera iritsi nintzela errezelatu nuen, alegia bera ere seguruenik erresuma hartan bizi izan zela denbora guztian.
|
|
|
Bitxiena zera da: hiri honetako kasino, taberna eta putetxeak betetzen dituztenak, turistez eta
|
bertan
bizi direnez gain, inguruko estatuetako lagunak direla, biztanleriaren% 90 mormoi erlijiokoa duen eta beraz gaizkilerik ez duen Utah ko herritarrak barne. Ohikoa izaten baita inguruko estatuetan, bai eta urrutiagokoetan ere, noiz edo noiz Las Vegaserako ihesalditxo bat egitea, larrua jo, sano mozkortu eta dirua kasinoetan parrastatzeko helburuz.
|
|
2003
|
|
|
" Nortasuna edukitzea da, batez ere, herri bat izatea, hiri bat izatea, auzo bat izatea non
|
bertan
bizi direnek konpartitzen duten guztia identikoa baita, elkarri aldatzeko modukoa46". Euskaldunak auzo hori eraiki behar du, hiria edo herria; baina berea:
|
|
2006
|
|
|
Gure planeta honetan ahaiderik ezin aurkitzeak erabateko etsipenera eraman baino lehen, espazioan bilatzeko aukera jorratu behar dugu. Aspaldi ditugu martxan bizi adimendunaren seinaleak espazioan aurkitzeko sistemak, bai, jakina, aurrena hemen
|
bertan
bizi adimenduna ba ote dagoen jakin genuke, ez baitago batere garbi?. Seinale artifizialen bila gabiltza unibertsoan barna, eta, zergatik ez, seinale hori inoiz iristen bada euskarazkoa izatea ere litekeena da.
|
|
2009
|
|
|
Eraikinaren jabea forjaren ugazaba zen. Ugazaba hori
|
bertan
bizi izana zen, lantegia burdinola zen garaian. Etxebizitzak bazuen abantaila bat, argindarraren gasturik ez zeukala alegia, etxeko argindarra tailerrekoari konektatua zegoelako.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoa da, hiru lurraldeen artean, pisu demografikorik handiena duena,
|
bertan
bizi baitira Euskal Herriko biztanleen ia %75; eta euskararen bizi indarrari dagokionez ere, Euskal Autonomia Erkidegoa da pisu handiena duena, bertan kokatzen dira-eta euskal hiztunen %80tik gora. Horrexegatik, euskararen urteotako gizarte bilakaeraz edo hizkuntza politikaren lege oinarriez dihardugunean, Euskal Autonomia Erkidegoko errealitatea izango dugu abiapuntu nagusi.
|
|
|
euskarara ekarrita, Besarkaden ostatua zuen izena. Duela urte batzuk erre zen, eta
|
bertan
bizi ziren hiru behartsu irentsi zituen suak.
|
|
|
Afrikatik itzuli nintzenean, 1931n, 1914tik
|
bertan
bizi izan eta gero, galdua nuen ezkondutakoan neukan diru guztia, kafe landak ez zuelako dirurik ematen, badakizu; nire nebari eskatu nion egin zedila bi urtez nire kargu, Zazpi ipuin gotiko idazten nuen bitartean, eta adierazi nion bi urte pasatutakoan gai izango nintzela bizitza neure kasa antolatzeko. Eskuizkribua prest izan nuenean, Ingalaterrara joan nintzen.
|
|
|
Lan horretan bere gordinean aztertu zuen Kataluniara etorritako espainiar immigranteen integrazioa. Zein izango dira
|
bertan
bizi garen guztioi bertakoak sentitzen lagunduko diguten izendatzaile komunak. Candelek ideia finko bat zuen buruan sartuta:
|
|
|
Bi hitz ipini dizkizut izenburuan, natural naturalak biak ere, Arantzazun ingurune hain espezial eta estimagarri honekin loturik doazenak.
|
Bertan
bizi garenok baino, eta hemen eraiki dena bainoago, ingurua baita" naturala", guztiz halakoa eta, hain justu eta hain egoki dagokionez, hizki handiekiko Natura apartekoa.
|
|
2010
|
|
|
Ni arabarra naiz, Laudioko seme eta
|
bertan
bizi naiz. Arabako leku gehienetan galdu egin zen (euskara), Laudion ere bai baita Laudion ere.
|
|
|
Jakin nahi non zen Artxuloko iturria? Joan eta galde gaur oraindik Mitxelkon
|
bertan
bizi diren jakintsu xaharrei. Inork baino hobeki erakutsiko baitizute.
|
|
|
Horrexegatik saiatu naiz honen atzetik, beste bien atzetik baino lehenago. Gure kantako auzi mauzi hauetatik hagitz bertan ageri baitzaigu beti, eta urte askoan
|
bertan
bizi izanari esker, Elamatik Berdabio bitarteko zoko mokoak ere arrunt ongi ezagutzen zituela baitirudi. Hara zer aitortu zion 1740an Lesakan, Pedro Gomez eskribau iruñarrari [220]:
|
|
|
Beste datua, orain arte nik inori aditu gabea, Trabukok hildako haren izengoitia da. Hara nola kontatu zidan 2009ko buruilaren 10ean, Berdabion
|
bertan
bizi izandako aitona Karlos Eskudero 97 urtekoak: " Trabuko lesakarra men tzen, ta Elaman ill emen tzun Tontótxo deitzen ziten gizonen bat".
|
|
|
Goizuetako lurrak dira, beraz, kanta honen orube. Hantxeko bazterretan gertatuak baitira kantako istilu guziak, eta hantxe
|
bertan
bizi eta sentituko dituzu zeuk ere beste inon baino barrenago, Donostiatik Hernani aldera hartu, eta Urumean goiti jo ezkero, erreka handia bera eskuinetik gidari duzula, bazterrik bazter, ola zaharrez ola zahar...
|
|
|
Hari eta honi galdezka telefonoa zuztarrendu eta, Karlosen emazteari deitu nion, hain xuxen, gaztetan gure aitaren aurreneko andregai izandakoari, eta neroni joan nintzen, ahozko sail honek merezi zuen bukaerarik egokienaren bila. Berdabion
|
bertan
bizi izandako testigurik zaharrenaren bila, alegia. Eta honatx, 2009ko buruilaren 10eko iluntzean, Karlosi jaso nizkion kontu eder batzuk:
|
|
|
Baina gatozen atzera, Erronkaritik Berdabiora, eta ikus dezagun zer kontatu zidan Berdabion
|
bertan
bizi izandako aitona Karlos Eskudero 97 urtekoak, 2009ko buruilaren 10ean Errenterian:
|
|
|
Bi astetako esprintatu behar horretan, hor iritsi dira txori betikoak,
|
bertan
bizi direnak kantuz esnatzeaz gainera, karnabak eta txirriskila txiki eta handiak bezala, mendiko txirriskilak eta txokak ere. Andra Marixa martiko, ordurarte udia tatiko, handik aurrera betiko, erritmoak berdintzearen lekuko.
|
|
2011
|
|
|
Bazter bat, ez dakit argia ala ilun iluna, zure arimaren sakonenean.
|
Bertan
bizi zara zu. Esna bazaude, begiak zabal zabal eginda, baina ezeri erreparatu gabe.
|
|
2012
|
|
|
Kandelekin konponduko dut argi faltarena. Eta urtearen hasierarekin, Reichstag berria inauguratzen dutenean, kantzilerrarekin batera jarriko naiz
|
bertan
bizitzen, jauregiko zoruan zeru egin, eta kantzilerrak berak baino etorkizun oparoagoa gozatzeko gogo betez.
|
|
2018
|
|
|
Pelikuletan bezala!". Oso garestiak direla, baina
|
bertan
bizi direnentzat" den dena dohainik". Berari, orain, txartelak ematen dizkiotela, baina uste duela bertan bizitzeari uko egingo balio txartelak ere amaitu egingo liratekeela.
|
|
|
Lehengoan baterako txartela oparitu zidaten eta buaaa mundiala..., ezin duzue imajinatu... Eta
|
bertan
bizi bazara, esperientzia txartel pila eskuratzen dituzu dohainik!".
|
|
2019
|
|
|
Hormak oihuka ari dira pintaketa baten eske, altzariak nire haurtzaroko berberak dira. Hau etxe hain tristea bada nire aitak Kristinaren mamuak
|
bertan
bizitzen jarrai dezan utzi duelako da, harekin batera etxea maskaltzen utzi du. Tristurak hezetasun usaina dauka.
|
|
|
Orain ni bizi naizen etxean bizi nahiko al duzu? Niri
|
bertan
bizitzen utziko al didazu. Merzedesek egun guztia negarrez pasatzen duela esan dit, eta Jose Antonia oso isil bihurtu dela eta bat batean zahartu egin dela, eta baietz, Bortizen geratuko dela, kokoteraino dagoela Berlinez.
|
|
|
Hori aski ez, eta duela urte dezentetik hor ezin ziren eraikinak zaharberritu, ez saldu erosi,
|
bertan
bizi zirenek nahita ere. Utzia zegoen, abandonatua erabat, halabeharrez.
|
|
2020
|
|
|
Hasieran amaginarrebarengana joan ginen bizitzera.
|
Bertan
bizi ginen Agustina, amaginarreba, ezkonberriok, gure Pedro eta Domingo, eta amaginarrebaren neba mutilzahar bi. Katalina jaio zenean, Lukas senarra Indietan ibili zen pare bat urtean.
|
|
|
Gainera, asko eskertu nuen euskaldunak izatea, inguru hartan euskararik ez zelako entzun ere egiten. Lagun handiak egin ginen eta lau urte eman nituen
|
bertan
bizitzen. Komentuko bizimodua egiten nuen.
|
|
2021
|
|
|
–Begira: objektu hegalariak ikustetik eta ustezko izurrite biblikoz harago, oraindik ere uste dut Trebiñuko eremu hori kokaleku garrantzitsua izan zela
|
bertan
bizi izan zirenentzat, kokaleku mistiko moduko bat, telurikoa. Neurriz gain naiz zientzialari, eta, beraz, ez dut hala denik sinesten, baina uste dut bertako bizilagunentzat eta eliza haiek egin zituztenentzat tokiak zerbait berezia zuela eta iraganean zenbait talderen nolabaiteko bilgune edo topaleku izan zela.
|
|
|
Oheak jakin dezan egun gutxi batzuetarako izango duela nire pisuaren hatza. Behin
|
bertan
bizi izan zen Aneren zati hura topatu dut izarek aurpegian utzitako loaren arrastoa etxeko ispilu bakarrean aurkitzeaz bat, komunean. Orduko Ane hari aholku eske etorriko banintzaio bezala, hark zein norabide aukeratuko lukeen galdetzera, nahiz eta hark aukeratutako norabideek ekarri duten honaino bidaiari hau.
|
|
|
Bera hiltzean ez zutela herentzian xentimorik ikusiko, alegia. Miren, Aneren ahizpa, giltzak jaso eta berehala
|
bertan
bizitzen geratu zen, baita bikotearekin familia osatu zuenean ere, betiko. Anek urte apur batzuk bertan eman zituen, karrera amaitu eta Xabi ezagutu zuen arte, hain justu.
|
|
2022
|
|
|
–Berrogeita zazpitik gora marrazo mota bereizi dituk Mediterraneoan,
|
bertan
bizi direnak.
|
|
|
Argi, jende eta janariz beteriko supermerkatu hura ez zuen orduan batere gogoko, eta gauean munstroak izango ziren seguruenik, eta otsoak. Ez zuen supermerkatu hartan lo egin nahi, ez eta
|
bertan
bizi guztia eman ere.
|
|
|
Etxe hartan ez ziren katuen ez esker txarreko animalien lagunak.
|
Bertan
bizi zelarik, perdigoi eskopeta batez egiten zien tiro Jeneralak katuei, eta haginkada batez irekitzen zituen Pinsok, harrapatuz gero, eta hezur guztiak banan banan ateratzen. Ez zien, ez, gaiztoz tiro egiten Jaumek.
|
|
|
Laborariak ziren Victòriaren gurasoak. Maizterrak, etxe zaharra eurena ez zelako utzi behar izan zutenak, berrituz gero,
|
bertan
bizi nahi izango baitzuten jabeek. Alde egin eta arian arian behera etorri zen Victòriaren ama, hil arte.
|
|
|
Agintariek diote ez dagoela beste erremediorik. Duela berrogeita hamar urte baino gehiago ur azpian gelditu ziren zazpi herrixkak ur azalean azalduko dira berriro, eta
|
bertan
bizi diren ehun biztanle doiak oxigeno faltagatik hilko dira, itota. Albo  kalteak, atsekabetzen dira Urtegi, Presa eta Ibaietako T. ko Autoritateak.
|
|
|
–Ondo esan duk.
|
Bertan
bizi ez denak ezin ulertuko dik.
|
|
|
Etxalde multzo bat ikusi zuten urrunean, bazterbide baten bukaeran. Gizonetako bat lasterka joan zen haraino, eta ikusi zuen bazegoela jendea
|
bertan
bizitzen.
|
|
|
Praga, Magris berriz, munduan ez dago
|
bertan
bizi eta hain gustura atzean utziko zenukeen hiririk, ez eta utzi bezain pronto hainbesteko gogo biziz itzuli nahiko zenukeenik ere. Hiria jasateko ezintasuna dago batetik, eta bera gabe egotekoa bestetik.
|
|
|
Eta hiru horiek kontuan izan ezean osatugabe. Multikulturala, poliglota, mugaldekoa, trasnazionala, Claudio Magris li  tzateke eredurik behinena, baina paisaiaren parte dira Italo Svevo, Umberto Saba, Marisa Madieri, Boris Pahor, James Joyce bera, hamar urtez
|
bertan
bizi izan zena. Txingudi, gure Trieste partikularra, xumeagoa litzateke honetan ere, eta Irène Némirovsky, Carlos Blanco Aguinaga, Pablo Sastre, Marie Louise Legorburu lituzke ordezkari.
|
|
|
Adierazpen hori 1950ean onartu zen, eta 1953an sartu zen indarrean. GEEHk ez zituen gutxiengo nazionalak eta nazio minoritarioak modu berezian aintzat hartu, eta ez zuen ezer aipatu Europako estatuak eratu aurretik
|
bertan
bizi ziren komunitateen eskubideei buruz.
|
|
|
Zeregin hori zaila bezain funtsezkoa da herrialdearen etorkizunerako. Hala egiten saiatu dira gaur egungo zenbait historialari, tokian
|
bertan
bizi izandako errealitatearen arabera. Manitobako Unibertsitateko John M. Bumsted irakasleak idatzitako bi monografiak (1992a, 1992b), The Peoples of Canada:
|
|
2023
|
|
|
Xuxurlaka altxatzen zen lainoa goizetan, egun bai eta biharamunean ere bai, eta hain tentu handiz nahasten zituen bazter guztiak non atertu gabe sartu egiten baitzuen maiz eguzkia. Hain irrika biziz gorde eta ezkutatu zituzten bazter haiek guztiak, non eskualde haietako gainerako biztanleen ahanzturaren menean gelditu baitzen berehalakoan zorigaiz  toaren atzaparretan eroria zen etxe hura, eta hain sakona izan zen, gainera, eten hura, non denborak berak ahantzi egin baitzuen etxea bere emanean, urteen axolarik gabe eta
|
bertan
bizi ziren emakumeen axolarik gabe. Halatan, aipatu nahi bezainbeste gertaera jazo ziren munduan urte askoan, etxe setati haren ez jakinean.
|
|
|
Eta, bestetik, gure gizartearen arkitekturak berak duen lotura izaerarekin eta helburuarekin: zer duen benetan ardatz, zer bilatzen duen eta hori lortzeko eraikitako estrukturak, hau da, bizi garen tokiaren nortasuna funtsezkoa izango da
|
bertan
bizi diren norbanakoentzat. Azken puntu hori apur bat aurrerago landuko dugu.
|
|
|
Pertsona batek zerbaiti arreta eta denbora eskaintzen dionean, beste zerbaitek ez du arreta hori jasotzen. Beraz, egunean mugikorrarekin 5 ordu ematen dituen nerabe batek,
|
bertan
bizitzen ari denari eta jasotzen ari denari buruz galdetzeaz gain, zer egiteari edo bizitzeari uzten dion galdetu genioke gure buruari. Eta zer nolako eragina duen harengan hori ez.
|