|
2013
|
|
|
Nolanahi den ere, tokiko esparru hutsean ohituraren bat izanez gero, ohitura hori baliozkoa izan zitekeen, zuzenbidearen aurkakoa barik, zuzenbidearen osagarri baldin bazen. Esate baterako, salerosketari buruzko arauek alderdiei ahalbidetzen zieten kontratuaren gorabeherak eurenez finkatzea; horrekin batera, arauek zenbait erregela aplikagarri ematen zituzten, harremanei buruzko gaietatik baten inguruan alderdiek
|
beren
beregi ezer hitzartu ez zutenerako. Erregela horietatik bat zen, hain zuzen ere, saltzaileari erantzukizuna eratxikitzen ziona, saldutako gauzaren ebikzio kasuetarako.
|
|
|
gutxi gorabehera Digestoaren herenak Ulpianorengan du jatorria eta seirenak Paulorengan; hala ere, lehenengo jurista ezagun batzuen aipamenak, baita Errepublikako azken garaietako batzuenak ere, bertan agertzen dira. Multzo horrek arau mosaiko izugarria eratzen du, neurriz Biblia osoa eta erdiaren parekoa; bildumariek lanari ekin ziotenean erabilitako materialarekin alderatuta, ostera, arauok horren hogeirena ere ez zuten osatuko, Justinianok
|
berak
esan bezala. Testuak titulutan antolatzen dira, bakoitza gai bati buruzkoa izanda, eta guztira berrogeita hamar liburu osatzen dituzte.
|
|
|
Zuzenbide publikoari aurrez aurre jarrita, zuzenbide pribatuak subjektu pribatuen interesak asebete nahi zituen. Ulpianoren asmoari buruz, hainbat susmo izan daitezke; baina lana Constitutio Antoniniana deiturikoaren ostekoxe kaleratzea
|
berez
nahiko adierazgarria da. Ulpianoren asmoa zen, ziur asko, zuzenbide zibil tradizionala Inperioaren esku sartzeetatik babestea, eta, beharbada, zuzenbide hori herritar berriei aplikatu behar zitzaienez gero, herritar horiei baieztatzea zuzenbide zibila eta zuzenbide publikoa guztiz desberdinak zirela.
|
|
|
Horrek ekarri zuen, ekarri ere, asko eta asko gehitzea erromatarrekin egunero harremanetan zeuden lagunen kopurua, lagun horiek herritar ez zirela edo pelegrin zirela. Hori dela eta, halakoak ere zuzenbidearen eremuan barneratu behar izan ziren
|
beren
beregi. K. a. 242 urtean, bigarren pretorea ezarri zen; bigarren pretore horrek, zehatz mehatz, arazoak aztertu behar zituen, alderdietatik bat edo biak pelegrinak zirenean.
|
|
|
Zuzenbide pribatuaren mamia osatzen duten eskubideak bi kategoriatan sailka daitezke: batetik, benaz eta
|
berez
geurea dena, eta, bestetik, zor zaiguna. Lehenengo kategorian sartzen dira, hala gizaki askeen eskubideak, berbarako, bizitza eta askatasuna, nola kanpoko gauzen gaineko eskubideak.
|
|
|
Grazianok ezinezkoa nahi zuen:
|
berez
kontraesanezkoa zen gaiari harmonia itxura faltsua ematea. Jurista horien ustetan, zuzenbide zibilak bakarrik eskaini ahal zituen edozein zuzenbide behar bezala interpretatzeko behar ziren teknikak, baita zuzenbide kanonikoa interpretatzekoak ere.
|
|
|
Hortaz, bada, herriaren nahiak eratortzen du zuzenbide idatziaren eta ohituraren, bi bien, agintea. Legearen agintea ez da
|
berez
sortzen, idatzita egoteagatik.
|
|
|
Aurrerantzean, hala ere, zuzenbide fakultateetan zuzenbide zibila edo kanonikoa bakarrik irakatsi zen. Ildo beretik, enperadore Federicoren konstituzioak ere ez ziren sartu Napoleseko zuzenbide fakultateko ikasketa planetan, Federicok
|
berak
sortu arren fakultate hori.
|
|
|
Tokiko zuzenbidea de facto baliozkoa izan arren, zuzenbide zibil erromatarrak halako «mentalitate» berezia sorrarazi zuen, Europa osoko pentsamendu politiko eta juridikoaren oinarriak eratzeko balio zuena. Zuzenbide hori
|
berez
agertu zen filosofia eta literaturaren lan esanguratsuetan, Europa kristauaren kultura erkidearen zati gisa. Horren adibide argiak dira San Tomas Aquinokoaren Summa theologica eta Danteren Divina Commedia.
|
|
|
Horren eraginari esker, zuzenbide zibilaren azterketa ez zen izan lehen bezain akademikoa, eguneroko arazo juridikoei erreparatzen zitzaielako gehiago. Bartolok eta horren jarraitzaileek eurek jaso bezala azaldu zituzten testuak,
|
beraien
helburu bakarra testuok zeuden zeudenean ulertaraztea baitzen. Ildo berari segiz, Erdi Aroko azken gizartean baliozkoak izan zitezkeen erregelak aurkitu nahi zituzten testu horietan, oraindik inperioko zuzenbidearen agintea zeramaten erregelak, alegia.
|
|
|
Oraingoan eredua Pandekten Savigny izan beharrean beste Savigny bat zen, Eskola historikoa sortu zuen Savigny, hain justu ere. Garapen juridikoa
|
berez
eta legegintzaren beharrizanik gabe gertatzen delako teoriaren bertsio ingelesa azaldu zen Henry S. Mainek antzinako zuzenbidearen inguruan idatzitako tratatuan; horren azpititulua zen «Lotura, gizarte primitiboaren historiarekin, eta harremanak, ideia modernoekin».
|
|
|
Sarritan, Justinianoren testuetatik ateratako baieztapenak egia unibertsal moduan hartu eta esparru juridikotik kanpo ere aplikatu ziren. Leibnizek
|
berak
ere baten baino gehiagotan erabili zituen argudio horiek diskurtso moralaren testuinguruan. Ulerbidez, 1693ko Codex iuris gentium izeneko lanean hauxe baieztatu zuen:
|
|
|
Auzitegi sekularrek euren erabakien arrazoiak azaltzen ez zituztenean, epaile bakoitzak
|
berak
aukeratutako erabakiak bildu eta argitaratzen zituen; horretara, gero eta errazagoa zen erabakiok inprimatzea. Grenoblen, Dauphinéko Parlamentuko epaile batek, Guy Papek, auzitegiaren erabakien bilduma egin zuen, 1490ean argitaratu zena, berori hil eta gero.
|
|
|
printzea herriaren ordezkaria da, eta horren boterea herri borondatearen araberakoa izango da. Beraren ustetan, ostera, herriak erabateko boterea eman zion printzeari eta gero ezin zen hori ezeztatu (III.4) Horrenbestez, printzea legibus solutus izan behar zen, eta
|
berak
emandako legeek ere ezin zuten horren inguruko mugarik jarri. Neoeskolastiko espainiar horiek San Tomas Aquinokoak hasitako bideari eutsi zioten, Aristotelesen metodoaren eta zuzenbide erromatarren arteko batasuna garatuz.
|