|
2012
|
|
|
Victor Moreno irakasleak kaleratu zuen liburu ezin interesgarriagoa (De brumas y de veras) non erakusten zigun zer nolako funtzionamendua daukan kritika literarioak Espainiako zenbait egunkari ospetsutan. Eta bertan pope eta agintari diren kritiko batzuen ibilbidea aztertzen zuen, erakutsiz zer nolako astakeriak, tontakeriak, injustiziak, kontraesanak... egin eta esaten dituzten
|
beren
testuetan. Garbi ikus daiteke liburu horretan kritiko literarioek izaten dituzten gustuko gaiak, gustuko autoreak, gustuko liburu motak (eta horientzat kritikak beti oso aldekoak dira) eta alderantziz, zer nolako mania eta gorrotoa dieten kritiko hauek idazle jakin batzuei (eta hauentzat beti izango dira txarrak eta latzak kritikak).
|
|
2018
|
|
|
Iruñean zehar ibilaldia egin ondoren, Kondestable Jauregian Iruñeko eta Baionako idazleen testuen irakurketari ekin zitzaion. Idazleek berek irakurri zituzten
|
beren
testuak.
|
|
|
Hauek dira Iruñeko aldetik parte hartu zuten idazleen izenak eta
|
beren
testuen izenburuak: Jon Alonso Fourcade (Tren geltokia), Josetxo Azkona (Paradisua eta aditulogoak), Xanti Begiristain (Prestatutako bi testuetatik Gerrak debekatu behar eta Aylan Bihotzekoalehena irakurri zuen), Inma Errea (Batzen gaituzten gauza batzuk), Jose Angel Irigarai (Baiona Iruñea, memoria ariketa xumea), Josu Jimenez Maia (Tunelak), Aitzol Lasa (Lotzen gaituena), Joxemari Sestorain (Clarisse Nicoisdskiren La culor dil tiempu liburu sefardiren itzulpena), Mikel Taberna Irazoki Kapi (Maiatza) eta neroni, Juankar Mugartza (Maiatzeko beilariak).
|
|
|
Hurrengo ataletan ikusiko dugunez, noren horren karietara, leku bateko euskara nolakoa zen jakiteko testu zaharretara jotzen dugunean, idazle bat jantzia (ikasia) izateak edo testua elizarako edo argitaratzeko prestatu izanak badu eraginik testuko hizkeran bertan, eta hori ez zaigu beti aldeko, lekuan lekuko hizkeraren ezaugarriak modu fidagarrian identifikatu nahi ditugunean: hala Joan Beriainek XVII. mendean nola Elkanoko Lizarragak XIX.ean Iruñeko eta Iruñerriko euskara baliatu zutela adierazi zuten
|
beren
testuetan, baina seguru egon gaitezke alde nabarmenak egongo zirela beren testuetan aurkitzen dugun hizkeraren eta kalean entzun zitekeenaren artean, besteak beste idazle ikasiak (kultuak) zirelako.
|
|
|
Hurrengo ataletan ikusiko dugunez, noren horren karietara, leku bateko euskara nolakoa zen jakiteko testu zaharretara jotzen dugunean, idazle bat jantzia (ikasia) izateak edo testua elizarako edo argitaratzeko prestatu izanak badu eraginik testuko hizkeran bertan, eta hori ez zaigu beti aldeko, lekuan lekuko hizkeraren ezaugarriak modu fidagarrian identifikatu nahi ditugunean: hala Joan Beriainek XVII. mendean nola Elkanoko Lizarragak XIX.ean Iruñeko eta Iruñerriko euskara baliatu zutela adierazi zuten beren testuetan, baina seguru egon gaitezke alde nabarmenak egongo zirela
|
beren
testuetan aurkitzen dugun hizkeraren eta kalean entzun zitekeenaren artean, besteak beste idazle ikasiak (kultuak) zirelako.
|
|
2021
|
|
|
K.a. VI. mende inguruan, prosa jaio zen, eta, harekin batera, adiera hertsian idazle deitzen ahal ditugunak, jada ez baitzituzten beren lanak oroimenaren pasabide misteriotsuetan eraikitzen, baizik eta eserita, taulatxoetan edo papiroetan letrak marraztuz. Autoreak berak hasi ziren
|
beren
testuak idazten, edo beste norbaiti diktatzen. Egiten ziren kopia apurrak, baten bat egiten bazen, ia ia ez ziren ibiltzen batera bestera.
|
|
|
Medikuek, ordea, kulturaren arloan gutxiago izatearen ageriko konplexua zuten. Hipokratesekin hasi eta Galenoganaino,
|
beren
testuetan denek errepikatzen zuten mediku bat filosofo bat ere badela dioen mantra. Ez zuten beren esparru partikularrean itxirik gelditu nahi, eta eginahalak egiten zituzten besteen aurrean pertsona ikasi eta jantzi gisa agertzeko eta nola edo hala beren idazkietan ezinbestekotzat hartzen ziren poeten aipamenen bat sartzeko.
|
|
|
Idazketa sistema asko modu independentean sortu ziren denboran eta espazioan elkarrengandik urruti zeuden kulturetan, baina bakar batzuek iraun zuten, gutxik. Arkeologoek hizkuntza ahantzien aztarna ugari aurkitu dituzte, baina haietako asko desagertu egin ziren
|
beren
testuak katalogatzeko eta bilaketak optimizatzeko metodo eraginkorrik eza dela-eta. Zertarako balio du dokumentuak pilatzeak baldin eta ordena faltagatik denak nahaspilatu eta unean unean behar diren datuak non diren jakitea orratza lastategian aurkitzea bezain zaila bada?
|
|
2023
|
|
|
* Juan Kruz Gurrutxaga aktoreak eta Bernardo Atxagak
|
berak
testu honen irakurketa dramatizatua eskaini zuten Euskal Herriko hogeiren bat kulturgunetan 2019 urtean, Euskaltzaindiak bere mendeurrena zela-eta antolatutako ekitaldien barruan.
|