|
2000
|
|
|
|
Bere
sorreran, 1993an, La Semaine du Pays Basquek batez beste 3.500 eta 4.000ale saltzen zituen Ipar Euskal Herri osoan. 1997an, salmentak 7.967 aletara emendatuziren.
|
|
|
Aurrekoak bezala, teoriasistemiko eta psikoanalitikoak, azken hauek bereziki J. Bowlby k eta S. Foulkes ek eraginak, elkarlotzen ahalegintzen da.
|
Bere
sorrera berantiarragoa izatean (Institutua 1976an izan zen sortua), familia eskola psikoanalitikoen, estrukturalen, estrategikoen eta komunikaziozkoen eragin multzo handia du. Hortik aurrera lan eredu guztiz pertsonala garatzen zuten, bere garapenean pragmatismo sendokoa, hirurogeita hamarreko hamarkadaren bigarren erditik aurrera hedatuko zen eredueklektikoaren garapena ere ekarri zuena.
|
|
2001
|
|
|
Nola definitzen da euskararen aldeko herri mugimendua? Autore horren ustez, euskalgintza, mailahonetan behintzat, euskararen aldeko jarrera ideologia batetik erne eta hedatu da, eta
|
bere
sorrera hazkundeetan era askotako euskaltzaleak aritu izandira (euskaldunak, erdaldun euskarazaleak, elebidun pasiboak...).
|
|
2002
|
|
|
Bigarren multzoaunibertsitateen antolaketa akademiko autoritarioarekin eta azpiegituren gabeziekinlotuta dago, hala nola tasen igoerarekin, irakasleen egonkortasunik ezarekin etaaraudien zorroztasunarekin. Hirugarrenak, azkenik, euskararen eta euskal kulturaren irakaskuntzaren aldarrikapenean zuen
|
bere
sorrera. Azken horrek, ikusikodugunez, laurogeiko hamarkadan hartu zuen berebiziko garrantzia.
|
|
|
Nafarroako Unibertsitatean 1963 urtean Jose MigelBarandiaran Euskal Herriko Historiaurrea eta Etnologia emateko deitu zutenean, gure kulturaren lanketa hasi zen.
|
Bere
sorreran, Euskal Katedrak Bianako PrintzeaInstituzioaren diru-laguntza jasotzen zuen. Ataungo irakaslearen magisteritzak1980ra arte iraun zuen, 90 urte zituela.
|
|
|
Bestalde, ez da ahaztu behar CV/ CB sortu zen lehen unetik euskarak berepresentzia izan duela, aurrerago zehaztuko dugun bezala. Hona hemen, laburpengisa, Campus Birtualak
|
bere
sorreratik eskaini dituen aukera askeko ikasgaienkopuruak, hizkuntzaren arabera ere sailkaturik. Jarraian, CV/ CBren bilakaeraikustearren, ikasturtez ikasturte, azalpen txiki bat emango dugu.
|
|
|
Nahiz eta gure unibertsitate guneek osotradizio luzea ez izan, lan historiografiko interesgarria egin dute.
|
Bere
sorreratik, 1980 urtetik, Euskal Herriko Unibertsitateak. Erdi Aroaren historiari dagokionez, Gasteizko campusak, batik bat, emaitza nabarmenak lortu ditu ahalegin horietan.Erakunde garrantzitsua, baina ez bakarra, beste batzuk ere aritu baitira historiografian eta, zehazkiago, mediebalismoaren arloan.
|
|
|
Ekintza politikoa gizarteak
|
bere
sorreraren berrikusketa kritikoa eta arduratsua egitea da. Gizartearen esparru etikoa da.
|
|
|
Nafarroako lehenengo irrati askea Sorgina Irratia/ Radio Paraíso izenekoa izan zen. Emisora hori 1979an sortu zen Iruñean Sorgina Irratia30 izenarekin, eta
|
bere
sorreran ORT PT alderdiarekin lotuta jaio zen arren, beste taldeengana ireki zen beranduago, eta bakoitzak irratsaio propioa zuen. Euskararen presentzia, ordea, oso murritza zen.
|
|
2003
|
|
|
eginak izan ziren eta horrek, nahizeta pertsona hori politikoki markatuta egon, ere sinesgarritasuna eman zion protestari. Orokorrean ZBek
|
bere
sorrera bileran. Zornotza Aretoan, 600 bat pertsona batu zirela, pluraltasun eta dedikazio monografikoaren (soilik Boroako zentraltermikoaren aurka) irudia ematen jakin zuen eta akordio horretara mugatu da berezereginean, horretan ere bere arrakastaren beste klabe bat topatzen dugu larik.
|
|
2007
|
|
|
«Hauetako talde askok komunean daukaten ideia da zientziaren politika ez datzala bakarrikbere erabileran edo gehiegikerian, baizik eta
|
bere
sorreran eta logikan ere» (egileak itzulia).
|
|
|
Ez behar zoologiko utilitarista bat, baizik eta. Ortega beti jende jaun? «una necesidad lírica de confesión»1417 Horrek egungo hiztunaren hizketarentzat balio du, eta hizkuntzaren
|
beraren
sorrerarako. Hain zuzen, hizkuntzalariek tabu deklaratua daukaten hizkuntzaren jatorriaren galdera, dio?, gaur banakoaren hizkuntza nola sortzen den behaketagaz erantzun daiteke.
|
|
2009
|
|
|
1982an Bergarako Mikrofilmaren Zentroa sortu zen; zentro honek geroagoIrargi, Euskadiko Dokumentu Ondarearen Zentroa izena hartuko zuen.
|
Bere
sorreraren helburuak, Euskal Herriko artxibo publiko guztietako dokumentu funtsak mikrofilmatzea, segurtasun artxiboak mantentzea eta artxibo horien beharrezko kopiaguztiak eskuragarri uztea eta Euskal Herriaren historia eta kulturarentzat garrantzizkoak ziren eta bere mugetatik kanpoko artxiboetan zeuden dokumentuakmikrofilmatzea ziren. Irargin gordetzen diren eta Gerra Zibilaren gaia lantzekointeresgarriak diren funtsak eta dokumentu bildumak honakoak dira:
|
|
|
ETB1 euskara hutsezko kate bihurtu zen, eta ETB2k, berriz, gaztelania hutsezko bideari ekin zion. ETB
|
beraren
sorrera bezalaxe, ETB2rena ere isilean egosi zen, erreakzio politikoen beldur. Pentsa isiltasuna zenbaterainokoa izan zen, ETB1en erreserba ekipamenduak erabili zituztela sistema teknikoak instalatzeko, ETB1 bera balizko matxuren aurrean erreserba barik utzita (beste datu esanguratsu bat:
|
|
|
TCP/IP sare arkitektura,
|
bere
sorreratik, oso lotuta egon da Unix sistemekin. Arkitekturaren lehenengo inplementazio publikoa 1983 urtean plazaratu zen, 4.2 BSD Unix sistemaren barnean.
|
|
|
Kontuan izan NSA dela munduan zehar baliabide kriptologiko (gizakiak eta dirua) gehien duen erakundea. Izan ere, 1998ra arte DES «nahiko» segurutzat hartu izan da, nahiz eta 1977 urtean bertan,
|
bere
sorreraren urtean, Stanford-eko Unibertsitatean erakutsi zuten, teorikoki, algoritmoa apur zitekeela. Praktikan garestiegia zen?
|
|
2010
|
|
|
Jakina denez, Argentinako hiriburuan, 1877tik bizkor bizkor «Laurak Bat»deitutako euskal elkartea indarrean zegoen.
|
Bere
sorreratik bat egin zuen ideologiaforuzalearekin eta XX. mendeaz geroztik, hainbat bazkide euskal nazionalismorahurbilduz joan ziren. Dena den, 1936ko Gerra Zibilak Argentinako gizarteansorrarazi zuen hausturak isla zuzena izan zuen elkarte hartan.
|
|
|
|
Bere
sorreratik MMEren helburu operatiboak izan dira Uruguaiko Errondakoakordioak finkatzea eta garatzea arlo nagusietan, hots, manufakturetan ez ezikzerbitzuetan, nekazaritzan eta TRIPS edo jabego intelektualaren eremuan. Areago, MMEren eragin eremua zabaltzeko ahaleginak izan dira bere ibileraren hasieratikbertatik.
|
|
|
Erakundeen berreraikitze eta berrindartze honen bidetik, 2005arenamaieran MERCOSUReko Legebiltzarra ere sortu zen, 2007ra arte funtzionatzenhasi ez zena. Horrez gain, kideen arteko disparekotasun eta egiturazko asimetriekiko ardura
|
bere
sorreratik egon bada ere, 2004ra arte ez da funts bat osatu propioarazo horri aurre egin ahal izateko. FOCEM izenekoak (MERCOSUReko Egiturazko Bateratzerako Funtsa), Europar Batasuneko eredutik inportatutakoak, ekonomia ahulenen eta garapen gutxiagoko eskualdeen aldeko proiektuak finantzatzekohelburua du.
|
|
2011
|
|
|
Bestalde, sasoi honetan Euskaltzaindiak erabaki zuen batzarretako hizkuntza gisa euskara lehenestea(
|
bere
sorreratik batzarrak gaztelaniaz burutzen zituelako). Urkixo 1950 urtean hil zenean, Krutwig-ek Euskaltzaindiaren batzarretan euskaraz aritzeko proposamena aurkeztu eta onartu zen.
|
|
|
Bertan elkarteok aldizkarira helarazitako testua argitaratu zen. Oharrotan elkarte bakoitzak
|
bere
sorrera urtea, ibilbidea eta proiektu nagusiak aipatu zituen. Horregatik, hain zuzen ere, urregorria balio du Jakin aldizkariko artikuluak, lehen eskuko informazioa ematen duelako unibertsitateetako kultur elkarteen gainean.
|
|
|
UEUk
|
bere
sorreratik hizkuntza hautu argia egin zuen: euskara hutsez antolatzea jarduera guztiak (nahiz eta, noizik behin bileretan eztabaidatu zen erdara sartzearen aukera (Aizpuru, 2003a:
|
|
|
Ikusi dugunez, Saioak aldizkariak, Zehatz aldizkariaren gisara, Euskal Unibertsitate ezarekin lotzen zuen
|
bere
sorrera. Baina bien arteko aldeak oso handiak ziren.
|
|
|
Labayru Ikastegia 1977an sortu zen, Derioko Apaiztegian abian zeuden ekimen guztiak bateratzeko, hau da, Euskal Biblioteka, Derioko Udako Euskal Ikastaroak, eta Etniker Bizkaia taldea. Ikastegiaren erakunde sortzailea Bizkaiko Elizbarrutia izan zen eta Bilboko apezpikuak dekretatu zuen
|
bere
sorrera, baita estatutuak sinatu ere (Bilboko Gotzaitegia, 1977). Hortaz erakunde sortu berria Bizkaiko elizarena zen.
|
|
2012
|
|
|
Euskal kohesioaren bide honi herrigintza edo nazio eraikuntza ere deitu izanzaio. Udalbiltzak
|
bere
sorrerako adierazpen politikoan (1999) 42 nazio eraikuntza«prozesu dinamiko eta demokratiko gisa» definitu zuen, hain zuzen ere, EuskalHerri osoko udalerrien arteko harremanak eraikitzen laguntzen duen prozesua, eta zenbait esparrutan, hala nola hizkuntzan, kulturan, kirolean, ingurumenean, lurraldearen antolaketan, ekonomia garapenean eta ongizatean udal ordezkarienekintza bateratuei aukera em...
|
|
|
Mendebaldeko estatuak bere barne lehiakideak bortxa erabiltzeko eskubideazdesjabetu zituen heinean baino ez zuen eskuratu pixkanaka indarkeriaren monopoliohori
|
bere
sorreraren prozesu historikoan. Zehazki esateko, Modernitatearenhastapenetan sortzen ari zen estatuak gune batean ez ezik, bitan berretsi beharizan zuen indar fisikoaren erabilera.
|
|
|
|
Bere
sorreran, kontzeptuak garapen bidean dauden herrialdeek pairatzenohi duten arazo jakin bati egin nahi izan zion aurre, batik bat. Halako herrialdeetanherri aberatsetatik datozen elikagaiak eta nekazaritza produktuak sartzen dira, produkzio kostuetatik beherako prezioetan (dumping), estatu aberats horiekemaniko esportaziorako laguntzei esker.
|
|
|
Egun oraindik euskal nazioa asmakizun edota errealitate historiko den eztabaidatzenden garai hauetan, betiere euskal historia errepasatzen da, datuak alde batera edotabestera makurraraziz1 Alabaina, eztabaidaren beraren historia ez da egiten eta, beraz, eztabaidaren genealogia bat egin gabe, eztabaidak aurrera segitzen du, itsu itsuan, aurrekoak berriro ere errepikatuz. Izan ere,
|
bere
sorreran, euskal nazioaren historiaeta eztabaida gauza bera dira, momentu berean sortzen dira: Erdi Aro Berantiarrean.Momentu hori ulertu gabe, eta harrezkero momentu horrek sortuko dituen eztabaidaeta segizioak kontsideratu gabe, ez dago XX. mendeko eztabaidak ulertzerik.Betiere «fedezko» momentu dezisionista edo erabakizko batean, momentu erabatideologikoan, amaitzen dugu:
|
|
2014
|
|
|
Lehen aipatutako datuek argi utzi dute Euskal Herria gain eraikitako ingurune bat dela, bere eremu zabal batean. Etxe huts bakar bat egotea jasangaitza da
|
bere
sorreratik. Egoera horretan daude etxebizitza sarea osatzen duten milaka unitate, eta gizarte gisan ez dugu asmatzen horri erantzuna ematen.
|
|
2015
|
|
|
–Zubereraren/ y/:
|
bere
sorrera eta hedapenaren inguruan?, in R. Gomez eta M.J.Ezeizabarrena (arg.), Eridenen du zerzaz kontenta.
|
|
|
horri. ...ean arerio izateari utzi bazioten ere, borroka nazionalak eta borroka sozialak bat egin gabejarraitzen zuen, eta ETA erakundea 1959 urtean sortu zenean egin zuten bat bi borroka horiek.Koalizioaren iritziz, euskal langileriak gai nazionala bere egitea garrantzi handiko eta funtsezkogertakaria izan zen euskal herriaren historian, eta horren ondoriozkoa izan zen ETAren sorrera etaezker abertzalearen
|
beraren
sorrera. –Euskal langileria gara?
|
|
|
Baina aukera horiez gain, arrisku batzuk ere bazeuden.Arriskuetako bat udalerri horiek txikiak izanik, udalerriak jendez husteko edo desagertzeko arriskuada. Hori UEMAk
|
bere
sorreran ere aurreikusi zuen, eta horregatik jarri zuen bere hirugarren helburu gisa, udalerri euskaldunen garapen sozioekonomiko eta soziokulturala bultzatzea; ez genekienzehazki zein zen udalerri horien egoera sozioekonomikoa kontu horri zegokionez. Eta horrez gain, ikusten genuen beste arriskua, egiten ari ginen edo ez ginen hizkuntza politikaren ondorioz, bestefaktore batzuk sartu eta udalerri euskaldun horien egoera soziolinguistikoan atzerakada nabariaegitea zen, eta udalerri euskaldun horiek euskaldun izatetik, ez euskaldun izatera pasatzea.
|
|
|
Baina aukera horiez gain, arrisku batzuk ere bazeuden.Arriskuetako bat udalerri horiek txikiak izanik, udalerriak jendez husteko edo desagertzeko arriskuada. Hori UEMAk
|
bere
sorreran ere aurreikusi zuen, eta horregatik jarri zuen bere hirugarren helburu gisa, udalerri euskaldunen garapen sozioekonomiko eta soziokulturala bultzatzea; ez genekienzehazki zein zen udalerri horien egoera sozioekonomikoa kontu horri zegokionez. Eta horrez gain, ikusten genuen beste arriskua, egiten ari ginen edo ez ginen hizkuntza politikaren ondorioz, bestefaktore batzuk sartu eta udalerri euskaldun horien egoera soziolinguistikoan atzerakada nabariaegitea zen, eta udalerri euskaldun horiek euskaldun izatetik, ez euskaldun izatera pasatzea.
|
|
2017
|
|
|
(Daucher, 1978). Marrazkia
|
bere
sorreraren ispilu eta isla da.
|