|
2000
|
|
|
Hortaz,
|
bere
garaiko gizarte egoera ikusita, Unamunok —Barojak, Sabino Aranak eta beste anitzen antzera— bere obretan espainiera erabili nahiago izan zuen, hots, hizkuntza jadanik batua eta aurrekoek egokitua, eta ama hizkuntza zuen aldetik, euskara baino hobeki zerabilena, literatur euskara batua sortzen aritu baino. Gaztelaniaren aldeko aukera honek, gainera, irakurle askoz gehiagorengana heltzeko era eskaintzen zien, ezagutza eta ospe handiagoarekin batera, bai eta, kasu batzuetan, ekonomian eta politikan etekin hobeak lortzeko parada ere.
|
|
2002
|
|
|
Eta bere bizitzako hainbeste urte espetxeraturik igaro behar izan zituen Donatien Sade libertinoaren irudimenak buruturiko sexu fantasia mugagabea da, bertan agertzen diren pertsonaiak, emakumezkoak edo gizonezkoak izan, lizuntasun osoz masturbatu egiten dira, bakarka zein batak besteari, eta elkarri miaztu, zupatu, txortan egin, sodomizatu egiten diote, inongo traba moralik gabe. Izan ere, Luis Elberdinek idatzitako hitzaurre argigarriak agerian uzten duen bezala, Sadeko markesak liburu probokatzaile hau idatzi zuenean,
|
bere
garaiko gizartea eskandalizatzea eta orduko sexu heziketa burgesa hankaz gora jartzea baitzuen helburu.
|
|
|
Bi eratara banatzen omen zituen Bernard Shaw idazleak berak burututako antzerkiak. Satira gogorrak idatzi zituen gehienetan,
|
bere
garaiko gizartean ikusten zituen hipokrisia eta bidegabekeriak salatzeko, eta horiek, idazlearen esanetan, antzerki zakarrak omen ziren, ikuslea egoera zakarren aurrean jartzen zutelako. Dena den, nahiz eta gutxiago, idatzi zuen bestelako antzerkirik ere, lau lan denera, eta horiek atseginak izendatu zituen.
|
|
|
Gai nagusia, batik bat lehenengo poemetan, literatura bera da, satiraren lekua aurkitu nahian. Gero
|
bere
garaiko gizarteaz eta politikaz ere arduratzen da, batzuetan eraso zuzenaz baliatuz eta beste batzuetan parodia ironikoa erabiliz: gizartean berak zuen lekuari esker (dirua eta lagun boteretsuak), askatasunez adierazi ahal izan zuen nahi zuena.
|
|
2003
|
|
|
J. M. S. Rousseauren obran agertzen den kontraesanik handienetakoa da hori.
|
Bere
garaiko gizartea inmoraltzat jo zuen, eta gizartea egoera hartatik ateratzeko bidea hain zuzen inmoraltzat jotzen zuen gizarte hartan bertan aurkitu nahi izan zuen.
|
|
2004
|
|
|
Honen adibide Sokrates ekar dezakegu harira; berak ere zalantza egingo du, edo, hobe esanda, auzitan jarriko ditu
|
bere
garaiko gizarte atenastarrean nagusi diren ikuskerak. Edozein gauzari buruz hitz egiteko eta euren burua jakituntzat jotzeko gertu dauden sofistek indarra duten hirian, Sokrates karrikarik karrika joango da ezertxo ere ez dakiela aldarrikatzen, hori dela dakien gauza bakarra esanez eta honela zalantzan jarriz indarrean dagoen jakintza.
|
|
2006
|
|
|
Poemak, eslovenieraz eta gaztelaniaz agertzen dira. France Preserenek zuzenbide ikasketak egin zituen, legegizon bezala asko iraun ez bazuen ere,
|
bere
garaiko gizarteaz eta moralaz egin zituen kritikengatik agintari politiko eta erligiosoak zeharo haserretu zitzaizkiolako. 1846 arte ez zioten bulego independente bat izateko baimenik eman.
|
|
2007
|
|
|
Platonen Errepublikak, esaterako, gizarte idealaren antolakuntzaz dihardu. Ildo beretik doa Utopia, baina aldi berean
|
bere
garaiko gizartearen kritika egiteko baliatu zuen Morek. Utopia hitzak «inon ez» esan nahi du.
|
|
|
Sokrates-engan ageri den kontzientzi maila indibidualak, Atenasko hiriaren kontzientzi mailarekin talka egin du, lehenengoari bizia kostatuz. Jesus Nazaretekoaren kontzientzi mailak
|
bere
garaiko gizarte judu eta erromatarraren kontzientzi moduekin. Askotan, askatasunaren akuilatzaileago da tirania eta errepresioa, tolerantzia baino.
|
|
2008
|
|
|
Irudiak badauka begietatik sartu eta barruan geratzeko indar bat, eta hori publizitatea eta telebista egiten duten guztiek badakite. Hori dena txikitatik aztertuta, artea beste era batera ikusiko genuke, azken finean, arteak
|
bere
garaiko gizarteari erantzun baizik ez baitio egiten.
|
|
2009
|
|
|
Tiro literarioak, noski. Tiro bortitzak,
|
bere
garaiko gizarte eta ohituren kontra, indarrean zegoen literaturaren aurka, zuzen zuzen, erdira. Zuri gainean tiro, horixe da datorren astean Artelekun egingo den Feministaldia arte topaketaren ideia nagusia.
|
|
|
Modernitateak eragindako anomiak (araurik ezak) eta lokarri kolektiboen ahultzeak, suizidioa eragiteko duten gaitasunaz idatzi zuen. Freud-ek berak
|
bere
garaiko gizarteari kritika lazgarria jaurti zion, kasu honetan gehiegizko arauagatik, sexualitatea arautzeko zuen modu zurrunagatik eta horrek sortzen zuen barne minagatik.
|
|
2011
|
|
|
Aberria maite izan zuen, aberria osatzen duten gizakiak maite zituelako. Eta maitasun hori ez zuen erababili bere probetxurako, askotan gertatzen den bezala,
|
bere
garaiko gizarteari bideak irekitzeko baizik.
|
|
2012
|
|
|
Lermontoven garaiko heroia, azken batean, garaiko eta garaiaren biktima besterik ez da. Izenburuak berak adierazten du idazleak
|
bere
garaiko gizarteari egiten dion kritika zorrotza, zeren heroi gisa aurkezten diguna moralik gabeko gizona baita,, gaizkile tragiko eta erromantikoa?. Dekabristen porrotaren ondorengo belaunaldi gaztea itxaropenik eta jomugarik gabe bizi zen, baina azaleko alaitasunez eta amets handiz beteta.
|
|
|
Enuntziatu parentetikoak enuntziatua testuinguruan kokatzeko komunikazio eginkizuna duenez, defini dezagun `testuinguru? adigaia haren arabera; Mitxelenak dituen erreferentzia kulturalak (zinemaren nahiz euskal literaturarenak), erlijiosoak, erritozkoak, nahiz
|
bere
garaiko gizarte auzien erreferentziak diskurtsoan bertan tartekatzeko aukera eskaintzen baitio.
|
|
2014
|
|
|
Eskubidea dugu besteek Google n gure iraganeko datuak edo egoerak aurkitu ezin izateko, dagoeneko gaindituta badaude? Eta
|
bere
garaian gizarte sare batean edo blog batean argitaratzen genituen iritziak, irudiak edo bideoak, eta gaur egun damutzen edo kaltetzen gaituzte. Europako Batasuneko Justizia Auzitegi Nagusiak berriki emandako epai batek baietz erantzun dio, eta, gainera, adierazi du eduki horiek bilatzaile bilakatzea galarazteaz gain, bilatzailea bera dela, eta ez datu sentikorrak dauden jatorrizko orria.
|
|
2015
|
|
|
Bistan da tragedia Merteuileko markesak abiarazten duena. Haatik, Laclosek garbi adierazten du bere burua defenditu beharrez ekiten diola markesak halako jokamolde zitalari,
|
bere
garaiko gizarteak ez baitio bestelako irtenbiderik uzten. Sentimenduak ezkutatzera behartua, adimena baliatzen du haiek mozorrotzearren, eta besteen sentimenduekin jolastearren.
|
|
|
Kardaberazek ere eragin handia izan zuen
|
bere
garaiko gizartean. Sortzez hernaniarra, Araban eta Bizkaian ibili zen misio lanetan, eta euskararen gainean sekula egin den lehenbiziko saioa plazaratu zuen 1761ean; euskara hutsean idatzita, gainera:
|
|
|
|
Bere
garaiko gizarteari egindako kritika zorrotza.
|
|
2017
|
|
|
Zorionez Jackiek bere portaera hura aurrera atera eta garatu ahal izateko, gurasoen sostengu osoa jaso zuen. Ez, ordea,
|
bere
garaiko gizarte estu, tradizional eta aginte zuriko hartan. Giro itotzaile hartatik ihes egin, eta txikitatik musikarako grina eta gaitasun bikaina erakutsi ondoren, Soul Troupe batera elkartu eta Kanada aldera abiatu zen 1957 aldera.
|
|
2018
|
|
|
Euskaltzaindiaren baitan izandako eraginak haren izenaren ospea hedatu du, eta oro har euskal kulturaren alde eginiko lan nekaezinak ere bai.
|
Bere
garaiko gizartean ere, Arestiren itzala handia zen, baina Euskal Herrian gertakari politikoen abiadak ez du poeta eraginik gabe utziko. Hala, Harri eta herri (1964) arrakastatsuaren ondoren, Euskal Harria/ Piedra Vasca liburua sariketara aurkeztu eta irabazi arren 1967an, Arestik zentsurarekin egin zuen topo.
|
|
|
Gizarteari dagokionez, Jon Etxaidek desgiro bezala deskribatu zuen
|
bere
garaiko gizarte hura. Zergatik?
|
|
2020
|
|
|
Europan Erdi Aroan zabaldu zen estilo ikonografikoa da arte erotikoa; enigma bat da eta aldi
|
berean
garaiko gizartearen isla. Ugariak dira adibideak Britainia Handian, Irlandan, eta Frantzian.
|
|
|
–Mintzaldi egileak ez din ikusi. Utopia bakoitza
|
bere
garaiko gizartearen egoerarekin lotua dela. Oraingo begiz ikusi ditin.
|
|
|
Luis Jauregi Jautarkolek ere bai; 1958an, Xenpelarri buruzko liburuan, hauxe idatzi zuen: " Bertsolariak, gizartean murgilduta bizi dalako,
|
bere
garaiko gizartearen iritzi ta buruausteen berri iñork bezin ondo daki, ta ez da iñor berak baño obeto gizarte biozkada oiek azaltzen dakienik". Antzeratsu mintzatu zen Antonio Zavala, 1956an, Euskaltzaindiak Arantzazun antolaturiko bil  kuran:
|
|
2022
|
|
|
bidaia kronikak, iritzi artikuluak, dibulgazio lanak eta narrazioak.
|
Bere
garaiko gizartean presentzia oso aktiboa izan zuen, hitzaldiak ere emanez edo argitaratze egitasmoak bultzatuz.
|
|
|
bidaia kronikak, iritzi artikuluak, dibulgazio lanak eta narrazioak.
|
Bere
garaiko gizartean presentzia oso aktiboa izan zuen, hitzaldiak ere emanez edo argitaratze egitasmoak bultzatuz.
|
|
|
Errusiako
|
bere
garaiko gizartearen erretratu ezin finagoak egiteagatik nabarmendu zen Anton Txekhov, baina, klasiko handien marka betez, nonahiko eta noiznahiko irakurleek topatzen dituzte haren orrietan identifikatzeko moduko pertsonaiak, ezaugarriak, egoerak... halako moldez non ipuingintza modernoaren aita eta maisutzat aitortzen den aho batez.
|
|
|
" ...esan ohi da gizakiak ez duela behar bi metro lur baino gehiago; bi metro beharbada aski izango da hilotz batentzat, baina ez pertsona batentzat". Txekhovek
|
bere
garaiko gizartearen mosaiko guztiz zehatza osatzen du, baina ez da Tolstoiren erresistentzia pasiboarekin identifikatzen, nahiz eta ez dirudien bere garaiko mugimendu iraultzaileetan ere gehiegi sinesten zuenik. Edonola ere, ezkerreko mugimenduetan arreta handiz irakurtzen ziren Txekhoven ipuinak, bertan gizarteari egiten zitzaion kritika zorrotzak beraien ikuspuntuak indartzen zituela iritzita.
|
|
|
|
Bere
garaiko gizartean pil pilean zeuden beste gai asko aurki ditzakegu Txekhoven ipuinetan. Hiritartasuna diruz erosi behar izan zuen gizon baten semea izanik, Txekhovengan ondorengo zalantza hau igartzeak harridura sor diezaguke:
|
|
2023
|
|
|
Heptameron lanean Margaritak bere bizia kontatzen du, bere antzerkiek bere al darrikapenak eta bere penak plazaratzen dituzte. Lasaitasuna, otoitz egitea, bakardadea preziatzen bazituen ere,
|
bere
garaiko gizartean behar ziren al daketen beharrak partekatu nahi zituen eta huraxe zen bere antzerkiarekin helbururik behinena.
|