|
2004
|
|
|
Antoni Gelabertek, Bartzelonako Itsas Ospitaleko Urologia Zerbitzuko buruak eta gizarte zientifiko horretako kideak, hau adierazi du: “maskuriko tumore bat klinikoki detektagarri bihurtzen denean,
|
bere
bizi zikloaren zati handi bat egin du, eta, hortik aurrera, azkar eta pixkanaka eboluzionatu du”. Kasu guztietan, adituen arabera, gernuan odola dagoela adierazten duen sintoma nagusia da.
|
|
|
Aditu horren arabera, otarraina jaiotzen denean 8 milimetro inguru neurtzen ditu, eta, urtebete geroago, 8 zentimetro inguruko tamaina hartzen du, artxipelagora iritsi den izurria osatzen duten ehunka mila aleen tamaina, gutxi gorabehera. Otarraina, kilker eta saltamonteen familia berekoa, kanpoko eskeletoaren zazpi mudak egitera irits daiteke
|
bere
bizi zikloan zehar, hau da, Afrikako iparraldean jaiotzen den unetik bere egunen amaiera iritsi eta hiltzen den arte, normalean jatorrizko lekutik urrun. Otarrainak udazkenaren hasieran jaiotzen dira, edo ia neguan, Afrikako basamortuan, adibidez.
|
|
|
Llorentek dioenez, landaredi oparoa eta lehortea eta beroa funtsezkoak dira izurriteak sortzeko.
|
Bere
bizi zikloa osatu ondoren, biologoak esan du “ahulegi daudela”, eta, beraz, Kanariar Uharteetara iristen diren aleak nekez ugaltzen dira. Kalte gutxi Fuerteventurari eragin dion izurriteak ia ez du uharteko landutako azaleraren %1 kaltetu, Cabildo majoreroak atzo esan zuenez.
|
|
2007
|
|
|
Uraren erabilerarekin lotutako gaixotasunek honako hauek hartzen dituzte: edateko uretan dauden mikroorganismoek eta substantzia kimikoek eragindakoak; eskistosomiasia,
|
bere
bizi zikloaren zati bat uretan duena; malaria, bere bektoreak likido horrekin lotuta dituena; eta legionelosia bezalako gaixotasunak, mikroorganismoak dituzten aerosolek transmititua. Kutsatutako elikagaiez gain, eskuak eta tresnak ere badira, batez ere saneamendua eta higienea eskasak direnean.
|
|
2008
|
|
|
Ikertzaile britainiarrek gripeak
|
bere
bizi zikloan urtero egiten duen ibilbidea egiten dute
|
|
|
Urtaroko gripea sortu, garatu eta hil egiten da, mundu osoan zehar kutsadura kopuru handia utzi gabe. Cambridgeko Unibertsitateak (Erresuma Batua) koordinatutako nazioarteko ikertzaile talde batek gripeak
|
bere
bizi zikloan urtero egiten duen ibilbidea egin du. Ibilbidea Asiako ekialdean eta hego ekialdean hasten da.
|
|
|
Vivax”, eta zehaztasun handiz ematen ditu parasitoaren infekzio bideei buruzko xehetasunak; izan ere, genomaren analisiari esker, eritrozitoak ez bezalako infekzio mekanismo alternatiboez nola baliatzen den ikusi ahal izan da. Eritrozitoak giza odoleko zelulak dira, non parasitoa
|
bere
bizi ziklo konplexuan babesten eta ugaltzen baita. Bide alternatibo horiek ez ziren inoiz susmatu aurreko ikerketetan, nahiz eta orain, informazio genetiko guztiarekin, “komunitate zientifikoa”, dio Carltonek, “hortik aurrera, aurkikuntza horiek malariari aurre egiteko nola aprobetxatu aurkitu du”.
|
|
2009
|
|
|
Izan ere, larba da gehien kontsumitzen den egoera, samurragoa, zaporetsuagoa eta digestiokoa delako. Gainera,
|
bere
bizi zikloaren aldi horretan dute nutrizio balio handiena, eta une horretan aurki daiteke, helduz gero (euliak edo tximeletak, esaterako), sakabanatu eta biltzea zailagoa den banaketarik handiena. Proteina iturri garrantzitsua Intsektuen nutrizio balioa handia da, eta osagai garrantzitsuena, oro har, gorputzaren zati handiena osatzen duten eta kalitate onekotzat jo daitezkeen proteinak dira.
|
|
2011
|
|
|
Eskizofrenia pairatzen duten pertsonen taldea oso da heterogeneoa eta
|
beren
bizi zikloan zehar aurkezten dituzten sintomak aldakorrak dira. Dena dela, nahiz eta eskizofrenia duten gizabanako guztiek ezaugarri berak ez izan, eskizofreniaren sintoma tipikoak bi multzo handitan sailkatu izan dira:
|
|
|
“Kontsumitzaileari ingurumenari buruzko informazioa eskaintzea, hau da, karbono aztarnari buruzko informazio hori produktuan ikusten diren ingurumen etiketei eranstea (etiketa horiek CO2 emisioekin eta hori sortzeko beharrezkoak diren berotegi efektuko beste gas batzuekin lotuta daude), funtsezkoa da informazioa emateko eta informazioa emateko ekoizpen moduari buruz, eta enpresek eta erakundeek ingurumen kudeaketa eraginkorra egin dezaten”, adierazi du autoreak. Bere metodoa probatzeko, Galiziako muskuilu kontserba bat hartu du adibidetzat, marka jakin batekoa, eta
|
bere
bizi zikloko fase bakoitzak dakarren kutsadura paraleloa aztertu du. “Sistema kasu praktiko batekin probatu nahi zen, eta horren emaitza da kontserbako tona bakoitzeko 10,7 tona CO2 sortzen direla”, dio Carballok.
|
|
|
Horien salmentak dieta askotarikoa eta orekatua antolatzeko aukerak aberasten ditu, itsas espezieen parte hartze egokiarekin. Arrain horren nutrizio osaera oso aldakorra da
|
bere
bizi zikloan; izan ere, ale gazteenak arrain urdin edo koipetsutzat hartzen dira, eta helduak, zuritzat edo giharrtzat. Nahiz eta lampuga ohikoagoa den Amerikako herrialdeetan kontsumitzeko, aspalditik ezagutzen da gure inguruko errezeta liburu tradizionaletan duen presentzia.
|
|
|
Kontzeptu horrek erakusten du kontsumo produktuak iceberg bat bezalakoak direla: ikusgaiak ikusezinak baino askoz gutxiago pisatzen du(
|
bere
bizi zikloaren aurreko eta ondorengo faseak). Horregatik, benetan dutena baino balio gutxiago ematen zaie, eta egungo garapen eredu jasanezinarekin jarraitzen da.
|
|
|
Zer da motxila ekologikoa eta zergatik kezkatu behar gaitu? Motxila ekologikoa produktuak
|
bere
bizi ziklo osoan (lehengaiak erauztea, fabrikazioa, ontziratzea, garraioa eta sortzen dituen hondakinen tratamendua) egiteko erabiltzen den material kantitatea da. Horren helburua da kontsumitzaileak kontzientziatzea, kilo bat lehengai ekoizteko energia eta baliabide natural errealak desugertzeko.
|
|
|
Ecologistas en Acción erakundeak dioenez, eguneroko kontsumo produktuak iceberg baten antzekoak dira: ikusten denak (produktuak) ikusten ez denak baino askoz gutxiago pisatzen du(
|
bere
bizi zikloaren aurreko eta ondorengo fase guztiak). Horregatik, duten balioa baino txikiagoa emateko joera dute.
|
|
|
izpiak eta datu infragorriak aztertuta, astronomoek jakin ahal izan dute zeruko leherketa misteriotsu haren arrazoia Ia motako supernoba bat izan zela, nano zuri baten leherketa bortitzaren ondoren gertatzen dena. Nano zuri horrek
|
bere
bizi zikloa osatu eta hil egin da. RCW 86 supernobak 8.000 argi urte inguru ditu.
|
|
2012
|
|
|
Hau da, errazagoa da txakurra gaixotasun luze baten ondoren hiltzea, istripu baten ondorioz, egun batetik bestera. Txakur batek biziko duen denbora ezin da aurreikusi, baina denbora bat igaro ondoren, esan dakioke haurrari berak baino urte gutxiago biziko dituela,
|
bere
bizi zikloa laburragoa baita, 16 urte inguru irauten baitu. Haurraren adina Heriotza ez da hitz egiteko gai alaiena, eta zaila izan daiteke haur bati azaltzea, baina harekin hitz egiteak lagunduko dio txakurraren gainbeheraren eta desagerpenaren egoera saihestezina ulertzen.
|
|
2014
|
|
|
Eraikuntzara bideratuta naturatik hartzean lehengai batek zenbat eta alterazio gutxiago nozitu, bioerakuntzarako egokiagoa izango da. Zentzu horretan, prozesu guztia bere osotasunean aintzakotzat eduki behar da, balantze ekologiko oso batez eta
|
bere
bizi ziklo osoa kontuan hartuz. Materiala bere ingurune naturaletik erauzia den unetik, bere konformazio, kokatze, erabilera eta bere balio bizitzan jasandako prozesu guztiak aztertu eta kontuan hartu behar dira, baita ondorengo berrerabilera, birziklapen edo hondakin gisan eman zaion tratamenduari arreta jarri ere, prozesuetan eragingo diren kostu guztiak (energetikoak, ekologikoak edo sozialak) barne hartuz.
|
|
2017
|
|
|
Euskal Herrian, beste leku askotan ez bezala, iratze hau
|
bere
bizi zikloko bi faseetan aurkitu daiteke: gametofito eta esporofito faseak
|
|
|
Iratzeak ezkutuan bizi nahi bazuen, alferrik du dagoeneko. Iratze guztiek
|
bere
bizi zikloan zehar bi fase, bi gorputz ezberdin eduki zitzaketela jakina bazen ere, Euskal Herrian Vandenboschia speciosaren" iratze itxurako" fasea soilik ezagutzen zen, esporofitoa. Ordea, bada beste fase bat, iratzeak erabat bestelako itxura duena:
|
|
|
Gametofito fasea Euskal Herrian aurkitu zen lehendabiziko egunetik, ordea, garbi ikusi zen hortik aurrera iratzea leku gehiagotan ere aurkitzeko aukera zegoela. Izan ere, Euskal Herrian, beste leku askotan ez bezala, iratzea
|
bere
bizi zikloko bi faseetan aurkitu daiteke, bi gorputz ezberdin izango balitu bezala, eta biek gainera, bizileku ezberdinak erabili ditzakete, iratzearen biziraupenerako abantaila handia izanik. Iratzearen gametofito fasea ezagutzeak, beraz, bide berri bat ireki zuen Euskal Herriko botanikarientzat.
|
|
|
Adibidez, litro eta erdiko ur botilek 34 gramo pisatzen dute, eta beren pisua 44 aldiz baino gehiago ontziratzeko gai dira. Beatriz Meunier Plastic Seuropeko komunikazio zuzendariak, Espainiako lehengai plastikoen elkarte paneuroparrak, adierazten du zenbat hondakin, energia, baliabide, garraio kostu, biltegiratze eta berotegi efektuko gas isurtzen dituen
|
bere
bizi ziklo osoan. 2 PET botilak birziklatzen dira gehien PETezko sei botila birziklatzeak auto baten ihes hodiko 10 minutuko CO2 kutsatzea indargabetzen du 2016an 207.851 tona PET plastiko birziklatu ziren, Ecoembes enpresaren arabera, edukiontzi hori eta urdineko hondakinen birziklapena kudeatzen duen sozietatea.
|
|
2018
|
|
|
ETAk ez zuen bere aldaketa propioa islatzen; proiektu baten abangoardia balitz bezala jarraitzen zuen adierazten, eta ez besterik gabe euskal herritarren historiako parte garrantzitsu bilakatzeko
|
bere
bizi zikloaren amaierara bidean zihoan erakunde armatu gisa. Horregatik ez zeukan logikarik gizartearen beste sektore batzuen" aktibazioa eta atxikimendua" sustatuko duen bidean proiektu" independentista partekatu" bat eraikitzearen alde egiten zuela esaten jarraitzeak, borroka armatua uzteak erakunde bezala desagertzera eta, edozein kasutan, bere militanteak mugimendu legalen batera atxiki zitezen uztera zeramanean.
|
|
2019
|
|
|
Hizkuntza ereduez ere jardun dugu aurretik, eta sistema hau ere bidegurutzera iritsita dagoela esan genezake eta
|
bere
bizi zikloa amaiturik, EAEn bederen. Nafarroan eta Iparraldean, berriz, eredua sustatzeaz gain, desiragarria litzateke, epe motzean, euskararen ikasgaia ahalik eta ikasle gehienengana heltzea, beronen ikasketa orokortzeko aukera iritsi bitartean.
|
|
|
Laburbilduz, erabaki bat hartu, asko hartu behar dira kontuan faktoreak; horien artean, ingurumen inpaktu orokorra. Kontsumoak arrastoa uzten du Ingurumen aztarnak produktu baten inpaktua neurtzen du ingurumenari buruz
|
bere
bizi zikloan zehar, lehengaia ekoizpenerako ateratzen denetik hondakina sortu (eta tratatu) arte erabilera. 14 inpaktu kategoriatan oinarritzen da, natur baliabideak agortzea, lurzorua, erauzketaren ondoriozko kutsadura, eraldaketa eta garraioa eta klimaren gaineko eraginak, gizakiari buruzko alderdi zuzenak osasunean dituen ondorioak.
|
|
2020
|
|
|
Horrela landarea toki bakoitzera jarri egingo da, egokitu, aurrindu. Ingurune batera egokitzen denean, baliteke baldintza horiek behar izatea
|
bere
bizi zikloa osatzeko eta hurrengo belaunaldientzako behar bilakatzea. Bilakatu, bi zentzuetan:
|
|
|
Migratzaile erdaldunek euskararekin sortzen duten harremanean aldagai askok eragiten dute, eta gainera, faktoreok pertsona
|
beraren
bizi zikloan alda daitezke. Migrazio erdalduna herri euskaldunetan:
|
|
|
Irudia: Pixabay Jantzi baten garbitze fasean(
|
bere
bizi ziklo osoko zatirik kritikoena), “hainbat eta hainbat ingurumen inpaktu garatzen dira, jarraibide erraz batzuei jarraituz murriztu daitezkeenak”, dio Mara Beltrán Jabones Beltráneko zuzendari komertzialak. Etxeko galdaketaren inpaktu kutsagarrienetako bat energia kontsumoa da.
|
|
2021
|
|
|
2 Aenor Ingurumena. 1994an sortu zen, eta irizpide ekologikoen UNE arauen araberako marka da,
|
bere
bizi zikloan ingurumenean eragin txikiagoa duten produktuak bereizteko sortua. Hainbat produktutan aurki daiteke:
|