|
2004
|
|
|
Eta, zergatik ez, beharbada egia da ukuiluko behiek mendi-mendiari buruz esaten dutena. Gauza gutxi dago goialdeetan, eta
|
bertan
bizitzea zotz batekin sua egitea bezalakoxe lana da. Ukuiluko behiek, eta areago granja edo herri handietan bizi direnek, mila gauza desberdin dauzkate egiteko eta ikusteko:
|
|
2010
|
|
|
Asteazkena da."" Horixe izango da hoberena, ez?", esan diot. " Hemen Visalian
|
bertan
biziko bazina ez nizuke aldaketarik proposatutako. Baina Three Riversetik etortzeko beharko zenukeen denbora horrek ikara ematen dit.
|
|
|
Zergatik deitu ote zion horrela galdetu nion neure buruari, eta ez Obaba Ranch edo zerbait antzeko. Gutxiena pentsatzen nuen egun batez
|
bertan
biziko nintzela; Stoneham rantxo honetan berrituko nituela egun haietako gertaerak, baita une hura bera ere, eta aldameneko gelan Liz eta Sara nire bi alabak egongo zirela telebista ikusten: hain arrotzak mundu harekiko non nire oroitzapenen errelatoa, inoiz irakurriz gero, asmaketa irudituko zaien.
|
|
|
XVII. mendeko Lapurdin ez da dudarik, salbuespenak salbuespen, Euskara ezagutu behar zela
|
bertan
bizitzeko. Hauxe izan zen Etienne Materre frantziskotar frantsesaren kasua Lapurdira iritsi zelarik.
|
|
|
Artista bere artean bizi da, arteaz bizitzea hautu horren ondorioa da. Intermitente dira sistema hoberena zaielako mementoan
|
beren artean
bizitzeko. Bidea dute etxe, agentziek ez die lana bekan baizik atzematen.
|
|
|
Ideia ona iritzi zion Chiarak, eta gogo onez ekin zion gutuna idazteari. ...zitzaion, alde batetik; bestetik, baina, onartzen zuen bere etorkiaren ezaugarria zela Veneziako hiriari loturik ibiltzea, eta berak ezin ziola uko egin bere zoriari; azkenik, berriz, esperantza bat gordetzen zuen bihotzaren barrenean, hosto arteko habian ezkutatzen den txorikume bat bezala, bizitzaren patuak edo diplomaziaren halabeharrak ekarri zioten senargai hura izan zitekeela, zergatik ez?,
|
bere
biziko gizona, asturuetan berarentzat eta berariaz egokitua, bere gogoaren katramilak ulertzen eta korapiloak askatzen jakingo zuena, zintzoa eta azkarra, martzala baina otzana, zolia eta sentibera.
|
|
|
1025. Mexikon kontatzen da, hego-sortaldean, Tabasco estatuan, bi pertsona geratzen direla hango zoke hizkuntza dakitenak. Herri
|
berean
bizi dira, baina aspaldian haserretu ziren-eta, ez omen dute elkarrekin hitz egiten.
|
|
|
Gonzalo de Reparazek ere asko idatzi zuen" benetako" afrikanismoaren alde. España mauritana deitzen zion Marokori, itsasartearen iparraldean nahiz hegoaldean herri
|
bera
bizi zela erakutsiz emango baitzuen bizitza. Europa Pirinioetan hasten zela eta Espainiak Afrikaren burua izateko destino historikoa zuela sinesten zuen:
|
|
2011
|
|
|
Aurkariak osagarri dira, eta ez diote elkarri uko egiten. Hutsik dagoena zuloa dauka barruan, eta beterik badago, fardela baina, nolanahi ere, gauzak guztiak, baita kaka-plasta bat ere esaten du-Zhuang maisuak (dao)
|
berak
bizi du, eta presentzia horri M (de) on, onura esaten zaio.
|
|
|
Esan nahi dut ez nuela haiekin sekulan hitz bat trukatu. Ikusten nituen nire auzoko kaleetan, hiri
|
berean
bizi izan baikinen urte batzuetan. Ikusi baino gehiago hainbat kontzertutan ere, baina nola ez kontsideratu haiekin nuen harremana zuzena edo pertsonala, euren musikak eta kantuak neure intimitatearen parte baitziren?
|
|
2013
|
|
|
|
Berak
bizi izandako egoerak zeuzkan gogoan Lasuenek. Gutun berean, gertaera hau kontatzen dio Boricari:
|
|
|
Diszernimentua deitzen den horretatik hasten da politika bat. Gure kasuan, oinarrizkoa da bereiztea lurralde
|
berean
bizi diren kultur eremu eta indar desberdinak. Lurralde administratibo berean gertatu arren, hizkuntza komunitate minorizatu batean funtsezko papera betetzen duen sorkuntza batek eta munduko hizkuntza handienetako batean egiten den produkzio batek ez dute ia zerikusirik, ez duten merkatu-potentzialean, ez betetzen duten funtzioaren muinean, ez behar duten edo ez duten politika publikoan.
|
|
2014
|
|
|
" Hik hogei urte dituk, haiek 30 Adin horretan duk dantzaria heldua. Horiek auzo dituk eta hor
|
berean
bizi. Elkar ikusten die egun guziz, dantzan ari dituk egun guziz.
|
|
|
Denak berdin izatearen izenean ari da, jakobinismoaren iturriarengatik. Jendeak denak berdin eta bakoitzak
|
bere lekuan
bizi behar duelako tokian tokiko kostumarik gabe erregimen zaharreko orgia likidatuz. Beraz hemengo eskema karrikaturalak aplikatzen baditugu Zuberoko ikerle horiek bezala, ez euskaldunen idealarengatik.
|
|
|
Bordaxuri antzerki politikoa da. Kontatzen du, galerianoaren bertsoek ekartzen dutenarekin libertate handia hartuz, fait divers bat, baina indar dramatikoa
|
berak
bizi izan, gurutzatu edo berrikiago entzun beste galarrotsa anitzetan hartzen du. Moldez klasikoa da idazkia, axalez, galarrotsen sua barne erregaia du ordea.
|
|
|
• Hau bat. Baina
|
bere
bizi bururatzean oroitzapenen idazten hasi zen. Badira bi testu, tronpaturik edo, bi aldiz idazten dituenak.
|
|
|
Gizon zahar horrek ez zuen barne hutsa, ez berekoia.
|
Bere
biziko une ederrenak, eta bere baitarik, emanak zituen bere Herriari. Ez zuen hortakotz saritzat ukanik, ez pentsionerik, ez gradu, ez xingolarik, bainan ba gabezia, desterrua eta ahantzpena...
|
|
2015
|
|
|
Kolusio kolektiboen oinarrian konfigurazio ikonografikoak ditugu, oso diferenteak dira kolusioak konfigurazioa
|
bera
bizitzeko eta sinesteko moduaren arabera. Larri esan, konfigurazioa ukiezina eta aldaezina zaigun ikono bat dela pentsa dezakegu (kode itxi bat, nonbait) edo, alderantziz, aldatu eta moldatu beharreko antolakuntza ireki bat.
|
|
|
|
Bera
bizi izandako etxeari" ErretoJuan Bautista Agirre txe" esaten genion guk umetan," Erretore-etxe" zela konturatu ere gabe; hala nola bere jaiotetxeari," Idogarate" delakoari," Ilobate". Denborak ez du, ordea, etxe-izenak bezala, Juan Bautista Agirreren ospea murriztu.
|
|
|
Gijoneko auzo batean bizi dira biak. Azkenean deitzea deliberatu nuenean, bilobak baietsi zidan aitona ez dela
|
berarekin
bizi, baizik eta haren neba batekin hurbileko beste pisu batean. Emakume haren ahotsean sumatu nuen nekezia aitona ez gogaitzeko nahiari egotzi nion:
|
|
|
Nobela horretan ez dut idatziko Ezkaban gertatu zenaz bakarrik; memoria bera izanen da gaia. Kontalariak, errelatorako materialak biltzearekin batera, Ezkaban
|
bertan
bizi zituen haurtzaroaren pasadizo batzuk aipatzen ditu. Bere Ezkabaren memoria.
|
|
|
Duela hilabete batzuk, Ezkabako ihesaldiari buruz informazioa biltzen hasten ari nintzela, hamasei urteko mutil bat etxera etorri zen, gure alaba helduenak ikasten duen institutuaren aldizkarirako poema baten eske, hain zuzen. Ikasleari eman nion poeman 36ko gerraren gaia jorratzen nuen; hobe esanda, halako gerra batek gerra
|
bera
bizi ez zutenen memorian utz dezakeen zantzuaren gaia. Aldizkariaren irakurleen adina kontuan hartuta, gazte haiek artean memoria egiteko egoeran ez zeudela gogatu nuen; izan bazuten, ordea, memoriaren berriren bat jasotzeko adina; hots, memoriaren ariketa ri buruzkoa zer edo zer jakiten hasteko.
|
|
|
—Esan dizuet lehen. Atentzioa gehien ematen duena zera da,
|
bere
bizitzeko modua, bizitzeko duen modu txarra, zehaztuko nuke nik; izan ere, munduko pisu astunen artean onenetarikoa izateko dohainak eta abilezia baldin badauzka ere, badirudi berak ez diola horri inolako garrantzirik ematen eta bere bizitzeko modua une bakoitzean apetak ematen diona egitean datzala.
|
|
|
—Esan dizuet lehen. Atentzioa gehien ematen duena zera da, bere bizitzeko modua, bizitzeko duen modu txarra, zehaztuko nuke nik; izan ere, munduko pisu astunen artean onenetarikoa izateko dohainak eta abilezia baldin badauzka ere, badirudi berak ez diola horri inolako garrantzirik ematen eta
|
bere
bizitzeko modua une bakoitzean apetak ematen diona egitean datzala.
|
|
|
Klaxona zenbait aldiz segidan jo ondoren, luze baino lehen azaldu ziren etxeko atarian Joakina, ama, eta Maria, arreba txikiena. Zenbait hilabete lehenago erosia zuen Uzkudunek etxe hori eta bi emakumeak ekarri zituen Errezildik
|
bertan
bizitzera, Gurutzeaga baserriaren arta anaietan zaharrenari utziz.
|
|
|
Espainar Komisioak 1941eko Itunari atxiki zion, zeinaren bidez, nafartar kondizio zibila zeukaten pertsona fisikoek baino ez baitzezaketen paga, denbora jakin batez Herrian bizi baldin baziren, betiere. Diputazioak nahi zituen kondizio zibil horretan sartu —sortzez edo filiazioz nafartarrak zirenez gain— hamar urtez
|
bertan
bizi zirenak, edo bi urtez baizik ez, baldin eta filiazioaren eskuratzeko borondatea agertuz gero. Beste gai eztabaidatua izan zen enpresen trafikoaren gaineko zerga orokorra, 1964ko Erreforman txertatua zena.
|
|
|
Ez dago Egiarik, egiak baizik. Fededun bakoitzak, horrezkero, bere egian du fedea,
|
berak
bizi duen horretan. Egia partikular hori da, edozein delarik, desertuari aurre egiteko behar den jaki eta edaria.
|
|
2016
|
|
|
Ez dakit zergatik nekatzen garen liburuendako izen berriak asmatzen... Beti ari gara liburu bera idazten (Walt Whitman eta Luis Cernuda dira orain burura datozkidan kasurik nabarmenenak, baina zenbat halako!), beti bizitza
|
bera
bizitzen.
|
|
|
Ez dituzte bidaia handiak maite, gutako askok legez, eta leku
|
berean
bizi ohi dira urte osoan zehar.
|
|
|
Eta Guiomar? Guiomar
|
berarekin
bizi zen apartamentuan, eta, zentzu arrunt batean, laguna zuen oraindik; baina Guiomar ez zen anbiziotsua, oso gutxi eskatzen zion bizitzari, eta berak kezkaren bat planteatzen zion bakoitzean bizitza konplikatzeko gogoa besterik ez zela erantzuten zuen. Eta Doro?
|
|
|
Hotelak 60 gela hartzen zituen pabiloi errektangeluar bat zeukan, eta errektangelu hari, angelu zuzenean, batimendu koadratu eta altuago bat lotzen zitzaion; dorre moduko bat, azken batean, errestaurantea eta beste zenbait langela ez ezik hotelean
|
bertan
bizi ziren enplegatu eta sozioentzako apartamentuak zeuzkana. Carlosek, arestian Guiomarrek eta umeak bezala, dorre haren hiru solairuak jaitsi zituen, eta segituan, hoteleko harrera-lekua eta saloia bere ezkerretara utziz, sartu jantokira eta sukalde handira iritsi zen.
|
|
|
" Donceil christabei eskeintcen diotegun moldea ezta hambat bapildetan hertsiac daudenentzat nola bere burrhasoen etchean edo
|
bere gain
bizi direnentzat. Lehenci ere balia dakieke, egia da; ordean baitute hejec biciaraudeac, hec leyalki begira betzate, eta hortaz dakete bere deia".
|
|
|
Gehienetan ere Uruguaiko Montevideon, 1875.ean Argentinako Entre-Rios aldeko Porto-Ruizen eman zuen urtebetea, Uruguaiko ere San Jose de Mayon hogeita lau urte higatu aurretik. 1900.ean Montevideora itzuli zen, eta
|
bertan
biziko zen 1937.eko irailaren 12an lautan hogeita bi urtetan zendu arteraino. Mendiague Lapurditik aldendu baino lehen, kanturako zaletasuna eratxiki ziezaiokeenik ezagutu zuen, Gratien Adema Zaldubiz eta Mixel Elizanburu Inocentius anaiaz ari gara hain zuzen ere.
|
|
|
Luis S. Granjelek euskal medikuen gainean ondu zuen hiztegian Etxeberrik Baztango Elizondon lan egin zuela diosku, Agustin semea bertan jaio zela baieztatuz, alabaina, hori dakarren bakarra da Granjel, eta ez dakigu berria nondik hartu duen; bego beraz aipamen kurios moduan besterik ezean. Etxeberrik Beran jardun ahala
|
bertan
bizitzea eskatu zitzaion eriengana aisago iristeko nola hobekiro zaindu ahal izateko, eta hortaz, 1716az geroz Saratik ilki zitzaigun betiko. Beran izan zen 1722ra arte, urte hartan Hondarribira joan baitzen harrezkero zuen ospeak eramanda.
|
|
|
Ogia egosteko labea pizten duenean, kea dario bera dagoen egoitzako zuloari. Mari ez da beti egoitza
|
berean
bizi. Aitzitik, sarritan ibili ohi da batetik bestera, eta honelakoetan suzko igitai ikusgarri baten itxurapean zeharkatu ohi du ortzia, eta bidaia amaitzean leize berrira sartzen denean berealdiko eztanda eta burrunba hotsa egiten omen du, trumoi antzera.
|
|
|
Horrekin batera, agintariak haien jardunaren erantzule bihurtze aldera neurri berriak hartu daitezke. Esate baterako, hautetsiak agintaldiaren ondoren aldi batean hautes esparru
|
berean
bizitzera behartuz, hartzen dituzten erabakien denbora-irismena agintaldiarena mugatuz, edo erantzukizun zibilak eta penalak eskatzeko bideak malgutuz. Boterearen sakralizazioaren eredu ezin argiagoa izaten da, agintariren batek hartutako erabaki arinak, traketsak edo okerrak eragindako heriozte eta kalte materialen ordainetan, latz borrokatu ondoren, zer eta agintariaren dimisioa!
|
|
|
Boterean txandaka jardungo dute jatorri bietarikoek, baina indoeuropar eskemaren arabera beti.-Boterearen sorburua Zerua da. Bertan bizi dira naturaren jabe diren jainko ahalguztidunak, eta erregeak dira haien oinordeko lurrean.- Erregea Jainkoaren oinordeko denez,
|
bera
bizi den tokia munduaren erdigunea da. Munduak, beraz, badu erdigune bat eta erdigune horrek bere ingurua.
|
|
|
Gizartea nagusituko den estatua eraikitzeko ahalegin guztiak, alfer-alferrekoak dira herritarren hezkuntza maila nabarmen jaso ezean. Herri neolitikoa gizarte sinplea da eta beraz
|
bertan
bizitzeko behar den hezkuntza maila ere sinplea da. Eta gainera hezkuntza horrek erabakimena erabili ahal izateko hazten du belaunaldi berria.
|
|
|
ez nuen sekula antzeko ezer bizi izan. Irain haiek, bultzada haiek, ukabilkada eta ostiko haiek desfilatu besterik nahi ez zuten emakume herrikideentzat, agian kale edo etxe
|
berean
bizi ziren emakumeentzat.
|
|
|
Deus guti erakutsi uste zizun aitak etxe
|
berean
bizi izan zineten urteetan, umezaroan eta nerabezaroan, gurasoak banandu artean. Hala azaldu diozu Rakeli, aita axaleko berniza izan zela zuretzat (amari" brotxa lodia" ren irudia eman diozu).
|
|
2017
|
|
|
Areago, Basalduaren aburuz, euskaldun horiek Ameriketan prestatuko dute Euskal Herriko independentzia, emigrante poloniar edota irlandarrak Poloniarena zein Irlandarena prestatzen ari ziren modu berean. Izatez, Basalduaren planaren arabera, euskaldun horiek ez ziren Argentinara aberastera joango, bertan kokatu eta
|
bertan
bizitzera baino; ez amerikak egitera, baizik-eta amerikar bihurtzera. Amerikar, ez indiano.
|
|
|
Zer ez. Bazen giristino eredugarri bat emaztekia eta lau seme-alabenganako maitasuna ororen gainetik ezartzen zuena, eta munta handia ematen ziena ere adiskidegozko harremanei-urri bezain estuei-, bere herriari-are ere Herriari-, fedeari-
|
bere gisara
bizi zuenarieta bere hizkuntza artatu eta zabaldu beharrekoari, euskarari naski-ohorezko euskaltzain ez zuten, ez, debalde izendatu-. Eta munta gaitzekoa ere, aipaldiotatik kanpo nola utzi, Urepeleko artzaina Euskal Herri osoan ospetsu egin zuen bertsolaritzari.
|
|
|
Inondik inora, beti babestu beharreko bazeunde bezala, ahizpa edo anaia zaharragoek bezala tratatzen zaituzte. Badakite zertan zaren ahul; zure ahuldadeak egiten ditu indartsu, zeure artean; baina ez dira ezer zeu gabe,
|
bere gisara
bizi ezinik erauntsi ditzakeen bakartasunaren zuloan, hain dira eta beldurti!
|
|
|
Jimenez Codinach ikerlariak dioenez, Gordon Mexikon bizi izan zen urte luzez, eta Napoleonen kontrako gerrateetan Castlereaghen ministroari txostenen bat edo beste bidali zion Mexikoren egoerari buruz. Minak hilabete batzuetan harreman sendoak izan zituen Gordonekin, Portman Squareko etxebizitza
|
berean
bizi izan baitziren lau hilabetez, ekainetik urrira arte. Orduan ohartu zen Gordonen joko bikoitzaz.
|
|
|
Izan ere, eskutitz hartan aipatu zuen, Iruñekoaren ostean, beste matxinada batzuk ere gertatu zirela, hala nola Porlierena, Arizarena eta Renovalesena. Esan bezala, bere idazkietan Minak behin ere ez zuen Porlieren altxamenduarekiko loturarik aitortu, ez eta urrira arte
|
berarekin
bizi zen Gordon salatariak ere, nahiz eta honek Hamilton idazkariari Xabierren mugimendu guztien berri eman, baina hitz bat ere ez Porlieren altxamenduari buruz.
|
|
|
268. Lehengo 18ez gainera, horra beste 15 borda, jendea
|
bertan
bizi zenekoak.
|
|
|
Udal Artxiboan aurkitu dudan zaharrena, eta liburuari hasiera ematen diona, 1324ko dokumentua duzu, burnia merkaturatzeko legea Nafarroako mendialdean, eta ondorioz Goizuetan, nola izan zen erakusten diguna. Gogoratu beharrik ba ote, burniak Goizuetan izan duen
|
bere
biziko inportantzia.... Liburuan bertan ikusiko duzun bezala, 1786 urtean, esate bateko, 141 langile ageri baitira, alde batera edo bestera, burnioletan ari direnak.
|
|
|
1 Santhiago Huici," almirante, o criado del alcalde", Azokan
|
bertan
bizi zena, 2 Jose Antonio Escudero Portolokoa, 3 Jose Franco. de Emparan Fermiñenekoa, 4 Pasqual de Alsua Aitaborrokoa, baina herrikoa, ez baserrikoa, 5 Pasqual Bergara Granadakoa, 6 Juan Fermin Narbarte, 7 Juan Manuel de Goizueta, Azokan bizi zena, 8 Jose Manuel Ochoterena Peronekoa, 9 Jose Ignacio de Zabaleta Itzalekoa," maestro de niños, 50 años", 10 Etxegorriko Miguel de Larrañe...
|
|
|
Bai, han nonbait 1564 -71 urte bitarteko istiluak dituzu. Patziku Goizuetakoa, herriko eskribau bakarraren anaia, gizon abarra eta bibidore samar horietakoa, bigarren aldiz ezkondu zen Marimartin Etxandikoarekin, baina, ordurako hipotekatua zeukan
|
bera
bizi zeneko etxe erdia, eta bigarren emazteak ekarri zuen 110 dukateko doteari esker bereganatuko zuen atzera etxe osoa gizonak. Baina, halakoa izaki, berriz ere hor non saltzen dizkion senarrak etxea eta sagastia" Catalina de Viçargorri" delako andre galtzadun bati, emazte berriari deus esan gabe.
|
|
|
Hauxe da gutxiengoan eta gutxiturik dauden hizkuntza guztien kasua: ez dituzte inon oinarrizko bost funtzioak beteta; beraz, beste hizkuntza baten beharra sortarazi da bere lurralde
|
berean
bizitzeko. Ondorioz, bertakoak ez dira beharrezkoak.
|
|
|
Bakarrik hizkuntza ofizialak betetzen dituenez gizarte funtzioak (administrazioa, eskola, justizia, komunikabideak.), bera ezagutzera behartzen ditu herritar guztiak
|
bertan
bizitzeko. Jatorrizko hizkuntzen ezagutza baztergarri bihurtzen da.
|
|
2018
|
|
|
Argi dago zehaztapen hauek, populazio berriaren oinarrizko arau batzuk zehaztu bazituzten ere, ez zituztela arautzen, zehatz mehatz, pertsonen estatutua edo elkarrekin herrigune
|
berean
bizitzeak sortzen zituen afera guztiak. Usadioa, beste zenbait hiritako tradizio juridikoa (Jakakoa bereziki, hango forua eredutzat hartua baitzuten), eta idatzi gabeko baina denek onartutako arauak, izan ziren gune berriko harremanak arautu zituen legedi berriaren osagarriak (Lacarra eta Martin Duque, 1975, 54 -55).
|
|
|
Aurrerantzean bai, Iruñea erresumaren hiriburu bihurtu zen, Nafarroako errege-erreginak
|
bertan
bizi ez arren. Hori egin zuten lehenak Albreteko Joan eta Katalina izan ziren, baina beranduegi zen.
|
|
|
Pio Barojaren etxe
|
berean
bizi zen, bere memorietan (Desde la ultima vuelta del camino) kontatzen duen bezala:
|
|
|
irudikatu zuen duela zenbait hamarkadako Euskal Herri penintsularreko euskaldunak nola sentitzen ziren espainola nagusitu zenean, berek oraino espainolik ia batere ez zekiten garaian. Gaur egun gipuzkoar batek Lapurdin bizi duen arrozte sentsazio hori
|
bera
bizi izan bide zuten gure arbasoek ere, berentzat arrotza zen hizkuntza zabaldu zenean. Orduan ulertzen dute Lapurdi mirail bat baizik ez dela:
|
|
|
Identitateak indartzen dira lurralde batekin, eta lurralde bat edo eremu geografiko bat bertako herritarren identitatearen arabera eraikitzen edo moldatzen da, Di Meoren ustez.11 Identitate kolektibo baten ezaugarriak zerrendatu ditu: kultura, hizkuntza, historia bera edukitzea eta lurralde
|
berean
bizitzea dira osagarri garrantzitsuak. Lurraldeak eta lekuak identitatea ematen diete norbanakoei eta taldeei, Whiten eta Whiten arabera.12 Identitatea, zerbaiten parte izateko sentimendua edota hiritar ekintza lurraldetasunean oinarritzen dira.13 Horren lekuko, pertsona batek herrimina daukanean, herrialde osoarekiko herrimina sentitzen duela eta ez bakarrik bere txokoarekikoa.
|
|
|
—Ez dut sekula ikusi. Bera etorri zait, bistaz ezagutzen ninduela, kale
|
berean
bizi garela.
|
|
|
Asteburuetan ere, gosaldu ostean, ohe berean sartzen ginen irakurtzera.
|
Berarekin
bizi izan naizen denboran maitatua sentitu naiz, lehen aldiz. Nahiz eta ez ninduen momenturik alaienean ezagutu.
|
|
|
Brunori azalpenik eman gabe egin zuen ospa Añesek ere, maletak egin eta Martaren Rue des Gobelins-eko etxera bizitzera joan zenean. Irailetik aurrera, hiri
|
berean
biziko ziren berriro Marta eta Añes. Ez elkarrekin, Parisen bezala, baizik eta parkearen alde banatan, sasoi batean hiria bera ere bi zatitan banatu zuen mugaren alde banatan.
|
|
|
Kale
|
berean
bizi dira Marta eta Lasse. Salon Bruiten gustura egon ziren elkarrekin hitz egiten.
|
|
|
Aldi berean, eta gela berean, ulertzen? Egongelan
|
bertan
bizi dira arbasoak! Denbora ulertzeko modu bat da, eta familia zentzua zabaldu egiten du.
|
|
|
Honexen antzeko baobaba, herritarrek solas egiteko landatutakoa. Komunitatea inora heldu eta
|
bertan
bizitzea erabakitzen badu, etxeak-eta eraikitzen hasi orduko, arbola landatzen da lehenengo. Eta arbola horren inguruan elkartzen dira beti.
|
|
|
Eta minaren mundua distantziena da. Mina jasaten duena eta eragiten duena ez dira planeta
|
berean
bizi. Norberaren mina oso konkretua da, ingurukoena ere larria.
|
|
|
Obra literario hau artefaktu erdi hutsa da, nik neure bizitzaren zati bat sartu dut bertan, baina beste bizitza zati batzuk behar ditu. Halakoak izaten dira maitasun edo politika kontuak ere, bakoitzak bere eran konprenitu eta
|
bere gisan
bizitzekoak. Testu honen hutsune eta koskek irakurle itzartu eta aktiboa eskatzen dute.
|
|
2019
|
|
|
Bazen bat eserita eta bonbillatzarraren azpian eskuko atrilean eutsitako egunkari zatiak nekez irakurtzen zituena ere, gizon zahar eta zimurtua, gerretan, konspirazioetan parte hartua zela eta arrazoi sakratu berarengatik kartzelan egona zela esan zuena. Bibliako patriarka, entzundako edo gogoratu edo
|
berak
bizi izandako gertaerak azaltzen zituen. Bat-batean atzera piztu dira sable eta ezproi zarata, bolboraren usaina eta zaldien irrintzi asaldatua, otordu-deia jotzen ari den korneta baten kirrinkarekin nahasian.
|
|
|
Berak ez zeukan amarik, nik ez neukan aitarik. Hotelean
|
bertan
bizi ginen, azkeneko solairuan zeuden gure apartamentuak. Oso politak.
|
|
|
Gero, parcelariatik zihoala, lasaiago, aurrean zeukana hartu zuen begietan: bere auzoa,
|
berak
bizi ziren blokea, auzoko beste etxeak, eliza baten dorrea. Urrunean, eskuinetara, ospitalearen eraikin zuria.
|
|
|
Baina bere modura. Emiliok esan zion Estefaniari bere ezkonbizitza Victoriarekin oso gaizki zihoala, benetan desastre hutsa zela, laster batean abandonatuko zuela
|
berarekin
bizitzera joateko. Eta asmo hori indartzeko, hura guztia egia zela gehiago finkatzeko, Estefaniari aitortu zion emazteak espero zuen bigarren haur hori, ordurako haurdun baitzegoen, ez zela berea beste gizon batena baizik, emaztearekin endredatuta zebilen Luis Antonio deituriko tipo batena, emazteak aspaldi engainatzen baitzuen bera, horrexegatik omen zeukan amorante hura.
|
|
|
Banuen Fakultatean lagun min bat, Florina Naranjo izenez, eta hirugarren urtean ikasketak utzi zituen antzerki mundura salto egin nahi zuela erabakita.
|
Bera
bizi zen apartamentura bizitzera joateko gonbita luzatu zidan. Biok elkarrekin biziko ginen.
|
|
|
Orduko nire bizitza inguruan, Mabelek, nire hotel
|
berean
bizi zen adiskideak, ekarri zuen albiste deigarria: senargaia hartu zuen, bilbotarra, eta berarekin joan zen bizitzera.
|
|
|
—Ezkontza hura desastre hutsa izan zen, eta dibortzioa oso modu txarrean burutu genuen. Eskerrak orain seme-alabak nagusiak diren eta nor
|
bere aldetik
bizi den. Mutila eta neska, hogeita hiru eta hogeita lau urtekoak.
|
|
|
Emaztea hil zitzaionean, berriro ezkontzea erabaki zuen. Bigarren emaztea aurrekoaren lehengusina suertatu zen, eta senar-emazte berriek erabaki zuten gizonak lehen emaztearekin eta seme-alabekin bizi izandako baserrian
|
bertan
biziko zirela. Seme-alaba gehiago hasi ziren jaiotzen, bigarren emazte honekin, zazpira iritsi arte.
|
|
|
Hori bai, Isturitzeko txilibitua egin zutenetik hona 18.000 urte pasa omen dira eta bitarte horretan 720 belaunaldi bata bertzearen atzetik joan dira. Koba
|
berean
bizi ziren lehenengoak, orain 80.000 urte, 3.200 belaunaldi inguru gurea baino aitzinagokoak dira; ba, garai horietan Homo primigenius7 izenarekin sailkatutako jendea bizi omen zen.
|
|
|
Baina, oro har, 1678 urteko apeotik 1726 urtekora nabari da bodagintzaren aldirik ugariena. Zeure irudipena egiteko, Leitzan, esate bateko 18 borda besterik ez zen 1678an, eta 1726an berriz 68 bordari
|
bertan
bizi zirenak, burniolak eta errotak kenduta, 50 borda egin ziren, beraz, bitarte horretan, nolabait esan, Leitzako bordagintzaren urrealdia izan zenekoan.
|
|
|
Baina dokumentu guziak, elkarren gainka ez pilatzearren, bi zatitan banatzea erabaki dizut: aurreneko honetan etxe erroldak eta bordarien lege, neurri edo auzi orokorrak sartuz; eta honetan
|
bere
biziko interesa dutenak, bordarik borda azterlan zehatza egin zeneko hiru aldiak: 1664, 1670 eta 1686 urtekoak; bordari bakoitzaren egoera xehero aztertzen baita, hasiera hartako arauen ariora:
|
|
|
Ez baita erraza. Labur esan, demagun hemen aipatzen diren bordari guziak, bordan
|
bertan
bizi zirenak zirela. Halaxe salatzen baitu lau urte gerozagoko aipamen honek ere (298 or.):
|
|
|
" Las ferrerias de Urto 100 ducados, Rezuma 9 duc, Astivia 8 duc, Sarasain 9 duc, Beriñas 6 duc y realy medio, Ibero 10 duc, Urdiñola y Eleuna 15 ducy Plazaola 6 ducy quatro reales" (NAH, Valoracion de Haciendas de la villa de Leiza, 1606). Bederatzi burniola ari ziren, beraz, lanean mende hasieran Leitzan, eta handik berrogei urtera, 1646an, Udalarena zen Urto besterik ez; nahiz maizterra
|
bertan
bizi, ez baita espreski esaten Astibia lanean ari zenik. Burniolen datu honetatik atera liteke beste ondasunetan ere nolako gainbehera ekarri izanen zuen krisi hark; eta baita bordarien sorrera ere, eguneroko ogiaren beharrak artalurrak ugaltzearekin batera.
|
|
|
Goizuetan bertan, aditua bainago Martxintxattiki baserrian gertatua. Auzoan
|
bertan
bizi zen izeba Tere Perurena gurea lekuko. Oraindik ederki kontatzen baititu orduan juzkaduan barrena ibilitako istilu eta larri aldiak.-Larreako bordalekuari, Larrea-belatso deitzen oraindik.
|
|
|
Bai, inork baino hobeki dakit nolako lanak ematen dituen zahar/ berri kontuok ongi bereizteak. Demagun garai hartan Astibi goikoa aspaldi haundiko etxe zahar berri itxurako zela, jendea urterik urte
|
bertan
bizi izatean, ongi zaindutakoa. Astibi behekoa, aldiz, nahiz goikoaren adin berbereko izan, gainbehera zetorren ola hondatuxe izatean, erabat zahar itxurako.
|
|
|
49. Alzatea un fuego. Bordarik ez, nahiz 1710erako bordalekua markatu, eta 1720rako borda egina izan, 1734an oraindik
|
bertan
bizitzeko moduan paratu gabea baitzuen Joan Zabaleta jabeak.
|
|
|
4. Eta bordari auzipetuok, agindutako guziaren aurka, bordak eta alorrak hazi eta frutarbolak landatuz eta sukaldeak eta labeak eginez
|
bertan
bizi izatera joan direla, beren herriko etxeetan maiztarrak jarriz," los qualesgozan de la misma suerte que los demas vecinos", baina inolako betebeharrik gabe, eta bordari auzipetuok beren aldetik" sin contribuir a las cargas y obligaciones de tales, pues quando se ofrezen algunas derramasy repartimentos acudiendo a las dichas bordas no se dexan encontrar en ellas ni en sus casas&...
|
|
|
7. test.: Juan de Yriarte esno real en esta villa de 49 años, cuñado de Joseph de Zabaleta y Martin de Arocena partes contrarias... legez eraikiak direla bordak" por sus dueños en posesion de ellas",
|
bertan
bizitzeko baimen osoarekin eta baita ganadua bildu eta luberriak egiteko ere" para sembrar grano para el sustento de sus personas y familias".
|
|
|
Euskal Herri guzian famatua den Antonio Alustiza artzain sarituak argitu dizkit kontuak: bai, Antonio
|
bera
bizi den Alustizaenea etxe berri ederra eta Buno aldetik gorako alderdi horri deitzen omen zaio gaur oraindik" Antzita" aresoarren artean, eta hortik gora izan omen da beti herriko larrabidea Antzola aldean barrena Ulizar gaineraino. Eta zer ondra haundiagorik herri batentzako, tokizen bati larehun urtez bizi bizirik eutsi izana baino, zer hoberik?...
|
|
|
Bigarren borda galerazi nahi zioten, beraz. Badirudi gizon honek grina itsua zuela bordari izateko, handik kasik berrogei urtera, hil aurreko testamentua ere
|
bera
bizi zeneko borda batean egin baitzuen. Hara P. Arribillaga eskribau leitzarrak jasoa (NAH, 16284):
|
|
|
Hurrengo urtean bertan, 1693an, Pedro de Istillarte eta Domenga de Arrieta senar emazteak hartu zuten errentan Urbieta (NAH, Miguel Argaña esno, faxo 72): " con todo su pertenecido, para que gozen con todos los derechos de cualquiera otra casa vecinal" baina Arotzeneko Miguel Urbieta
|
bertan
bizi zela, eta legezko botere guzia honen kargu. Eta martingala ezohiko samar honetan ere, nabari dela esanen nuke, Uitziko abadeak zerabilen azpiasmoa:
|
|
|
" mi casa nativa de Chubietanea a Josef de Zabaleta y su mujer". Ondasun pila gaitza bazuen metatua, gure Don Migel sonatuak, baina oraindik zorretan
|
bera
bizi zeneko etxea: " a Martin de Orquin dueño de Martingonea debo a man comun por mitad como dueño de Micolasenea treinta ducados".
|
|
|
Ez dakit, ja ez dago arrotz-herririk, planeta
|
berean
bizi bagara. Komunikazioak mugak gainditu ditu eta herbestetasunaren ideia desegiten ari da.
|
|
|
7. El Chori, Silvano Shueg (1900-1975), Santiagon jaiotako danbor-jotzailea eta showman a. Imintzioa eginez jotzen zuen, mihia ateratzen edo boxeolari ikusezin batekin ukabilkadaka. Obsesiboki idazten zuen bere izena, Chon, klarionez eta letra handiz Habanako, eta batez ere
|
bera
bizi zen Marianao aldeko hormetan, asfaltoan, sabaietan...
|
|
|
Ez dago betiko propietaterik — ez dago betiko komunik; komuna, unean unean
|
bertan
bizi edo bertan ari direnek osatzen dute — haiek eta, haien aurretik bertan zirenek, eta haien ondotik bertan izango direnek ere; haiek guztiak baitira, sentido zabal batean, komuneko parte; merkatuak egiten ez duena, komunak lehengo, oraingo eta geroko gizaldien eskaerei atenditu behar die.
|
|
2020
|
|
|
Esklaboak Antilletako Antiguan zituen Sir Thomasek argi azaltzen du hesiak ezinbestekoak direla, baina ahalik eta disimulatuenak. Etxe
|
berean
bizi diren senideen artean ere hesiak, ikusezinak, baina nabarmenak:
|
|
|
kanibalismoa elikadura behar urgenteengatik gerta daiteke; mendeku edo zigor politikoagatik (tupinamben artean bezala); maitasun edo mesedeagatik (tupien artean bezala); erritual orokor baten osagai sinboliko izan daiteke; baliabide terapeutikoa ere izaten da (organo transplanteak bezala). 138Baina Josu harantzago doa, eta, homo devorans lez identifikatuz giza aberea, iradokitzen du kanibalismoa ohikoa eta nahitaezkoa dela eguneroko intrahistorian eta ekonomia globalean. Gizaki jatunak besteak hil eta irensten ditu
|
bera
bizitzeko. Eta izaki bizien batak bestea jateko joera hori zoogenikoa da, bestearen heriotzaz elikatzen baita bizitza.
|
|
2021
|
|
|
Beldurrak bizi zire
|
berarekin
bizi zirenak. Erraten zitue gauzekin beldurrek egoten nitze aitzen bazute arek erraten zituenak ixilaziko zutela.
|
|
|
(Beldurrak bizi ziren
|
berarekin
bizi zirenak. Erraten zituen gauzekin beldurrak egoten nintzen aditzen bazuten hark erraten zituenak isilaraziko zutela)
|
|
|
Hau da, memoriak burmuin-operazio guzti-guztietan hartzen du parte aktiboki, baita ikasketa prozesuan ere. Dakiguna abiapuntu izanik ikasten dugu, memoriarik gabeko gizabanako bat etengabe egun
|
bera
bizitzera kondenaturik bailegoke. Egunerokotasunean burututako gauzarik errazenak ere memoriari esker egiten ditugu, egunez egun aurrera egiten baitugu memorian gordeta ditugun informazio eta esperientziei esker.
|
|
|
Zaletasun intelektualak zituzten: Ptolomeo I.ak, esaterako,
|
berak
bizi izandako abentura handiaren historialaria izan nahi, eta Alexandroren konkisten kronika bat idatzi zuen; Ptolomeo II.ari zoologiarekiko interesa piztu zitzaion; Ptolomeo III.ari, literaturarekikoa; eta Ptolomeo IV.a antzerkigilea zen bere denbora librean. Gero, sua itzaliz joan zen pixkana-pixkana, eta Alexandria bikain hura zartatzen hasi zen.
|
|
|
Begitartea argitu zitzaion. Cervantesen eta Marxen tandema ez zen inprimaketa akats exotiko bat, liburu klandestino bat baizik, nire aitaren gaztaroko oroitzapen bizi bat,
|
berak
bizi izandako urte, giro, xuxurla eta trikimailuetatik iritsitako mamu bat. Ehunka oroitzapen ttiki etorri zitzaizkion ustekabean.
|
|
|
Charlottenburgen kokatutako errusiar zurien kolonia zen Françoiseren negozioaren bezeria nagusia. Nabokovek, auzo
|
berean
bizi baitzen, segur aski neguko arratsalde hits asko pasatu zituen han ilundu arte. Urte bizi-biziak izan ziren liburu-saltzailearentzat.
|
|
2022
|
|
|
Osasunaren kalterako izan daitezkeen eragileak kontrolatzeko ezagutza, teknika eta jokabideen multzoa. Higienearen helburuak dira, garbitasunaz haraindi, gizakiaren eta
|
berarekin
bizi diren animalien gaixotasunak prebenitu eta horien ongizatea hobetzea, elikagaien ekoizpen, tratamendu eta kontserbazioa, etab.
|
|
|
Seme galdua legez bizi izan zen, hura hil zen arte. Idazleak bere aitaren patu
|
bera
bizi izan du lantzean behin.
|
|
|
Alternatibarik ezean, sozialismo errealaren porrotaren ostean, gizateriaren historiaren amaiera ez da agian ailegatu, baina" mundu honetakoa" agian bai. Izan ere, aberatsek Martitzera bidaiatzeko eta
|
bertan
bizitzeko aukera gauza garria aurreikusten dute.
|