|
2000
|
|
|
4.127: Perpaus aldagaiak adigai formala adierazten du, eta
|
bere
balioek adigai honen pean erortzen diren objektuak.
|
|
|
Gauza
|
berak
balio du" konplexu"," gertakari"," funtzio"," zenbaki", eta abarreko hitzentzat.
|
|
2001
|
|
|
kontrolagarriagoak diren diskurtso motekin. Produktibitate ekonomikoa,
|
bere
balioei buruzko teoriak (askatasuna, segurtasuna, egia, indibidualismoa...) eztabaidagai bihurtzen dira. Justifikatzeko erabiltzen duten moduari buruz ari naiz orain, ez beraien edukiaz.
|
|
|
Nolabait esateko, demokrazia berriaren testuinguruan antzinako kultura aristokratikoa eta
|
bere
balioak zalantzan jarriko dituen kultura humanista eta indibidualista bat sortuko da. Konstituzio politiko egokienaren inguruan ere eztabaida ugari izango da (demokrazia ote den, monarkia, aristokrazia...).
|
|
|
Dialektikan zera aztertzen da, arrazoimenak kategorien erabilera saiatzen duela eremu horretaz goiti, eta hori egitean printzipio inmanenteak erabili beharrean transzendenteak sortzen dituela. Printzipio hauek ez dute ezagutzeko balio, baina
|
bere
balio berezia badutela ere ikusiko dugu Dialektika honen amaieran.
|
|
|
Hala ere, horren aurka esan daiteke Kant ezin dela atzeraka begira egokiro ulertu. Eta horretaz gain, pixka bat aurreratzen bagara ere, teoria honek berbaitango gauzen eta agerpenen arteko kausazko harremana onartzen du, baina kausazko harreman hori ezin erabil daiteke arazo honetan,
|
bere
balioa esperientziara mugatzen baita.
|
|
2004
|
|
|
Desiraren dimentsio unibertsala azpimarratu badugu, etikarekin zerikusi zuzena duelako da, batetik, eta balioen unibertsoarekin ere harreman estua duelako, bestetik. Gizakiak
|
bere
balio eta desiren arabera jokatu ohi du, bere balioak eta desirak beti norabide beretik ez badoaz ere. Alta, bada balio goren bat gizakiaren desirarik sakonenarekin bat egiten duena eta gizakiaren jokabidea gidatzen duena, oharkabean izan arren:
|
|
|
Desiraren dimentsio unibertsala azpimarratu badugu, etikarekin zerikusi zuzena duelako da, batetik, eta balioen unibertsoarekin ere harreman estua duelako, bestetik. Gizakiak bere balio eta desiren arabera jokatu ohi du,
|
bere
balioak eta desirak beti norabide beretik ez badoaz ere. Alta, bada balio goren bat gizakiaren desirarik sakonenarekin bat egiten duena eta gizakiaren jokabidea gidatzen duena, oharkabean izan arren:
|
|
|
Eginbeharra (Pflicht) da, beraz," balio moral gorena", Kanten arabera, beste balioek (zoriontasunak, onurak, interes praktikoek...) balio goren horren argitan benetako moraltasuna irabazten dutelarik. Baldin balio moral gorena ongia eginbeharragatik eta ez joeragatik egitea bada, non dauka eginbeharraren araberako egintza batek
|
bere
balio morala. Egintza hori gidatzen(" erabakitzen", dio Kantek) duen maximan, eta" ez hari esker erdietsi behar den xedean"; hau da, benetako balio morala borondatearen printzipioan bertan datza, egintzen bidez irits daitezkeen helburuak gorabehera (azpimarrak Kantenak dira; A 13= Ak IV 399).
|
|
|
Gure filosofoarentzat gizakiak balio jakin batzuen arabera gidatzen du bere bizitza, baina balio horiek ez ditu askatasunez bereganatu, tradizioak, gizarteak, kode moralak, errutinak, erosokeriak edota ahuleziak eragindakoak baitira azken batean. Gizakia ez da, beraz,
|
bere
balioen jabe. Baina Nietzscheren kritika zorrotzago eta sakonago da oraindik.
|
|
|
Balio sozialak diogunean gizatalde edo kultur jakin batek aro historiko batean dituen balio komun nagusiak adierazi nahi ditugu bereziki. Eta, dakigunez, gizarte bakoitzak
|
bere
balio propioak ditu, kultura —eta are azpikultura edota gizarte klase— batetik bestera ezberdintasun handiak ageri direla.
|
|
|
Izan ere, gauzak balioesterakoan erabilpen balioa eta truke balioa bereizi egiten dira nahitaez, ohartuki edo oharkabean. Harribitxi baten erabilpen balioa, berbarako, oso urria izan daiteke, baina
|
bere truke
balioa handia izan ohi da. Langile baten lana, adibidez, erabilpen balio handikoa izaten da eskuarki, baina bere truke balioa urri samar suertatu ohi da lan merkatuan eta ohiko soldatan, are urriago langilea emakume bada.
|
|
|
Harribitxi baten erabilpen balioa, berbarako, oso urria izan daiteke, baina bere truke balioa handia izan ohi da. Langile baten lana, adibidez, erabilpen balio handikoa izaten da eskuarki, baina
|
bere truke
balioa urri samar suertatu ohi da lan merkatuan eta ohiko soldatan, are urriago langilea emakume bada. Zergatik horrelakorik?
|
|
2006
|
|
|
• Kultura heroikoa, munduaren ulerkuntza epiko bat,
|
bere
balio taula jakinarekin.
|
|
|
Objektu batek berez ez du inongo baliorik;
|
beraren
balioa grinaren mendekoa da guztiz.
|
|
|
Halaber, beroa sentitzeko (gure) modua aldatuko balitz, beroa ez litzateke aldatuko. Pentsa al daiteke gauza
|
bera
balioei buruz. Ona izatearen propietatea identifikatzeko sentimendu morala ezinbestekoa da, Humeren ikuspegiaren arabera.
|
|
2009
|
|
|
Kontu horiek guztiek arrakastarik bilduko zuten bere nortasun osagaiak galduak zituen gizartean,
|
bere
balioen kontingentzia eta ahuldadea onartuak zituen gizartean, gerraren hondamendia arintzeko, ekonomikoki, politikoki eta moralki populatu behar zen lurralde hartan gizakiak bere burua, nahasita eta ikaraturik, biluzik, idorotzen zuen gizarte hartan. Gizarte hark gizakien artean antolaturiko inongo egintzarik gauzatzeko ezgauza zirudiela, taldeen arteko borroken zama eskergaren azpian galdurik, historiako maisu agertzeko ekimenik inork hartzen ez zuela, Sartrek zioen gizakia libre dela baina jokoaren arauak finkatuak daudela; bere proiektuaz jabetu zenerako proiektua hantxe bertan zela; formulatzen denerako, adierak bere erronka latzekin hertsi baldintzatzen duela.
|
|
|
Mintzairaz bestelako errealitaterik ez da. Garai bateko mintzairak eratzen ditu" kultura baten funtsezko kodeak" —garai bateko episteme, Foucaulten terminologian—, eta, horrekin batera, bere pertzepzio eskemak, bere aldaketak, bere teknikak,
|
bere
balioak, bere praktiken arteko hierarkiak, pentsatu eta hauteman daitekeenaren mugak finkatuz. Errealitate linguistikoak mugaturiko berdintasun eta ezberdintasunen adierazpen antolamendua nagusi den espazioan hautematen eta pentsatzen dugu gizakiok.
|
|
|
Aufhebung kontzeptuak transformazio semantikoa jasaten du Hegelen eskuetan; ukapenaren zentzua izatetik, superazio edo sublimazioaren zentzua izatera pasatzen da. Zerbait kontraesankorra (Aufhebung) dela demostratzen denean,
|
bere
balioa ukatua gelditzen dela ematen du. Baina, Hegelekin, Aufhebung kontzeptuaren esanahia kontradikzioan dauden egiazko elementu guztien preserbazioa izatera pasatzen da.
|
|
2010
|
|
|
Hor zegoen aurreraturik, adibidez, harrezkeroko Grotius. Suarezen esanak XIX eta XX. mende arte iraun zuen, neoeskolastikaren bidez. Zurruntasuna nagusi, bi mende horiek ikusi zuten doctor eximius zenaren pentsamoldearen itzalketa, oraintsu arte iraun duena14 Ukaezina da, hala eta guztiz ere, Suarezen obrak berriro ere jakin mina piztu duela15 Hark legeari buruz zuen kontzeptuak egun ere badu
|
bere
balioa, botere politikoaren eta justiziaren arteko oreka bilatu nahi denean.
|
|
|
Amahizkuntzaren mundu irudia, jakina denez, hizkuntza komunitateak denboran zehar landutako zerbait da. Baina irudi hori —bizi den belaunaldi bakoitzarentzat bederen— egiaz eta berez da horrela emandakoa, eta
|
bere
balioa ere ezbairik gabe onartu beharrekoa. Mundu irudi hori, bestela esanda, ebidentziaz sartzen da komunitatearen bizitza espiritualean eta, zinez, berori bizitzaren esparru guztietara iristeko —eta bizitzako zereginak hizkuntza errealismoaren ziurtasunarekin eta berehalako konfiantzarekin burutzeko— behar duen ebidentziaz.
|
|
2013
|
|
|
Erlatibismoaren auzi mamitsua sortzen da balio sistema desberdinen arteko gatazka sortzen denean. Benetako erlatibistaren erantzuna da nork
|
bere
balioak dituela eta kito. Bestela, dio, menpekotasun egoera bat gertatuko da eskuarki, non balio sistema batek bestea menperatzen duen.
|
|
|
4 Nola ezagutzen ditugu? Norberak ezagutzen ditu
|
bere
balioak. Norberak atzeman ditzake balioak bere baitara begiratuz.
|
|
2014
|
|
|
Wagneriar ikerketen klixe bat da Rhineko urrea ren garaipenezko amaiera iruzur bat dela, erortzear dauden jainkoen boterearen hauskortasuna adierazten duen garaipen huts bat dela; baina ez al du gauza
|
berak
balio Siegfried en amaierarako? (Are gehiago, benetan azalekoa al da zimendu ahulen gainean eraikita dagoen, porrotera kondenatua dagoen Rhineko urrea ren amaiera?
|
|
|
ez al dago zerbait benetan komikoa, heroien gizagaindiko batailen ostean, Wotanek beldurra izatean bere emaztearen kolerari aurre egiteko? Eta ez al du gauza
|
berak
balio Jainkoen ilunabarra n, non Siegfried jausten den familiako iskanbila batengatik? (Eredu bera aplika daiteke Lohengrin en).
|
|
|
mozketa bat eta aldi berean jarraipen bat, hau da, erabat berezkoa den barneko tentsioaren askapen baten leherketa/ inbertsioa. (Gauza
|
berak
balio du Musorgskiren Erakusketa bateko koadroak lanean, ‘Baba Yaga’ ren amaieran, ‘Kieveko ate handira’ pasatzen denean.)
|
|
2016
|
|
|
Ondorioz norbanako eta gizartearen artean etengabeko eta azkengabeko borroka dago. Halatsu, bizi filosofiek norbanakoaren independentzia aldarrikatuko dute; hots, balio sistema sozialki ezarri ororen kateak zapartu eta, norberak bere buruari sortzea eta ezartzea
|
bere
balio propioak.
|
|
|
Moralaren genealogia biologista honetan bi alderdi nabarmendu daiteke (batez ere gerora indartuko edo justifikatuko dituen joera batzuengatik):
|
bere
balioaren mugaketa tribura (senitartera) eta bere oinarritzapena norgehiagoka eta borrokan.
|