|
2000
|
|
|
49 Jakina, hau guztia
|
bere
lanetan ikus daiteke, Der Raum etik hasita (1922), 1970ean mexikar filosofoekin izandako eztabaidak arte. Euskaraz, espainolez edo frantsesez ez dago oraindik libururik Carnapen lan eta bizitza osoa aintzat hartzen duenik.
|
|
|
Baina auzia ez da hain erraza. Gutxienez, badaude aipagarriak diren bi ezaugarri berri
|
bere
lanean:
|
|
|
Bauhausekin jarri zen harremanetan Dessau hirian, baita Gerd Arntz diseinatzaile ospetsuarekin ere, kolaboratzaile gisa fitxatuko baitzuen. Soviet Batasuna berehala interesatu zen bere metodoan —Metodo vienarra deiturikoa— eta
|
bertan
lan egiteko kontratatu zuten. Moskun bizi zela hain zuzen, naziek estatu kolpea eman zuten 1934an eta Dollfuss faxista hil zuten.
|
|
|
Schlicken karrera beti filosofiaren eskutik garatu zen: ez zuen beste inolako ikasgairik irakatsi eta
|
bere
lan kurrikulum guztia gai honi buruzko konferentzia eta idazkietan bukatzen zen. Vienako gizarte kulturalki elitistan ongi barneratua, goi mailako musikariekin zuen tratua, burgesia finaren bileretan izaten zen eta hipika praktikaren bikaintasunen laguna zen.
|
|
|
Ezagutzari buruzko joera sinbolizistak Wittgensteinen Tractatus ean arreta gehiago jartzera eraman zuen Schlick. Lan hau 1922an Hans Hahnek emandako mintegi baten ondorioz ezagutu zuen, eta hortik aurrera
|
bere
lan guztiek Wittgensteinen eragin nabaria zamatu zuten. Batez ere, hiru tesi hartu zituen44:
|
|
|
Esan zuen Freuden ikerlana" ikerketa estetikoa" zela. Esan zuen gai honi buruzko Freuden liburua oso liburu ona zela hutsegite filosofikoak aurkitzeko, eta gauza bera esan litekeela
|
bere
lanei buruz orokorrean, kasu askotan galde daitekeelako esaten duena zein neurritan den" hipotesi" bat eta zein neurritan den gertakari bat irudikatzeko modu on bat —auzi honi buruz esan zuen Freud bera ere maiz ez dagoela ziur— Esan zuen, adibidez, Freudek nahaste bat sortu zuela zeure barrearen zergatia jakitearen eta barrea eragiten dizun arrazoia jakitearen artean, hark es... Azken puntu hau ere azaldu zuen hauxe esanez:
|
|
|
Hori dela eta, ez da erraza pentsamendu austriarrean Cacciariren eskutik barneratzea. XX. mendeko kultura eta filosofia menperatzen ez dituenarentzat zaila da
|
bere
lana irakurtzea. Baina oztopo guztiak pasatuz gero, probetxu handikoa izango da.
|
|
|
2001ean, berrogeita hamar urte betetzen dira Ludwig Wittgenstein() hil zenetik. Eta zer ikasi dugu
|
bere
lan eta bizitzatik. Egia esan oso gutxi, saiakeretan maiz aipatzen dugun egileetako bat izan arren.
|
|
|
Horrela ikusten zuen vienarrak
|
bere
lana. Ez zegoen desberdintasunik logika eta etikaren artean.
|
|
|
Urrezko abarra, Bilbo, 1995, 2 liburuki. Edizio honen euskaratzailea Iñaki Iñurrieta da eta
|
bere
lana aparta izan da. Guk bere lanari jarraitu diogu, batzuetan aldaketa gutxi batzuk sartu arren.
|
|
|
Edizio honen euskaratzailea Iñaki Iñurrieta da eta bere lana aparta izan da. Guk
|
bere
lanari jarraitu diogu, batzuetan aldaketa gutxi batzuk sartu arren.
|
|
2001
|
|
|
Kantek berak apenas landu zuen arazo hori zuzenki, baina badaude
|
bere
lanetan zehar zenbait ekarpen, eta ideien garapena ere nabaritzen da. Hasieran psikologikoki hitz egingo du eta sentsuak, irudimena eta adimena aipatzen ditu, hauen arteko harremanak zehazki argitu gabe.
|
|
|
Kantek bere idazkiak duen argitasun arazoa ere aipatzen du. Kantek ohartzen zuen
|
bere
lana zaila zela berez, eta bere ikuspuntuaren berritasunak eta terminologia berrituak gehiago zailtzen zutela. Gainera, adibideekin eta argipenekin zuhur jokatu duela onartzen du, lana asko luzatu zitzaiolako eta ezin zuelako argibide xeheagoekin gehiago luzatu.
|
|
|
Existentzia, beraz, ez da predikatu erreal bat, hori
|
bere
lan aurrekritiko nagusi batean esan zuen jada. Izatea ez da subjektuari gehitzen zaion predikatu bat, ezaugarri bat gehiago izango balitz bezala.
|
|
|
Are gehiago azaltzen da Kanten hutsunea egiaren maitasuna azalarazten ez duelako
|
bere
lan guztiak horren lekuko izan arren: hau da, berak zuen egiaren maitasuna lekuko.
|
|
2002
|
|
|
Ekonomiak, izan ere, bi etsai handi ditu, ondasun publikoari lapurtzen diona, bata, eta axolagabea, bestea. Konfiantzazko administratzailea bi oker horietakoren batera erortzeko arriskuan egoten da beti; aldiz, kontratuzko administratzailea nekez izango da axolagabea, bere interesak jokoan baitaude etengabe eta ondasun publikotik ere ez du ezer kenduko, nahikoa diru jasoko baitu
|
bere
lanaren ordainetan.
|
|
|
Nolanahi ere, honatx debaldeko administratzaileari jar dakiokeen eragozpen nagusiena: gizon bat gero eta seguruago egon oniritzi publikoaren mesedea jasoko duela, orduan eta meritu gutxiago egingo ditu
|
bere
lana behar bezala betetzeko. Izan ere, inbidiak jaten baitu gobernuaren arima; administratzailearen gardentasuna da, halakorik esan badaiteke, behintzat, iraun dezakeen ziurtasun bakarra; baina gardentasun soila ere ez da aski izaten, ez badago dena arreta handienaz aztertzen duen behatzailerik.
|
|
2003
|
|
|
Maiz sarri goraipatu da haren eragina, XIX. mendeko kodegintzaren bidean. Askok uste dutenaren aurka, Domaten lana zuzenbidearen kutsukoa da; ez, menturaz, politikaren sundakoa, zuzenbide publikoari
|
bere
lanaren bigarren zatia eskaintzen badio ere. Domat, bistan da, teorikoa ez ezik, magistratua ere bada, eta zuzenbidearen jarduera praktikoa bame bametik ezagutzen du.
|
|
|
|
Bere
lana batik bat teorikoa edo esperimentala izanik, badirudi zientzialariak eskuarki ezagutzen duela, bere ikerkuntza proiektua erabat bideratuta egon aurretik, proiektuak lortuko duen emaitza, xehetasun txikienak izan ezik. Emaitzara azkar iritsiz gero, ondo baino hobeto.
|
|
|
Eta nondik datozen jakitea ere ez da arazo larria. Banako aberrante baten ezaugarriak baino, komunitatearen ezaugarriak dira, zientzialaria
|
bere
lan profesionalerako hezteko prozeduretan sustrai sendoak dituztenak. Ikerkuntzaren aldez aurrekoak diren irmoki eutsitako usteek, sarritan, zientziaren arrakastaren aurrebaldintzak dirudite.
|
|
|
Zientzi dogmaren izaera eta ondorioak zabalago aztertu aurretik, har dezagun aintzat dogma hori profesionalen belaunaldi batetik hurrengora igortzen duen hezkuntza eredua. Zientzialariak ez dira, jakina, ondoren
|
bere
lan sortzailean bertan zabaltzeko arau, lanabes eta teknika multzo bat hezkuntzaren bidez jasotzen duen komunitate profesional bakarra. Haatik, zientzi pedagogiaren azaleko azterketa batek ere hauxe iradokitzen digu:
|
|
|
Baina ez du beti lortzen arrakasta hori, eta porrota errepikatzen denean eta hala gertatzen zaienen kopurua hazten denean, orduan zientzialari komunitatearen sektore hori beste nonbait ‘krisi’ deitu dudan horretan sartzen da.
|
Bere
lana oinarritzen duen teoriarekin funtsean bat ez datorren zer edo zer badagoela onartzen duenean, ordura arte onartutakoa baino funtsezkoagoak diren teoriaren eraketak saiatuko ditu zientzialariak. (Krisi aroan, teoria paradigmatikoaren hainbat eta hainbat aldaera agertu ohi dira.18) Aldi berean, zailtasuna azaldu den eremuan sarritan esperimentazio ausazkoagoei ekingo die, egoera zuzentzeko biderik adieraziko lukeen ondorioren bat aurkitzeko itxaropenak gidatuta.
|
|
|
Kuhnek ez daki nora heldu nahi duen Popperrek bere antipsikologismo, antisoziologismo eta antihistorizismoarekin. Historialariek eta soziologoek metatzen dituzten behaketek ez badute ezertarako balio zientziaren filosofian, Popperrek esan legez, orduan nola ulertu Popperren
|
beraren
lana. Horren azterketak zientzialarien portaerari buruzko adibide eta orokortze historikoez gainezka daude, gai historikoen inguruan idazten du, horiek aipatuz askotan; areago, historia da hain zuzen ere Popper enpirista logikoengandik bereizten duena.
|
|
|
Baina, zer egin dezake filosofoak zientzia aztertu nahi duenean? Nondik abiatu eta nora bideratu
|
bere
lana. Funtsean, mendebaldeko filosofia modernoa Descartesekin hasi eta gero, filosofoak zientzi ezagutzaren izaera, forma eta metodoak aztertzen dituela esan ohi da, hala ikuspegi deskribatzailetik nola arauemailetik, kritikotik.
|
|
2004
|
|
|
Ezin esan Descartes jabetu ez denik arazoaren alderdi bikoitz honetaz, eta ez zaigu zaila izango aurkitzea
|
bere
lanean horren erakusgarririk. Alde batetik, gogoratu goraxeagoko aipamen batean irakur genezakeela berarentzat sortzaile goren honek sortu duen edozein lan bere zati guztietan perfektua izango dela, eta, bestalde, aurrerago zera irakurri ahal izango dugula:
|
|
|
Eredu matematiko idorretan geratzea eta naturaren ezagutzari bizkarra ematea leporatu izan zaio Descartesi, arrazoimenari lehentasuna eman ziolako giza ezagueraren beste dimentsio batzuen aurrean. Baina nahikoa garbi utziko digu,
|
bere
lanetako hainbat pasartetan, bere helburua ez dela mundu formal huts batean geratzea eta naturaren ezagutzatik aldentzea, baizik eta arrazoiketa hori erabiltzea naturari buruzko ezagutza gehitzeko eta aurkikuntza berriak egin ahal izateko bideak irekitzeko. Interes hau makina bat arlori buruz erakusten duen jakinguran eta egiten dituen ekarpenetan igarriko da.
|
|
|
Edozein modutan, bere garaiko medikuntzan konfiantza oso gutxi zuen arren, baita berean ere seguruena, etorkizunekoan konfiantza handia erakusten zuen eta horrela geratuko da islatuta
|
bere
lanetan. Metodoari buruzko diskurtsoko ondoko pasarte honetan uztartuko dizkigu garbi bere garaiko medikuntzari buruz zuen ikuspegi etsia eta etorkizunari buruzko itxaropentsua:
|
|
|
Descartesek aurreiritzi guztiak baztertzea ezinbesteko urrats gisa joko du filosofiaren eta egiaren bilakuntzaren bidetik aurrera egin nahi duen edozeinentzat.
|
Bere
lanetan behin eta berriro agertzen den ideia da hau, eta horretaz jabetzeko bere Filosofiaren hastapenen hasieran egiten duen baieztapena ekar dezakegu harira: egia aztertzeko zalantza egin beharra dago, ahal deneraino eta gauza guztiez bizitzan behin —esango du— Zalantza egin, gutxienez bizitzan behin eta gauza guztiez, hori izango da bere egitasmo filosofikoaren abiapuntua, Meditazio metafisikoetan ere antzerako modura zehaztuta agertzen zena:
|
|
|
Agintearekiko matxinadan beste hutsegite bat igar dezakegu hor. Izan ere, ezagutzaren arloan aldarrikatzen den askatasunak ez du bere isla izango moral kontuei dagokienean, eta horrek mugatasun handia ezarriko dio
|
bere
lanari. Seguruenik arrazoi arrotzek jokatuko dute arlo hori bere hausnarketatik kanpo uztean, eta ez da txikiena izango beldurrarena.
|
|
|
Bakardadea, atsedena, osasunaren zainketa, beraz, Descartesen bizitza osoan aspektu iraunkorrak izango dira eta horrela islatuko da
|
bere
lanetan ere. Ez litzateke, gainera, ausartegia izango esatea bakarkako egonaldi haiek, irakurketek eta, zergatik ez, loaldi luze haiek ere, modu erabakigarrian mugatu zutela mutil azkar eta jakingura haren nortasuna eta geroko garapen intelektuala.
|
|
|
Bi lanek, Galileorenak eta Descartesenak, elkargune ugari dituzte: aurkari berberak, ihardespen berberei aurre egin beharra, agintezko argudioen aurkako jarrera bera...; baina antzekotasun nagusia matematikaren eredua hartzean datza, bakoitza
|
bere
lan bereziari so baina eredu bati segika. Horretan oinarriturik Descartesek sistema filosofiko berri bat eskaini gura izango zuen, baina ez bakarrik ordura arte ezagunak ziren ezagutza zientifikoak justifikatuko zituena —horixe izango zen eredu aristotelikoaren logikaren asmoa—, baizik eta etorkizuneko ezagutza berriei bidea markatzeko eta errazteko eta bermea emateko eredu teoriko modura balioko zuena ere.
|
|
|
Zalantza prozesuaren bukaera ez da orain arte dirudien bezain etsipengarria izango galdera honek eskatzen duen erantzunari dagokionean, itxia dirudien bide horretan bertan, hain zuzen, egongo delako
|
bere
lan osoaren gakoa, puntu honetantxe aurkituko zuelako bila ziharduen giltza.
|
|
|
Halatan bere, ez da dena argitasuna izango Descartesengan, ez behintzat itxurazko frogapen honetan. Badira zenbait arazo berak eskaintzen digun errezetan
|
bere
lana zehaztasun gabea, iluna eta nahasi xamarra bihurtzen dutenak, eta horien artean lehenetakoa bere metodoaren arau nagusiari buruz ematen duen justifikazio eskasa izango da. Ez da ez hau txantxetako kontua izango; izan ere, esan bezala, metodoaren lehen arau hori delako Nia bere pentsamenduaren muinean jartzeko aitzakia, Ni hori izango ei litzateke arrazoimenaren bidez bururagarria den ideiarik bakunena eta lehena.28 Badirudi, beraz, arau hori gehiago dela nahikoa justifikatu barik eta argitu barik bereganatzen duen aurrebaldintza, ondo arrazoituriko eta justifikaturiko eskakizuna baino, eta ausarkeria handiegirik gabe esan ahal izango genuke gutxienez justifikazio bat eskatuko lukeela.
|
|
|
Gu, egia esan, ez gara ahaleginduko hemen argitzen bere pentsamenduaren funtsezko bi soslai hauetatik zein izango den behinena
|
bere
lanean. Ematen du oso benetan hitz egiten zuela Mersenneri esan zionean Meditazioetan bere fisikaren oinarriak bilduta zeudela, baina baita ere adierazten duenean arimak gorputzaz gaindiko bizitza duela.
|
|
2005
|
|
|
Gogora dezagun, adibide honekin bukatzeko, idazlan honen eranskinean Humboldtek idatzitako bi euskal testu dakarzkigula, hain zuzen, berak burutu nahi zuen euskal ikerketa monografikoaren proiektua hobekien aurkezten dutenak. Kontuak kontu, eta orokorrean begiratuta, funtsezkoa iruditzen zaigu berak behin eta berriz aldarrikatzen duen ideia bat errepikatzea, alegia, hezitzaileak ezin duela
|
bere
lana hizkuntzatik at burutu eta, aldi berean, hizkuntz irakaslea hezitzaile bat dela sakon sakonean. Era honetako gogoetek ez dute iraungitze datarik, eta, hain zuzen, honengatik esan dezakegu Humboldten pentsamenduaren garrantzia, hemen eta orain, guk bere obra gaurkotzeko egiten dugun ahaleginaren araberakoa izango dela.
|
|
|
Aztergai honekiko interesa, egiaz, handituz doa bere bizitza guztian zehar eta, zinez dakigun bezala, ia esklusiboki ematen ditu bere azken hamabost urteak hizkuntzaren aspektu sakonenak aztertzen eta hizkuntzen aspektu ezberdinak ikertzen. Honi buruzko
|
bere
lanik esanguratsuena, eta berriz ere aipatuko duguna, hau da: " Ueber die Verschiedenheit des menschlichen Sprachbaues und ihren Einfluss auf die geistige Entwicklung des Menschengeschlechts"().
|
|
|
Hizkuntza bakoitza eta hizketa bakoitza errespetatzea, honela esan dezakegu, hura hitz egiten duen giza-taldea eta hori esaten duen pertsona errespetatzea da eta, hain zuzen, hemendik hasita bakarrik bideratu daiteke benetako giza-formazioa eta giza-hezkuntza. Honengatik, bada, hartzen du Humboldtek hizkuntz aniztasuna
|
bere
lan antropologiko pedagogikoen erreferente garrantzitsu bezala eta, zentzu honetan, adierazgarriak dira oso euskarari edota zein Ekialdeko zenbait hizkuntzari buruzko bere ikerketak. Bere saiakera linguistiko guztiek, beti ere, ezaugarri garbi eta komun bat dute:
|
|
|
Horrela, bada, hizkuntza ez da gizakiaren formazioaren lekuko pasiboa, eta
|
bere
lana ez da mugatzen giza garapen prozesu horren berri ematera; alderantziz, hizkuntza pertsona ororen eta bakoitzaren formazio intelektualaren eta moralaren eragile aktiboa da ere. Kontuan hartu beharrekoa da, baina, gizakiaren formazioa maila kognitiboan antzematea errazagoa baldin bada ere, egiaz, formazio horren alde etikoa ez dela inolaz ere garrantzi txikiagokoa.
|
|
2006
|
|
|
Are gehiago, aristokratak trebea den neurrian erakusten du bertutea (areth).
|
Bere
lanean. Bere izaeran.
|
|
|
1769, Edinburgora itzultzen da.
|
Bere
lanak berrikusten eta Dialogues Concerning Natural Religion idazkiaren argitalpena prestatzen ematen du denbora gehien.
|
|
|
Virgilioren laguna. Epikureismoaren eraginpean idatzi zituen
|
bere
lanak, hainbat generotan: odak, epistolak, satirak...
|
|
|
Donostia Amorebieta, Amorebieta Bermeo, Juan Luis Zabalaren Agur, Euzkadi irakurriz. Literaturak
|
bere
lana egin zuen, eta, eleberrian Lauaxeta bezala, berpiztu egin nintzen. Bermeora iritsitakoan, kontsolamendua aurkitu nuen pentsatuz unibertsoaren ekonomian eramangarri bat eta testu batzuk ez direla ezdeuskeriak baino.
|
|
2007
|
|
|
• Enpedoklesek, bestalde, rapsoda baten moduak hartzen zituen Olinpian
|
bere
lanak ahoz aurkezten zituenean155.
|
|
2008
|
|
|
Bochumen Hegel Archiv bat sortu zen, eta hori izan zen Hegelen edizio kritikoaren lanaren ardatza. Gaur egun,
|
bere
lan gehienak argitaratuak daude; bestalde, bere klaseetako edo bere ikasleen apunteak argitaratzen ari dira. Hegeli buruzko Edizio kritikoa deitutakoa 1976an hasi ziren egiten, Gesammelte Werke izenburuarekin (horregatik, aipatzerakoan, GW inizialak erabiltzen dira).
|
|
|
Asmo horrekin idatzi zuen Negative Dialektik liburua (bere liburu teoriko garrantzitsuena). Dialektika kontzeptua Hegelengandik atxiki izanik, Hegelekin eztabaidatzea izan zen
|
bere
lanaren mamia. Zer da Hegel guretzat?
|
|
2009
|
|
|
Horrekin batera, ordea, agertzen dira objektu zientifiko berriak, ikuspegi berriak, ikerkuntza metodo berriak (bakoitzak bere ahaltasun muga eta guzti), episteme modernoaren baitan agertu direnak. Foucault,
|
bere
lan alorrean eragina duten ikerkuntza korronte berrietan ere sartu da: filosofian, pentsamenduan, historian.
|
|
|
Hemen dago, ezbairik gabe, geure oraingo lanaren gakoa, giltza, bide hasiera... Rortyk jada
|
bere
lanetan erabili duena. Eta bien artean, bai Rorty bai Nietzscheren laguntzaz, hasi nintzen ni ere lanaren atal honetan.
|
|
|
Aurreko atalean ikusi dugu, edo behintzat saiatu naiz erakusten, Descartesen planteamendua Errenazimenduaren" gaitzen" aurka jaiotako planteamendu bat dela. Horregatik dio, behin eta berriro,
|
bere
lanetan, zalantzarik ez duela nahi. Ez du desesperaziora eramango duen ezer nahi.
|
|
|
Geure azterlanean, Prolegomenoetan alegia, Kanten ezagutzaren teoria ez da argi eta garbi azalduko, hau da, Kantek ez du sistematikoki eta orokorki bere ezagutzaren teoria bat garatuko.
|
Bere
lan egiteko era bertzelakoa da. Arazo bat planteatzen dio bai bere buruari bai bere garaiko gainerako filosofoei, izenburuan ja ikus dezakeguna, eta honelaxe dioena:
|
|
|
Kanten benetako asmoa eta objektua bertan dagoelako.
|
Bere
lan egiteko gunea judizioak dira; zehazkiago, judizio horiek lotzen dutena da bere autugaia. Judizio guziek subjektu eta predikatu baten arteko lotura adierazten dute:
|
|
2010
|
|
|
1604 urtean, beste behin ere, Erromara doa, hango Ofizio Santuaren aurrean
|
bere
lanetatik zenbaitzuk defendatzera. Hainbatez, lehendik bazituen hark begipean hartuta Suarezen iritziak.
|
|
|
Orain artean ez da hizkuntza komunitateen zientzia bat egon: ikerketa linguistikoak ez ditu
|
bere
lanak zentzu horretan zabaldu, eta bestelako zientziek ere ez diote objektu horri arreta handiegirik eskaini. Zergatik ote?
|
|
2011
|
|
|
Ez da ez, ixildu. Bere eragin eta indar guziez idatzi zuen euskeraren kontra;
|
bere
lan guztietan sakabanatuta ditugu iskirioak eta irañak. Eta bere jarraille asko bide galgarri onetatik abiarazi zituela nola ukatu?
|
|
|
Eta bere jarraille asko bide galgarri onetatik abiarazi zituela nola ukatu? Kalte egin zigun beraz bere jokabideak; baña kalte aundiagoa utzi digute euskerari buruzko
|
bere
lanak, euskal idazle asko okertu bait dituzte.
|
|
|
Euskera maite izan zuen Unamuno’k, berak liburuetan esaten duen bezela. " Milla Olerki Eder" liburuan agertu da
|
bere
lanen bat. Ez nuke nik esango oso ona danik, ez; baña euskaldun berri batek egiñak dira, ta gauza bat erakusten dutelako aipatzen ditut emen:
|
|
2012
|
|
|
Horregatik ez da harritzekoa liberal askok Habermas ipartzat hartu izana:
|
bere
lana europarren ohiko politika gisa ulertua izan da, kafea guztiontzako edari den gisara. Filosofikoki, berdin egin zuen Der philosophische Diskurs der
|
|
2014
|
|
|
Wotanek desira bidali zuen Siegmund eta Brunnhilde ernalduz, bakoitzak euren aitaren desiraren erdia zeraman. Bakoitzak
|
bere
lana egin zuen, Wotanek bere desira berreskuratu du: heriotzaren iragarpena.
|
|
|
Baina erregimen zaharrean ez bezala, klase menperatzaile horrek ez zuen bere gailentasuna lege arauen bidez balioetsi. XIX. mendeko burgesa kapitalista bat da oroz gain, ez da
|
bere
lanari esker bizi, baizik eta bere kapitalaren mozkinei esker. Burgesak berez duen gailentasun bakarrak egoera praktiko batekin du lotura:
|
|
|
Badakigu nola konpondu zuen Wagnerrek funtsezko kontraesan hori. Inoiz ez zuen onartu
|
bere
lan dramatikoak operak zirenik; drama lirikoak ziren. Aldaketa terminologiko horrek antzerki lirikoari opera tradizionalari baino anbizio gorenagoak segurtatuko zizkion, noski.
|
|
|
Joan den mendean Wagnerri buruzko eztabaidek halako zabalkundea izan zuten ez zelako soilik musika auzipean zegoena. Wagnerren inguruko lehenengo talde fidela literatoek, artistek eta nazioarteko intelligentsia k osatzen zuten, eta akaso oso modu nahasian ulertu zuten
|
bere
lana, antzera gertatu zitzaien ‘biharko musika’ deitzen zenaren aurka energiaz aritu ziren burgesei. Baina haien liskarrek masarentzako artearen eta goi kulturako artearen arteko XIX. mendeko gatazka esanguratsuenetako bat taularatu zuten.
|
|
|
Wagnerri dagokionez, oso argi zuen eternitatearentzat ari zela eraikitzen
|
bere
lanak, eta mundutarrak ziren ekoizpenen aldean modaren eta, beraz, iragankorra zenaren menpeko lanen aldeanberak arte definitibo bat sortzen zuen, denboraz kanpoko egia bat adierazten zuena.
|
|
|
Gaur egun, hainbeste urteren ostean, badakigu ez dagoela halakorik; Wagnerrek historiako leku bat betetzen du, baina bere garrantziak ez du soilik bere obrarekin zerikusia, beraren inolako esku hartzerik gabe
|
bere
lanetatik eratorri diren ondorioak hartu behar dira kontuan ere.
|
|
|
(Aipa dezagun Nietzschek asko elikatu zuela Wagnerrekiko zeukan pasioa, eta inoiz konpositoreari buruz esan diren gauza ezkor guztien iturburua dela. Wagnerri buruzko
|
bere
lanetan maitasun kereilen hiztegia aurkituko dugu.) Teatralizazioaren rola da, musikaren batasuna bera maltzurki menperatzen du etengabeko teatralizazioak.
|
|
2021
|
|
|
|
Bere
lanaren bitartez ezin da salbatu; okupazio bat du lana, ez justifikazio: libertate arrotzetan oinarritzen du bere justifikazioa.
|
|
|
Zeregin erreproduktibo eta ‘baliogabeetan’ iltzatuta jarraitu beharrean, ‘langile libre’ gisa independentzia ekonomikoa lortzea zen askatasunerako bidea.
|
Bere
lanaren, gorputzen eta kontzientzien jabe, bere gaitasunak eta nortasuna mugarik gabe garatzeko aukera izango zuen, ama eta langile gisa (Zetkin 1896, 1920). Kollontaik, harago joz, moral komunistaren bidez elkartasun fraternalean txirikordatutako ‘emakume berria’ eraikitzeko apustua egin zuen.
|
|
|
Hala ere, Patemanek azaltzen duen eran, ez zuen baldintza berdinetan egiten: hasteko, soldata familiarraren osagarri gisa ulertzen ziren bere irabaziak; bestetik, soldatapeko lanak bere jarduera erreproduktibo ‘naturalen’ jarraipen gisa ulertzen ziren,
|
bere
lanaren balioa gutxietsiz; hirugarrenik, lantoki eta sindikatuetan ere anaidia zen nagusi, emakumearen aldarri eta beharrak bazter uzten zirelarik; laugarrenik, berak irabazitako ordaina etxeko eta seme alaben beharrak asetzeko erabiltzen zen nagusiki; azkenik, soldatapeko enplegua izanagatik, lan erreproduktiboak egiten ere jarraitzen zuen. Beraz, enplegua izanda ere, enplegutik bertatik hasita, ‘etxekoandre, emazte, ama’ izaten jarraitzen zuten oroz gain:
|
|
|
Era oso adierazgarrian," etxekoandre!" egin izan zaie dei Euskal Herriko hamaika sukaldari eta tabernariri; zaintza, garbiketa eta bestelako lanak egiteko, berriz, ‘neska (me) bat hartu’ ohi zen (eta da). Hala,
|
bere
lana debaluatu eta gutxietsita, gainesplotatua izaten zen (Mies 2019: 227).
|
|
2022
|
|
|
Alde batetik, beraz," infinitua geu gara", suntsitzeko dugun gaitasuna absolutua baita. Beste alde batetik, xx. mendeko gizakia bere txikitasunaz lotsa eta ezintasuna sentitzen hasi zen,
|
bere
lanen eta horien ondorioen handitasunaren aurrean. Gizakiaren zaharkitzeari buruzko hausnarketa horiek1 egin eta hirurogeita hamar bat urtera, paradoxa horren neurriak areagotu egin dira.
|