|
2000
|
|
|
4) Zientzia gizadiaren gidari bakar gisa onartzea, bertatik eratorritako garapenari konfiantza guztia emanez —ideal ilustratuekin bat etorriz— Jakina, zientzia
|
bera
giza idealen menpean geratuko litzateke, ezagutzaren garai historiko bakoitzera erlatibizatua.
|
|
2001
|
|
|
Kanten gizakiaren eta bere arrazoimenaren arteko bereizketari jarraituz, arrazoimena maitagogoaren fakultate bat balitz, asma liteke nolabait arrazoimenaz abstrakzioa egin, eta gizakiaren arrazoimenak edo adimenak izan zezakeen ezagumenaz jardutea azterketan. Hau da,
|
bere
giza ziurtasun naturalaz70 behin behineko abstrakzioa egin eta arrazoimenaren ezagutza ahalmenei buruzko azterketari ekitea. Baina gizakia maitagogo izanik, ezagutari izanik, alfer alferrekoa da gure ezagumenaren abstrakzioa egiten saiatzea, ezagumenez eginiko ezagumenaren abstrakzioa izango litzateke eta.
|
|
|
Isla desertu batean gizaki bakar galduak ez luke beretzat bakarrik bere txabola apainduko, ez
|
bere
giza itxura, ez luke lorerik bilduko eta gutxiago ereingo apaingarritzat edukitzeko.84
|
|
|
Baina benetako kristau ona zen, besterik ez. Haren hitzak
|
bere
giza gogo sakon eta zuzenaren adierazle ziren, nire iritziz. Bere gogo muinean Jaungoikoa badela zekien, hantxe bertan.
|
|
2003
|
|
|
|
Beraz
giza- izaera bitan erdibitu zenez, zati bakoitza bere erdiaren falta sentituz, elkartu egiten ziren. Eta besoekin besarkatuta eta elkarri lotuta, atzera batzea desiratzen, gosez hiltzen ziren eta bestelako utzikeriaz, bereizirik ezer egin nahi ez izateagatik. b Eta erdietako bat hil eta bestea gelditzen zenean, gelditutakoa beste bat bilatu eta lotzen zitzaion, bai osoaren emakumezko erdia topatuta (orain emakumea deitzen dioguna) bai gizonezko erdia, eta horrela hiltzen ziren.
|
|
2004
|
|
|
Psikologiak, soziologiak, antropologiak, etnologiak eta gisa
|
bereko
giza zientziek denbora eta lanaren poderioz zientzia estatutua erdietsi duten bezala, etikak ere halako estatuturik lor lezake, Wittgensteinek eta bestek uste zutenaren kontra. Egia esan, oraintsu arte filosofiaren nahiz teologiaren adar bat bezala kontsideratua izan da.
|
|
|
Zorrotz mintzatuz, jabetze horri baino areago jabetze horren jabeari, hots, gizakia den errealitate substantibo horri deritza" errealitate morala" Zubirik. Gizakia errealitateaz jabetzerakoan (jabetu hitzaren bi zentzuetan) hainbat ezaugarri edo berezitasunen jabe egiten da, ezaugarriok
|
bere
giza nortasuna (giza nortasun propioa, banaka mintzatuz gero) moldatzen eta osatzen dutelarik. Gizakiaren nortasun hori errealitate moralaren espresio eta adierazpena dateke.
|
|
2005
|
|
|
Grotiusen formulazio berri horrekin, zuzenbidea
|
bera
giza meneko egiten da. Zuzenbidea ez da, horratio, Jainkoaren baitan dagoen zerbait, giza seme alaben arrazoimenean berezko den zerbait baino.
|
|
|
Bien arteko elkarlana nahitaezkoa da eta, zentzu honetan, horrelako esaldiak aurkitzen ditugu bere testuetan: " gizakiaren benetako helburua[...] bere indarren formazio bateratua, garaiena eta proportzionatuena lortzea da";" osasunez eta energiaz beteriko gizakiaren zoriona, hain zuzen, bere indar fisiko eta morala erabiliz helburu Bati jarraitzean eta berau lortzean datza" 126
|
Berak
giza- izakiaren formazioaz hitz egiten duenean, azken batean, bi gauza uztartu beharraren aldarrikapena egiten du: batetik, pertsona bati kanpotik datozkion beharrei aurre egiteko bere abileziaren garapena eta, bestetik, pertsona horrek barrutik datozkion exijentziei erantzun egokia emateko gaitasunaren hazkundea.
|
|
|
" Hizkuntza, nazioaren eta iraganaren ekintza den heinean, gizakiari arrotza zaion zerbait da" eta, zentzu honetan," gizaki hau hizkuntza horri lotuta" agertzen zaigu; aldi berean, ordea," gizaki honek berak aberastua, indartua eta suspertua ikusten du bere burua, hain zuzen, hizkuntza hartan bere aurreko belaunaldiek jarritako guztiagatik" 139 Produkzio linguistiko guztiak kontestu espazio tenporal jakin batean emandako gertakari historikoak dira eta, beraiei esker eta aldi berean, gizabanakoek —bakoitzak bere erara— iraganeko hainbat bizipen jasotzen eta gaurkotzen dituzte. Honi esker pertsona bakoitzak bere aktibitatea martxan jartzen du, benetan sortzaile izateko aukera irabazten du eta, honen guztiaren haritik,
|
bere
giza- formazio prozesuan aurrera egiten du. " Hizkuntzak" askoz ere gehiago dira" zeinu arbitrarioak" baino eta," euren egituraren berezitasunari esker", posible zaigu" bizitza espiritualean sakonago sartzea" eta, honela," egia ikertzeko eta ezagutzeko baita iritziak eta karakterea osatzeko ere baliabideak aurkitzea" 140 Beti ere hizkuntzak, gorago aipatu bezala, gizabanako ezberdinek bat egiten duteneko puntua edo hauen pertzepzio eta egitasmoak elkarri ezagutzera emateko esparrua osatzen du, berau gainera gizakiaren indibidualitate errealarekin erlazio estuago eta biziagoan aurkitzen den elementua delarik.
|
|
|
Azken honekin lotu beharrekoa da, hain zuzen, gure autoreak
|
bere
giza hizkuntzaren estudio entziklopedikorako aurreikusten duen" garrantzi altueneko helburu osagarri bat" 170, alegia, hizkuntz estudioaren erraztearekin zerikusia duen helburua. Aurreko orrialdeetan, baina, aipatu ditugu jada aztergai honekin erlazionatutako aspektu batzuk, espresuki eta batez ere, hizkuntzen ikas irakas prozesuak gizakiaren hezkuntzarako duen zerikusia kontsideratzerakoan.
|
|
|
Euskal gaiak, idazlan honetan behin baino gehiagotan aipatu bezala, berebiziko garrantzia du Humboldten bilakaera intelektualean. Hari esker ulertzen du honek, hain zuzen, zer nolako esanahia eta garrantzia duen berez hizkuntzak gizakiaren izaterako eta formaziorako, eta, honen haritik, zergatik eta zertarako garatu behar duen
|
bere
giza- teoria hizkuntz estudio orohartzaile baten eskutik. Testuinguru honetan kokatzen da euskal monografia zabal eta oso bat burutzeko bere asmoa eta, berau horrela inoiz burutua izan ez bazen ere, egia da aztergai honen inguruko idazlan asko aurkitzen ditugula haren obran.
|
|
|
Hemen antzematen da, berriz ere, gogoeta hauen guztien atzean dagoen oinarri pedagogikoa, ze hezitzailea ez da inoiz giza-errealitatea bere horretan onartzearekin etsian jartzen baizik eta, nolabaiteko inkonformismoa erakutsiz,
|
berak
giza- errealitate hori bera hobetu nahi du. Interesgarria izan daiteke ohartaraztea, bestela," irudimen" honen balio antropologikoa, egiaz, J. F. Herbart-ek urte horietan bertan" taktu pedagogikoa" 51 deitzen zuenaren eskutik ederki asko uler eta interpreta daitekeela ere.
|
|
|
batetik, beharrezkoa izango du, egun" antropologia sozialak" edota" antropologia kulturalak" egiten dutenaren antzera, gizakia bere izate errealean edo orain den horretan ezagutzea eta, azken finean, giza-fenomenoak ahalik eta gehien biltzea eta ondoen deskribatzea. Bestetik, beharrezkoa izango du ere, egun" antropologia filosofikoak" edota" antropologia pedagogikoak" egiten dutenaren ildotik, gizakia bere izate posiblean edo etorkizunean izatera irits daitekeen horretan ulertzea eta, azken batean, gizakiaren
|
beraren
giza- tasuna kontsideratzea eta pertsonen humanizazioa bultzatzea. Antropologiaren bi dimentsio hauek, bata" zientifikoagoa" eta bestea" humanistikoagoa", ezberdinak dira gizakiaren aspektu ezberdinetan zentratzen direlako; baina eta hain zuzen batak bestea ezin duelako ordezkatu, honengatik, Humboldtek biak elkarren osagarri bezala kontsideratzen ditu.
|
|
|
Pertsonaren humanizazioa kontsideratzea eta bultzatzea, bestetik, gizakiaren gizatasunarekin bat egiten duen zeregina da, bai, baina zeregin hau abstrakzio hutsean gera ez dadin halabeharrezkoa da gizabanako bakoitzaren errealitate historikoa hasieratik aintzat hartzea. Gure autoreak, hala ere, gizakiaren humanizazioaren perspektibatik dihardu beti eta, zentzu honetan,
|
bere
giza- teoria" antropologia filosofiko" bat bezala kontsidera dezakegu edota, zehatzago," antropologia pedagogiko" bat edo" pedagogia antropologiko" bat bezala4.
|
|
2007
|
|
|
Horren haritik zera dio Ferrerok: " Gizakia proiektu bat da eta ez programa bat" 17 Pertsona bakoitzak, neurri batean bederen, berez du aukera
|
bere
giza ibilbidea moldatzeko, alegia, pertsona hori berez da aske bere burua zentzu eta modu batean garatzeko. Honela dio Kriekemans ek:
|
|
2010
|
|
|
Bigarrenez, behin baino gehiagotan esan dugun moduan, legea giza jokabidearen moraltasun erregela da, eta moraltasun hori behar dute, hala gizarteak, nola berori osatzen duen gizaki bakoitzak. Hortaz, legea
|
bera
giza erkidegoarentzat ez ezik, erkidego horretako pertsona bakoitzarentzat ere bada.
|
|
|
Alabaina, hori egin aurretik, komeni da, Platonek ezarritako lege moten artetik, laugarrenari buruz zerbait esatea.
|
Berak
giza lege deitu zion horri. Aristotelesek, aldiz, legezko zuzenbide deitu zion, eta honetara deskribatu zuen:
|
|
|
Baina kontu hartze hori ezin zitekeen handiegia izan, hain zuzen, ama hizkuntzak linguistikan bertan eduki lukeen oinarrizko eragina —azken ehun urteotako ikerketek erakutsi duten bezala— txikiegia izan delako. Beti ere eragozpen nagusia —hizkuntza komunitateei buruzko ezagutza nahikoa garatu ahal izateko oztoporik handiena— bestelako bat izan da zalantzarik gabe, hain zuzen, hizkuntza komunitateari
|
berari
giza bizitzan bertan aurresuposatu izan zaion gehiegizko ebidentzia. Oharkabean geratu dira, halaber, ama hizkuntzaren beraren emaitzarik sakonenak, eta, zentzu horretan, errazago uler dezakegu zergatik ama hizkuntza zer den atzematen duen garai batek, egiaz, hizkuntza komunitatea zer den ere sakonago ulertzen duen.
|
|
|
Bere zentzu osoan hartu behar da honakoa: gizaki bakoitza baldintza jakin baten menpeko da, zeinen arabera berak ezin duen
|
bere
giza hizkuntza indarra bakarrik garatu, baizik eta ezinbestean talde lanean sortarazi behar duen, hala nola, hizkuntzaren giza legeari eraginkortasun iraunkorra ziurtatzen dion talde lanean. Hizkuntza indarraren garapen bateratu horretan, bada, ama hizkuntza bakoitza —hizkuntza komunitatearen bidez— mundua izendatzeko prozesu bezala garatzen da.
|
|
2021
|
|
|
Neska edo emakumea baino lehen gizakia izanik, emakume izatea
|
bere
giza kondizio edo norbanakotasunari uko egitea da: " gizakia da emakume bihurtu baino lehen, eta badaki emakume dela onartzea bere burua ukatzea eta mutilatzea dela:
|