|
2000
|
|
|
Denak berdin jarraitzen zuela zirudien, baina dena aldatuta zegoen; ibai baten emaria bezalakoa zen: beti
|
bera
eta beti desberdina. Hainbat hipotesi erabili nituen, arrazoibidezkoak, neurrikoak, izen mikatz bat ekarri zutenak ondorio gisa:
|
|
|
Orain arte, oporretara joan izan garenean, Dabid arduratzen zen erantzungailuko mezuak entzuteaz (normalean
|
berarentzat
eta beti lanarekin zerikusia zutelako), eta nik ez dakit erantzungailuaren irteerako mezua en  tzun eta, grabatu diren mezuak entzungo baditut, zein den markatu beharreko zenbakia.
|
|
|
Geroenean, Josebak doi bat hobera egin, etxetik irteten hasi, eta luze gabe urrunera joko zuen, Norvegiako Bergen era hain zuzen ere (Dabidek eta biok han bisitatu ahal izan genituen
|
bera
eta bikotekidea Eskandinaviara egindako bidaian). Karmelorekiko harreman guztiak etentzat eman zituen, sekula ez zuen egia jakin eta, aldi berean, sekula ez zuen jakin Karmelo beti interesa  tzen zela berataz, urtero, gabonak aldean, Dabidi esker oneko opari ederren batekin batera bidaltzen zion zorion gutunean.
|
|
|
Badakizu, bizkartzainon aspaldiko partez, gaur ez du" luxuzko ertzain" adierazpidea erabili lehen araua sistemaz sistematikoa ez izatea da; horrexegatik etorri naiz zureganaino, aurrikuspen guztiak hautsiz, zuri ustekabe bat ematera. Egia esan, Karmelok ere
|
bereak
eta asto beltxarenak esan dizkit. Baina ez da konfiantza faltagatik izan, zurekin buruz buru egon, eta maite zaitudala esan gura nizun, behar zaitudala, ezinbesteko zaitudala.
|
|
|
Danek
|
bereak
eta asto beltxarenak esan dizkie, gainerako bidailagunekiko haien errespetu falta leporatu, eta gero, bera, aurretik eta bakarrik, isilean abiatu da furgonetarantza.
|
|
|
Ama: ez dakit zergatik, baina harengandik asko urruntzen naizenean, lehenago edo geroago behin egin genuen erridikuluaz sentiarazi ziguten lotsaz oroitzen naiz; ezkontza bat zela eta,
|
bera
eta biok Dato kaleko arropa denda dotore dotore eta esklusiboegi, nonbait batera sartu ginen; baina hara sartu, eta, gu ikustearekin batera, saltzaileak zer nahi genuen galdegin beharrean, irribarretsu esan zigun: " Sentitzen dut, baina hemen ez daukagu zuentzako moduko arroparik".
|
|
|
Dena den, zuk ere ez zenizkion merezi zituenak aurpegiratuko... Autobusean ni egon izan banintz, ostera,
|
bereak
eta asto beltxarenak entzun zizkidan lotsabako horrek.
|
|
|
Noizbait plan bat ere bururatu zitzaigun: nahiz eta elkarrekin bizitzen jarraitu, etxeetan banandu egin ginela esango genuen (bakarren batek etxera deituz gero, bakoitzak bere telefono linea izatea ere pentsatu genuen), hartara ez baikenuen gogoz kontrako konpromisoetara joan, ez asteburuetan, ez ospakizun berezietara; hartara bakoitza
|
bere gisara
eta nahi bezala, nahi zuenarekin ibili ahal izango baitzen. Eta orain, familiarekiko harreman horri nolabaiteko tamaina hartua genionean, gutxien espero nuenean, hara non banandu egin garen, zinez, edo banantzekotan gauden, zinez, edo.....
|
|
2001
|
|
|
Gure arteko harremana ibai bat bezalakoa zen: beti
|
bera
eta beti desberdina: iragankorra, freskoa, bizia, harmoniazkoa, ederra.
|
|
|
Besterik aurkitu zuen horratik gure Lizardik bere arimaren leizean," nork gere muñean dugun itzalera" jaitsi zenean.
|
Bere baitan
eta beretzat adina besterengan eta besterentzat bizi behar du gizonak eta besteengandik, hurkoenengandik ere, bereizten duen osin zabal hondogabea begien aurrean ez daukanean, bere baitan sumatzen du garbiro besteren bizia eta izatea. Hezur, mami, odol, ohitura, isuri, joera, sinesmen, izaera, pentsabide, besteri zor dizkiot eta bestetan txertatzeko ahalmena badut.
|
|
|
Gure hizkuntzaren egoera estuak ezartzen digun eginbeharra zaila da
|
beraz
eta gerorako ez uztekoa. Eginbehar hori betetzeko era askotako laguntzen beharrean gaude.
|
|
|
Ordutik hona, ordea, sarri samar izan dut hizpide aspaldiko asmo hura, lagun artean batik bat, baina baita erakunde kultural eta politikoetan sarbidea zein erantzukizuna duen jendearekin ere. Halarik ere, bateko bizitzaren martxak
|
berak
eta besteko geroko geroak zokoratu egin dute, behin eta berriro, asmoa. Iazko udan, ordea, Pedro Migel Etxenikerekin Euskal Herriko egoera kezkagarria hizpide nuelarik, zientzialariak Koldo Mitxelenaren euskarazko lerro aldi luze bat errezitatu zidan, buruz, eta bihotzez?
|
|
|
Gaia berez hain limuria izateaz gainera, bai baitut halako susmo bat badela bazterretan, ugarixko agian, begi zorrotzez eta bekozko ilunez begira daukadanik, noiz laprast egingo ote dudan. Azterketa librearen izarrak bildu omen gaitu, ordea,
|
bertatik
eta urrutitik, Deiaren inguruan, eta horrexek lasaitzen dit barrena. Argi hori bekit, beraz, balia.
|
|
|
Azterketan hasiz gero, esan behar da aurren aurrenik ez dela beti izan Orixe, orain besterik badirudi ere, euskal letren aitagoi onetsia eta ezin ukituzko eredua. Aitzitik, hasieran eta geroago ere bai,
|
bere gisa
eta bere kabuz ibili zen luzaroan, giroari entzungor eginik. Bere bidetik abiatu nahi zuen eta bere buruaren jabe izan, gizona izan daitekeen neurrian, ez inoren esanera egon.
|
|
|
Ez ginen agian behar adina ohartzen Mendiburu ere,
|
bere aldetik
eta Larramendiren joerari zeharka baizik obeditzen ez ziola, berrizale izan genuela. Eskuka beza irakurleak oiartzuarraren hizkeraz Altunak hitzaurrean utzi digun ohar pila.
|
|
|
Nork bere erara, modura eta moldera; barrenak eskatzen dion bezala. Horretarako jaio denari ez dio inork erakutsiko
|
berari
eta gaiari dagokion mintzabidea. Berberak aurkitu behar du hori.
|
|
|
Werther gizajoa. Txillardegik Leturiaren bizkarrean ezarri du
|
bere
eta bere kideen nahigabe zama astuna. Ez hori bakarrik.
|
|
|
Ezin esan
|
beretzat
eta bere laguntzaile Arxurentzat, neurtitz horiek zeharo hortus conclusus direnik, baratze itxia edo zazpi zigiluz giltzatutako liburua. Bazekiten, bai, gutxi gorabehera behinik behin, zertaz ari zen Oihenart; ahapaldi osoak ere adituko zizkizuten batzuetan.
|
|
|
Hemen, egia esan, bideak zabalik zeuden, baina, euskararen truk beren ametsak eman nahi dizkiguten gramatikarien axolagabekeria batetik eta idazleen lasaikeria bestetik (ba ote dago nork bere gogara, antzora, eta moldera egitea baino bide errazagorik?), aspaldi josi zitzaizkigun otez eta elorriz. Guztion esker ona merezi du, beraz, hemen ere
|
beretzat
eta besterentzat bide bila dabilen Etxaidek.
|
|
|
Gainerako gorabeherak, gainaldekoak behintzat, laburkiro konta daitezke. Ez dago gustura lantegian,
|
bereak
eta bost maiz aski, eta bada zergatik, esaten dizkiotelako.
|
|
|
Eta horretarako obra bera ez ezik, eta obra horren egilea gainera, testuinguru zabalagoan  dugu aztertu:
|
bere aldeko
eta aldiko giza giroan. Lehengoan elkarrekin berdindu nituen Axularren" Iracurtçailleari" eta Mogelen Eracusaldiac daramaten hitzaurrea.
|
|
|
izartegi izarratua gau ilunean bezain distiratsu ageri den lege bakar hartaz ari naiz, jakina, eta ez hemen behereko hala holako legeez.
|
Beretzat
eta besterentzat ari da lanean, argi bila eta argi eskainka. Emateak baitu aberasten, ez zikoizki irabazkinak gordetzeak.
|
|
|
Ez dut esango artea ezin lora daitekeenik askatasunik gabe, aski baikenuke Txillida aipatzea hori egia ez dela erakusteko. Baina ezin eraman du gogorkeria nagusi ibiltzea, askatasunaren gose egarria bere baitan baitarama,
|
beretzat
eta besterentzat. Arteak ez luke etikari loturik egon behar, batez ere etika lege horiek maizegi indarzaleek asmatuak direlako, nahasketaz beste biderik ez baitute aurkitzen bere buruen alde jokatuko badute.
|
|
|
Azken buruan, nik ezetz uste dut. Kultur alorrean zerbait sortzen duen herriak
|
beretzat
eta besterentzat sortzen du eta, orobat, besterentzat sortzen ez duenak ez du beretzat ere sortzen. Eta ezinbestean, besteri eman nahi eza dela medio, besteren mirabe eta mendeko bihurtuko da bai sail horretan eta bai bestetan.
|
|
|
Garbitasun horrezaz mintza gintezke luzaroan, hemen mintza naitekeen baino luzazkiago: garbitasunaz
|
beraz
eta garbitasunaren iturburuez. Baina ez da orain dihoakigun auzia.
|
|
|
Nazio gatazkaren," euskal gatazka" deitu ohi dugunaren, izaera politikoa Euskal Herriaren nortasunaren aldeko jarduerez jabetzen da, hein handi batean, baita nazio eta kultura eraikuntza prozesuaz ere. Normala da hala gertatzea, neurri politikoak baitira nazioaren iraupenaren
|
beraren
eta, arrazoi handiagoaz, nazio eraikuntzaren giltzarria. Gainera, gataz  karen izaera politikoaren nagusitasuna ageriagoa da gurean administrazio espainiarraren edo frantsesaren mendean dauden beste nazio estatugabeetan baino.
|
|
|
Ikusgarritasunak atentatuen gizarte anplifikazioa eragiten duten alarma erreakzio bortitzak sorrarazten ditu 11 Anplifikazio hori entzule ikuslegoen erreklamoa da ikuskizun
|
beraren
eta antzekoen errepika saioei begira. Arrazoiaren aldeko dei ororen ordea hartzen dute sinboloaren erakarriak, nekrofiliak, morboak eta erakarriaren eta arbuioaren arteko joko psikotikoak.
|
|
2002
|
|
|
Kasurik argien eta nabarmenena, gertutik ezagutu nuena, LUR Entziklopediarekin gertatu zen eta garai hartan goiti eta beheiti ibili ziren gutun, prentsa artikulu, adierazpen edo idazki gogorrek ongi dokumentatzen dute kontua. Orduan, eta ez diot orain inori ere ezkarda sartu nahi, publikoki salatu genuen gai hau H. Knörr, B. Oihartzabal, I. Sarasola eta nik neuk, gure ustez diru publikoarekin elkarte pribatu bat negozioa egiten ari zelako sos pribatuekin beste enpresa bat
|
bere aldetik
eta bere baliabideekin lan bertsua egiten ari zelarik. Hori egiteagatik, txartxaka batekin aski kilikor nonbait, berehala pasatu gintuzten gaiztoen zakura, baten batek hartu zuen arrailduraren ondorio.
|
|
2003
|
|
|
Pintadak ezabatzea. Atxilotuei gero eta gusturago
|
bereak
eta asto beltxarenak ematea. Horretan jarduten genuen.
|
|
|
Azken pentsamendu bat eduki ahal izan du, ordea, begietan iluna egin aurretik. Nahi zituzkeen pentsamendu hartan
|
bera
eta Jon ikusi, makaldiko belardian etzanda, besarkatuta, baina  gogoak beste zerbait eskaini dio. Dobermana ikusi baitu galsoro izoztuetan barrena, lasterka zoroan, zaun eta zaun elurraren isilari.
|
|
|
hogeita zortzi urte. Orduan gelditu ziren, lehenengo aldiz,
|
bera
eta Joseba bakarrik. Galdu zuten koadrilla.
|
|
|
Horrelakoetan Danirekin gogora  tzen da.
|
Berak
eta Anek zaharberritu zuten baserria goitik behera, oso laguntza gutxirekin. Tabikeak bota, sukaldea eta komunak montatu, tarima jarri...
|
|
|
Eiffel Dorrea!!" oihukatzen.
|
Berak
eta emazteak, biek egin zuten barre. Hura izan zen, orain gogoratzen du, emazteak umearen  aurrean barre egin zuen azken aldia.
|
|
|
|
Bera
eta Joxe hodi pilaren gainera igo dira, inguruak arakatzeko. Gabik, bitartean, segitzen du hodien artean bilaka, kirioak dardaran.
|
|
|
Eta alderantziz. Hutx
|
bere
eta erakundearen arteko lotura momentuan gordea zen, eta eskerrak denentzat hala zela. Paradaz balia, Pierra euskal aferetako salatari propioaren bidez, ondoko astearteko sarekada gordina iragartzen zela, jakinarazi zion Hutxi.
|
|
|
Bukaeran, adiskideak diren bi elizgizonen arteko elkarrizketa dator: Mogel
|
bera
eta Añibarro dira. Berdintasunezko mailan azkenean, bi lagunek euskaraz liburuak ateratzearen beharraz dihardute.
|
|
|
– 1805, Osaba baten instruccinuac bere iloba ezcondu eta necazari batentzat
|
bere
eta bere familiaren gobiernu oneraco Jaungoicoaren legue santubagaz conforme: Manuel Umerez(), Oñatiko apaiz benefiziodunaren testua, gaur egun artean argitaragabea21 Osaba apaiza mintzo zaio ilobari, eta, era guztietako aholkuak eskainiz, Jainkoarekiko, bere buruarekiko eta lagun hurkoarekiko dituen eginbeharrak gogoratzen dizkio.
|
|
|
21 Orain artean" Oñatiko eskuizkribuak" edo" Arrazola etxekoak" izenekin ezagutu izan da. Berez bi eskuizkribu dira eta ez bat, biak ere 450 bat orrialdekoak, egile
|
bera
eta eduki eta forma oso antzekoa dutenak. Bestearen izenburua hauxe da:
|
|
|
Bestearen izenburua hauxe da: Errectore Jaun baten instruccinuac ezconduric vici dan Adisquide batentzat
|
bere
eta bere Familiaren gobiernu oneraco Jaungoicoaren Legue santubagaz conforme. Biak ere izenik eta datarik gabeak ziren, baina testuetako aipamen oso zehatzei esker, Jerardo Elortzak idazketa data eta egilearen izena aurkitu ahal izan zituen.
|
|
|
|
Bere alde
eta sensun guztiac egongo dira, esan beré esan ecin leiquezan min alez yosiric. Beguiac aimbat Demoniño ain ezain, eta icaragarri icusiagaz, ce bat bacar bacarric mundu onetan aguertuco balitz, bera izango litzateque asco guizon guztiac ilic gueratuteco.
|
|
|
[1805*]," Osaba baten instruccinuac bere Illoba Ezcondu eta necazari batentzat
|
bere
eta bere Familiaren gobiernu oneraco Jangoicoaren legue santubagaz conforme". Eskuizkribua, Oñati.
|
|
|
Eta badago desberdintasunik: erdaldunak oztopo existentziala jartzen digu (ezin dugu euskaraz baliatu
|
bere aurrean
eta geure existentzia linguistikoa ukatzen dugu); euskaldun pasiboak entzuteko moduan dauzka belarriak, euskaraz erantzungo ez duen arren egiten uzten digu; kasu horretan, ukapena praxiari dagokio eta ez existentziari. Gure artean, euskaldunak nahiz erdaldunak daude; den denak ez garenez euskaldun erdaldunak talde bi badaude egon, eta taldeek beren buruaren hautematean eta auto erakundetzean aurrera egiten duten heinean, komunitate desberdinak sor  tzen dira, sortu dira dagoeneko nik uste.
|
|
|
Azken horretan, euskarak gabezia larria du. Azken horretan, gizartearen
|
beraren
eta administrazioaren inplikazioa eta esku hartzea oso dira enborrekoak. Azken horretan, gauzak ez daude batere argi, zeren hizkuntza, administrazioa eta politika goragoko maila sozial batean nahasturik agertzen baitira.
|
|
2005
|
|
|
Gero jakin genuenez, mozorrotu batzuek harrapatu zuten Marro, iritsi eta etxe aurrean motorra uzten ari zela, eta
|
bereak
eta bi eman zizkioten; gero, etxeari su eman zioten; harrizkoa eta egurrezkoa zenez, oso zaharra, papera bezala erre zen. Marro etxeorderaino joan zen erdi arrastaka, eskopeta hartu, eta berebiziko iskanbila hura atera zuen.
|
|
|
Adelak oroimin handia utzi zuen belaunaldi askotako umeengan, eta eskolan bertan, hango usainak ere Adelaren gorputzarena ematen zuen eta.
|
Berak
eta Albertok uko egin zioten omenaldi orori, jende askok egin nahi zien baina. Oso modu xumean egin zuten agurra, txokolateki batzuekin eta pasta batzuekin, bai eskolan, bai apaizaren sotoan.
|
|
2006
|
|
|
Zakilbero horrek, nonbait, begiz jota nindukan etxean sartu nintzenetik eta gaur gauean txortan ibili gara. Honezkero, Samoako morroiak eta aitak
|
bereak
eta bi izan dituzte etxean. Imajina itzazu ehun kiloko morrosko bi elkarri lepoa bihurritu nahian.
|
|
|
Deitu egin ziela, baina ez ziotela kasurik egin. Ez nuen askorik ikertu behar izan" gauza arraro" horiek zer izan zitezkeen ondorioztatzeko, eta Aintzaneri
|
bereak
eta bost esan behar nizkiola pentsatu banuen ere aurrena (umearen presentzian egitera ausartzea ere, bera eta putakume hori, barkatu, urde hori...), hura guztia umearen ametsa (amets oroitzapena) zela erabaki eta ez nion buelta gehiago eman kontuari.
|
|
|
Deitu egin ziela, baina ez ziotela kasurik egin. Ez nuen askorik ikertu behar izan" gauza arraro" horiek zer izan zitezkeen ondorioztatzeko, eta Aintzaneri bereak eta bost esan behar nizkiola pentsatu banuen ere aurrena (umearen presentzian egitera ausartzea ere,
|
bera
eta putakume hori, barkatu, urde hori...), hura guztia umearen ametsa (amets oroitzapena) zela erabaki eta ez nion buelta gehiago eman kontuari.
|
|
|
Alferrik zen, ez zidan ezer kontatuko bere aferez. Zerbait galdetuz gero, triku baten moduan bilduko zen
|
bere baitan
eta betikoa egingo zuen: eguneroko bizitzarekin zerikusi zuzenik ez zuen gairen bat aterako zuen.
|
|
|
Mediku baten etxean. Ceilanen ezagutu zuten elkar
|
berak
eta bere emazteak. Ordurako hiru alaba eta semea zituzten.
|
|
2007
|
|
|
–Pilarika egun batean, Zaragozara zihoan erromes tren bat harrika ibili zuten
|
berak
eta beste lagun batzuek, jarraitu zuen?. " To, ostia jaleak!", oihukatu zieten," goraintziak eman Zaragozako putatxoari!".
|
|
|
Tabernakoak musika aparatuaren gaineko apaletik beste CD bat atera zuen. Patti Smith-ekin batera" Because the night!" errepikatzen hasi ziren
|
bera
eta Gigi, garrasika, garagardo kaskoak mikrofonotzat harturik.
|
|
|
–Ez diot atarramentu onik ikusten Dioni txoro horri, esan zion unaiak?. Etengabe ari dira
|
bera
eta bere lagunak jauntxoekin sesioan. Kontuz ibili beharra dago terratenienteekin, ez zaizu hala iruditzen?
|
|
|
Hona non Kolopeus Zitiarrekin izan gerlan hila izan zen bere osteko zaldun guziak bezala. Erreginak ikusi zuelarik
|
bera
eta aitoren alaba guziak salbu, bertze erreinuko emazte guziek senarrak bizi zituztela, gorteko emazte guziei armak har zitzaten manatu zieten eta bizirik gelditzen ziren gizon guziak hil zitzaten. Horrela ziren erreinuko gainerako emazte guziak ere alargundu.
|
|
|
Aurelia Arkotxak badaki zein arruta har. Jakin beza, bada, biaia ona egiteko ene agian  tzak bidelagun dituztela
|
berak
eta haren liburu honek.
|
|
|
Guardia eman beharda Karakik eta Chegoanchiseko lurraldetara hurbiltcean eta iaquiteco  duçu denbora lehenetan ematen citustela buyac han sartcecots bainnan diote chanalaren entrada descubritus guerostic Ioan behardubela suduesteco punta
|
bererat
eta bethy vrhandia  caussitucodubela bainnan niry aprendicençat leheneco çaharren leguea hobeçait bvyen ematea hango penagatic barnat sarthus halaber Bergesetan goardia eguiçu goya handiac baitira han ecin conturic emanescoac
|
|
|
Espainian, estatu zentralizatu batetik estatu auto  nomiko batera arrakasta handi samarraz iragan zen diktadorea hil ondoren. " Autonomia erkidego" batzuk artifizialak diren arren, adostasun zabala dago autonomia
|
bera
eta erregioetako mugak onartzeko. Hego Euskal Herria da salbuespena.
|
|
|
Estella eta Billaba Estellerria eta Billabaondoa bezalako toki izen" nahasietan" dokumentatzen dira. Berez, Lizarra edo Lizarrara Estellaren inguruko herri bat zen eta, gaur egun, bertako auzo bat (ez du zerikusirik izarrarekin); Erriberri, Oliteren inguruko eskualdea (Tolosa eta Beterri ez dira gauza
|
bera
eta Beasain eta Goierri ere ez) eta Atarrabia, Uharte eta Burlata arteko alderdi bat eta bertako komentu bat. Izen horien eta antzeko batzuen arrakastaren arrazoia bereizteko borondate politikoa izan da (Bitxiagoa dena, Allo, Leyre eta Javierren egiazko baliokideak, Alu, Leiuri eta Exaberri, hurrenez hurren, baztertu ziren, pragmatismoagatik:
|
|
2008
|
|
|
Aldi berean berak niri eta nik berari, harrituta. Badira bi urte, bai
|
berak
eta bai nik, Berlinetik alde egiteko maletak egin genituenetik. " Uda pasatzera etorri naiz", esan dit berak; eta nik:
|
|
|
Bata mundu bat, eta, bestea, beste mundu bat.
|
Bera
eta zu. Beste edonon izan zitekeen.
|
|
|
Edonola ere, badakik: euskaldun batek gure lur sakratuaren mugetatik kanpo baldin badoa denboraldi baterako, Burgosera
|
bertara
eta bi hilabeterako bada ere, betirako agurra ematera obligatzen dituk tribuko gainerakoak. Bide batez, non biziko haiz, zehazki?
|
|
|
Batzuetan errefuxiatuengana, guregana hurbiltzen zen. Ardoren bat pagatzen genion, barre egiten genuen
|
bere lepotik
eta gero pikutara bidaltzen genuen.
|
|
|
Ehiza osteko jatordua prestatzera doala esan, eta hozkailua zabaltzen du. Tupper bat hartzen du
|
bertatik
eta Tomasengana itzultzen da. Ontziaren estalkia kendurik, Tomasen begi aurrean jartzen du:
|
|
|
Rosak ez zuen heriotzaren erantzukizuna bere gain sentitzen, ezta Inaziorenean ere, halabeharrarenean baizik. Izatekotan ere,
|
bera
eta Inazio patuaren esku luzeak izango ziren, ez besterik. Bitartekariak.
|
|
|
Hori da kontua, horregatik da maitasuna sator zulo bat: argirik ez da iristen
|
bertara
eta ezta beharrik ere, satorra, maitasunaren subjektua, itsua baita eta itsua baita bere mundua ere.
|
|
|
sarea
|
bera
eta gosea.
|
|
|
Izatearen karga astuna besteri bota behar hori gizaki sustraigabeen jarduera dela uste dute batzuek, baina neri iruditzen zait, zehazki eta teknikoki, susterbakoa dela hola jardun ohi duena, gizaki susterbako oso oso, bete bete eta peto petoa. Susterbakoak berea ez den mundua gauza tipikoz eta autentikoz betea ikusten du, eta hori da modu estali bat aditzera emateko
|
bera
eta bere mundua atipikoak, zailak, konplexuak, orotarikoak eta aberatsak direla.
|
|
|
Bere burua baliogabetu behar izan du hemen bertara iristea adinako balentriarik ez dagoela uste duenak:
|
bertara
eta oso bertara (eta ez mapan bakarrik).
|
|
|
jende pilarik jasan ezina, jendetza dabilen lekuetan egon ezina. Eta sinetsi (eta, albait, sinetsarazi) ohi du berezia dela
|
bera
eta jende arrunta ez bezalakoa, edo artaldetik kanpora sentitzen dela (hots, gainetik), eta holakoxe ipuintxoak. Arrazoi buru edertzaileak besterik ez dira horiek, eta zinez gertatzen dena da pertsonak, denborarekin, ezin jasan dezakeela jende asko egotea eta ia inork ez begiratzea berari lehenago bezala eta lehenagoko begiekin.
|
|
|
Aurreikuspena presbizia esistentziala da:
|
bertatik
eta gertutik ondo ikusi ezin eta urrutira hobeki ikusten duenaren gaitz zahardadezkoa: etorkizuna bai eta momentukoa ez.
|
|
|
Bakardadea tartean dago, bien bitartean dago: zein bere gisan, zein
|
bere lekuan
eta ezlekuan esistitzen gara, jaio-berriei eta hil berriei egotzirik geure baitan ikusi nahi ez dugun itzala.
|
|
|
Gorputza eta arima, forma eta funtsa, hitza eta hotsa, bizitzea eta hiltzea, estiloa eta zer esana, alde bat eta bestea... Arrazoiaren drametako bat da gauza
|
bera
eta biak bat omen diren horiek, gauza bat eta bera direla deklaratzerakoan ere, banaka aitatu beharra eta deus ikustekorik ez balute bezala atera beharra. Arrazoiaren drama.
|
|
2009
|
|
|
Alarguntxoen kluba deitzen zioten koadrilatxoari erdi txantxetan. Ordurako, apur bat hoztua zegoen
|
bera
eta Dorotearen arteko harremana. Esan nahi baita, gero eta gutxiago joaten zela bere adiskidea Vidaurre kalera.
|
|
|
Arantza Iruñako kartzelatik ateratzea.
|
Bera
eta Txikerra jada egonak omen ziren kartzela barruan Arantzari bisita egiten, eta ekintza erraza omen zen. Gainerako biltzarkideek, ordea, bestelako balorazioa egin zuten.
|
|
|
Bi hilketa haien ondorioz, giroa zeharo gaiztotu zen, eta sator lanerako baldintzak erabat txartu. Klandestinitatearen mundua hain txiki eta hertsia izanik, ez zen harritzekoa liberatuek
|
beren artean
eta tirabirak izatea. Carlos eta Txikiren artean, adibidez, ika mika bat baino gehiago sortu bide zen.
|
|
|
|
Berak
eta Mirentxuk ezin zuten umerik ekarri. Iñigok esan zigun amets batean jakinarazi ziotela zu eta ni ginela lan horretarako hautatuak, Ananda.
|
|
|
Komoaidios, ia ia zutitu ninduan hura besarkatzera, anaia deitu eta berarekin batera negar egitera.
|
Beraganako
eta zahar hil berriarenganako maitasun izugarria sentitu nian. Handik denbora batera, berebiziko gorrotoa hartuko nioan, hala duk, baina, une hartan, biluzik besarkatzeko ere prest nengoan, anaia bat bezala, garbitasunez, eta neure etxera eraman eta gurean familiako gisa geratzera gonbidatu.
|
|
|
Hondatuta zegoen gainetik. Ireki, eta are hondatuago zegoen barrutik, kutxa
|
bera
eta peluka ere bai: tantak erortzen ziren ile puntetatik, putzua osatuz kutxaren hondoan.
|
|
|
Ispiluaren zati bat zure arnasarekin lurrundu eta gero, hiru puntu potolo markatzen zenituen, triangelu bat marrazteko ondoren. Jokoaren helburua zen triangeluaren aldeak luzera
|
berekoak
eta ahalik eta artezenak izatea. Halakoren bat lortzen zenuenean," ama, ama", deitzen zenidan," etorri!", zure triangelu perfektua ikustera joan nendin.
|
|
|
Hurrengo egunetan, nolanahi ere, ezin izan nuen medikuaren pentsamendua burutik kendu. Zeozer sentitzen hasi nintzen
|
berarenganako
eta iruditu zitzaidan berak ere sentitzen zuela zeozer nireganako, Arrantzale egunean bazkalosteko dantzaldian" llámame Miguel, por favor" eskatu izana hartzen nuen nire ustearen frogatzat (badakizu, nik doctor deitzen nion ezagutu nuenetik). Alta eman aurretik, azkenengo errebisioa egin behar izan zioten aitari; eguna hurbildu ahala gero eta indartsuagoa zen Miguel ostera ere ikusteko nire irrika.
|
|
|
nork
|
bere alde
eta multzoka.
|
|
|
Euskara ezin dugu objektu zaharkitu bat bailitzan konpondu. Euskara
|
bera
eta berez ez baita ezer, hiztunaren ezpainetan naturaltasunez erabiltzen den heinean, eta orduan bakarrik, iristen baita zerbait izatera.
|
|
|
Honek berdin balio du edozein delarik ere unean uneko gehiengo politikoaren kolorea, edo edozein ikusmolde politiko ideologiakoetakoa delarik ere Gobernua. Hezkuntza sistema
|
bera
eta hezkuntza sisteman euskarak eta gaztelaniak izan behar duten tokiari buruzko erabakiak ezin dira aldian aldiko koiuntura politiko aldakorren mende utzi eta gehiengo hutsez hartu. Ez luke hala behar, hezkuntza sistema eta hizkuntza politika gizartearen beraren bizkarrezurraren parte baitira.
|
|
|
Sustapen jarrera da argi eta garbi hobesten duguna, bera baita jarrera guztien artean aldi
|
berean
eta ezbairik gabe zilegi eta eraginkorra den bakarra; bidezkoa eta eraginkorra, bai hizkuntza aniztasunari eusteko, baita berdintasunean eta askatasunean oinarrituriko bizikidetza orekatua bermatzeko ere. Nolanahi ere, sustapen jarreran oinarrituriko hizkuntza politikak ere baditu bere mugak, bidezkoa izango baldin bada, errespetatu dituenak.
|
|
|
Lurraldetasunaren hesi mugetatik harantzago doa hizkuntzaren joko zelaia gizarte berrian. Hizkuntzak berea du lurraldea, baina ororen gainetik
|
berea
eta beharrezkoa duena hizkuntza komunitatea da; hiztunak, irakurleak, ikus entzuleak, erabiltzaileak esan nahi da. Eta erabiltzaileek zer kontsumitua behar dute.
|
|
|
Errealitate soziolinguistikoaren argitan, ez gaur, ezta guk ezagutuko ditugun datozen hamarraldietan ere, oro har, salbuespenak salbuespen, portzentaje nagusietan ezin espero liteke adin nagusi batetik gorako gazte eta heldu erdaldunak osorik euskalduntzea; baina horiek guztiak erdal elebakartasunaren zakuan mantentzera kondenatzeak esan nahi du euskara
|
bera
eta euskal hiztunen euskaraz bizitzeko aukerak ikaragarri murrizten direla.
|
|
|
gero eta gehiago izango baita iraganeko kontua eta salbuespen gero eta bitxiagoa, bai norbanakoen baitan, baita gizarte bizitzan ere. Testuinguru horretan, beraz, kontua ez da" guztia hizkuntza ofizial guztietara itzultzea", geureak ditugun hizkuntzei balio
|
bera
eta parekidetasuna aitortzea baizik, eta, jakina, aitormen horren araberako jokabide linguistikoak garatzea. Izan ere, hizkuntza aniztasunaren kudeaketa bidezkoa ezin liteke bateraezina izan eguneroko jardunak eskatzen digun eraginkortasun eta praktikotasunarekin.
|
|
|
Izan ere, ondorioa ez baita bakarrik hizkuntza aniztasuna sustatzeko legeriaz baliatzeari uko egiten zaiola, baizik eta legea betetzea eta betearaztea dagokien herri erakunde ugarik legeriak berak ezarritako obligazioak betetzeari sistematikoki bizkarra erakusten diola Espainian. Izan ere, Konstituzioak
|
berak
eta autonomia erkidegoetako hizkuntza legeriak ezarritako obligazioak betetzetik urrun jarraitzen baitute Espainiako herri aginte zentralek, nahiz eta autonomia erkidegoetako hizkuntza legeriek euren lurralde barrutietarako ezartzen dituzten obligazioak betetzea herri aginte zentralei ere badagokien, tokian tokiko administrazioei dagokien bezalaxe. Adibide asko dago diogun honen lekuko, zoritxarrez.
|
|
|
hizkuntza pluraltasuna balio positibotzat hartzean, hizkuntzen berdinkidetasuna aldarrikatzean eta hizkuntzen arteko berdintasun sozial handiago batek Espainian ere gizarte kohesioari eta elkarbizitza baketsu eta orekatuari mesede ikaragarria egingo liokeela uste izatean. Gainera, hitzarmen horretan aurreikusitako neurrien artean, Estatuko erakundeei dagozkionak aplikatuko balira, alde batetik, Konstituzioa
|
bera
eta hizkuntza legeria gordeko lukete, eta, bestetik, Hizkuntzen Euroitunaren aplikaziorako Europako Kontseiluak emandako gomendioak beteko lituzkete.
|
|
|
Beste eskakizun batzuk dituzte bidezidorrek: artikulatzeko moduko pentsamendua,
|
beren artean
eta ekintzen zurrunbilo txikietan txirikordatzeko ideiak. Zurrunbiloetan dabilenak, idazterakoan beste arazo gehigarri batzuk izaten ditu:
|
|
|
Lan
|
bera
eta zentzu ezberdinak. Esanahi eta motibazio ezberdinak erantsi ohi zaizkio lanari, baita bizitzari ere.
|
|
|
Baina, niri dagokidanez, ez dakit zein den nire idazle ofizioari eusten dion sinesmena. Idaztearen literatur ekintza
|
bera
eta ekintza horretan aurkitzen dudan ukendua. Beharbada.
|
|
|
fede faltak. Dostoievski deportaziotik itzuli zenean,
|
berak
eta bere lagunek Siberian sufritutako tortura lazgarriak kontatu zizkigun Hildakoen etxeko oroitzapenak liburuan. Gizadiaren itsasora botatako botila bat da liburua, eta bertan ageri den torturaren kontrako mezua, berriz, moztutako hatz bat ez bezalakoa da:
|
|
|
Denetarik behar du gizarte baten literaturak, denetarik irakurleok. Hautatzeko aukerak, eskaintzaren ugaritasunak aberasten du literatura deitzen dugun hori; kanon baten eta bestearen arteko dialektikari esker egiten dute aurrera estetikak, literaturak
|
berak
eta literaturaren historiak.
|
|
|
Abandonatu itxurako eremu bat. Langile bat hurbildu da
|
bertara
eta hesola bat sartu du soroaren erdian zulaketa baterako toki egokia zehazteko; harainoko bide bat seinalatu du gero; muga bat markatu du azkenik. Hesola, zulaketarako kokapena, bideko seinalea, muga:
|
|
|
Kordoiz inguraturik/ kostatik Ebrora,/ trabaz gaude josirik/
|
bera
eta gora. / Atzenikan frantsesak/ itxi du frontera.
|
|
|
Azkenaldi honetan, kantagintza indarberritzen ari dela dirudi, inoiz ez zen erabat galdu, baina ahultasun sintoma nabarmenak erakusten zituen?, bai herri batean bai bestean. Baina gaur egun,
|
beraren
eta telebistaren (edo beste hedabide batzuen) arteko justaposizioak ahalmen ideologizatzaile handiko produktuak egiteko aukera eskaintzen du. Eta hori guztiz pentsaezina zen orain dela urte gutxi.
|
|
|
Hizkuntza komunitatearen
|
beraren
eta haren nortasunaren definizioan birkokatu zen garai nahasi haren ondorioz, hizkuntzari eskainitako euskal kanten kopurua askoz handiagoa da katalanena baino.
|
|
|
Lurraldea ikonografia ezaguterraz baten bidez markatzeko eta sinbolikoki mugatzeko modu arrunt bat da, beraz. Hizkuntza bera, ideia
|
berak
eta errealitate soziala ordenatzeko modu bera, komunitatean ziurtzat jotzen direnak, eskaintzen duten espazio itxiak inguratzen dituzte.
|
|
|
Lehena: katalanek eta euskaldunek aldi
|
berean
eta, batzuetan, mugimendu harrigarri mimetikoen babesarekin ekin zioten kulturaren eraberritze prozesuari, eraberritze horren berorren funtzio politikoaren gidaritzapean, neurri handi batean.
|