|
2008
|
|
|
Ahozkoaren zuzenketak lan sintagmatikoa eskatzen du, hots, ardatz sintagmatikoan egiten dira zuzentzea eta errepasoa; idatzizko hizkuntzaren zuzentzea, ostera, lan paradigmatikoa da. Idazleak nahi duen denbora guztia izaten du bere mezua antolatu,
|
behar
dituen hitzak aukeratu eta egiturak zuzentzeko, eta, oro har, bere idatzia ondu eta lantzeko, harik eta komunikatu beharreko mezua emateko era egokia aurki tu arte. Besterik eta bestelakorik gertatzen zaio ahozko hizkuntzaren erabiltzaileari.
|
|
|
Latinezko grandis> euskarazko handi rekin erkatu nahi badu,* grandi aitzinfor ma batetik abiatu
|
behar
du hitz bakoitza azaltzerakoan, proposatuz gainera euskarak bere aurrehistorian hasierako kontsonante multzo guztiak sinplifikatu egin dituela. Hau da, handi ren aitzin forma* gr > batez hasten da, eta ez* pr, >* br, >* dr, > tr, > kr, > r, > str, > edo beste multzo batez, aldamenean lat. grandis> dugulako da, hain zuzen ere.
|
|
|
Hau da, handi ren aitzin forma* gr > batez hasten da, eta ez* pr, >* br, >* dr, > tr, > kr, > r, > str, > edo beste multzo batez, aldamenean lat. grandis> dugulako da, hain zuzen ere. Ernout Meilleten hiztegian irakurtzen dugu lat. grandis> hitzaren etimologia iluna dela, eta behar bada malgutasun apur batekin epaitu
|
behar
genituzke hitz ilunak argi tzeko egiten diren saioak, horren zoroak izan arren. Baina Vennemannek aspalditik indoeuroperaren bitartez ondo baino hobeto azalduta dauden germaniar edo greziar hitzak ere azaldu nahi izan ditu euskararen medioz.
|
|
|
Herriak ikasi egin
|
behar
ditu hitz horiek: lehendik ezer erabiltzen ez bazuen hori esateko, ikas dezala aurrerantzean nola esan; eta, ordurarte beste era batera esan bazuen, ahaztu dezala hura eta arau egokien arabera moldaturiko berria ikas dezala.
|
|
|
Hiztegi Batuan eginiko aukerez izan ditzakezuen zalantza eta oharak eztabaida garairako utziaz, aitzindari edo aitorle izatearen auzira itzuli nahi dut amaitu aurretik. Tradizioko hitz altxorrari eskaini diodan atalaren amaieran eginiko galdera bera egin
|
behar
baitugu hitz berrien eta terminologiaren alorrean ere. Eta hemendik aurrera, XXI. mendearen atarian, zer?
|
|
|
Ez dugu uste inork zalantza egingo lukeenik Hiztegi Batuaren 2 itzulia amaitzeak berebiziko garrantzia duela esaten badugu. Euskaltzaindiak berak esan du Hiztegi Batu osoak, eguneroko bizitzan
|
behar
ditugun hitzak bilduko dituela?. Ez da asmo makala, ez horixe.
|
|
|
Hortaz, tradizioan zer dugun galdera ahaztu gabe ere, eguneroko bizitzan zer behar dugun galderari erantzun behar zaio. Euskaldunek eguneroko bizitzan
|
behar
dituzten hitzak detektatu egin behar dira, eta kontuan hartu behar da, gainera, kon tzeptu horiek adierazteko zerbait erabiltzen dutela jadanik euskaldunek. Eta hitz horietako askok ez dute testigantzarik izango idatzizko tradizioan.
|
|
|
Euskaldunok Europako gizartearen parte gara, eta, nagusiki, zerbitzuetan eta industrian lan egiten dugu. Euskarak, euskal ondare lexikalak, gizarte horretan bizitze ko
|
behar
ditugun hitzak eman behar dizkigu. Eta, ematen ez dizkigunean, guk, euskal dunok, hitzak mailegatuz, egokituz eta sortuz, ematen dizkiogu euskarari behar dituen hitzak.
|
|
|
Euskarak, euskal ondare lexikalak, gizarte horretan bizitze ko behar ditugun hitzak eman behar dizkigu. Eta, ematen ez dizkigunean, guk, euskal dunok, hitzak mailegatuz, egokituz eta sortuz, ematen dizkiogu euskarari
|
behar
dituen hitzak. Horrela eginez doa egunez egun euskal hiztegia, hiztegi hori ofiziala ez bada ere, eta batu izaera zalantzazkoa badu ere.
|
|
|
Hiztegi estandarrak esparru teknikotik jaso
|
behar
dituen hitzen kopurua eta haiek jasotzeko irizpide nagusiak eztabaidatu eta erabakitzea komeni da. Horrekin
|
|
|
Eta zuzen du, atertu gabe zuzentzen zuen. Areago, lehenbiziko poemak idatzi zitue nean, euskal hiztegirik eskura ez zuenez, bere baitan bildu ohi zen, harik eta
|
behar
zuen hitza aurkitu arte (hala aitortu zidan berak behin baino gehia goetan, eta grabaturik egon behar du horren lekukotzak Euskadi Irratiko artxibategian).
|
|
2019
|
|
|
Baina gutun bidez eman genion elkarri geure ikuspuntuen berri. 1918ko abuztuan igorri nion gutunean, argi adierazi nion nire ustez euskarak batasunaren premia zuela iraungo bazuen, eta gaztelaniaren eta frantsesaren erabat mendeko ez izateko beldurrik gabe hartu
|
behar
zituela hitzak maileguan, irudimena garbizaleek proposatutakoen gisako hitz berrien asmaketan xahutu gabe; horrez gain, uste nuen gizarteko klase nagusiek, burgesiak eta kleroak, euskara bereganatu eta erabiltzen hasi ezean, desagertzera kondenatutako, patois, bat izango zela, eskualde mintzaira bat.
|
|
2021
|
|
|
Euskara modernoan hizkuntzak
|
behar
dituen hitz berriak sortzeko ezinbesteko lanabesa dela dirudi: Mintzaira horrek zein abilki eta errazki moldatzen dituen hitzak (Joanategi); Zein abilki praktikatzen duan hire ofizioa!
|