|
2001
|
|
|
Bistan da hemen Karmelo Etxegarairentzat eta hitz hori orduan erabili zuten guztientzat euskaraz dakiena dela euskaldun. Hemen dugun kontua da nola deitu
|
behar
ditugun euskaraz ez dakiten, baina Euskal Herriko seme alde batetik edo bestetik diren erdaldunak.
|
|
|
orain maiz aipatzen diren foruak [itzultzea]. Berak dioenez foruak nork bereak ditu eta tokian tokikoak dira, eta berak esaten du Bizkaiko foruak, gainerakoak hor konpon,
|
behar
lukeela euskaraz egon eta norbaitek saiatu behar lukeela euskaraz jartzen. Aita Zabalak  bazuen segur aski egiteko presakakoagorik eta aurrean bidaltzen du aski itxuratxarki erantzun batean Ulibarri eta Ulibarriren asmo hori; ez zuen ikusten zer arraiotarako behar zuen Bizkaiko foruak euskaraz jarria egon.
|
|
|
orain maiz aipatzen diren foruak [itzultzea]. Berak dioenez foruak nork bereak ditu eta tokian tokikoak dira, eta berak esaten du Bizkaiko foruak, gainerakoak hor konpon, behar lukeela euskaraz egon eta norbaitek saiatu
|
behar
lukeela euskaraz jartzen. Aita Zabalak  bazuen segur aski egiteko presakakoagorik eta aurrean bidaltzen du aski itxuratxarki erantzun batean Ulibarri eta Ulibarriren asmo hori; ez zuen ikusten zer arraiotarako behar zuen Bizkaiko foruak euskaraz jarria egon.
|
|
|
Beldurrik gabe eta erdi egiak, erdi gezurrak bazter batean utzita mintzatzen hasi
|
behar
dugu euskarari buruz ere. Euskararen etorkizunaz ditugun itxaropenak argi eta garbi azaldu behar dizkiogu elkarri.
|
|
|
Euskararekiko kontuak ere garbiro egin beharrean aurkitzen gara. Zertarako nahi eta
|
behar
dugu euskara. Gure mundukoa ez den oroigarri xahar kuttun bat eduki genezakeen moduan edukitzeko?
|
|
|
Irakurle trebatuarentzat(" el lector ejercitado") erraza denak, nekagarria izan behar, nahitaez, haur trebe gaiarentzat, hots, irakurtzen ikasi behar duenarentzat. Ikastoletako haurrek irakurtzen eta idazten ikasi
|
behar
baitute euskaraz, ez mintzatzen, bai baitakite mintzatzen gehienetan gurasoei eskerrak. Eta la letra con sangre entra delako hura, ez dut euskal ordainik ezagutzen?
|
|
|
Hauxe gehituko nuke, haatik: gaztelaniaz txukun antzean idatzi nahi dutenek ez dute sekula categorÃa hitza adiera horretan erabiltzen, eta ez dut ikusten zergatik hartu
|
behar
duen euskarak erdal gaiztoaren kutsurik. Aristotelesen, Kanten eta besteren kategorien beharrean gara; hor aipa  tzen direnen premian, ez erdaraz eta ez euskaraz, ni, behintzat, ez.
|
|
2002
|
|
|
nafar ikasle euskaldunak erakartzen ditugu hola. Unibertsitateak normaltzat hartu
|
behar
luke euskara maila guztietan erabiltzea, eta luzera begira, dituen muga guztiak dituela, epe luzean horri behatu lioke.
|
|
|
Ez da gauza ona, euskararen etorkizunerako ez da gauza ona, esan nahi dut, nahiz batzuen orainerako ezin aproposagoa izan. Euskarak normalizazio bidetik sartu behar baldin badu noizbait, eta sartuko ahal da egunen batean!, gizartean normalean erabiltzen ditugun prozedura berberak erabili
|
behar
ditugu euskararekin ere. Bizitzan aurkituko duzu maizki prozedurak ilunak izaten direla, orekarik gabekoak, eta horrek sulfuratuko zaitu, eta norabaiteratu.
|
|
|
Ez dut uste nik hemen nire burua zuritu
|
behar
dudanik euskara kontuetan, ezta errespetua, lausengua edo balakua eskatu behar ere. Baina uste dut Euskaltzaindiak errespetu hori eta gehiago ere merezi duela, zinezko euskaltzaleen aldetik segurik.
|
|
|
Hartara, garabidean jarri
|
behar
dugu euskara, eta hauek dira Rubioren gomendioak: lokailu erlatiboak erabiltzen hasi behar dugu beldurrik gabe, eta hauekin batera liburuan berean berak erabiltzen dituen" ezi (ez)"," zeren (eta)"," ezen", etab. bezalako lotura hitzak Beraz, ikusten denez, hau ez litzateke proposamen berria izango, gure idazle guztiek erabili izan dituztelako holako egiturak.
|
|
2003
|
|
|
Hedabideetan gauza izan
|
behar
dugu euskaraz sortzeko, ekoitzi eta sozializatzeko. " Gaur egun, gizarte zientzietan ikusten da pentsamendua lokalismoan oinarritzen dela(...).
|
|
|
Bestalde, Euskal Herriko administrazioek konpromiso argiagoa erakutsi lukete euskararekiko, zeren egungo banaketa juridikoak eta administratiboak arriskuan jartzen baitute euskararen aldeko politika sustatzaile arrakastatsuak abian jartzea. Gauzak horrela, XXI. mendeari begira, bai mundu administratiboa, bai akademikoa eta bai soziala bere egin
|
behar
ditu euskarak, bizirik irautekotan.
|
|
2009
|
|
|
Garbi eta hitz gutxitan esateko: nazioa bainoago nazionalak
|
behar
ditu euskarak; nazioak baino gehiago, nazionalek behar dute euskara! Nazionalek berentzat beharrezko sentitzen duten neurrian, irabazia du etorkizuna euskarak.
|
|
|
Garbi eta hitz gutxitan esateko: nazioa bainoago nazionalak behar ditu euskarak; nazioak baino gehiago, nazionalek
|
behar
dute euskara! Nazionalek berentzat beharrezko sentitzen duten neurrian, irabazia du etorkizuna euskarak.
|
|
|
Besterik da kontua: " Guk
|
behar
dugu euskara", edo, hobeto esanda," nik behar dut euskara" da txip eraginkorra," nik behar dut euskara, euskaraz baliatzen naizelako nire komunikazio beharrak naturaltasunez asebetetzeko". Horregatik diogu naturaltasuna dela, ez militantzia, euskarak hil edo bizikoa duen zorioneko erabileraren motorrik indartsuena.
|
|
|
Besterik da kontua: " Guk behar dugu euskara", edo, hobeto esanda," nik
|
behar
dut euskara" da txip eraginkorra," nik behar dut euskara, euskaraz baliatzen naizelako nire komunikazio beharrak naturaltasunez asebetetzeko". Horregatik diogu naturaltasuna dela, ez militantzia, euskarak hil edo bizikoa duen zorioneko erabileraren motorrik indartsuena.
|
|
|
Besterik da kontua: " Guk behar dugu euskara", edo, hobeto esanda," nik behar dut euskara" da txip eraginkorra," nik
|
behar
dut euskara, euskaraz baliatzen naizelako nire komunikazio beharrak naturaltasunez asebetetzeko". Horregatik diogu naturaltasuna dela, ez militantzia, euskarak hil edo bizikoa duen zorioneko erabileraren motorrik indartsuena.
|
|
|
eredu berri baten arabera eraiki beharra dago aro berri honetako hizkuntza politika, eta erakargarritasuna da eredu berri horren osagai nagusia. Bestela esanda, ezagutzatik erabilerarako jauzia ematea baldin bada gure erronka nagusia, euskararentzako bizi giro nahikoa eta erosoa bermatu nahi baldin badugu, euskal herritar gehienak gogatzeko gauza den hizkuntza eguneratu, malgu eta adierazkorraren irudia eskaini
|
behar
du euskarak. Eta, jakina, irudia ez ezik egitatea.
|
|
|
Euskaraz badakitenen kopuruak are mugatuagoak dira Nafarroan eta Iparraldean. Beraz, asko badira ere, gero eta gehiago, euskaraz dakitenak, gehiago dira ez dakitenak, eta hauek ahalegin handia egin
|
behar
dute euskara ikasi nahi badute. Ahalegin hori bereziki da handia kontuan hartzen badugu euskaraz jakitea ez dela beharrezkoa, ez behintzat nahitaezkoa, Euskal Herrian egunerokoan normaltasunez bizitzeko, eta, beraz, ikasteko ahaleginak eta bi egin arren, gero, han eta hemen, gutxi erabiltzen dutela.
|
|
|
Euskal hiztunak zorionez ez dira elebakarrak, elebidunak dira; berealdiko indar ekonomiko, kultural, sozial eta mediatikoa duen hizkuntza da elebidun horien beste hizkuntza, gaztelania. Elebakarrek ez bezala, hauek ezinbestean erabiltzen baitute beren hizkuntza bakarra?, hizkuntza hautua egin
|
behar
dute euskararen eta gaztelaniaren artean. Euskal hiztun askorentzat euskara bigarren hizkuntza denez gero, eta euskarak eta gaztelaniak gizartean elkarren artean duten desoreka dela bitarteko, bistan da askorentzat hautapen zailagoa dela euskararena gaztelaniarena baino.
|
|
|
Laissez faire, laissez passer printzipioa aplikatzea da hori, eta esana dugu, hizkuntza politikari eraginkortasuna eragozten dionez gero, ez zaigula printzipio onargarria iruditzen. Herri aginteek, baldin eta hizkuntza pluraltasuna egiazki bermatzea eta bultzatzea baldin badute helburu, ezin dira ustezko neutraltasun batez mozorrotu; aitzitik, jarrera aktiboa izan
|
behar
dute euskararen erabilera sustatzearen alde. Hori horrela, ez da bidezkoa zerbitzu publikoen eremuan helburu konformagarritzat hartzea gaur egungo euskararen erabilerari euste hutsa.
|
|
|
Izurriteari ihes egingo geniokeen abiada berean egin behar dio ihes euskarak ikasgelako lau horma barruko hizkuntza izateko arriskuari. Hizkuntza bizia
|
behar
dugu euskara, hizkuntza akademiko hutsa ez baizik eta gizarte bizitzan herritarrek ugari eta eroso erabiliko dutena: halakoa izango bada, nahitaezkoa dugu, gazteek euskara ohiko hizkuntza izan dezaten irakaskuntza ez unibertsitariotik edo unibertsitariotik lan mundura jauzi egiten dutenean, hots, lan munduko hizkuntza izan dadila euskara, lan mundukoa ere bai.
|
|
|
Etengabeko gizarte aldaketek, ordea, premia eta apeta komunikatiboen aldaketak dakartzate ezinbestean. Errealitate berri horietara egokitzen asmatu
|
behar
du euskarak, etorkizunik izango badu; ahantzi gabe errealitate hori, gainera, abiadura handiko aldaketa dela.
|
|
|
Ez baita nahikoa euskararen ezagutza eskatzea, erabiltzea denez helburua. Gauza bat da, hortaz, zein lanpostutan izan
|
behar
duen euskararen ezagutzak beharrezko, eta beste bat da zenbat lanpostutan izan behar duen beharrezko. " Zeinetan" erabakitzerakoan, lanpostu bakoitzerako, helburu moduan bada ere, aurreikusten den euskararen erabilera hartu behar da kontuan;" zenbatetan" erabakitzerakoan, berriz, administrazio bakoitza kokatzen den barruti geografikoko euskararen ezagutza tasak hartu behar dira kontuan, azken urteotako arauetan jasota dagoen bezala.
|
|
|
Ondorioa bistan dagoela uste dugu: euskarazko hedabideek gaztelaniazkoekin lehiatu behar dutenez, gaztelaniazkoei gozopilaren zati bat kentzen asmatzea izan
|
behar
du euskarazko hedabideen helburu nagusia. Euskarazko hedabideek badute eurak bakarrik partekatzen duten gozopila:
|
|
|
Asimetriak aipatzen ditugunean, hizkuntza bakoitzaren muga funtzionalak zehazteari buruz ari gara. Nagusi izango den erabilera eremuak
|
behar
ditu euskarak hainbat gunetan, nahitaezkoa du hori" iraun eta hazteko", eta hori gogo onez onartu behar dute gaztelania lehen hizkuntza dutenek eta etorkizunean lehen hizkuntza izango dutenek ere. Beste hainbatetan gaztelaniak izango du nagusitasuna, eta horrek ere ez ditu gogo txartu behar euskara lehenetsi nahian dabiltzanak.
|
|
|
Aipaturiko eskubidea eta betebeharra bi biak daude 1982an finkaturiko Hitzarmen Politiko eta Sozialaren oinarrian. Horrela, bada, gizarte bizitzan bi hizkuntzen artean gertatzen den desoreka orekatze aldera, onartu behar da hezkuntza sistema elebiduneko irakas hizkuntzen artean, oro har, pisu handiagoa izan
|
behar
duela euskararen erabilerak gaztelaniarenak baino. Okerreko interpretazioa, guztiz okerrekoa, da planteamendu horren oinarrian gaztelania baztertzearen aldeko jarreraren bat ikustea.
|
|
|
Baina erabilera gehitzeko bitarteko den neurrian interesatzen zaigu ezagutza hedatzea. Noranahikoa, egunerokoa, bizia, aberatsa, erregistro ugarikoa, jasoa, arrunta, bikaina, hala moduzkoa, naturala... era guztietakoa nahi eta
|
behar
dugu euskara, erabilera mota edo erregistro guztiak baitira onargarri eta beharrezko dagokien testuinguruan, eta hori guztia erabileraren eskutik etorriko da, ez beste inondik. Horregatik jarri behar da erabilera hizkuntza politiken erdigunean, baldin eta politika hauek eraginkorrak izango badira.
|
|
|
Arauek eta plangintzek bermatu
|
behar
dute euskarak eta gaztelaniak gizartean berdinkidetasunezko estatusa edukitzea, eta, beraz, euskara ere lehen mailan egotea. Baina, gogoa izanik ezagutzatik erabilerarako zubi, azken buruan herritarra izango da, bere hizkuntza jokabidearen arabera, erabakiko duena lehen mailan dauden hizkuntza bietako bakoitzari sailkapenean zein leku egin, beti ere, jakina, herritarrari aukerak eskura jarrita.
|
|
|
zenbat eta hizkuntza gehiago jakin, orduan eta aukera handiagoak ditu hiztun horrek, mundua zabaltzen zaio. Herritarrek gozatu
|
behar
dute euskara, eta hori eginez aberasten direla, ez baimenka ari direla, sentitu behar dute. Gure hizkuntza hau (euskara gurea bakarrik baita) noranahiko bihurtu behar dugu:
|
|
|
Nolanahi ere, hizkuntza jarreren eremutik diskurtsoenera itzulita, esan dezagun batzuk eta besteak euskarara hurbiltzeko balio duten argumentu guztiek beren tokia izan behar dutela, modu baztertzailean planteatzen ez diren neurrian behintzat. Euskal gizarteak joera politiko eta identitate guztietakoen etxe propioa izan behar duen antzera izan
|
behar
du euskarak ere gu guztion tresna. Horregatik izan behar dute tokia nornahirengan euskararekiko atxikimendua pizteko edo sendotzeko balio duten argumentu guztiek, euskara egiazki bere egiteko ez baitio inork bere pentsamoldeari uko egin behar.
|
|
|
Asmatu behar da euskaratik urrun dagoenari helarazten merezi duen zerbait galtzen ari dela. Jendeak gogoko duen ezeri eta bere pentsaerari uko egin beharrik gabe hurbildu
|
behar
du euskarara, eta, batez ere, gogoko ez duen ezer euskararen mozorropean irentsi beharrik gabe. Horretan du, gure ustez, berealdiko zeregina euskalgintzak osorik.
|
|
|
Adostasun sozial eta politikoa da, erakargarritasunarekin batera, ezagutzatik erabilerarako zubia den atxikimendua eraikitzeko zutoin ezinbestekoa. Euskararen auzia euskararena bainoago hizkuntza bizikidetzaren auzia baldin bada, gizarte elebiduna baldin bada helburua, eta helburu den gizarte elebidunaz ulertzen dena ez bada bi hiztun elkartez osaturiko gizartea baizik eta euskara eta gaztelania, biak, neurriren batean erabiltzen dituen komunitate bakarreko gizartea, orduan gizarte osoak nahitaez ados jarri
|
behar
du euskara indarberritzeko prozesuaren gainean. Ados jarri behar dute kolore politiko ezberdinetakoek, eta kontuan hartu behar dira, nahitaez, elebakarrak ere.
|
|
|
Horrek, ordea, inola ere ez gaitu eraman behar etorkinen presentzia euskararentzako mehatxu moduan hartzera, gutxiagorik ere. Behar den ardura guztiaz eta, batez ere, buruargitasun osoaz, baina inolako beldurrik gabe eta jarrera defentsibo orotatik urrun onar bedi hori dela euskararen bizilekuaren errealitatea, eta bizileku horretan aurkitu
|
behar
dituela euskarak arnasbidea eta bizigiro goxoa. Ez ona ez txarra:
|
|
|
Gomendioa, beraz, hori aldatzea litzateke: gero eta sare sozial gehiago
|
behar
ditugu euskaraz, blog bidezko tokietan, sare sozialetan, euskara Interneten sartu behar dugu.
|
|
|
Gutxi erabiltzen den hizkuntzan, beraz, zaila da gaitasun linguistikoa handitzea. Ezin ahantzi euskal hiztunak, elebiduna denez gero, hizkuntzaren hautua egin
|
behar
duela euskaraz jardun nahi badu; gaztelania eskura eduki arren, euskara aukeratu egin behar duela. Aukera hori egiterakoan zuzeneko eragina du euskara gaitasun erlatiboak.
|
|
|
Zehatz bezain garbi esana utzi zuen Mitxelenak: " iraupena eta hazkuntza segurtatzeko behar adinako tokia" aurkitu
|
behar
du euskarak, oinak lurrean ditugula(" handikeriazko menturarik gabe") eta hizkuntza integrazioaren testuinguruan. Ez da erraza jakitea zein den" behar adinako tokia", gure irismenetik urrun dago, ezinago urrun, hori jakitea.
|
|
|
Horra bakean uzten ez gaituen galdera. Gure iritzian, bistan da orain duena baino atxikimendu handiagoa
|
behar
duela euskarak hain indartsua den hizkuntza baten ondoan eta globalizazioaren testuinguruan bizirauteko ez ezik hazten eta indarberritzen jarraitzeko, edo beste hitzekin esanda," behar besteko tokia" aurkitzeko. Atxikimendu handiago hori gogoari lotzen zaio bete betean, eta gogoak erakargarritasunean soilik har dezake indarra, euskararen pisu sozial eta ekonomiko mugatua kontuan harturik.
|
|
|
Hari berari tiraka esango genuke erakargarriagoa eta zabalagoa izan
|
behar
duela euskararen munduak. Ez da justu euskararen mundua euskararen mesedean proiektatu behar dena, euskararen munduak baizik.
|
|
|
berarekin dakar gainerako pentsamoldeetakoak euskaratik urruntzea. Euskarak politika behar du, erruz gainera, ezbairik gabe; baina politikak egon
|
behar
du euskararen zerbitzura, ez euskarak politikaren zerbitzura.
|
|
|
Nahiago nuke Katalunian bezala nazionalista ez direnek ere euskara erabiliko balute hemen, euskara ez izatea inoren monopolio, herriaren hizkuntza besterik. Euskara eta nazionalismoa banandu, bai, baina nazionalistek euskarari uko egin gabe, alegia, besteek bereganatu
|
behar
dute euskara.
|
|
|
Printzipio horren beste muturrean dago, bistan da, zenbaitetan entzun ohi den honako arrazonamendu hau: " Guztiok baldin bagara elebidun, hots, guztiok baldin badakigu gaztelaniaz (gainera gogoan izan gaztelania ezagutzera behartuta gaudela), zertarako bermatu
|
behar
dugu euskararen erabilera zerbitzu publikoetan. Euskaraz dakitenek izan bezate askatasun osoa, hala nahi badute, euren artean euskaraz egiteko; baina erdaldun elebakar izanik, elebakar izaten jarraitu nahi dutenek ez dezatela inoiz eta inon, ezta zerbitzu publikoetan ere, inolako mugarik eduki, euskaraz jardun nahi dutenei eskubide hori bermatzeagatik".
|
|
|
Hiztunak euskaratik beretik atera
|
behar
du euskaraz bizitzeko poza, euskarari berari lapurtu behar dizkio hiztun segitzeko motiboak.
|
|
2010
|
|
|
Ikaragarrizko aldaketa izan da hori, eta asko eman dit nire bizitzan. Aitortu
|
behar
dut euskara dela nire proiektu pertsonaletan politenetakoa.
|