|
2000
|
|
|
EZ dizut oraindik erran, baina erran
|
beharrik
ere ez nizun ezen deabrua zela aita Bartolomeren buruko mina.
|
|
|
Hortxe, lehen orrian. Izena irakurri
|
beharrik
ere ez nuen izan, Ttipi zela jakiteko.
|
|
|
Neguan, etorri
|
beharrik
ere ez nukeen izanen. Oinarrizko datuak usadioko deiak eginez bildurik —Suhiltzaileak, Udaltzaingoa, Gobernuaren Delegazioa—, 450 karaktereko albistea argitaratuko nukeen, eguneko trafiko istripuen laburpenaren eta poliziak hiriko Alde Zaharreko gamelu tikien kontra egindako azken sarekadaren kronikaren artean.
|
|
2001
|
|
|
Liburuari dagokionez irakurri
|
beharrik
ere ez da izango. Izotza bezalako nobela irakurtzea izotza jatea bezalakoa izango baita, jan eta aseko ez zaituelako.
|
|
2003
|
|
|
Ez daukat ezer ez zela gertatu kontatzeko gogorik.
|
Beharrik
ere ez. Ez al da sekula isilduko telefono madarikatua?
|
|
2004
|
|
|
Esaiozu Beñati belarrira zurekin atera nahi duen, ea zer esaten duen. Zuk ez daukazu zilborrean pirtzinik, baina
|
beharrik
ere ez, nonbait. Zuk goraxeago dituzu Beñat liluratzeko beste bi arrazoi.
|
|
|
–Beno, beno, ez duzu hain transzendente jarri beharrik, Aitor. Gaur nirekin buelta bat ematen baduzu, ez duzu nirekin ezkondu beharrik, eta Joanarekin haserretu
|
beharrik
ere ez. Nik nirea esan dizut.
|
|
|
Komentatu
|
beharrik
ere ez egunkarietan eta aldizkarietan sortu zèn iskanbila. " Futbolaria uste genuena idisko bihurtu zaigu", zioen batek.
|
|
|
Nik ez nuen ezer ulertzen, ulertu
|
beharrik
ere ez, beharbada, zeren eta azkar baino azkarrago berotu baitzitzaidan ostera galdara... baina eta Montsek, eskua orain burura eramanik, beste ile bat kendu zidan bertatik, deux petits chéveux, bi ile ttiki...
|
|
|
Esan
|
beharrik
ere ez dut ezinezkoa egin zitzaidala lorik egitea, hain nindukan jelosiaren harrak bere menera, bihotzean kosk eta kosk: jiratzen nintzen alde batera, jiratzen bestera, ia mekanikoki, baina alferrik; goizeko hirurak aldean ate hots batzuk entzun nituen, eta, Nobel sariduna joana zela pentsaturik, Montse noiz iritsiko zain geratu nintzen; baina Montse ez zen iritsi; eta jelosiaren harrak are estuago hartu ninduen, eta are urduriago jiratzen hasi nintzen alde batera eta bestera... harik eta, hainbeste jira eta bira egin ondoren, izerditan hasi nintzen arte; egarriak hartuta, fanta edo coca cola bat edateko asmotan jaiki nintzen, baita emaztea zelatatzeko asmotan ere, jakina; goizeko laurak ziren eta etxeko edaritegirantz jo nuen, soinurik atera gabe:
|
|
2005
|
|
|
Zertarako nahi dut, gainera, irakaslea, ezertxo ere ez banaiz? Jan
|
beharrik
ere ez dut izango, puntu bat banaiz? –konbertso bat bezala mintzatzen zen, zinez, Ines.
|
|
|
Ez zuen hitz gehiagorik egin.
|
Beharrik
ere ez, garbi baitzegoen zerbait gertatu zela, bai horixe! Jarraian, baina, izotzaldiaren erdian, su txiki bat sentitu zuen, amorruaren sua?, handituz eta handituz joan zitzaiona eta izotz guztia urtu ziona, bizpahiru segundoren buruan.
|
|
|
Baina Ametsengana zoriona banatzeko itzultzerakoan haren aurpegi kezkatua topatu du. Galdetzeko
|
beharrik
ere ez du izan, mutila berehala hasi baita mintzatzen:
|
|
|
Downloading... eta laukiz lauki betetzen doan marra urdina, prozesua betetzeko falta dena adierazten duena. Atetik ezin du irakurri ondo, baina
|
beharrik
ere ez du. Bere barnean badaki bere buruari onartzen utzi nahi ez diona:
|
|
|
Lehenago Naroa ez da konturatu sagu horrek ez duela kablerik. Antza,
|
beharrik
ere ez. Urkoren aurpegi kontzentratuari irribarre maltzurra antzeman dio.
|
|
2006
|
|
|
Ortega-ren asmo anbiziotsua, aldiz, sintesi handia da: ...berdin, halako soil den bezainbaitean zientziarik ez dena) filosofiarekin uztartuz, historia egiaz zientzia estrikto bihurtzea649 Argudiaketa hau hobeto bermatzeko, orokorki Ortega-ren positibismo eta materialismoaren kritikaz, eta zientzia eta filosofiaren elkar osagarritasun ezinbestekoaz, luzatu egin ginateke, baina horrek urrutiegi eramango gintuzke; zilegi izan bedi bestalde itxarotea, behar
|
beharrik
ere ez dagoela apika gure xederako.
|
|
|
Horrela igaro ziren arratsaren azken orduak; argia joan zenean irratiarentzako pilak bilatu genituen, baina topatu nituen bakarrak erdi gastatuak zeuden lehendik ere eta irratia isilik geratu zen handik gutxira. Haren
|
beharrik
ere ez txikizioa izugarria zela jakiteko: kanpoan euria ari zuen etengabe, munduaren berezko joera euria egitea balitz bezala.
|
|
|
–Niregatik joan
|
beharrik
ere ez daukagu. Berdin zait.
|
|
|
Hain segur ere haiek arinduko zioten irakurketaren nekea, baita, halakorik izatekotan, idazketarena. Beharbada horren
|
beharrik
ere ez zuen izanen. Zortzi hamar hilabetetik behin bidaia egiten zuen Zuberoako hiriburura, eta han zenbait egun egiten.
|
|
|
1569ko apirilaren hondar egunetan, Nabarrenkoxeko ateak ireki ziren ehunka biarnes izuturi sarrera ematearren. Abaurretarrek estutu
|
beharrik
ere ez zuten izan uholde horri leku egiteko: inork ez zuen borrero baten teilatupe berean ostatu hartu nahi.
|
|
2007
|
|
|
Erritu hori zer izan zen, kontatu
|
beharrik
ere ez legoke, baina kontatu egingo dut hala ere. Ni neu biluztu nintzen lehenik, irudimeneko Inma biluzi baten ispilu bihurturik; gero, kulero eta bularretako haiek neure gorputz osoan barrena erabili nituen, neure azalean sentituz haren azalik mamiena ukituriko janzkiak; eta, ondoren, neure larru zati sentikorrenari helduz, erruki barik eragin nion taketari, gora eta behera, orro batean lehertu nintzen arte.
|
|
2008
|
|
|
Neguko hotzari ez dio beldurrik askatasunak. Behin, hotzera ohituta, txabolaren
|
beharrik
ere ez zuela ohartu zen, begiak iristen ez zitzaizkion sabai urdin edo izartu hura bazela nahiko muga tartean besterik jartzeko.
|
|
|
mundua ere ez zen, egia esan, mundua beti baita mundua esateko gai den hizkuntzarena, eta Beñardo ez baitzen hizkuntza arrotz hartan mundua esateko gai; ez zèn lurra zen gaztelaniarena, berak ere. Beñardok? bere baitan eraiki zezakeena, bai, baina ordura arte eraiki nahi izan ez zuena,
|
beharrik
ere ez; jakin minak. Nazariok eta Honoratok bazutenak, bultza zezakeen lur hura eraikitzera, baina bazituen aurreragoko baldintzapen psikologikoak, itxuraz:
|
|
|
Herrian, izan ere, apaizak zekien irakurtzen, medikuak zekien, idazkariak zekien, handik aurrera inor gutxik?
|
beharrik
ere ez, herritarren arazo nagusia eguneroko ogiarekin lotua baitzegoen. Zertarako luxu hura, izan ere, herritar bat baino gehiago bere behar primarioak bete ezinean bazebilen?
|
|
|
Beñardori noiznahi azaleratzen zitzaion, era batean edo bestean, ama izeben behar barru barruko hura; baina izeba Ursularen
|
beharra
ere ez zen txikiagoa, itxuraz, halako moldez, non, egun hartan ere, edo komunio egunaren bezperan, hobeki, mutilari jertse berri bat probatzen ari zitzaion, izebak berak egindakoa, loari lapurtutako orduetan?, honela hitz egin baitzion Beñardori, zirrarak eraginda:
|
|
|
bururatu ote zitzaion bat batean?), harik eta, behar zituèn hitzak ezpainetara zetozkiola, sosegura eta lasaitasunera egin zuen arte?:
|
Beharrik
ere ez, egia esan, eta, balizko lekuko batek ere duda izpirik izan ez zezan, Lurra bezain pisu handiko argudioa eman zuen, Lurra bezain biribila?: Jainkoak jainkozko bi alaba eman zizkidan?
|
|
|
Horretantxe egiten duzue kale denok, jaunak, lehenengotik hasi eta azkenekoraino. Nire esku balego, Smollett kapitainak ostera alisioetaraino ekarri arte itxoingo nikek, gutxienez; hala ez genikek kalkulu okerrik izango, eta egun osoa koilarakada bete urekin pasa
|
beharrik
ere ez. Baina bazekiat zer kastatakoak zareten zuek.
|
|
|
–Nik, berriz, ez dut zurea bezalako esperientzia bizitzeko aukerarik izan –hura esan ahala, baina, ezusteko urduritasun batek hartu balu bezala, markes jaunak bizpahiru aldiz itxi zituen begiak, itxi ahala ireki(" Baina aukera izan banu, zer...?" bururatu ote zitzaion bat batean?), harik eta, behar zituèn hitzak ezpainetara zetozkiola, sosegura eta lasaitasunera egin zuen arte–:
|
Beharrik
ere ez, egia esan –eta, balizko lekuko batek ere duda izpirik izan ez zezan, Lurra bezain pisu handiko argudioa eman zuen, Lurra bezain biribila–: Jainkoak jainkozko bi alaba eman zizkidan...
|
|
|
Gaztelaniarenak, aldiz, bide itsuak ziren Beñardorentzat, ulerkaiztasunaren horman bukatzen zirenak; Beñardok bazekien, bai, mundu haren berri –bazekien bazegoela gutxienez–, baina harresi batek inguratua zuen, eta ez zuen harresi hura baizik ikusten; gaztelaniaren jabe ez zèn heinean mundu itxi bat zen honek eskaintzen ziona: mundua ere ez zen, egia esan, mundua beti baita mundua esateko gai den hizkuntzarena, eta Beñardo ez baitzen hizkuntza arrotz hartan mundua esateko gai; ez zèn lurra zen gaztelaniarena, berak ere –Beñardok– bere baitan eraiki zezakeena, bai, baina ordura arte eraiki nahi izan ez zuena,
|
beharrik
ere ez; jakin minak –Nazariok eta Honoratok bazutenak– bultza zezakeen lur hura eraikitzera, baina bazituen aurreragoko baldintzapen psikologikoak, itxuraz: zertarako beste lur bat eraiki, euskararen lurra berea bazuen eta lur hartan norbait bazen, besteen aurrean?; ez al zen, bada, osaba Bixente harro agertzen noizean behin etxeko" bertsolari txikiaz", Beñardok aitarekin izaten zituèn auzietan aitaren alde agertzen bazen ere?; eta ez al zituen lagunak ere harri eta zur uzten bere ateraldiekin, sarri askotan barreak eta irri karkailak eragiten zizkiela... baita beldurra ere noiz edo noiz, zeren Beñardoren eztenkadak pozoitsuak eta mintsuak ere izan baitzitezkeen?
|
|
|
Gauza berri bat zen hura, herritar xeheak, oro har, hotz samar utzi zituena. Herrian, izan ere, apaizak zekien irakurtzen, medikuak zekien, idazkariak zekien, handik aurrera inor gutxik...
|
beharrik
ere ez, herritarren arazo nagusia eguneroko ogiarekin lotua baitzegoen. Zertarako luxu hura, izan ere, herritar bat baino gehiago bere behar primarioak bete ezinean bazebilen?
|
|
|
Beñardori noiznahi azaleratzen zitzaion, era batean edo bestean, ama izeben behar barru barruko hura; baina izeba Ursularen
|
beharra
ere ez zen txikiagoa, itxuraz, halako moldez, non, egun hartan ere... edo komunio egunaren bezperan, hobeki –mutilari jertse berri bat probatzen ari zitzaion, izebak berak egindakoa, loari lapurtutako orduetan–, honela hitz egin baitzion Beñardori, zirrarak eraginda:
|
|
2009
|
|
|
–Lan honetan ez naiz sukaldari ona bihurtuko, alajaina!
|
Beharrik
ere ez. Ahal bezain agudo utziko dut lantoki hau?.
|
|
|
Horman eskegita dagoen telefonoa hartzen du alabak. Bai, nor da?, irakurtzen diot ezpainetan, edo irakurri
|
beharrik
ere ez daukat, berrogei urte baitaramatza telefonoa eskuan hartzen duen bakoitzean hitz berberak esaten. Eta horretarako halako susto aurpegia?, galdetzen dut nik.
|
|
|
itxi zuten, izeba Ernestinaren ardurapean, izebak, bere egiteko hartan, Rakel neskamearen laguntza baldintzarik gabekoa izan bazuen ere; hiru oroitzapen haiek behar zituen, beraz, Maria Bibianak, eta hiru oroitzapen haiek behar zituzten, halaber, beste anai arrebek ere: hiru oroitzapen elkarri lotuak, hiru soka bezala, isilpeko tratu bat txirikordatu zutenak, denbora ilun haren baitan; tratu hark, baina, ez zuen hitz handien ez odol zinaren beharrik izan; are gehiago, hitzen
|
beharrik
ere ez zuen izan, tratuak hartara behartzen baitzituen, hain zuzen, anai arreba guztiak: afera hartaz eta, zer?
|
|
|
zegokiolakoan; ez zegoen arau hura inon idatzia?
|
beharrik
ere ez, mundura atzetik zetorrenari ezarririk baitzetozkion, besterik gabe, aurrekoen lehentasuna eta itzala, eta Damasok ez baitzuen Teofilo Mariaren itzala baizik ikusi sortzetik beretik; batzuetan, baina, itzal hura astuna egiten zitzaion Damasori: hain astuna, non horrelako erreakzioak izaten baitzituen gutxi batzuetan, berunezko itzalaren zama bizkar gainetik astindu nahian edo.
|
|
|
Adak ez zuen bukatu,
|
beharrik
ere ez, haren begiek esaten baitzuten ahoak isildua, Domingok istantean ulertu zuèn mintzoan, bera ere honela mintzatu baitzitzaion arrebari lauzpabost segundoren buruan, ahotsak, bertigo batek eztarria zeharkaturik edo, huts egiten ziola, Adaren burua eskuetan hartu eta bere paparrera eramanda gero:
|
|
|
aitortu ere, aitortuko zukeen moda diseinatzaile batek ziurki zer nolakoa zen haien estiloa, naturaltasunaren eta naturalkeriaren artekoa?, trajea ongi lisatua eta gorbata korapilo simetrikoduna bere lekuan, bizkarrezurraren negatiboa balitz bezala, bi apolotar gazte iduri; salbuespenak salbuespen, ez zuten sonbreirurik erabiltzen?
|
beharrik
ere ez, egia esan, hain zuten ilea oparoa eta ederra, bel beltza, ile apaintzaile batek mozten eta zaintzen ziena eta finkatzaile batez finkatzen.
|
|
|
ezin zitekeela pilotu izan, bere burua pilotuaren tokian irudikatzen zuen bakoitzean, halako ezinegon bat igartzen zuen urdail hesteetan, elikagai dijerituen trinkotasuna guztiz mehetu eta arinduko balitzaio bezala?, inondik ere: lurrekoa zuela, alegia, nortasun agiria, eta ez airekoa;
|
beharrik
ere ez zuen, egia esan, airekorik, fabrika zuzendari on bat izateko fabrika bat behar baitzen lehenik, eta airearen gainean eraikitako fabrikek haizetik asko baitzuten, guztia?, fabrikatik ezer ez; bere gaitasun eza Domingoren gaitasunaren aurrean jarri zuenean, ordea, orduantxe iritsi zitzaizkion gabeziak eta orduan sortu aldeak, bekaitzak baizik ezin ezaba zitzakeenak:... nik ez dut hegan egingo, gai ez naizelako, baina zuk ere ez, uzten ez dizugulako; jarraian, baina, Domingori begiratu eta, haren begi hezeetan tristuraren markak irakurri zituenean, hain ziren haiek nabariak, non ez baitzuten hiztegirik ez itzulpen berezirik behar?, errukitu egin zen:
|
|
|
burges txiki maitagarria haiz, baina burges txiki handi bat, funtsean; garaipenaren eguna zen, bai, baina kontua da Domingok ez zuela garaipen hura ospatu nahi, antza, berak bi egun lehenago ospatu zuelako ospatu beharrekoa, uztailaren 25ean hegazkinak kuartel militarrean bonba jaurti ahala, edo buruan pentsamendu soka hura zuelako, korapiloz josia, barrutik itotzeraino estutzen zuena eta garaipena behar bezala ospatzea eragozten ziona, halakoa baitzen komandantearen gorpuak sorrarazten zizkiòn sentimendu kontrajarrien zerrenda; Domingok ez zuen, beraz, garaipena ospatu nahi, are gutxiago etsaien gorpuei iseka eginez: ...negon ageriko bat nagusitu zitzaiola, halako eran, non huts handirik gabe baiezta baitzitekeen ezen bi jauzik laburbildu zutela Domingoren azken segundoetako barne prozesua, desinteresetik mespretxura eta mespretxutik ezinegonera; ezinegonari bide emateko, baina, itotzen eta aspertzen zuèn egoerari ihes egitea beste erremediorik ez zuen, ausaz, eta, hala, lehenengo aitzakia asmatzen zuela, asmatu
|
beharrik
ere ez zuen, egia esan, hain zen sarkorra gorpuari zeriòn kirats ustela?, ezpainak itxuragabeki bildu, nazka keinu bat egin eta honela esan zien bi lagunei:
|
|
|
Ez zuen gehiago esan,
|
beharrik
ere ez, antza, hain zen esanguratsua Teofilo Mariak berak orduantxe egin zuèn irri ezin zabalagoa, inozotik ere zerbait zuena eta arestian egindako galderari erantzun zehatza emateko modu bat ere bazena, zalantzarako tarterik utzi gabe: moroen aurkako borrokan Santiagok kristau herriari lagundu bazion, nola ez digu lagunduko guri, aita, hain data gogoangarrian?; eta orduan, aitak ere irri egin zuen, egin orduko desegin zuena:
|
|
|
Taldeburuak, jakina, mutur sartze bat bezala sentitu zuen buruordearen oihua, agindua ematea berari –Teofilo Mariari– zegokiolakoan; ez zegoen arau hura inon idatzia...
|
beharrik
ere ez, mundura atzetik zetorrenari ezarririk baitzetozkion, besterik gabe, aurrekoen lehentasuna eta itzala, eta Damasok ez baitzuen Teofilo Mariaren itzala baizik ikusi sortzetik beretik; batzuetan, baina, itzal hura astuna egiten zitzaion Damasori: hain astuna, non horrelako erreakzioak izaten baitzituen gutxi batzuetan, berunezko itzalaren zama bizkar gainetik astindu nahian edo.
|
|
|
Heriotza, izan ere, oso gauza itsusia da, munduko ezein haurrek inoiz ikusi ez lukeena, eta zuek ez duzue ikusiko, lasaitasun hori izango duzue behintzat, nire aholkua betetzen baduzue..."; eta ongi oroitzen zuen, azkenik, nola haurra ganbarako gela bakartuan –gela debekatuan, bestela esanda– itxi zuten, izeba Ernestinaren ardurapean, izebak, bere egiteko hartan, Rakel neskamearen laguntza baldintzarik gabekoa izan bazuen ere; hiru oroitzapen haiek behar zituen, beraz, Maria Bibianak, eta hiru oroitzapen haiek behar zituzten, halaber, beste anai arrebek ere: hiru oroitzapen elkarri lotuak, hiru soka bezala, isilpeko tratu bat txirikordatu zutenak, denbora ilun haren baitan; tratu hark, baina, ez zuen hitz handien ez odol zinaren beharrik izan; are gehiago, hitzen
|
beharrik
ere ez zuen izan, tratuak hartara behartzen baitzituen, hain zuzen, anai arreba guztiak: afera hartaz eta" zer" hartaz hitz erdirik ere ez egitera.
|
|
|
burges txiki maitagarria haiz, baina burges txiki handi bat, funtsean; garaipenaren eguna zen, bai, baina kontua da Domingok ez zuela garaipen hura ospatu nahi, antza, berak bi egun lehenago ospatu zuelako ospatu beharrekoa, uztailaren 25ean hegazkinak kuartel militarrean bonba jaurti ahala, edo buruan pentsamendu soka hura zuelako, korapiloz josia, barrutik itotzeraino estutzen zuena eta garaipena behar bezala ospatzea eragozten ziona, halakoa baitzen komandantearen gorpuak sorrarazten zizkiòn sentimendu kontrajarrien zerrenda; Domingok ez zuen, beraz, garaipena ospatu nahi, are gutxiago etsaien gorpuei iseka eginez: ...ageriko bat nagusitu zitzaiola, halako eran, non huts handirik gabe baiezta baitzitekeen ezen bi jauzik laburbildu zutela Domingoren azken segundoetako barne prozesua, desinteresetik mespretxura eta mespretxutik ezinegonera; ezinegonari bide emateko, baina, itotzen eta aspertzen zuèn egoerari ihes egitea beste erremediorik ez zuen, ausaz, eta, hala, lehenengo aitzakia asmatzen zuela –asmatu
|
beharrik
ere ez zuen, egia esan, hain zen sarkorra gorpuari zeriòn kirats ustela–, ezpainak itxuragabeki bildu, nazka keinu bat egin eta honela esan zien bi lagunei:
|
|
|
Ez zuen gehiago esan,
|
beharrik
ere ez, antza, hain zen esanguratsua Teofilo Mariak berak orduantxe egin zuèn irri ezin zabalagoa, inozotik ere zerbait zuena eta arestian egindako galderari erantzun zehatza emateko modu bat ere bazena, zalantzarako tarterik utzi gabe: moroen aurkako borrokan Santiagok kristau herriari lagundu bazion, nola ez digu lagunduko guri, aita, hain data gogoangarrian?; eta orduan, aitak ere irri egin zuen, egin orduko desegin zuena:
|
|
|
Adak ez zuen bukatu,
|
beharrik
ere ez, haren begiek esaten baitzuten ahoak isildua, Domingok istantean ulertu zuèn mintzoan, bera ere honela mintzatu baitzitzaion arrebari lauzpabost segundoren buruan, ahotsak –bertigo batek eztarria zeharkaturik edo– huts egiten ziola, Adaren burua eskuetan hartu eta bere paparrera eramanda gero:
|
|
|
Teofilo Mariak eta Tasiok bazuten beste ezaugarri komun bat, biek ala biek baitzuten dotore janzteko ohitura –ibilera ere dotorea zuten, arina eta erritmikoa, besoen joan etorriko dantza estilizatua lagun, burua zut: aitortu ere, aitortuko zukeen moda diseinatzaile batek ziurki zer nolakoa zen haien estiloa, naturaltasunaren eta naturalkeriaren artekoa–, trajea ongi lisatua eta gorbata korapilo simetrikoduna bere lekuan, bizkarrezurraren negatiboa balitz bezala, bi apolotar gazte iduri; salbuespenak salbuespen, ez zuten sonbreirurik erabiltzen...
|
beharrik
ere ez, egia esan, hain zuten ilea oparoa eta ederra, bel beltza, ile apaintzaile batek mozten eta zaintzen ziena eta finkatzaile batez finkatzen.
|
|
|
" Ez diogu uzten!", halako arintze bat nabaritu zuen barru aldean, aurretik bizi izandakoaren ondorio izan zitekeena, pilotuak egindako saioan bere mugak eta bere ezintasunak atzeman baitzituen, beharbada, jakinarazten ziotenak ezen bera –Teofilo Maria– ezin zitekeela pilotu izan –bere burua pilotuaren tokian irudikatzen zuen bakoitzean, halako ezinegon bat igartzen zuen urdail hesteetan, elikagai dijerituen trinkotasuna guztiz mehetu eta arinduko balitzaio bezala–, inondik ere: lurrekoa zuela, alegia, nortasun agiria, eta ez airekoa;
|
beharrik
ere ez zuen, egia esan, airekorik, fabrika zuzendari on bat izateko fabrika bat behar baitzen lehenik, eta airearen gainean eraikitako fabrikek haizetik asko baitzuten –guztia–, fabrikatik ezer ez; bere gaitasun eza Domingoren gaitasunaren aurrean jarri zuenean, ordea, orduantxe iritsi zitzaizkion gabeziak eta orduan sortu aldeak, bekaitzak baizik ezin ezaba zitzakeenak:... nik ez dut hegan egingo, gai ez naizelako, baina zuk ere ez, uzten ez dizugulako; jarraian, baina, Domingori begiratu eta, haren begi hezeetan tristuraren markak irakurri zituenean –hain ziren haiek nabariak, non ez baitzuten hiztegirik ez itzulpen berezirik behar–, errukitu egin zen:
|
|
2010
|
|
|
–Jaunak, hau ez da literatura, zeren mistikoen idazki ilunek, gehienez ere, aho korapilo baten balioa duten?; baina Simonek bereari eutsi zion, zorionez, hil arte: orduantxe eutsi zion, gainera, heriotzako orduan?, inoiz baino gehiago bereari; izan ere, tuberkulosia harrapatu zuenean, aitor dut xehetasun horrek Simonerekin batago egitera bultzatzen ninduela elkartasun hutsez?, Simonek ez zuen jaten, baina jan
|
beharrik
ere ez, itxuraz, Jainkoaren gose zelako, eta ez janari baten edo forma eder baten; lurreko bizitzak ez zion, ez digu, ez funtsik ez oinarririk eskaintzen, ez sendotasunik ez trinkotasunik, eta bizitza sendoago baten bila abiatu zen, modurik azkarrenean; amets bat zuen, eta ametsak lehenbailehen eraman zezan ahalegindu zen, Simone Weil beste egoera batean baitzegoen, beste apustu batean, gu ez bezala, egunerokotasunari eta eguneroko otorduei hain lotuak; zorabio batean bizi zen, eta zorabioak igoera ezin azkarragoan eraman zuen, menturaz, heriotzako orduan, ez leku hartara, non bere gosea ase baitzuen, agian, ez egun baterako, ez birako, baizik eta betiko, betiren betiko; mediku erizainek Simone Weil suizidatu egin zela zioten ez jateagatik, baina medikuek nekez uler zezaketèn gehiegizko maitasun batek suizidatu zuela Simone, beharbada; eta ni ere,, beharbada?
|
|
|
esaten zuen Mertonek?, eta galderari ematen genizkiòn erantzunen antzekotasunak pozten gintuen eta hunkitzen; gainera, urtean behin edo bitan ere etortzen zara Elorrietara, baita zure osaba Dunixi hilda gero ere, hainbeste sendotu da geroztik gure arteko adiskidetasuna, elkarren konfesore ere bagara-eta, absoluzioak eta penitentziak alde batera uzten ditugun arren:
|
beharrik
ere ez, egia esan?
|
|
|
Zuri esateko, konparazio batera, ezetz, ez dudala Jainkoa sinesten.
|
Beharrik
ere ez, egia esan. Baina egiaztapen horrek ez zaitu ezustean harrapatuko, zuk zeuk ere ederki antzeman baitzenion zer sinets nezakeen eta zer ez zeure meza berrian?
|
|
|
Ez al genituen, bada, frantsesak belauniko, eta Parisen sartu gabe gainera??
|
Beharrik
ere ez, egia esan, zeren paristarrak elkar hiltzen ari baitziren, hauek Komunaren aldeko eta haiek aurkako. Baina militarrok gerran irabazia politikariek galtzen dute askotan beren ituntxo merke zurrekoetan?.
|
|
|
ez amarenak, ordea, oztopo eta eragozpen bakoitzarentzat aurkitzen baitzuen neurriko pertika, oztopo eta garaipen ororen gainetik jauzi egiteko; nik ez nion, hala ere, ezer esan amari? esan
|
beharrik
ere ez, amak ikusi egiten baininduen, eta laster bai laster ohartu baitzen nire begiek ez zutela egun batzuk lehenagoko distirarik: –Gabino, biok espero genuèn iturria ez da, ez, ezerezetik sortu, baina badago beste iturri bat zeruan, eta iturri hartatik edaten dute bidenteek egunero, baita guk ere bidenteen bidez, eta hori da inportanteena.
|
|
|
osatu gabe badago, erreakzionatu egiten du, eta osatua badago, bi elektroik osatzen dute lehen geruza, eta zortzik bigarrena?, ez du erreakzionatzen:
|
beharrik
ere ez. Neona, adibidez, hamar elektroi dituena, elementu guztiz egonkorra da, lehen elektroi geruzan bi elektroi dituenez eta zortzi bigarrenean.
|
|
|
Bizitzaren paradoxak, une hartan Batasunaren esku zegoen legeztatzeko edo ez legeztatzeko erabakia. Hitz eginda zeukaten nola, PSOEk esana zuen alderdi berriaren estatutuekin malgu jokatuko zuela Estatuak, gaitzespen hitzaren
|
beharrik
ere ez zela izango. Baina ezker abertzalean ez zuten argi ikusten.
|
|
|
Zentzurik gabeko beldurra. Ez zeukan inongo erru koroarik buru inguruan, inork ez zion antzemango sexuaren usain arrea azalean, baina halakoen
|
beharrik
ere ez: baten batek bikote gaztea eskutik helduta ikusi, gero herrian kontatu, txutxu mutxua zabaldu...
|
|
|
Gure etxean artean ez zegoen telefonorik.
|
Beharrik
ere ez, ordura arte. Mikelenean bai, Maria Pilarrek jostun akademiarako ezinbestekoa zuen-eta, eta haien telefonoa erabiltzen genuen guk ere, behartuz gero.
|
|
|
" Jaunak, hau ez da literatura, zeren mistikoen idazki ilunek, gehienez ere, aho korapilo baten balioa duten"; baina Simonek bereari eutsi zion, zorionez, hil arte: orduantxe eutsi zion, gainera —heriotzako orduan—, inoiz baino gehiago bereari; izan ere, tuberkulosia harrapatu zuenean —aitor dut xehetasun horrek Simonerekin batago egitera bultzatzen ninduela elkartasun hutsez—, Simonek ez zuen jaten, baina jan
|
beharrik
ere ez, itxuraz, Jainkoaren gose zelako, eta ez janari baten edo forma eder baten; lurreko bizitzak ez zion —ez digu— ez funtsik ez oinarririk eskaintzen, ez sendotasunik ez trinkotasunik, eta bizitza sendoago baten bila abiatu zen, modurik azkarrenean; amets bat zuen, eta ametsak lehenbailehen eraman zezan ahalegindu zen, Simone Weil beste egoera batean baitzegoen, beste apustu batean,...
|
|
|
Hurrengo egunetan, hala ere, mirariaren etengabeko atzerapenarekin batera, atzera egin zuen nire sinesmenak ere... ez amarenak, ordea, oztopo eta eragozpen bakoitzarentzat aurkitzen baitzuen neurriko pertika, oztopo eta garaipen ororen gainetik jauzi egiteko; nik ez nion, hala ere, ezer esan amari... esan
|
beharrik
ere ez, amak ikusi egiten baininduen, eta laster bai laster ohartu baitzen nire begiek ez zutela egun batzuk lehenagoko distirarik: " Gabino, biok espero genuèn iturria ez da, ez, ezerezetik sortu, baina badago beste iturri bat zeruan, eta iturri hartatik edaten dute bidenteek egunero, baita guk ere bidenteen bidez, eta hori da inportanteena.
|
|
|
Ez al genituen, bada, frantsesak belauniko, eta Parisen sartu gabe gainera...?
|
Beharrik
ere ez, egia esan, zeren paristarrak elkar hiltzen ari baitziren, hauek Komunaren aldeko eta haiek aurkako... Baina militarrok gerran irabazia politikariek galtzen dute askotan beren ituntxo merke zurrekoetan’ Aitona konbentzimendu handiz mintzatzen zitzaigun:
|
|
|
osatu gabe badago, erreakzionatu egiten du, eta osatua badago —bi elektroik osatzen dute lehen geruza, eta zortzik bigarrena—, ez du erreakzionatzen:
|
beharrik
ere ez. Neona, adibidez, hamar elektroi dituena, elementu guztiz egonkorra da, lehen elektroi geruzan bi elektroi dituenez eta zortzi bigarrenean.
|
|
|
Hauxe da egin dezakegun aurkikuntzazko bidaiarik garrantzitsuena, hura ibili gabe penagarriak eta alferrikakoak baitira beste guztiak" esaten zuen Mertonek—, eta galderari ematen genizkiòn erantzunen antzekotasunak pozten gintuen eta hunkitzen; gainera, urtean behin edo bitan ere etortzen zara Elorrietara, baita zure osaba Dunixi hilda gero ere, hainbeste sendotu da geroztik gure arteko adiskidetasuna, elkarren konfesore ere bagara-eta, absoluzioak eta penitentziak alde batera uzten ditugun arren:
|
beharrik
ere ez, egia esan...
|
|
|
Zuri esateko, konparazio batera, ezetz, ez dudala Jainkoa sinesten.
|
Beharrik
ere ez, egia esan. Baina egiaztapen horrek ez zaitu ezustean harrapatuko, zuk zeuk ere ederki antzeman baitzenion zer sinets nezakeen eta zer ez zeure meza berrian... baita lehenagotik ere, beharbada, ama eta zu Pagoagako Ama Birjinaren ustezko agerketekin itsututa ibili zinetèn garaian, zorrotz ibili bainintzaizun behin baino gehiagotan, eta zuk deabrua bera banintz bezala begiratzen baitzenidan, pena handiz, bai, baina baita nazkarekin eta beldurrarekin ere, nik uste.
|
|
2011
|
|
|
Zehazki, Amaren koadernoa irakurriz jausiko zaio mitoa. Laura Garatek ETAko buruzagi gogorra miresten zuen, familiarik ez zuena,
|
behar
ere ez, berak ez bezala. Baina koadernoa irakurri ahala Ama batez ere Ama dela ohartuko da eta autoerrukia leporatuko dio.
|
|
|
Ba, banuen arazo gehiago. Ez zuen nirekiko lotura afektiborik, erreakzionatzeko
|
beharrik
ere ez. Nire senarra zirudien, zeinak ez dakidan lesbiana batekin ezkondurik jarraitzea erabaki zuen biok esfortzu bera egiten ari bagina bezala, edo harreman sexualei iskin egiteko estrategiatzat onartu zidan, nire ateralditzat, hala ere biok esfortzu bera egiten ari bagina bezala.
|
|
|
Baina basurdeak ez du ia kalterik egiten, noizean behin baratze batean sartu, besterik ez. Ehiza
|
beharrik
ere ez litzateke izango otsoari libre bizitzen utziko bagenio, otsoa basurdearen harrapari naturala denez gero, baina noski, otsoa ikusi ere ez dute egin nahi artzainek, ardiei erasotzen diela eta. Baina ez al da hori dena ederragoa?
|
|
|
Ez zuen inolako dudarik. Jadanik pentsatu
|
beharrik
ere ez zuen. Ez zuen bere burua konbentzitu behar:
|
|
2012
|
|
|
Protesta taldeak eserita jarraitu zuen berandu arte, solasean eta geratzen zen janari hondarra bukatzen. Maribi azkeneko minutura arte geratu zen nire ondoan; ez zidan gauza handirik esan, baina
|
beharrik
ere ez, biziki eskertu nion gertutasuna adierazteko.
|
|
|
Pessoak esaten du momentu batean,. Ezagutu
|
beharrik
ere ez dago?, ezagutzaren mitoa desegiteko. Atzo ikusi nuena beharbada ja ez dago.
|
|
|
Hasieran ez nituen hitzon barrunbeak ulertzen, baina orain argia zait dena, Benitoren hitzen harira: zorionaren bila joan
|
beharrik
ere ez duzu, daukazun zoritxarra kendu eta nahikoa duzu. Ez duzu ezer aktiboa egin beharrik zorionagatik, zeuk elikatzen duzun zoritxarrari indarra emateari uztea besterik ez.
|
|
|
Guregan eragiten dituen eldarnioak, ikarak, desorekak, eromen kixkalgarriak edota nahigabe depresiboak argitzen ez da gauza erraza. Dena argitu
|
beharrik
ere ez legoke ongizatean bageunde, zorionean kokaturik, amodioan guneturik, ariman lekuturik eta espirituan arnasturik. Baina norabide laketgarrira baino maizago garamatza sexuak noraezera, gatazka askoren iturburu da, istilu eragile eta nahasmen istila.
|
|
|
–Esan
|
beharrik
ere ez dago, adierazi zuen Dupinek, nire oharren azterketa amaitu zuenean?, Morgue kalekoa baino askoz ere kasu zailagoa dela hau; puntu garrantzitsu batean da haren desberdina. Krimen hau, higuingarria bada ere, arrunta da.
|
|
|
Alabaina, gehiena asaldatu ninduena nabarmen jaitsi zelako ideia zen. Konturatu nintzen, nolako izuaz esan
|
beharrik
ere ez dago, altzairu distiratsuzko batez osatua zela penduluaren behealdea, eta oin bat inguru luze zela mutur batetik besterako distantzia; muturrak goraka zeuden makurtuak, eta argi zegoen bizarra mozteko labana bezain zorrotza zela azpiko ertza.
|
|
2013
|
|
|
Ondoko mahaira joan zen zerbitzaria, han eserita zeuden hiru gizasemeei zer nahi zuten galdetzera. Ahots bat ezaguna egin zitzaion Markeli, ikaskideren bat etorri zitzaion gogora, eta ordura arte alboko mahaian nor eseri zen begiratzeko
|
beharrik
ere ez zuenez sentitu, hain natural ari zen sortzen elkarrizketa Roberta Bacciren eta Markelen artean?, jiratu egin zen.
|
|
|
Dinko tren baten azpira botatzea pentsatu nuenean, ez nuen pentsatu zein egunetan egingo nuen ezta nola izango zen sekuentzia ere; baina dena hain naturalki ari zen ateratzen? Pentsatu
|
beharrik
ere ez nuen izan. Errailetara botatzea pentsatu izan ez banu ere, berdin berdin esango niokeen Dinkori handitu ginela geltokiko langileei zipoka aritzeko.
|
|
|
Orduan, ia esan
|
beharrik
ere ez dago, ez ginen desertuan hil. Ibili eta ibili, gauerako lau etxoladun herrixka bat topatu genuen.
|
|
|
Esan
|
beharrik
ere ez dago beldurra azaleratu zitzaigula. Lehertu.
|
|
|
Baina ez direnak azaltzen.
|
Beharrik
ere ez, pentsatu gura dut.
|
|
|
Esan
|
beharrik
ere ez umea bere ardatzetik irtetear zegoela.
|
|
|
Esan
|
beharrik
ere ez zer nolako izuak harrapatu zuen Kimu. Zer esaten zion bere aitak?
|
|
|
Hurrengo egunetan ere, bera pozik zegoelako, eta aita ez gutxiago?, ez zion honi promesa gomutarazi: gomutarazi
|
beharrik
ere ez, egia esan. Dionixio Osa, izan ere, ez zegoen, ez, ahaztuta, eta hala, hurrengo domekan, bazkari pantagrueliko baten ondotik, etxaferu eta guzti?, denak garajera jaitsiarazi, pertsiana goratu?
|
|
|
bizigogoa kentzen zion, baina ez bizia kentzeko edo bere buruaz bertze egiteko gogoa pizterainoko indarrarekin?
|
beharrik
ere ez, beharbada, hilik balego bezala bizi baitzen, laino batek hartutako harri hotzaren antzera, ez zerumugarik ez esperantzarik.
|
|
|
esan zionean, beraz, buruan behar zituen honek xehetasun haiek guztiak, balazta inkontziente bat osatzen zutenak eta lagungarri gerta zekizkiokeenak, bere aingeru deabruen arteko barne borroka hartan, piztia zitalaren oldarra garaitzeko. Baina Pedrok laguntza haren
|
beharrik
ere ez zuen, ausaz, bai baitzekien, bestela ere, burua galtzea zuela bere buruaren aurka joateko modurik behinena: ez zitzaiola inola ere komeni, alegia, balizko balentrien bilduman neska bortxatu bat edukitzea:
|
|
|
–Esan
|
beharrik
ere ez hori, izeko?! Dudan ipintzen al duzu, bada, beltxak ongi tratatu eta hobeto sarituko ditudala??
|
|
|
Yazîd!?, egin zuen oihu, hiztegiko bertze hitz guztiak sobera balitu bezala?, bikiaren haragi puska barreiatuetara iritsi, eta ez zuen pauso bat bera ere eman ahal izan, ezta oihu bat bera ere egin:
|
beharrik
ere ez, beharbada, bere aurpegia, begiak lekuz kanpo zituen eta betarteko giharrak berdin, oihuaren adierazpiderik zuzenena baitzen, espantuzko lazturaren eta lazturazko espantuaren forma eta erliebea zituena, burua nora ezean eta hatsa estu; ondoren, bi emakume iritsi ziren istripugunera, baita haietarik batek Hamzari laguntza eskaini ere:
|
|
|
–Zer dakizu, bada, egiten???. Esan
|
beharrik
ere ez dago Dionixio, gizon normal bat zen, azken batean, bero bero eginda zegoela ordurako, sutan ere bai, zakila zut. Dionixiok, halaber, itzal batzuk behar zituen burmuinetan, zer esango zuen bere emazte Pankraxik, orduantxe agertuko balitz, eta zer don Zeledonio zenak, piztuko balitz??, baina, begiak zituèn tokitik, ilehoriaren eskote ausarta ez ezik, bularren goiko aldea eta haien arteko arroa agerian lagatzen zituena?, haren zangoak ikusten zituen, azal ezin leunago batek, argi ilunak are erakargarriago egiten zuenak?
|
|
|
Besteren bat balitz, aitzakiaz jositako ezezkoa erantzungo niokeen. Hausnarketan aritu
|
beharrik
ere ez nukeen izango justifikazioa bilatu behar horretan: urte gehiegi pasa dira, denbora ez da alferrik joaten, bitartekorik gabe ezinezkoa da?
|
|
|
Aberatsak, dirudunak eta maila onekoak. Amak ez du inoiz deusetan lanik egin etxetik kanpo, eta egin
|
beharrik
ere ez. Eta etxean ere deus gutxi, horretarako dute Julia neskamea.
|
|
|
Libiak Pedrori" Utzi bakean!" esan zionean, beraz, buruan behar zituen honek xehetasun haiek guztiak, balazta inkontziente bat osatzen zutenak eta lagungarri gerta zekizkiokeenak, bere aingeru deabruen arteko barne borroka hartan, piztia zitalaren oldarra garaitzeko. Baina Pedrok laguntza haren
|
beharrik
ere ez zuen, ausaz, bai baitzekien, bestela ere, burua galtzea zuela bere buruaren aurka joateko modurik behinena: ez zitzaiola inola ere komeni, alegia, balizko balentrien bilduman neska bortxatu bat edukitzea:
|
|
|
Hurrengo egunetan ere –bera pozik zegoelako, eta aita ez gutxiago–, ez zion honi promesa gomutarazi: gomutarazi
|
beharrik
ere ez, egia esan... Dionixio Osa, izan ere, ez zegoen, ez, ahaztuta, eta hala, hurrengo domekan, bazkari pantagrueliko baten ondotik –etxaferu eta guzti–, denak garajera jaitsiarazi, pertsiana goratu... eta hantxe chevroleta!
|
|
|
" Zer dakizu, bada, egiten...?". Esan
|
beharrik
ere ez dago Dionixio –gizon normal bat zen, azken batean– bero bero eginda zegoela ordurako, sutan ere bai, zakila zut. Dionixiok, halaber, itzal batzuk behar zituen burmuinetan –zer esango zuen bere emazte Pankraxik, orduantxe agertuko balitz, eta zer don Zeledonio zenak, piztuko balitz? –, baina, begiak zituèn tokitik, ilehoriaren eskote ausarta ez ezik –bularren goiko... " Izugarri gustatzen zaizkit zure zangoak".
|
|
|
–Esan
|
beharrik
ere ez hori, izeko...! Dudan ipintzen al duzu, bada, beltxak ongi tratatu eta hobeto sarituko ditudala...?
|
|
|
Yazîd!", egin zuen oihu, hiztegiko bertze hitz guztiak sobera balitu bezala–, bikiaren haragi puska barreiatuetara iritsi, eta ez zuen pauso bat bera ere eman ahal izan, ezta oihu bat bera ere egin:
|
beharrik
ere ez, beharbada, bere aurpegia –begiak lekuz kanpo zituen eta betarteko giharrak berdin– oihuaren adierazpiderik zuzenena baitzen, espantuzko lazturaren eta lazturazko espantuaren forma eta erliebea zituena, burua nora ezean eta hatsa estu; ondoren, bi emakume iritsi ziren istripugunera, baita haietarik batek Hamzari laguntza eskaini ere: nahi baduzu, joanen naiz zure etxera, abisua ematera; erran nahi baita hitz haiek izan zirela, beharbada, Hamzak behar zuèn giltza, haren buruak bere lekura egin zezan, bere lekura edo... nondik, gehiago edo gutiago, pentsamen gogamenak berreskura baitzitzakeen, tentazioaren fruitura eraman zutenak, berant gabe:
|
|
|
minera jotzen du batak, gozotasun itxurako batera bertzeak; bada, Abdel Haqqenak zabal zabalik zuen lehenengoa eta hermetikoki itxia bigarrena; harena, ordea, ez zen min zorrotz edo min solido pairaezin bat, min sorgor lurruntsu bat baizik, hutsari eta bere egoera psikikoari lotuagoa gorputzari baino: bizigogoa kentzen zion, baina ez bizia kentzeko edo bere buruaz bertze egiteko gogoa pizterainoko indarrarekin...
|
beharrik
ere ez, beharbada, hilik balego bezala bizi baitzen, laino batek hartutako harri hotzaren antzera, ez zerumugarik ez esperantzarik.
|
|
2014
|
|
|
Oso nekatuta nengoen. Libidoa lurrera erori zitzaidala esan
|
beharrik
ere ez dago. Ohean sartu nintzen.
|
|
|
IK k ere agiri bat atera zuen, ihesaldia bere gain hartuz. . Baina
|
beharrik
ere ez zen. Bistan baitzegoen geu izan ginela.
|
|
2015
|
|
|
Baina lasai egotera dei egiten ziguten, giltzapean zinduzkatetelako denak eta munduak mundu izaten jarraituko zuelako horrela. Eta gero, bonbak jaurtitzeko pilotuen
|
beharrik
ere ez duten abioiez, ikusi ez arren zeruan gero eta handiagoak diren zuloez edo kalean abandonatutako umeez hitz egiten zuten.
|
|
|
Orain, noski, errazagoa da dena. Etxetik mugitu
|
beharrik
ere ez dago lagunekin solasean aritzeko. Tira, egia esan, hitz askoren beharrik ere ez dugu hitz egiteko.
|
|
|
Etxetik mugitu beharrik ere ez dago lagunekin solasean aritzeko. Tira, egia esan, hitz askoren
|
beharrik
ere ez dugu hitz egiteko. Aski izaten dira irudi batzuk honetaz edo hartaz hitz aspertua egin eta erlojuaren orratzek aurrera egin dezaten.
|
|
|
Ez didazu hitzik sinetsiko, noski, baina horren
|
beharrik
ere ez dut.
|
|
|
Sakelak trastez eta kaleak debekuz josi zizkiguten. Etxetik mugitu
|
beharrik
ere ez genuen lagunarekin hitz egiteko, jolasteko, jolasean daudenei itxaroteko, izarrei begiratzeko edo maitalearen ferekak sentitzeko. Azkenerako, gu ginen plazetan zain egoten ginen bakanetakoak.
|