|
2003
|
|
|
Bestelako historia erlijioso ohikoagoek arrakasta handiagoa izan bide zuten. Aurrena Frantzisko Ignazio Lardizabal() gipuzkoar apaizak argitaraturiko Testamentu Zarreco eta Berrico condaira aipatu
|
beharra
dago (Tolosa, 1855). Lapurdiko Larregik aurreko mendean bezala, Lardizabalek ere Royamont en frantsesezko lana euskaratu zuen.
|
|
|
Maisua izateko (denda irekitzeko), azterketa egin
|
beharra
zegoen; eta Iruñeko 1618ko azaroaren 3ko ordenantzek esaten digute (Gorrotxategi, 1987), hirian ohiko ziren produktuez izan behar zela azterketa eta ez bestez.
|
|
|
Marmeladak: Egosi, azukrea bota eta pure antzekoa egin
|
beharra
dago haiek egiteko.
|
|
|
Euskalerrian produzitua zena kontsumitzen zela diosku Atlas Etnografikoak (Euskalerriko Atlas Etnografikoa, 1990), baina autarkia hau matizatu
|
beharra
dago. Txirotasunak eta urte osorako elikadurarik ez izateak esan nahi zuen, aktibitate osagarriak egin behar izatea jana erosi ahal izateko (artisautza edo itsas garraioa kasu), eta bestalde merkataritza garatzea falta ziren produktuak ekarri ahal izateko.
|
|
|
Bukatzeko, sarrera honetan ez dugu ahaztu nahi eskerrak ematea gustura lagundu ziguten hainbat pertsonari: batetik, eskerrak eman
|
beharrean
gaude Luis López Sosoagari, esan bezala, lana egin genuenean Gozogileen Kofradiako lehendakari zenari, eskaini zigun arretagatik eta adeitsuki utzi zigun liburuarengatik eta lana hasteko eman zizkigun ideiengatik. Ez dugu ahaztu nahi ezta ere Patxi Anton, zeinek eman zigun lehenengo nondik norakoa, eta aurrez aipatuarekin kontaktuan jarri gintuen.
|
|
|
1917 eta 1921 bitarteko artea ulertu ahal izateko, garaiko artista horiek, ezkerrekoak hain zuzen ere, euren burua nola ikusten zuten ulertu
|
beharra
dago. Errusiar iraultza, iraultza propio bezala ulertu zuten, hau da, euren iraultza artistikoa izango balitz bezala.
|
|
2004
|
|
|
Aro Modernoarekin amaitzeko, euskararen inguruko gabezia ere aipatu
|
beharra
dago: hizkuntza honen (eta beste edozeinen) aipu guztiak desagertu egin dira egitarau ofizialetik.
|
|
|
Historiaren eskema osoki Hegoalderako eginda dago, eta, ondorioz, hein handian Espainiako historiografiaren eredua segitzen du. Hala ere, aitortu
|
beharra
dago, gutxienez Aro Garaikidea ez duela hasten, espainiar historiografian ohi denez 1808an, baizik 1789 aldera, Frantziako Iraultzarekin (Europa osoan eragina izan zuena, eta, beraz, mugarri gisa Euskal Herri osorako ere balio digu). Eta? 1789 aldera?
|
|
|
Diskurtso historikoa Euskal Herri osokoa izatea nahikoa da eta. Gainera galdera bat aztertu
|
beharra
dago: zerk bihurtzen duen nazionala izatea diskurtso historiko bat eta zer den historia nazionala.
|
|
|
Halaber ezin utzi aipatu gabe jatorriz euskaraz sortuak izan ez arren Euskal Herriaren historiarekin lotuta dauden testu eta material historiko bilketak, klasean iruzkinak egiteko primerakoak. Hor nabarmendu
|
beharra
dago batetik Koldo Larrañagaren ardurapean ateratako Euskal Herria antzinate berantiarrean eta lehen ertaroan: materiale eta agiriak (EHU, Leioa, 1992) latinezko eta grakozko testuen euskal itzulpena dakartenak, bai eta Vicente Huici eta Juan Madariagak bost tomotan publikatu zuten Euskal Herriaren Historiarako Materiale eta Agiriak bikaina ere (UNED, Donostia,:
|
|
|
Kontua beraz, transmititzen diren balio horiez kontziente izatea da, behin balio horiek zein diren jakinik horiek onartu eta argi aitortzeko, ala, bestela, balio desegokiak iritziz gero, zuzentzeko. Hau hezkuntzan ezinbestekoa da, haurrei eman nahi zaien hezkuntza eta orientabidea ezagutu
|
beharra
baitago.
|
|
|
Hasteko, lurraldetasuna bezala, egundik erabaki dugu berau historian bilatzea, eta izatez nahasgarria da behinolako mintzaira izen horrekin identifikatzea: hola egia da euskararen jatorriak Pirinioen mendebaldeko inguruan kokatu direla gutxienez azken hiru mila urteotan; baina, aldi berean, zehaztu
|
beharra
dago denbora horretan gure hizkuntza, munduko mintzaira guztiak bezala, etengabeko eboluzioan egon dela, eta horrek esan nahi du erromatar garaiko, euskara, egungo euskararekiko, gaztelania edo frantsesa latinarekiko bezain desberdina dela.
|
|
|
Euskal historiaren inguruan makina bat sintesi lan aurki daitezke, nahiz guztiek ez aztertu eremu berbera, eta gutxik izan kontuan goian aipatu ditudan euskal subjektuaren hiru osagaiak. Esan
|
beharra
dago, gainera, orain arte ez dela idatzi, nolabait kanonikoa dei daitekeen euskal historia lanik: hau da, inolako duda eta eztabaidarik gabe, eredua markatu eta eskola sortu duen lan monumental bat, euskal historiaren epe desberdinak ikuspegi propioz antolatu dituena, eta are gutxiago jatorriz euskaraz idatzia izan dena.
|
|
|
Baztanen garrantzia mugaren hurbiltasunean datza. Muga hurbil izateak jende mugimenduak (iheslariak), kontrabandoa eta halakoak errazten dituenez muga babestu
|
beharra
egoten zen. Baztandik gazte asko joan zen gerrara, baina beste askok nahiago izan zuten Frantziarantz ihes egin.
|
|
|
Izualdian kartzelaratua izan ondoren, AEB ra itzuli zen. Gizadiaren zoriona pobreziaren bukaera zela aldarrikatzen zuen, baita hori lortzeko iraultzaz baliatu
|
beharra
zegoela defendatu ere, eta Arrazoiak iraultza nola garaitu argituko zuela.
|
|
2005
|
|
|
Esan
|
beharra
dago, gerrillen borrokan izandako paperaz gain, emakumeek paper aipagarria jokatu zutela ere lehen greba orokorretan, batez ere, Asturiasen, Euskal Herrian eta Katalunian.
|
|
|
Industriaren hedapena lortzeko bideetako bat langileen kopurua areagotzea zen, eta gizonezkoen laneskua mugara iritsi zenez, ezin zen gehiago areagotu, egin zitekeen gauza bakarra lan egiten zuten emakumeen kopurua areagotzea zen. Garapen Planak argi utzi zuen emakume langileen kopurua handitzeko
|
beharra
zegoela. Horrela, haurtzaindegiak eta zahar etxeak eraikitzeko planak ugaritu ziren, helburua emakumeak etxetik kanpo lan egin ahal izatea zelarik.
|
|
|
Edonola, esan
|
beharra
dago ondorengo dekretuen bidez, lorpenak egon zirela: emakumeak karrera judiziala ikasi ahal izan zuten, lan berdinarengatik soldata berdina kobratzen hasi ziren, ezkondutako emakumeak lan egiten segi zezakeen nahi bazuen edo bere kontratuari amaiera eman diru kopuru jakin bat ordainduz, haurdun zegoen emakumeak baja har zezakeen 1 urte arteko iraupenarekin, aitak ezin zituen seme alabak adopzioan eman amaren baimenik gabe, adinez nagusiak eta 25 urtetik beherakoak ziren emakumeek etxea utz zezaketen gurasoen baimenik gabe, senar lizentzia desagertu zen, emakumeak ez zuen bere nazionalitatea galtzen ezkontzerakoan, merkataritzan jardun zitekeen, ez zuen senarraren baimenik behar ondasun eta herentziekin nahi zuena egiteko, etab.
|
|
|
Bukatzeko, nahiko historiografia sendoa duen euskara berdin iberiera ekuazioa aipatu
|
beharra
dago, hain zuzen ere, harreman hori aztertzea lan honen muina baita. Bien arteko lotura ezartzen saiatu zen lehenengoetarikoa Poza (1587) izan zen, tubalismo teoriaren, edo hobe esanda ideologia politikoaren babespean. beranduago Humboldt-en (1821) proposamen aurrezientifikoekin euskoiberismo delako teoria erabilita iberiera euskararen bitartez irakurtzen eta ulertzen saiatu ziren.
|
|
|
Horregatixe aurkitzen da praktikan oportunista asko baita ere, ze klaro zu hasten zara kontzesioak egiten eta bukatzen duzu kontzesioak aprobetxatzen. Eta hori asko ikusten da,, txaketeroa?, praktikan asko ikusten dena da, eta hasten da
|
beharra
dagoelako eta bukatzen du aprobetxatuz, negozio bihurtuz. Bueno, hori nik ezagutu nuen modu honetan ze Francoren denboran problema zen askotan ba herri batean alkate bat baldin bazen falangista bat, alkate falangista bat baino hobe da abertzale pixka bat disimulatu bat eta guzti hori.
|
|
|
Bere lan honetan euskal biztanleriari kontuan hartzea txarto etorriko ez litzaiokeen apunte esanguratsu batzuk ageri dira. Lan honen lezioa, gainera, oinarrizko lege moralak izanda nola ez dugun argudiatzeko gaitasuna galdu
|
beharrean
dago. Obrak beti izango dira obrak, ongia eta gaizkia non dauden betiere jakinda, noski.
|
|
2006
|
|
|
Hain lurralde zabala kontrolatzeko lejio bakarra egoteak eremu honetan arriskurik ez zegoela iradokitzen du. Hirugarrenik, aipatu
|
beharra
dago aski ezaguna dela baskoi eta barduliarren parte hartzea ejertzito erromatarrean, tropa laguntzaileen bidez. Tropa horietako beteranoak etxera itzultzen zirenean, erromatar kulturaren zenbait alorren garapena bultzatzen zuten, tokian tokiko ekonomiaren produkzioan jarduten zuten eta, bidelapur eta beste arriskuetatik defendatzen zuten lurraldea. Baina, estatu erromatarrak baskoiengan zuen konfiantza K.o. V. mendeko gertakizun batean ikusten da argien.
|
|
|
Historia Compostelanaren autoreei dagokionean, gai oso eztabaidatua izan dela esan
|
beharra
dago; hala ere, idazleak Gelmirezen oso hurbileko pertsonak izan zirela defendatzerakoan bat egiten dute ikertzaile guztiek. Gainera, gai hau aztertzen jardun duten gehinek hiru autore onartzen dituzte:
|
|
|
edo. Obetensea?. Edonola, esan
|
beharra
dago nahiko antzekoak direla bi bertsioak.
|
|
|
Gai benetan interesgarria iruditzen zaigulako aukeratu dugu. Gure hipotesia frogatzeko, batez ere, bigarren mailako iturriak erabili ditugu, iturri bibliografikoetara, beste egile batzuek gai honen inguruan idatzirikora, jo dugu eta esan
|
beharra
dago bibliografia ugari dagoela. Baina, era berean, lehen eskuko iturriak ahal izan dugun neurrian erabili ditugu, adibidez, Lope Garcia de Salazarren edo Alonso de Palenciaren kasuetan.
|
|
2008
|
|
|
Bestetik, esan
|
beharra
dago biolentzia mota guztiak ez direla berdinak. Hilketa bat eta erakusleiho bat apurtzea ezin dira balantza berean erkatu.
|
|
|
Kapital horiek galbaherik gabe mugi daitezke mundu osoan zehar, deslokalizazio prozesuak aurrera jarraitzen du? baina aipatu
|
beharra
dago, orobat, horrelako mugimendu gehienak espekulatiboak baino ez direla. 3
|
|
|
Ekonomia Berria deiturikoaren oinarriak dira arestian aipatutakoak. Horiez gain, aipatu
|
beharra
dago enpresa transnazionalek bereganatutako papera munduko ordena berri honetan. Deslokalizazio prozesuen bidez, produkzio kostuak txikiagoak diren herrialdeetan ezartzen dira, atzerriko inbertsio zuzenaren bitartez. Kontrol politikorik ezak ahalbidetu du aktore hauek, munduaren jabe berriak? 4 bilakatu izana.
|
|
|
–20/ 80 gizartea? oztopatzen saiatu
|
beharra
dago; izan ere, gizadiaren 4/ 5 baztertuta geratzen baita. –Pentsamendu bakarraren?
|
|
|
Gizarteak bizitzaren arlo guztiak bere baitan hartzen ditu. Horregatik erlazionatu
|
beharra
dago politikarekin, ekonomiarekin, mentalitateekin, etab. Lan honetako lehenengo bi kapituluetan gai horien inguruan mintzatu garen arren, gure diskurtsoa ulergarriagoa izan dadin berriro ere gai berdintsu horietara bueltatzea beste erremediorik ez daukagu. Ondorioz, gorago aipatu ditugun ideia batzuk errepika daitezke hurrengo puntuetan zehar.
|
|
|
Estatuak ezin zien zituen gastuei aurre egin. Gertatzen ari zena zen kapitalismoaren ezarrerarekin lassez faire politika martxan jarri
|
beharra
zegoela, baina ezinezkoa zen egun batetik bestera Estatuak zituen funtzio guztiak bertan behera uztea eta modu pribatu batean funtzionatzea. Krisiaren ondorioz sorgin gurpil bat jarri zen martxan, Estatuaren diru sarrerak geroz eta urriagoak ziren eta aurre egin beharreko gastuak geroz eta gehiago.
|
|
|
Hezkuntza sisteman, ez zekiten zein instituziok egin behar zien aurre gastuei, gobernu federalak, errepublikek? bestalde, sistema politiko, ekonomiko eta sozial berriari egokitzeko
|
beharra
zegoen zeinek gastu xahupen handi bat egitea suposatzen zuen (materia horretan gastatzeko ez zegoena).
|
|
2009
|
|
|
Puntu hau bukatzeko, esan
|
beharra
dago Ameriketarako emigrazioak sortu, eutsi edo indartu zuela, Nafarroatik urrun egonik, eskualde desberdinetako nafarren arteko identitate kontzientzia batua, bereziki 1512an Gaztelak erresuma zaharra anexionatu ondoren. Edonola ere, gehiago ikertu behar da nola sortu eta garatzen den, zer suposatzen duen Historian zehar nafarren taldeko nortasun kontzientzia horrek.
|
|
|
Lehenengo eta behin, esan
|
beharra
dago herrien taldeko identitate kontuari heltzea ere korapilatsua izaten dela historialariontzat arrazoi ezberdinengatik. Lehenik, eta erran dudan bezala, nahiz eta zenbait ezaugarri objektibotan oinarritu, edozein kontzientzia arazo, berez, fenomeno subjektibo hutsa dugu, hau da, kolektibitate bateko kidea izatearen sentimendua.
|
|
|
Lehenengoarekin hasiz, esan
|
beharra
dago erreferente bilakatu dela Argentina eta Uruguaiko euskal emigrazioa ikertu nahi duenarentzat. Liburu honetan interesatzen zaigun atalak «La reacción de la autoridades vascas ante la emigración» izena du eta bertan emigrazioaren aurrean autoritateek izan zuten jarreraz gain, prentsak nolako tratamendua eman zion azaltzen da.
|
|
|
Lan horren garrantzia eta interesa inolaz ere gutxietsi gabe, esan
|
beharra
dago prentsaren tratamenduaren inguruan hutsune batzuk dituela gure ustez. Hutsune bat iturrietan azaltzen zaigu, Azconak dio egunkari ugari ikuskatu dituela, baina idazlanean bospasei bakarrik dira sakonki erabiltzen direnak, gainera, guztiak Bizkaiko egunkariak dira, honek ezin du Euskal Herri osorako edo behinik behin Hegoaldeko lau probintzietarako den ikerketa bat ordezkatu.
|
|
|
Izan ere, prentsaren iritzi nagusia emigrazioa kalte handitzat hartzea bada ere, beste zenbait notiziatan, emigranta nola aberasten den kontatzen da eta gainera emigrante horren izaera goraipatzen da ere, emigrazioaren benetako «apologia» eginez. Azkenik, esan
|
beharra
dago, prentsak emigrazioaren kontrako borroka hori eramaten zuen bitartean, emigrantearen irudia narriatuz, autoritateak kritikatuz, amerikar lurraldeak gutxietsiz??, emigrazioak aurrera egin zuela eta Amerikara zihoazen pertsonen kopurua handituz joan zela urtetik urtera; hor geratzen da, beraz, kontraesan handiena, prentsak azaldu zuen iritzi hori gizarteak ez zuela bereganatu frogatzen duena....
|
|
|
jorratuko den garaian bizirik zeuden egunkariak hain zuzen ere. Honen inguruan, gauza bat argitu
|
beharra
dago, helburua ez baita emigranteen irudia zein zen ikertzea, baizik eta egunkariek emigrantearen inguruan irakurleen aurrean azaltzen edo aurkezten zuten irudia zein zen ikertzea. Beraz, irizpide garbi bat dago hemen aurreratu beharra, egunkarietan azaltzen zena ez du autoreak egiatzat hartzen, baldin eta beste iturri batzuekin konparatzen eta osatzen ez den bitartean, hargatik, gaiaren eta beronen helburu nagusiaren zehaztapen garbia egitea beharrezkoa iruditu zaigu.
|
|
2012
|
|
|
Diskurtso zaharreko zenbait osagai hartu (batzuk aipatzearren, Nafarroaren eta Gaztelaren arteko ustezko batasun eqüe principala, foruek ustez beren horretan segitu izana, konkistari inportantzia kendu nahia) eta diskurtso berrian konkistaren inguruko ikuspegi idilikoa osatzeko baliatu dituzte historialari navarristek. Jakina, konkistaren irudi hori, 19 mendean liberalek egin zuten eta 20 mendean navarristek zabaldu zuten irudi hori, kritikatu
|
beharra
zegoen eta kritikatu beharra dago. Nik, halere, bi puntu azpimarratuko nituzke.
|
|
|
Diskurtso zaharreko zenbait osagai hartu (batzuk aipatzearren, Nafarroaren eta Gaztelaren arteko ustezko batasun eqüe principala, foruek ustez beren horretan segitu izana, konkistari inportantzia kendu nahia) eta diskurtso berrian konkistaren inguruko ikuspegi idilikoa osatzeko baliatu dituzte historialari navarristek. Jakina, konkistaren irudi hori, 19 mendean liberalek egin zuten eta 20 mendean navarristek zabaldu zuten irudi hori, kritikatu beharra zegoen eta kritikatu
|
beharra
dago. Nik, halere, bi puntu azpimarratuko nituzke.
|
|
2016
|
|
|
Hau guztia, Madrileko gobernuak, probintziako Gobernadore Zibilaren oniritziarekin batera, gura zituen emaitzak eskura zitzan. Beraz, behin gizartearen zeresana isilarazia, armada eta militarren zeregina estuki mugatu
|
beharra
zegoen. Pronuntziamenduen arriskua ezabatzeko erregea armada buru bilakatu eta jeneralen bizi maila hobetu (soldatak handitu) zituen.
|
|
|
Sexu askapenarekin batera aipamen labur bat egingo dugu emakumeen askatasunaren aldeko borrokaren inguruan. Esan
|
beharra
dago, borroka honek ez zuela garrantzirik izan 60 hamarkadaren bukaera arte. 1968 urtetik aurrera hasi ziren talde feministak mobilizatzen.
|
|
|
Segurtasun neurri zorrotzak ezarri zituzten, eta hedabide ofizialek diru kopuru altu bat, 25$, ordaindu behar zuten sartu ahal izateko16 SDSren fakzio desberdinek parte hartu zuten, baina Weathermen eta PL nagusi ziren, eta hauen artean eman ziren eztabaida sakonenak. Aipatu
|
beharra
dago, konbentzio hasi zen egun berean, ekainak 18an, New Left Notesencounterrevolutionary traitors artikulu ospetsu bat argitaratu zen,. You don, t need a weatherman to know w ich way the wind blows?. Konbentzioa burutzen ari zen bitartean Pantera Beltzak sartu ziren Chicagoko Coliseumera eta PLko kideak < < > > bezala salatu zituzten (Jacobs, 1997: 24).
|
|
|
Beltzen mugimenduak izandako eragina neurtezina da. Hasteko SDS eta SNCC bezalako erakundeak beltzek hegoaldeko estatuetan hasitako eskubideen aldeko borrokaren harira sortu zirela azpimarratu
|
beharra
dago. Beraz, beltzen eskubideen mugimenduak 60 hamarkadako sorreran garrantzi handia izan zuela ikusten da.
|
|
|
Urte honetan AEBko gizarte mugimenduen historian inflexio puntu bilkatuko zen Chicagoko Konbentzio demokrata burutu zen. Aipatu
|
beharra
dago alderdi demokratak Chicago aukeratu zuela hiririk seguruena zelako. Baina Chicagon, alkateak protesta ekintzak debekatu zituenean, ekaitzak eztanda egin zuen.
|
|
|
Jatorri hori Biblian bilatu zuten, eta Abrahametik aro garaikide arte etengabeko continuum bat osatu zuten. Hori lortzeko baina, historiako pasarte batzuk kendu, eta beste batzuk moldatu
|
beharra
zegoen. Bibliako kontakizun guztiak gertakari historiko bihurtu ziren.
|
|
|
Bibliako kontakizun guztiak gertakari historiko bihurtu ziren. Juduen zabalkundea, K.a.II mendean Hasmonearren dinastiarekin hasi zena, eta Mediterraneo osoan zabaldu zena, desagertu
|
beharra
zegoen. Baita, juduak nagusi izan ziren erreinuak ere. Yemengo hego ekialdeko Himyar Erreinua, Afrika iparraldeko erreinu berebereak eta Itsaso Beltzaren eta Don ibaiaren artean aurkitzen zen Khazariako Erreinua.
|
|
|
Laburbilduz, antzinarotik sinesmen judua zuten komunitateen historia ezagutu
|
beharra
dago ulertzeko gaur egun sionistek Palestinarekiko aldarrikatzen dituzten eskubideen jatorria, eta ondorioz Israelgo Estatuaren historiografia nazionalaren, egiazkotasuna, frogatzeko.
|
|
|
Arabiar eta israeldarren arteko gatazkan, ezinbestean juduez hitz egin
|
beharra
dago. Baina, nor ote da judua?
|
|
|
Juduak beraz, talde erlijioso bat baino, herri bat diren ideia sortzeko, erlijiotik harago dauden faktoreen
|
beharra
dago. Juduen kasuan hiru izan dira nagusiak:
|
|
|
terminoak, XX mendean, jokoz kanpo ematen du, testuinguruz kanpo, bonapartismoaren fase historikoa iragana zelako. Beste alde batetik, gogoratu
|
beharra
dago Luis Bonapartek boterea hartzen duenean, burgesia errepublikarraren, eta oligarkiaren itxuraz kontrako diskurtsu populista bat zeramala, ez aldekoa (hau da,, aurrerakoia?
|
|
|
bat zen, baina XIX mendeko tradizioarekin puskatzen zuen, Hori dela eta, kontzeptu hau lehenetsi zuen. Esan
|
beharra
dago kontzeptu honek espainiar eskuinean izan zuela oihartzunik, ordezkaritza demokrazia klasikoaren ordez (sufragio unibertsal, aske eta parekidean oinarritutakoa), korporazio bidezko ordezkaritzan sinesten zuelako, betiere Estatu indartsu eta autoritario batek mamituta (noski, klase ezberdinen, armonia, behartuko zuena, klase borrokari tarterik utzi gabe).
|
|
2018
|
|
|
Bestela, zertarako izango zuen Zorrozak horretarako lizentzia? Hau da, garai hartan euskaldunak zeuden Urduñan, euskaldun elebakarrak, gainera, elebidunak izan balira ez zatekeen apaiz euskaldunen
|
beharrik
egongo eta.
|
|
|
Hasteko, esan
|
beharra
dago, eskualde honetan, luzea izan zela euskararen galtze prozesua: Artziniega inguruan hasi zen XVIII. mendean, lehenago izan ez bazen?
|
|
2022
|
|
|
Erabaki horien guztien atzean kolono eta indigenen arteko oreka demografikoaren
|
beharra
dago, baina beti etorkizuneko bizirautea bermatzeko beharrarekin. Aurretik esan bezala, proiektu kolonizatzaile baten balantza demografikoa oso garrantzitsua da ulertzeko indigenenganako politikak ulertzeko.
|