|
2001
|
|
|
Alferrikakoa da hipotesiak planteiatzea, kontaketa behin eta berriro eten egiten baita: (31.or.)" Historia batek
|
behar
bezala kontatua izateko planteamendu bat behar du lehendabizi, desarroilo bat gero eta azkenik desarroilo horren emana izanen den ondorio bat". (44.or):
|
|
2002
|
|
|
Baina Lur bat haratagoren irakurketa ez genuke, inondik ere,
|
behar
bezala burutuko baldin istorio guztiaren leit-motiv nagusiari erreferentzia egingo ez bagenio. Eta horretarako, eleberriaren paratestuari begiratzea funtsezkoa dugu, izenburuan bertan eta aitzinsolas gisara datorkigun sarreratxoan ematen baitzaizkigu eleberriaren klabe nagusiak.
|
|
|
arestian aipatu diren bi kritika motek gurean duten lekua eta azken hamarkada honetan indartuz joan diren joerak. Ikusiko dugunez, bi kritika arloetan eman da bilakaera nabarmena, baina euskal kritikagintzaren statusa bera oraindik ez da gure literatur sisteman
|
behar
bezala bermatu. Baieztapen hau egiteko, besteak beste, bi gabezia ekarriko ditugu gogora:
|
|
|
Lasagabasterrentzat (1989: 339), Gure iritziz, gehiegizko intertestualitate horrek eragozten du eleberriak
|
behar
bezala funtzionatzea. Irakurleak, aurkezten zaion joko literarioak hasieran erakartzen badu ere, Manu militariren labirintoan galtzeko arriskua du. a.2) Arantxa Urretabizkaia (1947) 3
|
|
|
Ederki; zure asmoari gehitu beharrekoa orain ikhusiren duzu:
|
behar
bezala ari zaitezen, idea badela izan uste izaitean eta hypothesis horren ondorenak aztertzea, aski ezta; noraezeko duzu, gainera, idea existitzen eztela uste izaitea.
|
|
|
" Legeok
|
bear
bezela kunplitzen baditugu, pake santuan bizi gaitezke guztiok".
|
|
2003
|
|
|
Fitxäa
|
behar
bezela ipini ostean, belarritakoa hartu eta markatu duanean, lehenagoko abotsak
|
|
|
Europako toki askotan garestiagoak omen ziran telefonuak, bainan han etzekiten gauzak
|
behar
bezela egiten. Hobe zan hemen bezela kentzea, bide batez jendea zapaltzea eta indarra zala nagusi eta ez arrazoia, ta zuk ezer ere ezin zenezakela egin adieraztea soziedadearen oinarriak sendotzeko.
|
|
|
" Iparragirren bozian" nator senideok agurtzera, meza santua
|
behar
bezela entzuteko eskatzera...
|
|
2005
|
|
|
Lehenengo ipuin liburuak hamarkada horretan argitaratu ziren, baita, Bizkaiko euskal idazleenak ere. Lehenengo pausuak zalantzakorrak izan ziren, generoa ez zegoen
|
behar
bezala definituta eta aurreko ipuingintza kostunbristak bazuen artean eragina. 1960tik 1975erako tartean8 ipuingintza, bere osotasunean, euskal literatur sorkuntzaren %8 zen, guztietan txikiena, %25, 50 zuen olerkigintzaren aldean.
|
|
|
Ezin dugu oharkabean pasa oraintsu arte ipuin mota honek ez duela merezi izango zuen arreta guztia jaso. Behintzat azken urteetara arte euskal kritikak ez dio
|
behar
bezala heldu. Horretarako, baina, egon dira arrazoiak:
|
|
|
Hoberenetik gainera! Hainbestetaraino non mahaintzaina harriturik etortzen baitzaio jaun esposari erratera, arno ona apairua hastean ematen ohi dela eta ez bururatzean, jendeen erdiak edanak direlarik, arno onaren
|
behar
bezala preziatzeko gehiago gai ez direlarik (Jn 2,1). Ez da gertakari arrunta.
|
|
2007
|
|
|
Bertso batzuek jartzeko daukat pensamentua artua,
|
bear
bezela oiek jartzeko eskas daukat talentua.
|
|
|
Enteratu naiz gauza guziak
|
bear
bezela dabiltza.
|
|
2011
|
|
|
Iaz plazaraturiko lanarekin legetxe, beka oinarriek epe estuegiak ez ote dituzten jartzen pentsa daiteke, arteari eta itzulpengintzak badu zer edo zer ertitik muga estuegiak jartzeak ondorio kaltegarriak izaten dituelako beti; halaxe jokatuta, azken batean, itzulpenik onena garaiz entregatzen dena izaten delako. Eta industriak (liburugintza halakotzat hartzen dute-eta) merkatu legeen eta epeen arabera jokatu beharra duen arren, onuragarriago gerta dakiguke denoi itzultzaileari, artisauari bere trebezia
|
behar
bezala ontzeko beta ematea.
|
|
|
Gaur egungo euskal gizarteak, Mendebaldeko kultur eremuan kokaturik dagoenak, erro eta ondorengo mendeetan haietatik abiatuz gure egunotara arte izan duen aberaste filosofiko eta zientifikotik hartzen du bere bizi iraina. Euskal kulturak, bere ahalbide apalen arabera, altxor horri noizean behin bere ekarpenak egin izan dizkionak, bere ingurunearekiko harreman jariakorrik lortzen ez badu, ez gaztelania eta frantsesaren bidez bakarrik, baita euskararen bitartez ere, ezin izango die etorkizuneko erronkei
|
behar
bezala erantzun, eta zimeldu eta ilauntzea beste irtenbiderik ez du izango datozen hamarkadetan. http://www.klasikoak.com/Formularios /Sarrera_e.htm | Azken kontsulta: |
|
|
|
Harago joan behar da, hizkuntza azterketaz harago, alegia. Itzulpena
|
behar
bezala kontestualizatuko bada, kultura jakin bateko itzulpen elementuen artean behar den moduko bereizketa egin behar da, itzulpen jakinen posizio justua deskribatu behar da, ezen testu beraren itzulpen bik ez baitute jatorrizkoaren leku berean zertan egon. Gainera, itzulpenak betetzea aurreikusten ziren helburuak zein ziren azaldu behar da, itzulpena nola aurkeztu den aztertu eta, azkenean, aurreikusitakoak bete direnetz frogatu, eta itzulpena onartzen denetz ikusi.
|
|
2017
|
|
|
" [s] enar victoriar askorentzat, emazte gaixoa, zurbila, Jainkoaren eta gizartearen aurrean bere izaera garbia frogatzen zuen izakia zen." 151 Gabezia oro ukatuta, betetasun eta ahaltasun guztizkoen jabeak bailiran irudikatu nahi izan zuten gizon viktoriarrek beren burua. Juan Martinen modura, haiek ere ez zuten kastrazioa
|
behar
bezala barneratu, haiek ere ihes egiten zioten beren burua izaki gabetutzat hartzeko aukerari. Narzisismo horren erakusgarri deitoragarria da Rossettik bere emazte Elizabeth-ekin izandako jokaera.
|
|
|
Aneren bizitza gabezia baten eta gabezia hori betetzeko ahalegin jarraitu baina ezinduaren istorioa da. Amarengan hasi zen dena, hezurretaraino erroturik zeraman gabezian, alegia, alabatxoak
|
behar
bezala maitatzea eragotzi eta ondorioz hauengan ere erroturik geratu zena. Amaiak hartu zuen lekukoa, bere gabezia drogaren bidez gainditzen saiatu zelarik.
|
|
2018
|
|
|
Udalerri bakoitzeko zaindari jaien bezperan, Donienatxa (San Juango haritza) edo Maiatza jartzen dute dantzariek. Haritzezko edo beste zuhaitz batez egindako enbor luze bat izan ohi da,
|
behar
bezala zuritua, goiko adarrak izan ezik, eta barazkiz, ereinotzez eta beste landare batzuez apaindua. Maiatza jarri ondoren, dantzariek, kaleko arropez jantzita, Dantzari dantza eta Erregelak dantzatzen dituzte, jaiaren aurreko azken entsegu gisa.
|
|
|
Hala ere ez dakit nire baitan dagoena ganoraz, era zehatz eta aproposean barnetik gainera atera ahal izango dudan. Ez dakit hizkuntzaz egoki baliatuko naizen, nire sentimenduen mamia
|
behar
bezala lumaz azaleratzen jakingo dudan.
|
|
|
Gainera, gertatutakoa ez zela ezergatik ere bere erruagatik gertatu,
|
behar
bezala portatu izan balitz emaztea pentsatu zuen, bizibide erraza izango zutela biek bietara, horretarako guztia baitzuten euren eskuetan, horren fede emateko moduan zegoela jarri zen ziurtasun osoan. Nahasteak, matrakak eta burugabekeriak albora utziz, gizalegeak agintzen zuen bezala senarraren esanak aintzat hartu izan balitu, dena joango zitzaiela primeran.
|
|
|
Neke handia sentitzen zuen buruan Augustok. Nahiko informazio zutela medikuek uste zuen; bera bakean utzirik, esandakoarekin aski jakinberri bildu zutela andrea
|
behar
bezala atenditzeko eta tratamenduan ipintzeko. Zer gehiago behar zuten?
|
|
|
Orduan ere ez zegoen
|
behar
bezala jantzita, etxetik irten zenean ez zekielako ze ausardi neurri izango zuen, etxetik kanpo egoteko itzuli gabe; horregatik, norbait agertu baino lehen inguruetan, lehenengo topatu zituen soinekoak jarri zituelako azkar, eta alde egin zuen. Aterkirik ere ez zuen.
|
|
|
Baina hala ere, jaiolekuan jarraitzen zuelarik, pentsamendu eta sentimendu hondagarri birrintzaile horien eragin desegilea baretzeko, kontrajarrian, pentsamendu arinxeago eta lasaigarriagoa gogora ekartzen ahalegintzen zen noizbehinka; bizitzari astilak ateratzen zizkiotenen aldean, egonezinaren aurka bera sikeran behintzat babestuta zegoenaren sinesmena izateko. Bere burua engainatzeko trikimailuak besterik ez zirena bazekien, ordea; eguneroko denbora
|
behar
bezala estimatzen, ez gozatzen uzten ez zion bizimodu hutsak erne eragiten ziolako nahigabe garratza, eta bizia iheska zihoakionaren segurantza osoa izateak bai sorrarazten zizkiotelako jasanezineko ezinegon, garratz min eta urduritasun handiagoak; zehatz jota, hotzakilik utzirik.
|
|
|
Suari begiak kendu gaberik, umetan suaren bueltan bueltan ematen zituzten salto saltoak eta jolasak ekarri zituen gogora. Hala ere, oroimenak ikusgaitzak ziren, erdi galduta ikusten zituen buruan, une haiek
|
behar
bezala ez zituela, antza, gozatu iritzi zitzaion; agian, gozatzen inork ez ziolako egoki irakatsi. Umetan, bizitzatik gozatu gabe, gain gainetik pasatu bakarrik egin zelako ustea etorri zitzaion, zituen oroimenak sentimenduekin lotura bakoak zirela iritzi zitzaiolako; behatz puntetan bizi izan zela beti, lurra patxadaz zapaldu gabe.
|
|
2019
|
|
|
Neurosi paralizante horrek berak darama protagonista maitasun harremanetan ere izuaren mende jokatzera: Julia izeneko emakume euskalduna maite du, baina ezin dio harremanari
|
behar
bezala erantzun; bestalde, Susana izeneko maitale katalandarrarekin harreman sexual eta librea du, baina ez du harekin ere harreman afektiborik eratzen, bakardadea uxatzeko bakarrik erabiltzen baitu. Arantxa Urretabizkaiak (2011: 39) bere hitzaldian oroitu zuen moduan:
|
|
|
Joseba Gabilondoren iritziz, beraz, emakumeari ahotsa emateko saioan Saizarbitoriak porrot egiten du, 68ko belaunaldiko kide gisa, ez omen zezakeelako bestela egin, XX. mende horretan emakumeak ez omen duelako ahotsik izan. Hala, Martutene, emakumearen kontzientzia eta aurreratze feministaren kronika gisa irakurri behar genukeela diosku, kontalaria
|
behar
bezala adieraztera iritsi ez bada ere: " Martutene bi eleberri dira:
|
|
|
Florak eta honen amak bat hartzen dute entziklopedia saltzailearen eta Floraren aita Benitoren kontrako sastadetan. Benito hiltzean, ama alabak aitaren irudia idealizatzen hasten dira eta senarraren bizitza infernu bilakatzen dute, gutxietsi egiten dute, senar/ aita zena Donostiako hilerrian"
|
behar
bezala" ehorzteko panteoirik erosi ezin duelako. Gai obsesiboa bihurtzen da panteoia:
|
|
|
Han elizkizunak egiten ziren, arrosarioa irakurtzen zuten, abeltzainen bazkuna biltzen zen eta eragiten zieten arazoak konpontzen zituzten. Hala, teilatua konpontzea eta
|
behar
bezala mantentzea ere auzolana zen.
|
|
2021
|
|
|
Eta bestetik, ahozko erregistro formaletan batua erabiltzeko zailtasuna izatea, sarritan, haiek aitortzen duten zailtasuna. Eta, unibertsitateraino horrela iritsi badira, bidean hori
|
behar
bezala landu ez delako da". (IE7)
|
|
|
Horri jarraiki, literatur tertulien erabileraz ari da MIR1, eta horiek lantzeak ikasleengan izandako onurak handiak izan direla azaltzen du, ahozko adierazpenari dagokionez, bereziki. Azken batean, AIR1 ek dioenaren arabera, ikasleek gaitasun handia dute, baina lana eskatzen du horiek
|
behar
bezala lantzea eta, edonola ere, hezkuntzak ezin dio denari erantzun.
|
|
|
Egitasmook zein idazle, musikari edota beste sortzaileekin sortzen diren lankidetzak balioan jarri izan dituzte parte hartzaileek, eta aldi berean, sortzaileokin eraikitzen diren harremanak zaintzeko beharra nabarmendu izan da. Sortzaileek ikastetxea bisitatzen dutenean, irakasleek esku hartze horiek zenbaitetan ez dituztela
|
behar
bezala lantzen salatu du IEE1 ek, eta EIAE1 en ustetan," Idazle bat ekartzeak suposatzen du irakasleengandik konpromiso bat eta, batzuetan, idazlea joaten da eta ez zaio behar besteko etekinik ateratzen". Irakasleen ahotsa ekartzen du AIR1 ek, eta horiek prestatzerakoan hobetzeko tarterik ikusten duen arren, bisitak eskatzen duen arreta eskaintzen saiatzen direla dio:
|
|
|
" Hizkuntza, izan ere," ikaskuntzaren proba nagusia" bada (Mohan eta besteak, 2010: 221), ikaskuntzaren arrakasta ikasleek beren ezagutzak eta ulermena
|
behar
bezala antolatzeko duten gaitasunean islatu behar da" (Meyer eta besteak, 2015: 44).
|
|
|
Horretarako erabilitako teknikak sakoneko elkarrizketak, inkestak eta eztabaida taldeak izan dira. Juaristik dioenez (op.: 15)" teknika hauen abiapuntu metodologikoa da, kanpo portaera behatuz ezin dugula fenomenoen sakoneko esanahia ezagutu, eta, ondorioz, esanahi hori
|
behar
bezala ezagutzeko eta bere sakontasunean ulertzeko biderik onena gizakiei galdetzea dela".
|
|
|
Eta hori kuriosoa da. Batzuetan kanpotik ez da ulertzen, ez da ondo ikusten baina, sartzen zarenean pixka bat haien giroan edo egunerokoan, ikusten duzu benetan ez dagoela denborarik gauzak
|
behar
bezala prestatzeko. Hor daude, ratioak, baliabideak, prestakuntza...
|
|
|
" Euskal Herri txiki honetan argitaletxe, banatzaile eta gelditzen diren liburu denda apurren artean irabazien gehiengoa jasotzen dute". Horrek sortzaileari edo idazleari %10eko margen txikia uzten diola salatzen du, ondorioz, eta ez dela jakin industriari
|
behar
bezala eusten. Irakurketa horretatik abiatuz, euskal literaturaren merkatuan eta horrek ikastetxeetan dituen ondorioetan sakontzeko interesgarria izan daitekeen bereizketa terminologiko eta kontzeptual batera eramaten du gaia:
|
|
|
Hala ere, ebaluazio formatiboak eta autentikoak ikasleak bere ikas prozesuarekiko arduraz, konpromisoz eta parte hartze aktiboz jokatzeko eskatzen badute, autoeta ko ebaluazioa lehenestea beharrezkoa izango da. Irakaskuntzaeta ikaskuntza prozesuak
|
behar
bezala elikatzeko ebaluazio formatiboaren irakaskuntza eginkizuna ikaslearen jarduna baloratzea bada, orduan, ikasleak bere ebaluazioan zuzenean parte hartu behar du (Bizarro, Sucari, Quispe Coaquira, 2019). Autoebaluazioaren kasuan, ikasleak bere ikas prozesua autoerregulatzen du modu sakonago batez (Panadero eta Alonso Tapia, 2013; Panadero, Andrade eta Brookhart, 2018), ikasleek euren prozesuen eta ekoizpenen kalitateari buruz gogoeta dezaten eskatzen baitu, ebaluazioedo balorazio iturri bakarra irakaslea soilik izan beharrean (Andrade, 2010).
|
|
|
Enborretik ateratzen ziren zumitzak lantzeko kutxiloarekin bankuan
|
behar
bezala leundu behar ziren. Barrualdekoak edo kanpoaldekoak izan, erabilera desberdina zen eta izen desberdinak hartzen zituzten:
|
|
2022
|
|
|
Txorrotako ura batzen dut, aurretik, ura biltzeko eta bideratzeko lehen mailako sare batetik igaro dena EUTeraino (Edateko Uren Tratamendutegia); eta, ondoren, etxera iristen zait, PVCzko hodien labirintoa osatzen duen bigarren mailako sare bati esker. Kalitatezko osasunaraudia betetzen duen eta
|
behar
bezala kloratuta dagoen ur hori berotzen dut, bidezko merkataritzako eta ekoizpen ekologikoko kafea hartzeko. Kanabera azukrea gehitzen diot, ekologikoa hori ere, munduko beste puntatik iristen zaidana, inola ere kutsatu behar ez duen garraio motaren baten bidez, eta hortik, nik uste, ekologikoarena.
|
|
|
Zoritxarrez, batzuetan, itotako itsasgizonen gorpuak ere agertzen ziren. Nortzuk edo nongoak ziren jakin ezik, herriko hilerrira eraman eta
|
behar
bezala lurperatzen zituzten.
|