|
2005
|
|
|
Euskarazko itzulpenak etorriko dira gero eta Genovako dialektoaren ahoskeraz lehen aipatu duguna, Italiako lehena, ez da 1860 urtera arte helduko. Lehen ikusi dugu 1857an hasita argitaratu zituela Italiako dialekto
|
batzuetara
itzulitako Bibliaren zatiak, eta pentsatu behar da aspalditik zebilela itzultzaileekin harremanetan. Behar bada, 1848an Frantziara joan baino lehen.
|
|
2021
|
|
|
aurretik, esaterako, laguntzek ez zuten biltzen nazioarteko jaialdi eta azoketan aurkezpenak egiteko aukera zein literatur itzulpenerako prestakuntzan eta zabalkundean ari diren erakunde sareetan parte hartzeko aukera. Dirulaguntzak ugaltzearekin bat, gero eta handiagoa da euskaratik beste hizkuntza
|
batzuetara
itzulitako lanen pilatze sistemiko selektiboa ere; besteak beste, honako ekimen hauek aipa daitezke: Atenea argitaletxe madrildarraren" Biblioteca vasca bilingüe" 66, Nevadako Unibertsitateko William Douglass Center for Basque Studies (Reno) zentroak bideratutako" Basque Literature Series" bilduma (2004) 67 edota" collane m30" bildumak68 euskal literaturari eskaintzen dion lekua, esaterako.
|
|
|
Azkenik, euskaratik beste hizkuntza batzuetara egindako itzulpenez adierazi behar genuke euskal autore garaikideek" sari" tzat edo" aintzatespen" tzat jotzen dutela euren lana beste hizkuntza
|
batzuetara
itzultzea. Zabalkundea itzultzailearen bidezkoa denean, gainera, prosezua askoz ere humanoagoa dela azpimarratzen du Uribek (2013), sare komertzialen bidez eta egiten den zabalkundearen aldean:
|
|
|
Mari Jose Olaziregiren Basque Litearary Historyn (2012) ikusiko dugunez, sistematikoki ematen dira euskaratik beste hizkuntza
|
batzuetara
itzulitako lanen berri, besteak beste, kanpora begira idatzitako literatur historiografia delako eta euskal literatura atzerrian ezagutzera emateko saiakera bat delako. Olaziregi EHUko literatur irakaslea gurean zein atzerrian ibili izan da literaturaren alorra lantzen eta sustatzen, eta, nolabait, ildo horretan bideak jorratzeko zuzendutako lana da harena, euskal literaturari buruz ingelesez argitaratutako lehenbiziko historiografia.
|
|
|
Olaziregik zuzendutako historiografiatik erauzitako itzulpenen aipamenei buruzkoak laburbilduta, ondorio gisa esan genezake kanpora begira egindako lan kolektibo hau berritzailea dela, baita itzulpengintzaren tratamenduari dagokionez ere: aurreko historiografietan ez bezala, euskarara itzulitako literaturari eskainitako kapitulu bereizi bat du, eta modu sistematiko samarrean ematen da euskaratik beste hizkuntza
|
batzuetara
itzulitako lanen berri. Nagusiki, itzulpena euskal literaturaren sistemaren barruko barne sistematzat jotzeko saioa egiten da, eta historiografiako kapitulugileei euren ataletan itzulpenak ere kontuan hartzeko oharra egin zitzaien.
|
|
|
Euskal testuak beste hizkuntza batzuetan eman izan direnean, beste hizkuntza
|
batzuetara
itzuli izan direnean, berariaz aipatzen du gertakaria Urkizuk.41 Halaber, testu elebidunen eta bertsioen berri emanez, itzulpenaren eta hizkuntzen tratamenduaren inguruko datuak azaleratzen ditu. Bide beretik, testu elebidunen, berredizioen, itzulpenen zein inon txertatutako testu zatien berri emanez zenbait testuren zergatiaren, harreraren eta irismenaren zantzuak azaleratzen ditu.42
|
|
|
Bere blo47 Ikusi Atxagaren blogeko" Bihotz oneko bi astotxo" izeneko sarrera: http://www.atxaga. eus/ blog/ 1241601275 gean ere egin izan ditu itzulpenari buruzko gogoetak, eta sarri plazaratu izan du euskaratik beste hizkuntza
|
batzuetara
itzultzeko zailtasun gehigarria: " Oso hizkuntza ezberdina da alde askotatik, ez bakarrik linguistikoki edo gramatikalki, bere historia sozialagatik eta abar.
|
|
|
Aiora Jakak 2011n aurkeztu zuen Itzulpenari buruzko gogoeta eta itzulpen praktika Joseba Sarrionandiaren lanetan. Elizabete Manterolak 2012an defendatu zuen Euskal literatura beste hizkuntza
|
batzuetara
itzulia; Bernardo Atxagaren lanen itzulpen moten arteko alderaketa. Naroa Zubillagak 2013an defendatu zuen Alemanetik euskaratutako haureta gazte literatura:
|
|
|
75). Hala, euskal literatura itzuliaren (barne) eremuko parte dira, nola euskaratik euskarara egindako itzulpen intralinguistiko edo interdialektalak, hala dialekto jakin batera egindakoak eta horiek sustatu dituzten agente eta eragileak; nola euskarara itzultzen diren bildumak, hala euskaratik beste hizkuntza
|
batzuetara
itzultzeko ematen diren laguntzak; nola editorial jakin baten bildumakoak, hala idazle batek ariketa legez egiten dituenak; halaber, euskal literatura itzuliaren (barne) eremuko partaide dira itzultzaile profesionalen elkarteak, enpresak, langile autonomoak, erakundeak, argitaletxeak, hizkuntzaeta kultur politikak, edizioaren merkatuari lotutako arau eta legeak... Horrenbestez, garaian garaiko ezaugarri konbinazioek zehazten dute zer nolakoa den (barne) eremua sasoirik sasoi eta nolakoa izan den halako edo bestelako eraginen araberako bilakabidea.
|
|
|
Beste literatura zentralago batzuek izan ohi ez duten beharrizana da hori. Manterolak egindako tesiaren fruitu da ELI katalogoa (http://www.ehu.es/ehg/ eli/), 87 abiapuntu ona euskaraz sortutako eta beste hizkuntza
|
batzuetara
itzulitako literatur lanen bilakabidea aztertzeko. Katalogoan euskal literatura jasotzen duten hizkuntzak eta merkatuak zein diren kontsultatu daiteke, eta datu horrek adieraz dezake, kasurako, merkatu batzuetan euskal literatura onartu dela edo ikusgai egin gura dutela, baina ez hori bakarrik:
|
|
|
" ez du haren lanik inoiz gehiago itzuliko" (438 or.); eta gura dituen lanak itzultzeko hautua egiten du: Montauk eta Fragebogen (335, 629 or.). Harrigarria da, halaber, errazago egiten zaiola beste lan
|
batzuk
itzultzea, Martinen idatziak itzultzea baino: " Zergatik gertatzen ote zaion errazago Montauk euskaratzea Naufragoen istorioak itzultzea baino, bere buruari" (585 or.). Horren arrazoia idazleak itzulpenaren xede hizkuntza ezagututa itzulpenarekin eroso ez sentitzeko aukera izan liteke; agian," Juliak Martin dezepzionatzeko beldurra izaten zuen Martinen testuak ahosgora irakurtzean" (637 or.). Eta arrazoia eleberriaren gaia ere izan daiteke, euskal gatazka testuinguratu eta eremutik kanpoko jendeari modurik onenean azaldu beharra, alegia.
|
|
|
Esan dezakegu oro har XX. mende erditik aurrera euskal literatura itzuliaren xede nagusietako bat euskarazko testuen kapitala eta estatusa handitzea izan dela, bai euskarara egindako itzulpenen bidez (euskaraz ere posible dela frogatzeko hasiera batean, kultur oinarri diren testuak biltzeko gerora), bai 182 euskaratik beste hizkuntza
|
batzuetara
itzulitako testuen bidez (euskal literatura bat badela ikusaraztea izanik helburua). Bestela esateko, euskal literatura" literatura" gisa berrestea da, hein batean, euskal literatura itzuliaren eremuaren funtzioetako bat, hots, Casanovak (2004:
|