|
2000
|
|
|
Batzuek ideia berbera kontrafaktikoak erabiliz defendatu zuten: planetekiko esperientzia egiaztagarria ez izan arren, esanahia zuela uste zuten, giza adimen
|
batek
planeten ibilbidearen esperientzia izan zezakeelako esperientzia horiek izateko egoeran balego. Schlick, dena den, ez zen kontrafaktikoen laguna, eta tesi errealista egiazkotzat jotzen bazuen, zio honegatik izan zen, alegia:
|
|
2001
|
|
|
Diskoetxeen eta Napster en arteko borrokak Interneteko gune honetako erabiltzaileen kopurua murrizten du, baina gatazkak ez die eragiten MP3 fitxategien erreproduzitzaileen fabrikatzaileei, salmentak eta eskura dauden produktuen kopurua handitzen baitituzte. MP3 formatuko musika digitalaren sukarraren irabazle
|
batek
planeta ekortu badu azken urteotan, zalantzarik gabe, hau izan da artxibo horiek mahai gaineko ordenagailu estatikoetatik askatu dituzten erreproduzitzaile eramangarrien fabrikatzaileen sektorea. Paradoxikoki, munduko mp3 banatzaile handienaren (Napster, eduki iragazkiak aplikatu aurretik 60 milioi erabiltzaile baino gehiago dituena) eta konpainia diskografikoen arteko legezko borroka areagotu egin denez, erreproduzitzaile eramangarrien fabrikazioa sektoreko inbertsio onenetako bat bihurtu da.
|
|
2002
|
|
|
Lanaren Nazioarteko Erakundeak (LANE) haurren lan esplotazioari buruzko azterketa oso bat argitaratu zuen atzo Bruselan. Azterketa horren arabera, gaur egun, gaitz horren aurkako aurrerapenak izan arren, 5 eta 17 urte bitarteko 246 milioi haur —sei haurretik
|
bat
planeta osoan— ustiapeneko lan erregimenen mende daude. Ehun eta hirurogeita hemeretzi milioi haur horiek, hau da, planetako zortzitik batek, “haurren lan egiteko modu okerrenetako” bat dute, eta horrek beren osasun fisikoa ez ezik, buru osasuna eta morala ere arriskuan jartzen ditu.
|
|
2004
|
|
|
Olinpiadetako atleta
|
batek
planeta honetan.
|
|
2005
|
|
|
Estatu Batuetako astronomo batek atzo jakinarazi zuen Pluton baino hamar
|
bat
planeta izan zitekeela, Eguzki Sistemako eskualde urrunenetan orbitatzen. Kaliforniako Teknologia Institutu ezaguneko Mike Brown irakaslearen aurkikuntza berresten bada, 1930ean Pluton aurkitu zuenetik planeta berri bat identifikatzen den lehen aldia izango litzateke.
|
|
|
paperik/ agiririk gabe (ko) ak, etxerik gabe (ko) ak, lanik gabe (ko) ak, herririk gabe (ko) ak, hiritartasunik gabe (ko) ak, nortasunik gabe (ko) ak, mundu globalean ematen baitu gizabanakoa gizagab ea dela. Internazional Berriak, ordea, mundurik gabeko munduaalda rrikatzen du, Lehen Mundukoa eta Hiruga rren Mundukoa, baita Lehen Munduan dagoen Hiruga rren Mundua (Laugarren Mundua deitzen dutena) ere, azken
|
batean
planeta global batean Lehen Mundua Hiruga rren Munduansartua delako. Internazional Berriamundialatinizatz ea renaurka doa:
|
|
2006
|
|
|
Aldiune
|
batean
planeta baten norabide zehatza jakin nahi badugu (teleskopioa berarengana zuzentzeko, adibidez), ondoko algoritmoari jarraitu behar diogu:
|
|
2008
|
|
|
Aurkikuntza Astrophysical Journal Letters aldizkarian jaso da. 2007 urtearen erdialdean, Suitzako talde
|
batek
planeta horrek eragindako igarotzeak hauteman zituen (Lurretik begiratuta, planeta batek bere diskoaren aurrean gurutzatzen duenean izar baten distira murrizten da). Hori ez zen aurreko azterlanean ikusi.
|
|
|
Irakurketa kontserbadorearen egokitasuna, hain zuzen ere, bizitza estilo
|
bat
planeta osora hedatzeak erakusten digu. Jo dezagun kapitalismo liberalerako historiaren martxan finantza krisia abagunekoa edota apartekoa dela.
|
|
|
Rifkinek Hernanin bere hitzaldia eman zuen egun berean, Fenix zunda Martera ailegatu zen. Beste pauso bat Marteren esplorazioan eta, espero dezagun, beste urrats
|
bat
planeta gorriaren oraina eta iragana ezagutzeko bidean. Ohitzen ari gara Marteko paisaia elkorraren irudi ederrekin (www.nasa. gov/ mission_ pages/phoenix/main/index.html).
|
|
2009
|
|
|
Proposamenak baditugu: aberastasunen banaketa, zerga sistema hertsatzaile baten bidez. Ezin dugu jarraitu populazioaren zati txiki txiki
|
batek
planetaren beste zati guztia esplotatzearekin. Ez dugu eredurik; badakigu zein diren beste esperientzien gorabeherak.
|
|
2010
|
|
|
Nazioarteko ikerketa talde
|
batek
planeta berri bat aurkitu du, izar baten inguruan aurkitutako gazteena. Ikerlari taldean Madrilgo Unibertsitateko (UCM) zientzialariek parte hartu dute.
|
|
|
Teorian, Halleyk Kuiperren gerrikokoa izan luke, periodo motza duelako. Baina astronomoek ezetz uste dute; jatorrian periodo luzekoa zela, baina orbita
|
batean
planeta erraldoien grabitazioak eraginda, abiadura galdu, ibilbidea aldatu eta eguzki sistemaren barruan harrapatuta geratu zela 75 urteko periodoarekin. Gainera, Eguzkira hurbiltzen den bakoitzean, materia galtzen du, eta, beraz, argitasuna murrizten zaio.
|
|
2011
|
|
|
Munduaren sorrera da. Bat
|
batean
planeta bat ageri da eta hasten zara apurka planeta hori eraikitzen, landareetatik hasita animalietaraino. Zuk eman behar diezu jatekoa eta beste hainbat gauza egin; hau da, mundu oso bat egin behar duzu.
|
|
|
Kontuak badu mamirik: errekurtso naturalak agortezinak balira ere, dozena
|
bat
planeta bagenitu ere euskal herritar bakoitzarentzat, hiperkontsumismoaren gizartea berdin izango litzateke bizileku hotz. Are, berdin izango litzateke sufrimendu sortzailea, zentzu ezaren paradigma, nitasunaren xurgatzaile eta ustiatzailea.
|
|
2012
|
|
|
Neurri batean, ez da bidezkoa fantasia deitzea horiei guztiei, noizean behin horrelako hipotesi teorikoak baieztatu egiten baitira. Adibidez, horrela aurkitu zuten Neptuno planeta; fisikari batek kalkulatu zuen ezen, planeta ezagunak nola mugitzen ziren ikusita, eguzki sistemaren inguru jakin
|
batean
planeta batek egon behar zuela. Astronomoek bilatu zuten planeta berri hura, eta Neptuno aurkitu zuten.
|
|
2013
|
|
|
Marte eta Jupiter planeten artean ugariak dira, eta asteroide gerrikoa deritzona osatzen dute. Asteroide
|
bat
planetaren batera asko inguratzen bada, talka egin dezake planeta horrekin, bien arteko grabitate indarrak eraginda. Horren adierazgarri dira hainbat planetatan ikusten diren kraterrak.
|
|
2014
|
|
|
Galaxiako bazter urrun
|
batean
planeta galdu bat inbaditzen dute menderatzaile ezezagun batzuek, eta, harrezkero, hirugarren aldia da gauza bera gertatzen dena. Izarretako agintariek ez dakite zer gertatzen den, ez zer egin, eta konponbide bakarra ikusten dute:
|
|
2015
|
|
|
Jagoleen begiradapean, nik kilkerrei begiratzen nien legez begiratuko didate-eta; nik ez diet kantatuko, ordea; areago, ez diet kasu putarik egingo. Etzan egingo naiz, lurrean, aratinik, inguruko hormatzarrek ezin estal dezaketen sabaira begira,, respiradero, tik kanpoko argitasuna ikusten duen txoriaren antzera, eta zeruko izarrak ikusiko ditut, leihotik zeharreko eguzki errainuetan dauden hauts izpiak ikusten ditudan moduan, dindilizka, eta izarretakoren
|
bat
planeta bat dela imajinatuko dut, eta galaxiaren batean harrapatuta dagoen arren aske dela, aske, libre; ni bezalaxe, porlanezko lur honetan etzanda, eskuak kokotepean, respiradero honetan birikak betetzen, begiak mundu honen mugetatik harago, gogoa han goian, neu naiz ni, neu libre.
|
|
|
Helburuen arteko koherentzia eza. 8 helburua, «hazkunde ekonomiko jarraitua» bilatzen duena, ez dator
|
bat
planeta multzoko helburuen lorpenarekin: 12 (kontsumo eta ekoizpen jarraibideak); 13 (klima aldaketari aurre egiteko premiazko neurriak); 14 (ozeanoak, itsasoak eta itsasoko baliabideak modu iraunkorrean erabiltzea); 15 (lur ekosistemak babestea eta biodibertsitate galera gelditzea).
|
|
2016
|
|
|
Kazetariek, irudi horietatik salbu, elkarrizketetarik ez zuten lortu haien arteko batek bidaian parte hartzea ere. Azken momentua arte, prentsa, irrati eta telebista munduak bere ordezkari
|
bat
planeta berrira igortzera entseatu zen, baina debaldetan, kontrol bakarra zientzialariena izango zela erabaki baitzuten eta bertako populuak espedizio horren berri haien bitartez baizik ez zuela jasoko. Horrek manipulazioari bidea irekitzen ziola denek bazekiten eta interesatzen zitzaiena bai ik ez zutela erakutsiko ere.
|
|
|
4ra, egon zaitez lasai. Gauza
|
bat
planeta zaintzea da, gauzak birziklatzea, ahalik eta hondakin gutxien sortzea. Baina beste bat etxean aurkitzen duzun zabor guztiarekin jogurtak egitea da.
|
|
2017
|
|
|
Soinu hutsa. Pentsa zitekeen denbora guztia eta injustizia eta atsekabea ahots bihurtu zirela une
|
batez
planeten konjuntzio batengatik.
|
|
2018
|
|
|
«Batzuek 75 euro gastatzen dituzte egunean, eta beste batzuek 5 euro baino ez dituzte ateratzen egunean», adierazi du Marcosek. Munduari bira 80 egunean… edo besteren
|
batean
Planeta inguratzeak denbora darama. Zenbat?
|
|
|
Ruski
|
bat
planeta orbitatzeko.
|
|
2020
|
|
|
Hainbat eredu teorikoren arabera, biraketa bat ikusi litzateke planeta bat sortzen ari den gunean: bi espiralen lotura gune moduko bat ikusten da, non espiral
|
bat
planetaren orbitaren barrurantz kiribiltzen ari den eta bestea kanporantz. Orain arte, ezin izan dute disko gazte horien irudi nahikoa argi eta sakonik hartu, baina Atakamako VLT teleskopioaren SPHEREren irudi sistema erabilita, kontraste handiko irudiak egin dituzte infragorritik gertu, argi polarizatua eta polarizatu gabea erabiliz.
|
|
|
Hilabete gutxi igaro dira. Denbora horretan, birus mikroskopiko
|
batek
planeta eta hango biztanleen bizitza aldatu ditu. Konfinamenduak, ziurgabetasunak eta ezezagunari diogun beldurrak aldatu egin dute gure portaera, besteekin harremanak izateko modua.
|
|
|
Eta tximeletaren hegadei jarraituz, Asiako
|
batenak
planetaren beste muturrean ekaitz bortitza ekartzen duen bezala, tximeleta estatubatuar batenak gerra ekar dezakeela munduko zernahi puntutan. " Horregatik gaude, kir kir, denok adi, Etxe Zurira zein koloretako tximeleta sartuko."
|
|
2022
|
|
|
Gliese 486? Hobe Su eta Gar. Objektu astronomikoak izendatzeko Name Exoworlds nazioarteko deialdiari jarraiki, astronomo talde
|
batek
planeta bati eta haren izarrari Su eta Gar izenak eman nahi dizkiote modu ofizialean.
|
|
|
Baina batzuetan gerta daiteke objektu
|
batek
planeta edo ilargi baten kontra talka egitea, eta, ondorioz, horren zati bat askatzea. Arroka hori ondoren Lurrean eroriz gero, toki urrun horietatik eskuratutako lagin pribilegiatu bat opari gisa jaso dezakegu.
|
|
2023
|
|
|
Zientzia hurbilagoa izan dadin, Nafarroako Gobernuarekin
|
batera
Planeta STEM proiektuan parte hartzen duzue. Zertan datza?
|
|
|
Ian Hacking filosofoak hori ulertzeko lagungarri izan dakigukeen zerbait azaldu zuen aspaldi. Zuhaitz edo astro motak (adibidez) sailkatzen ditugunean eta, demagun, zeruko gorputz
|
bat
planeta dela esaten dugunean, objektu sailkatuari berdin zaio. Sailkapena ondo edo txarto egina egon daiteke (agian ez da planeta bat, satelitea baizik, eta erratu gara izendatzean), baina horrek ez du eraginik sailkatutako objektuan, eta bere kasa jarraituko du biraka.
|
|
|
Ez al du ezezagun baten entzute arretatsuak komunikazio baten posibilitatearen arrastoa eskaintzen, ordu galdu batez bada ere? Ez al du sudur gorri batek edo irribarre
|
batek
planeta osoa argitzen eta betetzen kliska batez bada ere?
|
|
|
Karguaren zina egin zutenean, egungo agintari politikoek nekez iragarriko zuten, ordutik urtebete eskasera, pandemia
|
batek
planeta osoa astinduko zuela eta horrek hankaz gora jarriko zituela bai osasungintza publikoa bai gizartea bera. Egungo osasun sistemaren gabeziak agerian utzi zituen COVID izurriak, eta presioa areagotu zion lehendik ere borborka ari zen eltzeari:
|