|
2002
|
|
|
Frankl psikiatrak, El hombre en busca de sentido liburuan, nazien eremu
|
bateko
judutar talde baten gorabeherak kontatzen dizkigu.
|
|
2004
|
|
|
–Palestinar
|
bat
judu batekin ezkontzea. Aspaldi entzun diot hemengo jendeari esaten.
|
|
|
Bai, bazen zerbait iluna artikulu ameslari haietan: Hirt izeneko sendagile
|
batek
juduen eta Errusiako komunisten burezurren nondik norakoez jarduten zuen. Hirt doktoreak zioen jende haiek benetako gizakiak ez zirelako frogak eman zitzakeela.
|
|
|
erasoak, jipoiak, atxiloketak... –nabarmendu zen une
|
batez
judu zaharraren ahots tristea.
|
|
2006
|
|
|
Poloniako agintariek, beste hainbat herritan ez bezala, mende askoz mantendu zuten erlijio askatasun giroa, eta juduek lasai eta eroso jarraitu zuten bertan. Polonia osoan –Polonia zentzu zabalean hartuz, Baltikotik ia Itsaso Beltzeraino iristen zen Polonia zabal eta definigabe hartan– zortzi edo zazpi biztanletik
|
bat
judua zen.
|
|
|
Nola ba?
|
Bat
judua zen, beste bat dekadentea, harako hura erregimenaren aurkakoa... Hitlerren ipurdia miazkatzea lanbide duten oraingo idazle kaskarrenez hitz egin behar nizuen edo, bestela, klasikoez.
|
|
2007
|
|
|
Igo baino lehen, denak lerroan emaiteko agindu digute eta gure izen deiturak eskatu dizkigute. Bagoiaren barnean berrogeita hamar
|
bat
judu gara. Denak tinko tinko gelditzen gara mugitu gabe, mintzatu gabe.
|
|
2008
|
|
|
Israelgo Estatua nola sortu zen kontatzen du, bi adiskideren ikuspegitik:
|
bata
judua da, eta bestea palestinarra. Bilbo (Renoir), Donostia (Principe), Iruñea (Golem Baiona).
|
|
2009
|
|
|
Israelgo Estatua eraikitzeko, garbitasun etnikoa egin zuten palestinarron aurka. Hein handi
|
batean
juduekin izan zituzten arrazismo arazoak medio errudun sentitzen zirelako lagundu zioten Israeli. Horren ondorioak, baina, palestinarrok nozitu ditugu.
|
|
|
1941 Mathausengo deuseztatze esparrura eraman zuten, presoekin esperimentuak egin zitzan. 300
|
bat
judu hil zituen han, teknika ankerrak erabilita.
|
|
2010
|
|
|
Latzena etortzekoa bazen ere, gogortzeerrepresiboa gero eta nabarmenagoa zen Daladierrek eta Reynaudek gidaturikogobernuen garaietan, 1938 tartean, alegia. Alde batetik, dekretu batzuenbitartez, zigortu nahi zuten «indesirable» edo zitalen gizarte multzoa nabarmen zabaldu zuten bide
|
batez
juduak, komunistak eta beste herrialdeetatik iritsitako errefuxiatuak zanpatzeko asmoz. Bestetik, Espainiatik alde egindakoentzat ugarituzituzten kontzentrazio esparruak gero eta latzagoak bilakatu ziren, han egondakoaskoren testigantzek adierazi duten legez.
|
|
|
Rabbi honek bidaia handia egin zuen Tuteratik Txinako mugaraino, Italia, Grezia, Turkia, Egipto eta hamaika herri gehiago zeharkatuz. Liburu bat idatzi zuen ibilaldiaz Massa’oth steel rabbi Binyamin (Rabbi Benjaminen bidaia), lehenengoetariko bidai liburua, klasiko
|
bat
judu literaturan.
|
|
|
Beren aingeru babesle berria bezala ikusten zuten. Heriotza segur
|
batetik
juduak salbatzeko, gizon horrek pasaporte Suedarrak ematen zizkien. Adolf Eichmann ek debruzko eraginkortasun izugarri batekin, Juduen heriotza antolatu zuen.
|
|
2011
|
|
|
Beraz, gogoan izan dezagun, salmo liburuak era laburrean Jainkoaren salbazio historia osoa eskaintzen digula. Bide
|
batez
juduek historian zehar bizi izandako ibilbidea eta bizipenak argitzen dizkigula. Bertan batzen dira, herritarren sentimenduak, erlijio itxaropenak, pertsonen amets eta saminak, historian zehar bizitako bide luzearen ikuspegi zabala.
|
|
2013
|
|
|
Dena den, kontuan izan behar da berbernakularizazioprozesuak zenbait fenomeno ekarri dituela berekin, hebreera klasikoaren sistema asko aldatu dutenak. Hasteko, kolonoek, hebreeraz hitz egiterakoan, beren jatorrizko lurraldean erabiltzen zituzten hizkuntzak nahasten zituzten, batik
|
bat
judu alemana eta hizkuntza eslaviar batzuk. Bigarrenik, kolonoek korrika eta presaka landu behar izan zuten tresna linguistiko klasikoa, xx. mendeko gizarte bateko adierazpen premiei erantzuteko; izan ere, besteak beste, lexikoa, fraseologia eta diskurtsoestiloak falta zitzaizkien, arbasoen garaian ez baitzeuden.
|
|
|
Izan ere, NBEk dio Tel Avivek «modu instituzionalizatuan» diskriminatzen dituela palestinarrak, «haien lurraldeetatik bidali eta lurrak eskuratzen eta zabaltzen jarraitzeko». Israelen eratu berri den gobernuak, gainera, politika horrekin jarraitzeko asmoa agertu du, bertzeak bertze, kolonoek eragin handia lortu dutelako gobernuan, batik
|
bat
Juduen Etxea alderdiaren bidez. NBEren Giza Eskubideen Kontseiluak justizia arloko hiru adituri eskatutako ikerketa baten emaitza da argitaratutako txostena. Asma Jahangir pakistandarrak, Christine Chanet frantziarrak eta Unity Dow botswanarrak egin dute ikerketa.
|
|
|
Dachau handi
|
bateko
juduak.
|
|
2014
|
|
|
Azpimarra dezagun: Ukrainaren bihotzean, XIX. mende bukaeran, herrixka berriak egiten ari ziren(, kolonia berriak?) zeintzuetan bizi zen jendea zen, adibidez, auzo
|
batean
juduak eta bestean alemanak. Jakina, auzo bakoitzeko biztanleak bere hizkuntza propioan mintzo ziren, juduak yiddishez eta alemanak alemanez.
|
|
|
Espainian orduantxe izendatu zuen Francok Juan Carlos printzea oinordeko. Nazio Batuek erabaki zuten Palestina bi estatutan banatu behar zela,
|
bata
judua, bestea palestinarra.
|
|
2015
|
|
|
inposatu eta, faraoi horren iraultza erlijiosoak porrot egitean, kontrairaultzatik ihesi, haiek Sinaiko mortuan barrena bidatu dituena. Halako
|
batean
judu gorbiziek matxinatu eta Moises hori hil egin izango zuten. Gero damutu eta buruzagiaren oroipena guztiz magnifikatu, eta monoteismo zorrotzenean erradikaldu.
|
|
|
Alcantara ko zubitik Tajo ibaia gurutzatu eta Toledo hirira sartzen ziren kanpotarrak, alde
|
batera
judutarren aljama uzten zela eta bestera musulmanen auzoa. Alcantara ko zubitik gertu, muino ttipi baten gainean, gaztelu eskerga zutitzen zen, kartzela gisa erabiltzen zena.
|
|
|
Munduko inperio handienetako
|
batek
juduentzat aberria babestea Theodor Herzl austro hungariarraren lana izan zen. 1896an Der Judenstaat (Juduen estatua) liburua argitaratu zuen.
|
|
2016
|
|
|
Bere bi aitonek gerraren ondorioak modu basatian jasan zituzten.
|
Bat
judu alemana zen, Frantziara ihes egin zuen, baina bere familia guztiak Auschwitzen bukatu zuen, juduak zirelako. Beste aitona euskaldun peto petoa zen, eta nazien aurka gerrara joateko muga pasa zuen, bizikletaz.
|
|
|
Juduen elkarte hori, elkarte orokor horretan sarturik zegoen eta hogoi bat kide zituen. Sud Ouest egunkaria hurbildu zitzaien fenomeno hori ulertzeko, ez baitzen usaiakoa eskola katoliko
|
batek
juduak onartzea. Gainera, urte honetan, prentsak juduei loturiko gertakizun guziak begi handiz begiratzen zituen, Auschwitz kanpamenduaren askapenaren hirurogeita hamargarren urtebetetzea kari.
|
|
|
Denborarekin puritanoak elizaren erakundeen aurka Bibliaren interpretazio propioa aldarrikatzen zutenak indartuz joan ziren Ingalaterran. Esan bezala, beraien helburuetako
|
bat
juduen emigrazioa Palestinara bultzatzea zen. Baina, ez zen juduen aldeko karitatezko proiektu bat.
|
|
|
Sionismoa ez da nahiko judu guztiak batzeko, ez eta erlijioa gaur egun ere. Talde horietako baten parte ez izateak ez du esan nahi pertsona
|
bat
judua ez denik. Hala ere, biek eskaintzen dute aukera bizi judu bat aurrera eramateko.
|
|
|
Puritanoek Bibliaren irakurketa propioa aldarrikatzen dute, Testamentu Zaharrari garrantzi handiagoa emanez. Puritanoen helburuetako
|
bat
juduen emigrazioa Palestinara bultzatzea zen. Baina, ez zen juduen aldeko karitatezko proiektu bat.
|
|
|
Laburbilduz, Arrazismoaren asmakizuna liburuan, Delacampagnek dio agoten bereizketak Europan parerik ez duen sistema zentzugabe bat dela eta parekatzen du juduen kontrako arrazismoarekin. Nahiz eta beretzat gardenagoa eta irrazionalagoa den agoten aurkako, giristino onak zirelako eta ez iraindutako erlijio
|
batekoak
juduak bezala. Baina, autore honek eta beste guziek, ahanzten dute diskriminazio nagusiena, beti bizirik dagoena:
|
|
2017
|
|
|
Europa modernoa bi iturritan edoskiz jaio eta hazi da kulturalki:
|
bat
judua (biblikoa), bestea grekoa; Atenas eta Jerusalem, laburbiltzen da (edo Atenas versus Jerusalem!). Nazioaren ideiak eta nazionalismoak ere bi iturri horiek dituztela errepikatu ohi da H. Kohn ez gero.
|
|
|
1947ko azaroaren 29an ONUko biltzar orokorrak bozkatu zuen Palestina bi Estatu berritan banatu behar zela Britainia Handiko Erresuma Batuak lurralde horretan zaukan mandatua bukatuko zelarik:
|
bata
judutarra, bestea arabiarra. Palestinarrek beren herrialdearen zatitzerik ez zuten onartu.
|
|
2018
|
|
|
Spike Leeren Inside Man filmean, II. Mundu Gerran juduen kontura aberastutako bankari
|
batek
judu baten esaldia aipatzen du bere burua zuritzeko: " Rothschildek argi esaten zuen:
|
|
|
eta koherente bat eskaintzea irakurleei, egilearen pentsamendu aberatsaren printza eder bat ematen diguna. Globalizazioaz eta unibertsaltasunaz ari da saiootako batean (négritude delakoa oinarritzat hartuta); herri zapalduek (batik
|
bat
juduak) izan duten autogorrotoaz beste batean; iragan asmatuak herri baten eraikuntzan duen garrantziaz hurrengoan (Frantziako eta Greziako adibideekin, besteak beste), baina, zernahitaz ari dela ere, gutaz ari da beti Azurmendi, erlatibista baina tinko, kosmopolita bezain etxeko, oroipenez eta itxaropenez osaturiko itsasargi bat balitz bezala, XXI. mendeko itsaso nahasi honetan galdu ez gaitezen...
|
|
2019
|
|
|
Enperadorearen oheburuko bi sendagileetako
|
bat
judu kristautua zen, Greziatik, Kandia hiritik, etorrarazi eta Pragako gazteluan enplegatua. Juduen komunitate guztiak ezagutzen zituen, ekialdekoak, Italiakoak eta Alemaniakoak; bataioa hartua izanik ere, bazuen harremana Pragako juduekin.
|
|
|
Biak beren kulturarengatik.
|
Bat
judua zelako, bestea euskaraz mintzatu zelako.
|
|
2021
|
|
|
Habusek harreman ona egin zuen Semuel Nagrelarekin. Askotan klaseak hasi aurretik, maisuaren zain zeudenean eta Hazm bere eztabaidetatik libre uzten zituenean, Habusek eta Semuelek judutar herriari buruz hitz egiten zuten, Habusek amona
|
bat
judutarra baitzuen eta gezurra bazirudien ere sentimenduez mintzatzen ziren. Azenari Hayyanekin mintzatzen zen al Andalus eta iparraldeko erresumei buruz, Hazm agertu eta bere iritzia jarri arte.
|
|
2022
|
|
|
Ez nago ados, Jesusen gizatasuna ukatzea zait, eta joera arrunta da katolikoen artean, Jesus Jainko hutsa balitz bezala ikustea. Egiazko gizona izanez, ez ote zen bere denborakoa eta herrikoa, Palestina patriarkal
|
bateko
judua. Naski baietz.
|
|
|
Alter ego bat. Gertak t horren ordez d jarri zuen eta Gerda bihurtu zen, Gerda Taro, izen
|
bat
judutar kutsua ez bertze edozerena izan zezakeena, unatua baitzegoen judutar izateaz. Emakume zirti zartakoa baitzen, ez zen konformatu Capa ren manager izateaz.
|
|
|
Gau hauetako
|
batean
judutarrei bisita egiten dienean abisatuko dizut. Arma-gizon batzuekin itzuleran segada egin ahal diozue.
|
|
|
Hurrengo egunean, hilak 27, La Haine Gorrotoa pelikula frantziarra proiektauko da 19:00etan. Mathieu Kassovitz ek zuzendutako filmak Pariseko auzo pobre
|
bateko
judu, arabiar eta baltz baten istorioa kontetan dau, indarkeria poliziala eta arrazakeria ardatz dituala. Gero, gai honeen inguruko solasaldia egingo da.
|
|
|
Bigarren zutabean, aldiz, judutar biztanleak eduki dituzten herriak ageri dira, prozedura berdina jarraitzen duelarik. Guztira 33 herrik izan dituzte biztanle judutarrak eta horietatik bakar
|
batean
judutar biztanleriak beherakada pairatzen du. Hurrengo taula, hirugarrena, guztizko populazioak aztertzen dituen taula da.
|
|
2023
|
|
|
1947an Palestinako lurretan bi estatuen eraikitzea,
|
bat
juduentzat, bestea palestinarrentzat, sortu berria zen Nazio Batuetako Erakundeak baimendu zuen. Proposamena tokiko jendeekin ez zen behar bezala negoziatu eta lehen gerla 1948an abiatuko zen.
|
|
|
Israelgo Estatua sortu zen juduen erlijioak eta bere jarraitzaileek Palestinan estatu bat izateko eskubidea dutela argudiatuta. Ezin da ezkerrekoa izan eta estatu
|
batek
juduentzat bakarrik izan behar duela defendatu. Israelgo ezkerrak demokrazia eta eskubideak defendatzen ditu, baina israeldarrentzat bakarrik.
|
|
|
Hemengo artalde osoa latxa arrazako ardiez osaturik zegoen eta, jakina, haien esneaz baliaturik egin izan da bertoko gazta, horregatik Idiazabal jatorrizko izendapena eman izan diote, bertakoek egiteaz gain latxaren esnea baita funtsezko lehengaia. Gauza da, duela zenbait hilabete, bertako baserritar
|
batek
judu arrazako ardi batzuk ekarri zituela eta konturatu zela haiek hemengo lauk adina esne ematen zutela eta, gainera, ez zegoen haiek mendira eraman beharrik ukuiluan egoteko sortuak direlako. Ondorioz, artaldeak aldatuz joan ziren.
|
|
|
Israel Jihad Islamikoaren zenbait postu militar eta egoitza bonbardatzen ari da goizaldetik, eta Gazako miliziek erantzun egin dute. Palestinako eremu horretatik jaurtitako suziri
|
batek
juduen kolonia bat jo du Jerusalem ekialdean. Ez da zauriturik izan.
|
|
|
Eta noizean behin burua laxatzen dut emakume eder bati begiratzeko. Homosexuala izatea baino hobea da hori, ezta?»; «Aspaldi hartan, gizon
|
batek
judu batzuk ezkutatu zituen bere sotoan, eta eguneko kobratzen zien. Ez zien kontatu II. Mundu Gerra amaitu zenik, kobratzen segitzeko.
|