|
2003
|
|
|
Aski fededun kristaua eta aski paganoa berdenboran. Ingeles
|
baten
hilobian norbaitek whisky botila bat ipini du loreen ordez; beterik dago, ireki gabe. Gullielmus ab Humboldt iunior, natus Jenae, gogoratzen du harrigorrizko zutarri motz biribil batek, latinez idatzia orobat.
|
|
2004
|
|
|
gain gainean, eguteran, bista ederreko tokian eta ondoan... Valentin ez dakit zer, poeta famoso
|
baten
hilobia daukala. Aber zer esaten duen.
|
|
2005
|
|
|
Munduan zehar zein Euskal Herrian astoari buruz dauden mito, esaera, fabula, pasadizo, ipuin, abesti eta bestelakoak bildu ditu, astoaren jatorria eta historian utzi duen arrastoa bazterrera utzi gabe. Astoa Biblian, duela 50.000 urteko Egiptoko faraoi
|
baten
hilobian arkeologoek eginiko astoari buruzko aurkikuntza, Grezian animalia hori zaldi bilakatu zutenekoa, Txirritaren astakumea, Indiako astodun kontrabandista, edota Chang Huo Lao txinatarraren asto magikoa azaltzen ditu egileak hemen, besteak beste.
|
|
2006
|
|
|
Ama batek seme ezinduari muin eginarazi dio basilikako hilobi bati. Ez da santu
|
baten
hilobia, ordea... Hor Frenc Ta' la Gharb dago lurperatuta, duela 40 urte hil zen petrikilo ospetsu bat.
|
|
|
printzesa
|
baten
hilobian zegoen: lepoko honen perlak,
|
|
|
Dokumentu idatzi hau, inskripzio bat da, eta testu mota pribatua eta funerarioa, hots, pertsona
|
baten
hilobirako egina dago, haren oroimenez.
|
|
|
Barrio Loza k ere uste du dauden piezak Argiñeta bertakoak, Miotakoak eta Gazetakoak75zirela jatorrian (berak jasotzen du, J. M. Barandiaranen ustez, ermiten inguruan izango zirela kokatuta Argiñetara eraman aurretik); azken urteotan harlauzaz egindako hesi bat jarri zaio babesteko. I. García Camino-k aztertu zuenez, Argiñetako hilobi banandu edo sarkofago hauetan estalkiak ez doaz
|
bat
hilobien gorputzekin, ez dute bat egiten eta nahastuta daude (begiratu litzateke ondo doazen baten batekin, eta zenbat hilobitako piezak dauden orotara). Oro har, nekropolia K. o.
|
|
|
Inskripzio hauekin ondoriozta dezakegu kultura kristaua iritsia zela Euskal Herriko eremu hauetara mende haietarako, sarkofago honek erlijio horri dagokion hizkuntza eta erromatar jatorriko datatze sistema erabiltzen baititu, (kultua eta prestigioduna zena), eta, jakina, kanpotik etorria zena, askotan erlijioari lotuta (agian baita kanpoko ohiturei eta botereari beste kasu batzuetan); arabarraren kasuan argi daude ezaugarri hauek, latinez eginda baitago, gurutze kristauaren irudiak ditu, eta, gainera, Elizaren hierarkiako kide bat aipatzen da bertan. Horrez gain, antzekotasunak handiak dira epigrafeen helburuan eta euskarrien materialetan, pertsonaia garrantzitsu
|
baten
hilobia adierazten dutela, etab.; desberdintasunak ere badauden arren: Bizkaikoaren inskripzioaren kalitate eskasagoa (hizkian, hizkuntzan?), harlandu batean egin beharrean hilobiaren estalkian eginda egotea, etab. Horrek guztiak adierazten digu antzeko testuingurua eta helburuak dituztela biek, nahiz eta sakontasun desberdinean (erlijioari eta latindar kulturari dagokienez), eta arabar inskripzioak datu zuzenagoak ematen dizkigula, Momori buruz ez baitakigu nor zen.
|
|
|
Baina horixe da, hain zuzen, gizaki aurrekapitalistak ezinezko eta misteriotsu ikusten duena, hain zikin eta higuingarri sentitzen duena. Norbaitek bizitza osoa lanean ematea, egunen
|
batean
hilobira diruz josita jaisteko ideia hutsak bultzatuta, iruditu zaio bakarrik esplika daitekeela sen zitalen, auri sacra fames haren, emaitza gisa (Weber, 2001:
|
|
|
Neska errukarriak ez zuen eliza horretan ere betiko atsedena era lasaian igarotzerik lortu. 1798 urtean, frantsesek Erroma menperatu eta hirian sartu zirenean, soldadu
|
batek
hilobia ireki eta zilarrezko erretilu bat lapurtu zuen –burua jartzeko erabili zena– Vincenzo Camuccini margolaria han zen, eta koadro paregabea margotzeko gaia eskaini zion gertakizun horrek.
|
|
|
Esan zion morroiak Barbarari Sweet William gozoak negar egiten zuela bere amaren aurrean eta" zuk bazterrarazitako amodio
|
batek
hilobira narama" esaten ziola, eta Graemetarren jauregiko andere aurenak berak ere negar egiten zuela, negar morroi nagusiak eta negar izeko Alicek, negar hainbat ongi egin zioten jauregiko guztiek.
|
|
2007
|
|
|
Eta horregatik miretsi dituzte. // Duela lau mila urte inguru, britoi neolitiko batzuek harritzar hauek ekarri zituzten Wiltshire eko magal honetaraino, euren buruzagi
|
batentzako
hilobia egiteko. /// Eraikin honek hitz egin behar zien.
|
|
2008
|
|
|
Jendearen buru barrenean gordea dagoena agerira ateratzen dut nik, gorpu
|
bat
hilobitik aterako bagenu bezala.
|
|
|
Biziak, belar anabasak alegia, heriotzaren aztarna guztiak ezabatu nahi zituela ematen zuen. Dozena erdi
|
bat
hilobi bakarrik zeuden harlanduz eginak. Horietako batek atea kendurik zuen, beste munduaren amildegi iluna agerian utziz.
|
|
2009
|
|
|
–Egun on, mesedez, orain dela hogeita hamar urte hildako pertsona
|
baten
hilobia ikusi nahi nuke eta horren inguruko informazio bila natorkizu. Izena Joseba Telleria da, esan nion samur.
|
|
|
Bertan, aldareko erretaula nagusiaz gain, gauza gutxi. Gaztelako Henrike IV.aren aholkulari izan zen Zarauz Ganboa adarreko
|
baten
hilobia, Lope Martinez de Zarauz, eta Exuperio sainduaren eta Arrosarioko Ama Birjinaren erretaulak. Ondare eta arte aldetik, baziren eliza ederragoak Zarauztik gehiegi urrutiratu beharrik gabe ere.
|
|
|
Senarrak lurrari egiten zion so, masailak hezurrari itsatsiak zituela, zurbil; emazteak negar egiten zuen deskontsolatuki, hasperenek itota, betibizi sorta itxuroso bat eskuan. Eta haratago, neska gazte ilehori dotore betilun bat, neska ingeles bat agian, meditatzen bezala zegoena, besoak bularrean uztarturik, katu
|
baten
hilobiaren aurrean?
|
|
|
1996ko ekainaren 23an, Hardesty izan zen Morris Hill hilerrian zehar eginiko bisitaldi eta zeremonia baten buru, egitasmoa deskribatu, eta oroitarririk gabe geratzen ziren hirurogeita bi euskaldunen metalezko plaka berriak bisitatu eta ospatu zituzten. Hasieran hamar
|
bat
hilobi kokatzeko asmoa zen arren, azkenean hirurogeita bi topatu ziren kokagune ziurrekoak, eta beste hirurogeita bost izen, hileta datuak zeuzkatenak, baina ehorzte leku segururik ez. Harrizko monumentuan azken hirurogeita bost horien izenak eta jaiotze nahiz heriotza datak grabatu eta, apaintzeko, Estatu Batuetako bandera eta ikurrina elkarturik eta lauburuak zizelkatu ziren.
|
|
|
Hango sotoan hilobiratu zuten hil zenean. 1940an naziek Paris hartu zutenean, ofizial
|
batek
hilobi hura zabaltzeko agindu zion Institutuko atezainari, eta atezainak nahiago izan zuen bere buruaz beste egin; Joseph Meister zuen izena. I. LASA
|
|
|
Senarrak lurrari egiten zion so, masailak hezurrari itsatsiak zituela, zurbil; emazteak negar egiten zuen deskontsolatuki, hasperenek itota, betibizi sorta itxuroso bat eskuan. Eta haratago, neska gazte ilehori dotore betilun bat, neska ingeles bat agian, meditatzen bezala zegoena, besoak bularrean uztarturik, katu
|
baten
hilobiaren aurrean...
|
|
|
...n, araztasuna zure begi ninietan, nire hankak ezinean, ezin dut pauso bat gehiago eman, ordu erdi bat ozta ozta geratzen zaigu, dutxa beroa, Linzan lo egin, betiko loa; atseden pixka bat hartuko dugu, begira, laino artetik sartutako eguzki errainu batek lekua erakusten digu, ohe bat egingo dut elurretan, begira zer etzaleku gozoa, lastaira biguna, elur garbizko maindire zuriak, epeltasuna, aingeru
|
baten
hilobia dirudi, zure ondoan etzango naiz, elurrez estaliko ditut bion gorputzak, edredoi arin batez bezala, zein ongi honela, hementxe egingo dugu lo, ez dago Linzara iritsi beharrik, hementxe bertan egingo dugu lo luze luzea, besarkaturik, zein leun, hodei baten gainean hegan bagindoaz bezala, ia ez zaitut sumatzen, Sara, baina badakit hementxe zaudela, nire gorputzaren kontra, betiko, betiko....
|
|
|
Ez, ez zen konturatzen txin txinak hil kanpaiak direla; zuloa, ume
|
baten
hilobia; gurasoak hiletan daudela; etxea, hutsik...
|
|
2010
|
|
|
Toulisen, 1940ko ekainaren 6an, ardo botilen errenkada erabili zuen metrailadore pistolen tiro ariketetan. Tiro segida bakoitzak botiletako bat apurtzen zuen, hango kanposantuan bi gizonek adineko auzokide
|
batentzako
hilobia zulatzen zuten bitartean. Laburrez eta lakonikoki Jüngerrek ohartarazten du azken egunotan hil den hirugarren errefuxiatua dela.
|
|
|
–Baina oraindik zerbait falta zen, hura erregina
|
baten
hilobia zela egiaztatzeko. Denak aditzera ematen zuen baietz, erregina behar zuela:
|
|
2011
|
|
|
Hanka
|
bat
hilobian duten hizkuntzen artetik beste kasu bat aipatze aldera, aipa dezagun Bretainiakoa. Azkenetan dagoen hizkuntzak, azken hatsa eman aurretik, bizi zantzuak erakutsi nahi dituela dirudi.
|
|
2012
|
|
|
Goian aipaturiko bi erresuma horietan, elkarrizketa luzeak izan zituelarik han egon zen bitartean, bizitza luzea gizateriaren nahi eta irrika unibertsala zela ohartu zela. Hanka
|
bat
hilobian zuen edonork, besteaz ahal zuen guztia egiten zuela atzera. Zaharrenak ere oraindik egun bat gehiago bizitzeko itxaropena zuela, eta etsairik handienari bezala begiratzen ziola heriotzari, haren aurrean Naturak beti atzera eragiten baitzion; Luggnagg irla hartan bakarrik ez zela hain bortitza bizitzeko gogoa, hain zuzen ere, struldbruggen eredua zutelako aurrean etengabe.
|
|
2013
|
|
|
Pasa den udan, Mexikon, telefonoz hitz egin nuen berarekin pare bat aldiz. Erregina maia
|
baten
hilobiaren lapurretan inplikatuta zegoen. Dena dela, bere plana ez zen ondo atera, lagun batek eta biok egindako ahaleginagatik.
|
|
2014
|
|
|
–Jainkoarren, nor da gauza hildako
|
bat
hilobitik atera eta, mendi batera eramateko?
|
|
|
Sendero de Sierra Morena du izena: ez dauka Santiago bidearekin zerikusirik –100.000 ibiltari urtean–, bidean ez dago Erromanikoaren aztarnarik, ezta santuren
|
baten
hilobirik ere, nik dakidanez, behintzat.
|
|
|
Ez nituen sekula pisu bat erosteko aukeraz hitz egiten entzun. Amaren gurasoak izeba Pakitaren lagun
|
baten
hilobian zeuden, aitarenak gure etxea bezala lehengusu harakinena zen hilobian. Galdetu zuten han eta hemen, atera zituzten kontuak eta berehala heldu ziren ohiko ondoriora:
|
|
|
ez genuen horretarako dirurik. Aita bere familiaren hilobian lurperatu genuen, izeba aldi
|
bateko
hilobian, gainean panteoirik ez duten horietako batean. Amaren gorpua, berak hala erabakita, erraustu egin genuen eta berak asko maite zuen Nafarroako bazter batean zabaldu genituen errautsak, Donamariatik hurbil dagoen erreka batean.
|
|
2015
|
|
|
Zoru horretan, beheko paretaren angelu batean, lur emate bat agertu zen. Erromatarren garaiko haur
|
baten
hilobia da. 38 eta 40 arte zituela hil zen umearen hezurdura da opatu dutena.
|
|
|
Gainontzekoak X XIV mende artekoak direla ziur gaude”. Eraikin
|
baten barruan
hilobi bat opatzea normala da. Bertakoen artean, Burdin Aroan eta erromatarrak iristeraino, umeak etxe azpian lurperatzeko ohitura zegoen.
|
|
|
Oso bidaia luze batetik etorri berria naiz eta guztiz nekatuta nago. Ameriketan egon naiz, nire lagun handia izan zen beste euskal boxeolari handi
|
baten
hilobia bisitatzen. Bere izena, Isidoro Gaztañaga.
|
|
|
Orduan Rossettik bere poema batzuk hilkutxan sartu zituen Siddalen gorpuarekin batera, maitearen omenez. Baina urte biren buruan, poema haiexek behar zituela tematu, ezagun
|
bati
hilobia irekitzeko ordaindu eta berreskuratu egin zituen.
|
|
2016
|
|
|
BIZIRAUPENA. Shalamov en Kolymako kontakizunak liburuan (oso iparrean zegoen zigor eremua zen Kolyma) bi presok lur zola izoztua zulatzen dute tunel bat egin eta berriki ehortzi duten ofizial
|
baten
hilobiraino iristeko, hari galtzerdiak eta galtzontzilloak lapurtu eta janariagatik trukatu ahal izateko. Biziraupena dute helburu bakar.
|
|
2017
|
|
|
Esate a gaitz bat ite un kristaua, ur lasterrian makila bat bezala joate ala bea bakarrik txar gehio eta okerruk itea. Eta Maria Angula maarikatua re altxa eta isil isilik, ezkutuka jun tzan herriko errebalea; eta hilerrian sartu eta aztarrika hasi zen egun hartan lur eman tzioten hildako
|
baten
hilobian; eta tripak atera zizkon, etxian tripakik, pipermin eta guzti, prestatzeko.
|
|
|
Makeako hilerrian atzeman nuen epitafio bitxi bat. Emazte
|
baten
hilobian izkiriaturik, urrezko letraz: " Euskalduna sortu naiz, euskalduna hil naiz".
|
|
2018
|
|
|
Domusantu Egunerako garbi egon behar du denak, margotu berriaren distiraz eta lore handien kolorez gainezka. Lehen lan gehiago egoten zen, baina aurtengo urrian ere lantxo batzuk egiteko aukera egongo zela-eta, horrela hasi zen Unatz duela bi aste dozena
|
bat
hilobi apaintzen.
|
|
2019
|
|
|
Urteko egun gehienetan isilik egoten ohi zen leku hartako berbaroaz akordatu naiz gaur. Halako batean, pertsona
|
batek
hilobi baten aurrean zegoen jende multzo bati galdetzen zion: " Zuek hemen zein daukazue ba?" eta," Aiba, ez nekien zuen artekoa zenik…", erantzuten zuen.
|
|
|
Ipuin batean behar adina leku dago edozein defuntuk atseden har dezan. Ipuin
|
bat
hilobia bezain egokia izan liteke horretarako, eta, epitafioa nahi izanez gero, izenburua ere erabil liteke bere ordez. Ez zait letren baratzea baino hoberik bururatzen iraganaren oroitzapena jasotzeko.
|
|
2020
|
|
|
Artean, kantoiko jendilajearen berbaroari adi adi nengoela kaperaren bazter batetik, kanpoan arras gautu da. Orduantxe Salvatierra anaiek eta enparatuek kalera atera naute isil gordeka Salvatierraren arbaso ospetsu
|
baten
hilobia dagoen kaperako ataka batetik. Banoa berriz, bagoaz denok, Bakardade kantoian gorantz, ilunpetik eta kapa banaz estalita badaezpada.
|
|
|
Abadeak eliza barrenera narama, koruaren ondoko kapera batera pasarazi eta bertan hiriko jaun famatu eta txit prestu
|
baten
hilobiaren ondoan nire zain edo dauden gizon betilun batzuekin topo egiten dut.
|
|
|
Geriatrikoko agure bat da oin
|
bat
hilobian eta bestea ertzean.
|
|
2021
|
|
|
Halako
|
batean
hilobietako argazkiak banan banan begira ari nintzen, oharkabean, beste inork eramanda bezala.
|
|
|
Eta hori, kementsu hori, oin
|
bat
hilobian duena?
|
|
2022
|
|
|
Ez du aspaldi, Domu Saindu arratsalde batez Luiaondoko hilarrietatik etxerakoan, gizon batek kontatu zidan antzeko zerbait gertatu zitzaiola berari. Hogeita hamar bat urte lehenago, bere haur
|
baten
hilobian koroa ederra ezarria zuen; arratsean euria hasi eta, koroa hondatuko zen beldur, joan zen kentzera; hilerriko hormaren azpiko bidera heldu zeneko belarra bota zioten burutik behera; izutu zen gizona, hil batek urten ziola, eta ihesi joan zen korrika. Baina gogoetak egin eta pentsatu zuen norbaitek kanposantuan belarra moztu eta murrutik bidera bota zuela, handik etxera eramateko gero; eta salaketa ere ezarri zuela ustezko lapurraren kontra.
|
|
|
Era bat erotzen ari naiz; saindu
|
baten
hilobi ondotik pasatzean, asmo asegabeak buruan, harrika egiten diot
|
|
|
Filmak zazpi ehorzleku erakusten ditu, historiaurretik hasi eta gaur egunera artekoak: Burdin Aroko nekropoli bat, XX. mende hasierako familia protestante
|
baten
hilobi bat, 1936ko gerrako hiru gazteren gorpuzkiak dauden hobi bat, ehunka pertsonaren gorpuak biltzen dituen hobi bat, erretorearekin ondo konpontzen ez zen alkatearentzat herritarrek eraikitako XIX. mende amaierako hilerri zibil bat, IX. eta X. mendeetako nekropoli mozarabiar bat, eta bere buruaz beste egin zuen emakume baten errautsak bota zituzten gune bat dira.
|
|
|
Bavaria aldeko Neustadt herriko kanposantuan gizon
|
baten
hilobia dago. Oso handia da, jauntxo batena balitz bezala.
|
|
|
Berak lurretik ihes egin nahi zuen, lur osotik, odolez tantaka baitzegoen, gorpu erdi usteldu mila zauriz josia; edertasun eta bake mundu iritsezin batean babestu. Ez, bera ez zegoen lur hartarako egina; ezta sarraski hartatik sortzen ari zen etorkizunerako ere, har
|
bat
hilobitik bezala: etorkizun basa, ankerra, zeinetan ukabilkadaka defendatu baitzen besteengandik; hozka, otsoa bezala.
|
|
|
Hildakoan ere Allal bakar bakarrik dago han, Indo  txinan, guk sekula ezagutuko ez dugun herrialdean. Gorpu bakarti
|
bat
hilobi are bakartiagoan.
|
|
2023
|
|
|
Bada bat Baionan, duela hogeita hamar bat urte eraikia. Hirurehun
|
bat
hilobi baziren hor duela zenbait urte, zakur, gatu, untxi (edo lapin) eta beste abere batzuren azken egoitzak. Nahiz askotan aitzinetik pasatua izan naizen, sekula ez naiz sartzera menturatu.
|
|
|
Ehun eta hogei bat urte badu hilerri hori eraikia dela, hastapenean zakurrentzat, geroztik edozein abere mota hartzen duela, gatu, zaldi, behi, zerri, ardi, hegazti, zimino eta beste. Kasik milako
|
bat
hilobi, orotara hamar milaka abere dituztela aterpetu, urteka pagatzen diren kontzesioak askotan eskuz aldaturik. Jende famatuen konpainiako abereak aurkitzen dira hor, Camille Saint Saens, Alexandre Dumas, Sacha Guitry, Michel Houellebecq eta beste batzurenak.
|
|
|
Biltegia etorri direnean bezalaxe utzi behar dutela eta, maindireak jaso, eta lehengo lekuan kokatu dute ukitu duten guztia. Joxeren gorpuak, mirari batean bezala une
|
batez
hilobitik atera dutenak, lehengo bidea egingo du atzera: marmolezko mahai gainetik jaso dute hilkutxan sartzeko, eta hilkutxa lau lagunen artean hartu dute, berriz ere panteoian sartzeko.
|