|
2000
|
|
|
Historia gaia errazegi nahasten da alde guztietatik begiratu ezik. Uste horretaz ahalegindu nintzen Hondarribiko elizaren historiagintzan, alde
|
batetik
ez ezik beste zenbait alderditatik lekukotasunak ikusiz eta kontuan hartuz, horrela osatu bainuen Santa María de la Asunción de Hondarribia. Historia, arquitectura y arte (1998) liburuan historiari zegokiona.
|
|
|
—Ez. Behin zalditik erori nintzen, eta, erran zaharrak dioen bezala, nahiago dut asto jasan nazan
|
bat
ezen ez zaldi egotz nazan bat... —eta, argumentu hura, Sancho Panzarena berarena izan zitekeena, bertze argumentu teologiko batekin indartzen zuela, don Frantziskok segitu zuen—:
|
|
|
Orduan bai, istantean altxatu zizkidan berriro begiak, baina begi haiek, ezusteko
|
batez
ez ezik, kezka batez ere mintzatu zitzaizkidan, erran nahi balidate bezala: " Argi ibil, Joanes, burutik egiten hasia haiz, eta burua begiratu huke".
|
|
|
—.. eta nire iritzia nahi baduk, kabina
|
batera
ez ezik, popatik hartzera ere joaten ahal haiz etxe honetatik...
|
|
2003
|
|
|
Eta kinka larrian ikusten zuen bere alkate kargua. Bitik
|
bat
ez ezik, gehiago baitziren Patxirekin bat zetozenak, honek don Esteberen sermoiari aurre egin zionetik. Eta ez ikusiarena egitea, itsuen edo ergelen jokoa egitea zen.
|
|
2004
|
|
|
Mundua ezagutzeak hizkuntzaren presentzia eskatzen duela, hau da, errealitatearen ezagutza hizkuntzaren bitartez egiten dela. Eta hizkuntza orduan tresna soil
|
bat
ez ezik, ezagumenaren beraren ahaltasun baldintzetariko bat ere bilakatzen zaigu. Hizkuntzak berak ezagumena mugatzen baitu.
|
|
2008
|
|
|
meritutzat hartu zuten. Herritarrentzat, izan ere, mundu aparte bat zen komentua, ikuspegi fisiko
|
batetik
ez ezik, herrigunetik aparte zegoen, paraje bakarti batean, nora ez baitzen ia arimarik ere hurbiltzen?, espiritualki ere bai, otoitzaren gotorlekua izaki: mundu berezi bat zen, hortaz, eta neurriz kanpoko neurri hura, hiru egunetako garizuma aldarrikatzea?
|
|
|
elbarritua balu bezala: kristau zati hura, bai, muinaren muinarekin lotua behar zuena, hain zirudien markes jaunak, zati
|
batean
ez ezik, osotasunean ere elbarri. Ez zen hura gizon emakumeen arteko harremanez mintzatzen zirèn lehen aldia; bai, ordea, halako seriotasun eta halako egiazkotasun batekin mintzatzen zirèn lehen aldia.
|
|
|
meritutzat hartu zuten. Herritarrentzat, izan ere, mundu aparte bat zen komentua, ikuspegi fisiko
|
batetik
ez ezik –herrigunetik aparte zegoen, paraje bakarti batean, nora ez baitzen ia arimarik ere hurbiltzen–, espiritualki ere bai, otoitzaren gotorlekua izaki: mundu berezi bat zen, hortaz, eta neurriz kanpoko neurri hura –hiru egunetako garizuma aldarrikatzea– ez zen berezitasun bat gehiago baizik.
|
|
|
Beste elkarrizketa hartan, aldiz, gauzak guztiz bide batetik zihoazen, kontsul jaunak hitz eta pitz egiten zuen bitartean markes jauna isilik baitzegoen, entzuten eta entzuten, begiak zabalik –txoriarenak bezala, suge liluratzailearen aurrean–, bere psikearen zati bat –kristau zatia, inondik ere– elbarritua balu bezala: kristau zati hura, bai, muinaren muinarekin lotua behar zuena, hain zirudien markes jaunak, zati
|
batean
ez ezik, osotasunean ere elbarri. Ez zen hura gizon emakumeen arteko harremanez mintzatzen zirèn lehen aldia; bai, ordea, halako seriotasun eta halako egiazkotasun batekin mintzatzen zirèn lehen aldia.
|
|
2009
|
|
|
Notizia hor dagoela. Tren batean leherketa handia izan dela bazekitela, baina, dirudienez,
|
bat
ez ezik lau leherketa ere izan direla: –Hala da, lau horietako hiru tren estaziotan izan dira, eta laugarrena Madrilgo parlamentu autonomikoaren aurrean.
|
|
2010
|
|
|
Are gehiago: aitortu ere, aitortu behar dizut erregearen irudia eta haren presentzia faltan eman nituela behin baino gehiagotan bolada hartan. Alfonso XIII.aren irudia, gizon
|
batena
ez ezik, ikur eta sinbolo ia sakratu batena ere bazen, halakotzat hartzen baikenuen erregea geure haurtzaroan Regina enean?, kontraesana badirudi ere. Baina umetako anekdota bat kontatzen badizut, hobeto ulertuko didazu?
|
|
|
Bestela, Jainkoa bakarrik izango genuke den guztia?: berandu gabe ikasiko nuen Isaac Luriaren teoriak zeudela Simoneren esaldiaren azpian, Jainkoak erretiratu beharra baitzuen kreazioari leku egiteko; hura, ordea, izeba Ernestinak ere antzeko gauzak esaten zituen, bakoitzari berea??, kontzeptu teologiko
|
bat
ez ezik, kontzeptu estetiko bat ere bazen, ezin hobeto etorri zitzaidana, Oteizaren teoriak ulertzeko?
|
|
|
–Ez!?. Eta, nola berotasunaren presiopean dagoen galdara batek tapoiaren atzetik likido guztia kanporatzen duen, bizi sena ere ariko zitzaidan azpitik bultzaka, ez bainuen dudarik iraultzak beste gerra bat zekarrela berarekin, potroak eta hanka
|
bat
ez ezik, beste hanka eta besoak ere honda ziezazkidakeena, bizitzak zituèn pozgarri txikiekin pozten hasia nintzenean hondatu ere??, ezezko biribila are biribilagotzera jo nuen: –Gehiago sinesten dut Grimm anaien ipuinetan iraultzan baino!?.
|
|
|
esan zidan; neure aldeko zalantzarik gabeko jarrera irrikatzen nuelako edo, izebaren esanak zapuztuta bezala utzi ninduen; jarraian, baina, izebak, nire barne egoeraren jakitun, tonu sendo bezain xamurrean esan zidan: . Zure alde nago, bai, baina zuek ere ez dituzue gauzak ongi egin, nik uste??; eta orduan, irri berezi hura egin zidan, eskari
|
bat
ez ezik, onar nezala nik haren kritika, hark nire jarrera ulertzen zuen bezala?, beste zerbait gehiago ere bazena: onkeriarik gabeko sentimendu onen eguzkia eta ilargia, muxua eta besarkada?
|
|
|
Bestela, Jainkoa bakarrik izango genuke den guztia": berandu gabe ikasiko nuen Isaac Luriaren teoriak zeudela Simoneren esaldiaren azpian, Jainkoak erretiratu beharra baitzuen kreazioari leku egiteko; hura, ordea —izeba Ernestinak ere antzeko gauzak esaten zituen, bakoitzari berea... —, kontzeptu teologiko
|
bat
ez ezik, kontzeptu estetiko bat ere bazen, ezin hobeto etorri zitzaidana, Oteizaren teoriak ulertzeko...
|
|
|
Are gehiago: aitortu ere, aitortu behar dizut erregearen irudia eta haren presentzia faltan eman nituela behin baino gehiagotan bolada hartan —Alfonso XIII.aren irudia, gizon
|
batena
ez ezik, ikur eta sinbolo ia sakratu batena ere bazen, halakotzat hartzen baikenuen erregea geure haurtzaroan Regina enean—, kontraesana badirudi ere. Baina umetako anekdota bat kontatzen badizut, hobeto ulertuko didazu...
|
|
|
Gerhardi ez nion aurrez aurre egin aurka, ordu arte ez bederen; egun hartan, ordea, barru barrutik atera zitzaizkidan urte haietan pilatutako desadostasunak, neure buruarekin egindako isiltasun itunak estaliak: ‘Ez! ’ Eta, nola berotasunaren presiopean dagoen galdara batek tapoiaren atzetik likido guztia kanporatzen duen —bizi sena ere ariko zitzaidan azpitik bultzaka, ez bainuen dudarik iraultzak beste gerra bat zekarrela berarekin, potroak eta hanka
|
bat
ez ezik, beste hanka eta besoak ere honda ziezazkidakeena, bizitzak zituèn pozgarri txikiekin pozten hasia nintzenean hondatu ere... —, ezezko biribila are biribilagotzera jo nuen: ‘Gehiago sinesten dut Grimm anaien ipuinetan iraultzan baino! ’ Gerhard izoztuta bezala gelditu zen; begiak, baina, hiruzpalau segundoren buruan txinpartaz bete zitzaizkion:
|
|
|
Urte luzeetako konbentzio sozialen gainetik salto egitea uste baino konplikatuagoa da, mutila";" Bai, baina nork du arrazoi, amak edo nik?" galdetu nion;" Zu ere beste marra bat jarri nahian zabiltza...?" esan zidan; neure aldeko zalantzarik gabeko jarrera irrikatzen nuelako edo, izebaren esanak zapuztuta bezala utzi ninduen; jarraian, baina, izebak, nire barne egoeraren jakitun, tonu sendo bezain xamurrean esan zidan: " Zure alde nago, bai, baina zuek ere ez dituzue gauzak ongi egin, nik uste..."; eta orduan, irri berezi hura egin zidan, eskari
|
bat
ez ezik —onar nezala nik haren kritika, hark nire jarrera ulertzen zuen bezala—, beste zerbait gehiago ere bazena: onkeriarik gabeko sentimendu onen eguzkia eta ilargia, muxua eta besarkada... izeba bere paper hartan beti, keinuak ere hitzen parean balitu bezala, baita hitzen gainetik ere aldika... izebak esan zuenak baino gehiago irabazi ninduen bere esateko moduak une hartan bederen:
|
|
2011
|
|
|
–Euskara Hizkuntza
|
bat
ez ezik/ Herri bat ere bada?. Edo:
|
|
2014
|
|
|
Gero, estazioko eraikin nagusian zeukan gelara gonbidatu ninduen. Pospolo bat piztu zuelarik, ohartu nintzen gazte aristokrata honek bazuela zilarretan muntatutako apain kutxatila
|
bat
ez ezik, kandela oso bat ere osorik berarentzat. Tenore hartan, hain zuzen, zuzendariak bakarrik zuen kandeletarako eskubiderik.
|
|
2015
|
|
|
Aseegi. Liburu zuri bat banintz bezala hurbildu nintzen emakume harengana, nire bizitzan lerro berriren bat izkiriatuko nuen esperantzan baina, lerro
|
bat
ez ezik, historia oso bat jaurti zidan emakumeak altzora. Lehen ez neukan zama berri baten jabe nintzen supituan eta harritu ere egiten ninduen horrek:
|
|
|
Egun gutxiko lana ematen zuen. Zulatu beharreko puntua zehaztea besterik ez zuten falta, eta horretarako, neurriak hartzeko sistema
|
bat
ez ezik, barrukoekin adostutako kolpe batzuk baliatu nahi zituzten. Zoritxarrez, ordea, beste oztopo bat jarri zitzaien aurrean:
|
|
2016
|
|
|
Giuseppe Tomasi di Lampedusaren Gattopardo eleberria «aurkitu» eta argitara eman zuen; horretarako, gainera, Italiako garai hartako literatur giro «ofizialean» nagusi zen gustu neorrealistari aurre egin behar izan zion, Lampedusaren liburuaren balio izugarria azpimarratuz, honako hitz hauekin, besteak beste: «Crocek edo Gramscik amestuko zuten bezalako liburua da, literaturako profesional
|
batek
ez ezik, zerbait funtsezkoa, zerbait, baliagarria, esateko zeukan gizon batek ere idatzia».
|
|
|
Harri xuri xapal
|
bat
ez ezik, ogi apur bat aurkitu dut. Galduta nabil.
|
|
|
Irudizko aberri horren osagaietako bat etxea izan da beti: han, guretzat hemen, Euskal Herri urrun hartan, aberri debekatu, galdetu, berreskuratu beharreko
|
bat
ez ezik, bazen nonbait etxe bat ere, bere zuztarren jatorri, bere ametsen habe; atlaseko mapetan Elorrio izenaren bila ibili izan den bezala, geografia eta antropologia liburuetan bilatu du euskal etxearen nondik norakoa: han aurkitu du baserri teilatu zabaleko bat, aurreko paretan zintzilik piperrak dituena eta erdi erdian ate eder bat, arku biribilekoa, non ageri diren eserita aitona txapel txiki bat eta amona mantalduna, hegazkineko emakume honek beti beti bere aitita amamekin lotu izan dituenak, berak ezagutu ez zituen eta amaren kontaketen bidez ere oso zehatz irudikatu ezin dituen aitita amamak; guk orain, hemendik begiratuta, erraz asko esan dezakegu zenbateraino den irudi hori faltsua:
|
|
|
Esfera, zer esanik ez, munduko literaturaren obra nagusiez osatutako biblioteka zabal
|
batez
ez ezik, literatur teoriaren funtsezko bibliografiaz hornituta egongo litzateke, eta kritikogaiak, irudi birtualen bitartez edo, hezkuntzarik oxfordtar finena jasoko luke; kanpoko munduarekiko kontaktu oro, internet barne, debekatuta legoke. Behin heldutasun maila minimo batera iristean, kritikoa, hodien bitartez betiere, nobedade literarioak jasotzen joango litzateke, egileen inguruko inolako informaziorik gabe noski?, eta berak, puntualki, haiei buruzko iruzkin objektiboenez hornituko gintuzke atzera.
|
|
2018
|
|
|
Horretaz baliatuta, Filmerrek modua izan zuen eskubide politiko oro aitaren eskubidetzat jotzeko, zeren Eva Adamen mende baitago eta, hori gutxi balitz bezala, Adam baita (jainkoaren laguntzaz) Evaren sorreraren, eragile printzipala?. Teoria patriarkal klasikoan, beraz, aita, bi gurasoetako
|
bat
ez ezik, gurasoA bera ere bada, baita eskubide politikoa sortzeko gai den izakia ere.
|
|
|
Orain, kontratu bidezko lotura unibertsal konbentzionalek egituratzen dute gizarte modernoa, eta ez senidetasun lotura partikular atxikipenezkoek. Senidetasuna, mundu modernoan, familia bihurtu da, eta familiak, asoziazio printzipio jakin
|
bat
ez ezik, leku sozial jakin bat ere badu eremu pribatuan, gizarte zibil publikotik bereiz.
|
|
2020
|
|
|
Bidaia, kasik astebetekoa, intentsoa eta produktiboa izan da. Ez da turismo bidaia, ez horixe; azkenean,
|
bat
ez ezik, bi bilera egin ahal izan dira NBEko ordezkariekin. Dokumentaleko irudiak hartu dituzte, ekipo pisutsua garraiatuz Genevatik zehar.
|
|
2021
|
|
|
Hor neuzkan, bada, arma lantegi ikaragarri
|
bat
ez ezik, suntsitu gabe geratu ziren hainbat arma, ahanzturaren hautsaren pean lo, laztanduko zituen eskuaren zain. Hiru tanke oso haien artean.
|
|
2022
|
|
|
Eduk hondar metroak urratzeko denboran gertatu da miragarria: inork eman gabe ohartemateko moduko seinalerik, institutuko ate alimaleek hurrupatu dituzte denak, haien gibelera utzita, isiltasun bitxi
|
bat
ez ezik, konpost geruza bat, paperez, zigarro muturrez eta janari hondarrez ondua.
|
|
2023
|
|
|
Eneko Bidegainek, literaturara itzulirik, goranahi handiko istorio bat asmatu du, irakurlea harrapatzen duen thriller politiko
|
bat
ez ezik, egungo gizartearen kontraesanen ispilu ere badena: itxurakeriaren zama, harreman sentimentalen zaila, militantziaren eredu erritualizatuak, kazetaritzaren morrontzak, euskararen patua...
|