|
2010
|
|
|
denbora
|
batez
erran biartzunak
|
|
|
Denbora
|
batez
erran biartzunak
|
|
2011
|
|
|
Portuges
|
baten
erranetan, hegazkinez Lehen Klasean etortzea baino garestiago izaten omen zen bidaia, baina hegazkinez ezin zen egin, ez baitzuten pasaporterik. Diru kontua dela eta Leoren esanetan, beraiek Portugaleko mugatik jendea hartu eta Parisen utzirik, 8.000 pezeta kobratzen zuten.
|
|
|
Bidarrain guarda lanak egiten egon zen gizon euskaldun
|
batek
erran zidan bera ez zela sekula saldu, baina asko zirela saltzen zirenak. Honen esanetan, 1946an 300 bat libera irabazten omen zuten eta janaria erosten ia dena gastatzen.
|
|
|
Baina bestetik, bazuela barne bat, barne izate bat nahiko urratua eta nahiko bihurria. Eta gainera berak erraten du bere bertsoetako batean, erraten du Jainkoa eta ni deitzen den konposizio
|
batean
erraten du, bera, oso gaztetatik izan zela beti bekatorosa eta bizitu zuela bere bekatari eta gisa txarrekoa izatearen kontzientzia hori modu zaurigarri batean. Eta horrek kulpagarri egiten zuela bere burua Jainkoaren aurrean.
|
|
2019
|
|
|
Bazekiten alta. Altxorra baztertu zuten, kontzientziak bakean, irakasle kixkil
|
baten
erranen ildotik: umeak ez ziren traumatizatu behar, frantsesarentzat utziko zen haurraren burumuin eremu osoa... berunezko argumentuak, medikalak, ideologiak zurkaiztuak.
|
|
2023
|
|
|
berriz ere mintzaira galtzearen seinalea, lexikoaren suntsiketa, maileguak erabili beharra. Zilbetin, ordea, zahar
|
batek
erran du, kopoa bai, baina baita elurre pusket eta filusa ere. Gizonak erran du Mezkiritzen ere, Erro ibarrean, aditu duela filutsa.
|
|
|
Beste kontu batek eman dio atentzioa. Etxalekuar
|
batek
erran dio goietan baietz, elurrolde txikiak izaten zirela: " elurrek korrittu in".
|
|
|
Lehenik, aro bidaiariak jakin nahi du, haien idurikoz, zoin diren elerik bitxienak; gehienik ere, bira erran lezakete. Eguzkiari ekhi deritzo ia Zuberoa osoan, baina, emazteki gazte
|
batek
erran du, zenbaitetan min ematen duela ekhiak; horretarako, dardeiatü aditzaz baliatzen dira: " Egia düzü, leñhürü bethi irañen dian batez dardeiatürik saintier argitzen diala".
|
|
|
" Egia düzü, leñhürü bethi irañen dian batez dardeiatürik saintier argitzen diala". Neska gazte
|
batek
erran du ikastolan ilargi elea ikasi dutela, baina haiek betidanik argizagi entzun eta erabili izan dutela. Zenbat izen dauzkan ilargiak Euskal Herrian!
|
|
|
Ilargia, iretargia, igetargia, idergia, ilazkia, argizagia... Emazteki
|
batek
erran du bedats elea duela maiteen udaberriari irizteko. Elestotsa antzeman da bilgian, beste batzuek belatxe erran baitute:
|
|
|
Holatan uste du aro bidaiariak Pagolako lexikoari argazki eijerra egin diola, nahiz, zenbaitetan, elizitatu eta galde egin behar ukan. Ekhiaz ari direlarik, emaztekietariko
|
batek
erran du Yuanes handia deitzen diotela. Aro bidaiaria oker oroitu ezean, Larrainen Yoanes ere entzunikakoa da, baina hemen, Pagolan, gainera, handia da.
|
|
|
Euri xehea elepide, lankar aditzen da gehienbat baztandarren artean, Pelloren arabera: Uri lankarra ai du baliatzen dute; adineko
|
batek
erran du lano itze ere erabiltzen dutela; adibidez, aritu eta aritu adierazteko lano intze sendoa dugu ahoratzen dute. Baina, Baztanen euri zaparradak biziki oparoak izaten dira, eta, halabeharrez, lexikoa horrelakoa da:
|
|
|
" Uria heldu zen, phesiaka, Noeren egunetan bezala". Bertze andereño
|
batek
erran du Harrieten hiztegian bertze aipu bat dagoela: " Pesiak ari ditu", gogotik ari duela azaltzeko.
|
|
|
Kadira banatan jarri, atariko aurkezpenak egin eta jardunbidearen berri eman eta hondarraldi honetan bezala, aro bidaiariak ele berekien berri emateko galdatu die. Elearo bizia aditu da gelan, haien artean mintzatu eta emazteki gazte
|
batek
erran du ele batzuk badauzkatela, baina hastekotz bortzaize edo bosaize, ez dira akort paratu, aipatuko dutela; haize zurrunbiloari irizteko erabiltzen dute.
|
|
|
Aro bidaiariak ohar kaiera jalgi eta azaldu die Bizkaiko zenbait herritan adarka euria dela. Hori aditu eta bardoztar
|
batek
erran du haiek ere adar baliatzen dutela zaparradari irizteko. Adarren artean dago jokoa!
|
|
|
Izotz burruntziekin tema berezia du aro bidaiariak, eta zuzenean erran gabe, azaldu die nolakoak diren. Elkarri behatu eta
|
batek
erran du: kharruña tilingoa.
|
|
|
Zer edo zer ozena entzun du, eta ez gorra. Emazteki
|
batek
erran du dz soinu hori ere dzinka elearekin erabiltzen dutela, adierazteko eguzkiak urrikalmendurik gabe jotzen duela. Harri eta belarri daude bidelagunak!
|
|
|
Ortzia azantza da, hotsa, burrunba. Aro bidaiariak gogoetan ziharduela, gibeleko agure
|
batek
erran du ortzizimizta oraindik ere baliatzen dutela. Akabo, ortziaren inguruko hots hausnarketa.
|
|
|
Zalantza sortu zaio aro bidaiari elurpikorraren inguruan, eta galde egin die ea elur pinportaren edo garauaren antzekoa ote den. Ezbaian dira hazpandarrak, baina
|
batek
erran du maluta biziki ttipiak direla; izotz zuria hormaxuria da, edo heldu baten arabera, itzotza. Bertze zantzu bat izotz elea ihintz+ hotz etik heldu dela adierazteko.
|
|
|
Peko haizeak bidaideak ikastolako ateetaraino ekarri dituela profitaturik, haizeen izendapenen elebidea erabili nahi du arobidaiariak. Azkenaldi honetakoak aditu ditu, baina zenbaitek eman diote atentzioa; konparazio baterako, uhartetar adineko
|
batek
erran du ekialdeko haizea hegoxuria izaten dela, hau da, hego faltsua, zirikatzailea batere beroa ez dena, hotz samarra; mendebaldekoari zeiarra deritzo, Gipuzkoako eta Nafarroako herri batzuetan bezala: zehartasunaren lerro bat egin liteke erdialdetik ekialdera, izendapen arrunt orografikoa.
|
|
|
Ortzia utzirik, euriaren gainekoak azaleratu nahi ditu; anitz eta anitz orain artio aditurikoak dira, baina bat entzun gabea du, zuferna, gizon zahar
|
batek
erranikoa. Bertaraturiko guziak, estonaturik, hari so geratu dira.
|
|
|
Erauntsiak elebide, erontsiak Aezkoan, Xamarrek dio Garraldan tximista haize gaiztoa dela, baina abaurregaindar
|
batek
erran du oinaztura erabiltzen dutela; trumoia otsots da, ortziaren hotsa, eta trumoika ari duenean, ortzantza entzuten denean, Xamarrek eta Iñakik adierazten dute aetzek otsosketan erraten dutela; tximistargia oinaztura ere bada, hiztun batzuek tximista eta tximistargia bereizten ez dituzten adierazle. Aro bidaiariak ortziren zantzu gehiagorik ez du aurkitu, ostadarrari auriadar baiteritzo, Xamarren eletan.
|
|
|
" Ebia zinez ari da"; ez dabil txantxetan, ez. Denbora txarraren kariaz, gizon
|
batek
erran du: " Ezinago hendes ükhen dügu azken egun horietan, eta haatik, lanak gibel baratzen":
|
|
|
Haizeez bezainbatean, aro bidaiariak ez du beste herrietako izendapenekin alde handirik oharteman; berriz ere labeda ele enigmatiko ikertu beharreko entzun du ekialdeko haizeari irizteko. Krakez, emazteki
|
batek
erran du haize zirimolen kariaz, mahumet eta bohorbiltzaile eleak net erabiliak direla herrian; lehenbizikoa, Bardozen entzun zuen aro bidaiariak ekiari irizteko; gero, Larrainen haize zurrunbiloa adierazteko; bigarrena, Urdiñarben aipatu zieten bidelagunei hego haizea izendatzeko: haize zirimolak behorrak biltzez behartzen ditu, behartu ere!
|
|
|
Zenbat aro begi, hainbat aro ikuspegi! Halarik ere,
|
batek
erran du ekialdeko haizea ere izan litekeela, baina aintzinaretik erranik. Mikrokosmos ezinago interesgarri eta naroa sortzen dute haizeen izendapenek ahozko mintzairetan, Gotzon Aurrekoetxea dialektologo dimoztarrak maisu maisuki frogatu zuenaren arabera.
|
|
|
Elurrak elur, izotzak izotz eta hotzak hotz, bidelagunek ez dute ele berririk oharteman Iñaki eta herritarrekiko elestaldian. Elestari on eta amultsuak dira emaztekia eta gizona, tai gabe eta gauza anitz
|
batera
erran nahi dituzten horietarikoak. Iñaki anfitrioi paregabea izan da aro bidaiari eta anaiarendako.
|