|
2003
|
|
|
Arantzelak ezziren babes neurriak baliokideak ziren arantzelekin ordezkatu behar ziren. Herrialdeek(
|
batez
ere Iparraldekoak) baliokidetza zehazteko prozedurak sarritan nahitapuztu zituzten, arantzel berriaren bitartez aurreko babes neurriak baino maila garaiagoan babestuz barne produkzioa. Are gehiago, tarifikazio prozesu horrek bestebetebehar bat zekarren, arantzelen bitartez hartutako babesak izango zuen gehienezko muga zehaztea hain zuzen.
|
|
2006
|
|
|
“Gogobetetasuna” Ministerioak hartutako neurriaren aurrean, Arabako nekazaritzako arduradunak, Eloy López de Forondak, ez zuen bere “gogobetetasuna” ezkutatu; izan ere, “nahiz eta printzipioz arazorik ez egon, positiboa da eremu horiek behar bezala zainduta egotea”. Uztailaren 12an, Espainiako Gobernuak eta autonomia erkidegoek erabaki zuten hezeguneetako zaintza lanak areagotzea,
|
batez
ere iparraldeko eta Ebroko eskualdeetakoak, Espainian H5N1 kasu bat agertu ondoren eta Europatik etorritako hegazti infektatuak irits zitezkeelako. Neurri horiek indartu egingo dira, batez ere, Galizian, Asturiasen, Kantabrian, Euskal Autonomia Erkidegoan, Nafarroan, Katalunian eta Gaztela eta Leonen, eta langile gehiago jarriko dira kontrol lanetarako eta laginak hartzeko.
|
|
2008
|
|
|
esan nahi du eta horiek izango lirateke haren ordezkoak Hegoaldeko beste hizkeretan, erabat pareko ak ez badira ere. OEH n ageri dira,
|
batez
ere Iparraldeko euskalkietan erabiltzen den hitz honi buruz, hainbat zehaztasun57 Hitz hau Nafarroan XIX mendean erabilia zen, Ip (GN) z izan ezik, honetan Baztango hizkera salpuespena delarik:
|
|
|
Jakina zuten amerikarrek lehenengo igoera osatu zutenean iparraldeko tontorrean pasatu zutela gaua eta hurrengo egunean zeharkaldia osatu eta hirugarren kanpalekura jaitsi zirela. Koreako espedizio
|
batek
ere iparraldeko gailurrean gaua pasata osatu zuen zeharkaldia. –Gu saiatu ginen, eta garbi daukat ez genuela planteamendu okerra egin; baldintza hobeak falta izan genituen iparraldeko tontorrera pare bat ordu lehenago iristeko.
|
|
2010
|
|
|
Garbi gelditzen da baita gaurko krisiak (2007an hasitakokrisia aurrerago aztertuko dugu) fluxuen beherakada ekarri duela eta orain artebehintzat beherakada hau Iparraldeko fluxuetan gertatzen ari dela. Hau izan daiteke hasieran krisiak
|
batez
ere Iparraldeko herrialdeak kolpatu dituelako eta Hegoaldera pixka bat geroago ailegatu delako. Dena den ikusteko dago zer gertatuko denondorengo urteetan.
|
|
2011
|
|
|
–Hura beti zebilen bertsoak kantatzen. Honengandik nik
|
batez
ere Iparraldeko abestiak ikasi nituen. Abesti horiek balio izan didate gero. Adorez taldean?
|
|
2013
|
|
|
Gainera, estazio horretan, lehen euri handiek lurra prestatzen dute perretxikoak basoetan agertzeko, eta, beraz, onddoen bilatzaileei beren zaletasun gogokoenera bultza egiten diete. Oro har, penintsula osoa “setero lurraldea” da, baina
|
batez
ere iparraldeko erdiguneek (bereziki, Katalunia, Nafarroa eta Euskal Autonomia Erkidegoa) niskalo zukutsuak, boletus ederrak eta beste hainbat espezie biltzeko eta prestatzeko tradizio sendoa dute. Irteera horietarako oso erabilgarriak dira perretxiko onak non aurkitu eta espezie bakoitza identifikatzen laguntzen duten mugikorretarako aplikazioak, eta horrela ziurtatzen dugu pozoitsuak ez direla.
|
|
2014
|
|
|
Lan honen abiapuntua TSABL (Towards a Syntactic Atlas of the BasqueLanguage) proiektuan (Etxepare, 2008) kokatzen da eta Baionako (Frantzia) IKER UMR5478 taldearen1 eta EHUko IXA taldearen2 arteko lankidetzanburutu da. BASYQUE aplikazioaren garapenaz haratago, proiektu honen helburunagusia hizkeren (eta
|
batez
ere Iparraldeko hizkeren) azterketa eta prozesamenduabideratzeko azpiegiturak prestatzea, irizpideak finkatzea eta baliabideak sortzeada, Iparraldeko hizkeren ezaugarriak eta berezitasunak jasotzen dituen datu basesendo bat osatzeko eta, ondoren, informazio hori oinarri hartuta, aldaki dialektalentratamendu automatikoa bideratu ahal izateko. Izan ere, hizkuntza bariazioarenalorrak piztu duen interesa ikusita eta teknologia berrien garapenak HizkuntzarenAzterketa eta Prozesamenduaren (HAP) alorrean eskaintzen dizkigun abantailak etabitartekoak baliatuz, izaera dialektala duten corpusak (testu bildumak) aztertu etaautomatikoki tratatzeko tresnak garatzea gure hizkuntza komunitaterako ekarpeninteresgarria dela iruditzen zaigu.
|
|
|
Nolanahi ere, irteteko erraztasunak ematen dira, baina ez sartzeko. Migrazioak jomugan daude,
|
batez
ere iparraldeko herrialdeetan, gehien komeni zaien eskulanaren mugimendua erabakitzen baitute. “Pertsonak” kontzeptua desagertu egiten da burokraziarekin, “elur jausien” irudiekin eta tokiko biztanleei egotzitako eskubideek porrot egiteko arriskuaren aurrean alerta mezuekin.
|
|
|
Eta inork ez zekien noiz amaituko zen, edo zer egingo zuten orduan errefuxiatuek, besteen etxeetan ilunpetan geratzea ez bazen. Jende andana zegoen etxeetan sakabanatuta,
|
batez
ere Iparraldeko jendearen etxeetan.
|
|
2015
|
|
|
Ortografia berdindu beharra ere aipatu zuen.
|
Batez
ere Iparraldeko idazleek zerabilten h ak banatzen zituen mugaren alde bietako euskaldunak eta, nahiz eta Larramendik ez izan gogoko, onura txiki bat ikusten zion: esanahi banako hitzak bereiztearena.
|
|
|
Esaldi hauentzat ere araudirik ez? Hitz hauek latin hizkuntzakoak dira, baina" n" hori hitzen amaieran, euskaraz ere aurkitzen dira,
|
batez
ere Iparraldeko euskalkietan, zeren" n" kontsonantea eta" i" boka
|
|
2016
|
|
|
389
|
Batez
ere Iparraldeko LB eta NBZ. Atzerabide zabal hori ez da, dena den, Iparraldean bakarrik gertatu.
|
|
2017
|
|
|
Erregimen patriarkaletan, hain zuzen ere, emakume gehienak ez daude merkatuaren mende, baizik eta gizonen mende, familia egituraren barruan. Egoera hori bizi bizi aldatu da 1950eko eta 1960ko hamarkadetatik hona,
|
batez
ere iparraldeko herrialdeetan, baina aldaera berriak hartu ditu dependentzia politiko horrek.
|
|
2019
|
|
|
Bertze aldetik, eta
|
batez
ere Iparraldeko euskalkiei begira, iragangaiztea XVI. eta XVII. mendeetan egungo euskaran baino gehiagotan erabiltzen da bihurkaritasuna adierazteko (Mounole, 2011: 147; Salaberri Izko, 2020:
|
|
2020
|
|
|
Erregimen patriarkaletan, hain zuzen ere, emakume asko ez daude merkatuaren menpe (edo soilik merkatuaren menpe), baizik eta gizonen menpe, familia egituraren barruan. Egoera hori asko aldatu da azken mendean,
|
batez
ere iparraldeko herrialdeetan, baina aldaera berriak hartu ditu dependentzia politiko horrek.
|
|
2021
|
|
|
Aditzoin kategoriako oinarriei eransten zaie atzizkia, eta sortzen den izena konkretua izan ohi da, aditzoinak adierazten duen ekintza horretarako ‘baliabide’ edo ‘tresna’ esanahikoa. Euskal lexikoaren historian,
|
batez
ere Iparraldeko testuetan ageri da (Hegoaldean balio berarekin garri edo ki1 erabiltzen ziren): bizigailu, estekailu, gantzugailu, gordailu, gozagailu, herskailu, itxigailu, jostailu, ongailu, oroigailu, sendagailu, tapagailu.
|
|
|
23.5.3.6d Ziurtasun osorik eza adierako ahal ek ebidentzialen artean du bere lekua, bide ren ondoan.
|
Batez
ere Iparraldeko testuetan, batzuetan ‘ziurrenik, dirudienez’ (ziurtasun osoa izan gabe) edo (galde perpausetan) ‘antza denez’ ñabardura ematen dio perpausari: Hogoi eta bortz urthe ahal zituen orduan (Duvoisin); Alabaina, ez ahal zen bera jarria gizon hori herrian auzapez?
|
|
|
Besteak
|
batez
ere Iparraldekoak dira: Nehork ez zezan ezagut, eskale erromesenaren itxura hartu zuen, halako gisan non guztiek trufan baitzerabilten (Laphitz); Haren edermenek halako gisaz haren bihotza xarmatu zuten, non[...] amorioak itsutu baitzuen (Tartas); Bizi zaitez halako maneraz non herioak ez baitzaitu sekulan ustegaberik atzemanen (Xurio); Halako moldez, tailuz eta suertez aitzinerat gobernatu non azken finean[...] erdiets dezagun[...] zeruko loria (Axular).
|
|
|
Dena den, tze perpausek har ditzakete izenen zenbait ezaugarri. Batik bat, (r) en genitiboa ager daiteke aditz izenarekin ere,
|
batez
ere Iparraldeko erabileran: Zer da bekhatuen kofesatzea, zauriaren edo handitsuaren lehertzea baizen?
|
|
|
P. Arbelbide).
|
Batez
ere Iparraldeko autoreetan aurkitzen dira halako adibideak; eta juntagailuaren pareko balioa agertzen du halakoetan.
|
|
|
28.5.4.1c Adierazpen perpausetan ere erabiltzen da ala,
|
batez
ere Iparraldeko testuetan, baiezko nahiz ezezko perpaus bateko bi osagai edo gehiago elkartuz. Osagaiok ez dira perpaus jokatuak izaten.
|
|
|
Hura eta bera (Hiriart Urruti). Bestalde,
|
batez
ere Iparraldeko euskalkietakoak diren izigarria eta eman zion ostiko bat bezalakoetan ere hanpadura berezia ematen du izenondoaren ondotik doan eta horrek.
|
|
|
Leizarraga (bere berez) eta Pouvreau dira salbuespen ia bakarrak. Berez bere lokuzioa, ordea,
|
batez
ere Iparraldekoa da: Lehengo konfesioak gaizki egin badira aurkitzeko salbazioko bide berez bakarra, zeina den konfesio ona (Mogel); Gizonari berez edo bere naturalezaz datorkio gurasoak amatu eta honratzea (Astarloa); Hizkuntza hori berez baitzetorren ahora batarekin eta bestearekin mintzatzeko (Mitxelena); Zeren hazi humanoa bere berez korronpitua baita (Leizarraga); Espainiaren meneko izanagatik, berez bere dabil asko zeretan (J.
|
|
|
14.9.3b Aurretik duen izen sintagma mugatua izan daiteke, baina gutxiagotan ageri da, eta tradizioan
|
batez
ere Iparraldekoa da, baina badira Hegoaldean ere adibideak: karitatea gabe (Pouvreau);[...] bere behar duena gabe gelditu (Axular); eguzkiaren argia gabe (B.
|
|
|
Mendiak beti eta gorago agertuz; Karlisten mehatxuak beti eta azkarrago; Beti eta maila txikiagoak; Beti eta barnago... Esapide hau ez da aurreko beste biak bezainbat erabiltzen, baina badira adibideak egungo idazleetan eta tradizioan ere,
|
batez
ere Iparraldekoen artean: Beti eta gogorragoak (Duvoisin); Beti eta barnago sartzen zituzten (Barbier); Beti eta geroago (Haraneder); Beti eta gibelago (J.
|
|
|
Erlijio gerrak gertatzen ari ziren garai horretan, erreforma eta kontraerreforma. Errenazimentuko korronteak,
|
batez
ere Iparraldeko Europan garatu ziren, eta Nafarroako Erresumara Margaritaren bidez iritsi zirela azaldu du Alvarezek.
|
|
2022
|
|
|
Urbeltzek esan izan digu gure herrietako ondarea hirietara ekartzen asmatzean egon daitekeela gure kultur transmisioaren gakoetako bat. Beraz,
|
batez
ere Iparraldeko herrietan bizi izan den esperientzia horren onurak Iruñea bezalako hiri batean ere funtzionatuko ote lukeen esperimentatzeko asmoz, hiri buruzagian libertimendu bat plazaratzeko prozesua abiatu genuen 2017an. Ospakizun mota horren oinarrietara jo eta hezurdurari Iruñeko mamia eransten saiatu ginen, erreferentzietan, musiketan, pertsonaietan eta enparauetan.
|
|
2023
|
|
|
Oso jantzita dirudien batek diotso aro bidariari Azkuek hiztegian tulubio hitza zekarrela, baina gaur egun inoiz gutxitan entzuten dela, ekaitza edo euritea, alegia. Zenbait herritan gorde da hitz hori,
|
batez
ere Iparraldeko hizkeretan. Azken herrietan bezala. Ataunen eta Amezketan?, Tolosan ere gogoko dituzte eraso, erauntsi eta aldagoi.
|