|
2000
|
|
|
d) Elkarrekin gabiltzanetik aldizkariko artikuluaren arabera, oso epe kritikoa: zazpi urte, familia sarritan zama astuna gertatu izan zaigu Dabidi eta bioi, gero eta harrapatuago gintuen armiarma sarea (etxekoen erritmoa, janariak,
|
batez
ere haurrak zirela-eta gure gain zamatzen zituzten espektatibak...). Nor berean aski gustura egon gintezkeen, baina bata bestearenean normalena da zen arrotz sentitzea; irribarrea azkenean izoztu egiten zitzaigun, asko luzatzen den argazkilari baten aurrean bageun  de bezala.
|
|
2001
|
|
|
Bere iritziz, gauzak pixkanaka aldatzen doazen arren, Euskal Herrian ez da egon filmak euskaraz ikusteko ohiturarik. Hortaz, eta ohiturak txikitatik aldatzea errazagoa denez,
|
batez
ere haurrei begira ekin diote" Zinea euskaraz" programari. Denborarekin, Tinkoren helburua publiko zabalago batera iristea dela adierazi digu Galarragak:" Zine aretoetara jendea euskarazko pelikulak ikustera etor dadin lortzeko, hilabete hauetan ikusgai izango diren filmeen jarraipen serioa egin behar da.
|
|
|
Roald Dahl eta Bernardo Atxaga ditugu
|
batez
ere haur eta gazteen obrak idazten dituzten bi idazle, euren liburuak adin guztietako jendeak irakurtzen dituen arren.
|
|
|
Osasun eta Kontsumo Ministerioak kautelaz geldiarazi du Espainian estrelatutako anisaren “banaketa, komertzializazioa eta salmenta”. Sendabelar hori asko erabiltzen da arazo gastrointestinalak arintzeko,
|
batez
ere haur txikiek izaten dituztenak bularreko haurraren kolikoak, adibidez. Iturri farmazeutikoek baieztatu zutenez, Ministerioko Elikagaien Segurtasunerako Zuzendariordetza Nagusiak zirkular bat bidali zuen Farmazialarien Elkargoen Kontseilu Nagusira, produktuaren salmenta geldiaraztea agintzen zuena, kontsumitzaileentzat albo ondoriorik duen egiaztatu arte.
|
|
|
Biztanleriari mugak ipintzeko biderik artezena haur galtzea da.
|
Batez
ere haur emeak ukaizten dira.
|
|
2002
|
|
|
Eta, azkenik, ekipamenduak eta gainerako zerbitzuek batez beste azterketa gainditzea besterik ez dute lortu eta parkeen %8an (ekipamendu eta zerbitzuetan azterketa gainditu ez dutenetan) hobekuntza garrantzitsuak egin beharra antzeman da,
|
batez
ere haurrentzako jolas gune, kirol gune, bidegorri, minusbaliatuentzako sarbide, txakurrentzako komun, gune estali, iturri eta telefono kabinarik ez dagoelako eta erabiltzaileentzako ordutegi mugatua dutelako.
|
|
|
Zenbait elikagai, hala nola patata, letxuga edo platanoa, etorkizun hurbilean bihur litezke gaixotasunei aurre egiteko behar den txerto dosian. adibidez, elgorria, Afrikan 800.000 heriotza eragiten dituena,
|
batez
ere haurren artean. Melbourneko (Australia) Ikerketa Medikorako eta Osasun Publikorako Macfarlane Institutuko Steve Wessenlingh birologoak dioenez, logistikaren ikuspegitik, ahozko txertoa Afrikako populazioaren %90i elgorria txertatzeko proposamena da.
|
|
|
Ia erdiek antsietate arazoak izaten dituzte, kasketak, eta haur horien %20k autoestimu baxua edo depresioa izaten dute. Guraso batzuek seme alaba hiperaktiboekiko sentimendu oldarkorrak agertzen dituzte,
|
batez
ere haurrak «heldugabea eta hezigaitza» dela esaten ez duelako, batzuetan eurek definitzen duten bezala. Nahaste hori areagotu egin daiteke gurasoek arreta behar adina ematen ez badiote; beraz, ezinbestekoa da lehenbailehen jakitea nola jokatu behar duten.
|
|
|
Andaluziako bi ospitaleetan egindako lanaren abantaila nagusia da medikuek jakingo dutela leuzemia akutuak noiz eboluzionatuko duen ondo edo noiz egingo duen gaizki, pazienteari kimioterapia tratamendua eman ondoren. Hematologoek jasoko duten informazio horri esker, gaixotasunaren bilakaera negatiboa aurreratuko da,
|
batez
ere haurren leuzemien kasuan. “Paziente batek kimioterapiari ondo edo gaizki erantzungo dion zehazteko balio du gure aurkikuntzak.
|
|
|
Larruazaleko lehortasuna eta tirantetasuna dira dermatitis atopikoa jasaten duten larruazalen beste sintoma batzuk. Hori, normalean, krema hidratatzaileekin tratatzen da, eta xaboi bereziekin garbitzen da, eta ez dute narritatzen hantura gaixotasun horren agerraldiek eragindako eremuetan,
|
batez
ere haurren artean.
|
|
|
Badirudi, gainera, haurrek gaizki hartu zutela Whoopi, Oiartzunen zegoenean. Haurra eta
|
batez
ere haurra pilotarekin ikusiz gero, deabruak hartua bezala ihes egiten du.
|
|
2003
|
|
|
Nutrizioaren ikuspegitik agertzen dituzten ezaugarri horiek esan nahi dute croissant hauetatik,
|
batez
ere haurrek eta gaztetxoek irensten dituztenak izaki, ez dela asko kontsumitu behar eta ez direla gosari nahiz askariko ohiko dietan sartu behar, gainera.
|
|
|
Segurtasun topea 38 °C tan finkatu ohi da, ura ez dadin beroegi atera. Bestalde, ukipenezko erredura deserosoak saihesteko,
|
batez
ere haur txikien kasuan, txorrotek tratamendu isolatzaileak izan ditzakete edo urratuen kontrako sistemaz egindako piezak izan ditzakete. Eredu seguruagoak dira, eta, batzuetan, emaria mugatzen duten eta kontsumoa murrizten laguntzen duten botoiak ere izaten dituzte.
|
|
|
Konjac goma, konjac, conjac, konnyaku, igname irina edo glukomanana ere deitzen zaio. Ontzi txikietako gelatinak hainbat fabrikatzailek merkaturatzen dituzte, banakako puska edo gozo gisa,
|
batez
ere haurrentzat. Ekoizle batzuek ohartarazpen bat egin dute ontziari buruz, haur eta adinekoentzako arriskuaz, baina Europako Parlamentuaren erabakiak merkaturatzeko aukera guztiak kentzen ditu.
|
|
|
Telefono kablea sarearen amaiera puntutik (PTR) edo telefono kutxatik edozein gelataraino pasa daiteke. Kablea eramateko modu asko daude, baina beti saiatu behar da etxeko bizilagunentzat,
|
batez
ere haurrentzat edo helduentzat, lotune arriskurik ez sortzen. Lehentasuna eman behar zaion beste kontu bat da ahalik eta gutxien ikustea.
|
|
|
Maringo Auzitegi Nagusiak, San Frantziskoren iparraldean, auzi bat jaso du" Oreo" galleta ezagunak kentzeko, osasunarentzat kaltegarriak izan daitezkeela uste baitu,
|
batez
ere haurren artean. Sektore horrek kontsumitzen ditu gehien galleta horiek, eta kaltegarria da haien kontsumoa, eskaeraren arabera, koipe asko baitute.
|
|
|
Biriketako asma eta gaixotasun buxatzaile kronikoak dituzten gaixoek beren etxeetan kontrolatu ahal izango dituzte beren ukipenen egoera eta arnasbideen ahalmena, tabako pakete baten tamainako aparatu batekin. Teknika berria, Bartzelonako Unibertsitateko Medikuntza Fakultateak eta hiriko Ospitale Klinikoak garatua, berritasun bat da paziente horientzat,
|
batez
ere haur eta zaharrentzat. Arnasbideak aireztatzeko gaitasuna, gehienetan, espirometria behartua izeneko probaren bidez neurtzen zen, ospitaleetan.
|
|
|
Bestalde, G mota ez da inoiz aurkitu elikagaietan, eta ez da isolatu. Clostridium butyricumeko andui batzuek E motako toxina botulinikoa sortzeko gaitasuna dute, eta intoxikazio batzuen erantzule dira,
|
batez
ere haurrengan. Gainera, zenbait elikagaitan azido butiriko eta azetikoaren kontzentrazio handiak metatzeko duen gaitasunagatik, ahalmen toxigenikoa ematen zaio, batez ere jaioberrietan.
|
|
|
Askoz urrutiago dator literatura, helduena, %13, 7rekin. Honek esan nahi du bizi itxaropena duen liburua hiru hauetan dagoela, eta, jakina,
|
batez
ere haur eta gazteei zuzenduta dagoenlibu ruan, testua izan, irakurgaia edo literatura izan. Bestelako liburu ia guztiek lehen edizioan bukatzen dute berebizialdia.
|
|
2004
|
|
|
Ezin egonak eraginda, giza eskubideak eta
|
batez
ere haurren eskubideak defenditzen hasiko da sasoi horretan. Aldarrikapen ugari egingo ditu, esaterako, aita, edo aitaren sendia, ez dela haurraren jabe' oihukatuko' du eta 1988an haurrak gizabanako direla argitaratuko.
|
|
|
Komunikabideen bidez emandako tratamenduak, informazio ugari argitaratuta, askotan kontraesankorra edo alarmista, krisi berri bat eragin du, eta hasiera batean, elikagai izan zitezkeen transmisiotzat ere jo zen. Gizakien eta animalien infekzioa Hegazti gripearen birusa elikagaien bidez kutsa daiteke laborategiko ereduetan, baina ez dirudi oso litekeena denik gizakiengan Kasu vietnamdarretan,
|
batez
ere haurrek (13 pertsona) eta heldu bakar batek hartzen zuten parte. Alarma piztu zen, kutsatuta zeuden 11 haur eta heldu hil baitziren.
|
|
|
Izan ere, elikagai batzuek gure arnas aparatuan uste baino eragin handiagoa dute. Eztarriko narritadura Eztarriko eta arnasbideetako narritadura sintoma arrunta da,
|
batez
ere haurrengan eta neguko hotzetan. Normalean, goizean gogorrago agertzen da, eta eguna igaro ahala, hobetu egiten da.
|
|
|
Azken urteotako elikadura eskandaluen ondorioz (behi eroen gaitza, adibidez), kontsumitzaileek kontrol hobeak eskatzen dituzte elikagai industriako gehigarri, koloratzaile eta zapore indartzaileen gainean. Elikagai osasungarriak hartzeko beharra europarren kontzientzian sartzen da, eta horrek esan nahi du agintariek kontrol handiagoa izan behar dutela transgenikoen eta antzeko produktuen aurrean, eta neurriak bilatu behar dituztela Europako herritarren artean,
|
batez
ere haurren artean, izaten diren obesitate maila kezkagarriei aurre egiteko. Europako azken egoera Herritarrek jakin nahi dute nondik datozen erosten dituzten produktuak.
|
|
|
Espainian, duela bi urtetik, ezaugarri horietara egokitzen den sistema bat merkaturatzen da. “Injextm” du izena, eta Odontologiako kontsultetan baino ez da erabiltzen anestesikoak emateko,
|
batez
ere haurren kasuan. Kasu horretan, sendagaiak azala zeharkatzen du presio handiko leherketa labur baten ondoren.
|
|
|
Uda partean maizago izaten diren patologia dermatologiko eta benereologikoak saihesteko eta opor osasungarriak izateko, Espainiako Dermatologia eta Benereologia Akademiak (AEDV) zenbait aholku eman dizkie herritarrei. Lehenik eta behin, eguzkitik txano, betaurreko eta eguzki kremekin babestea gomendatzen du,
|
batez
ere haurrekin, zaharrekin eta patologia kroniko edo larriren bat izateagatik ahulduta dauden pertsonekin. Kremei dagokienez, gogoratu eguzkitan jarri baino ordu erdi lehenago larruazalarentzako fotobabesle egokia erabili behar dela eta “eskuzabaltasunez” eman.
|
|
|
Zehaztapen guztiak betetzen badira, horien kontsumoa segurua da. Baina dosi desegokietan arazoak eragin ditzakete,
|
batez
ere haurren artean. Horregatik, behar beharrezkoak diren produktuetara mugatzea gomendatzen da, eta kontsumitzaileei gehiegizko kontsumoaren ondorioen berri ematea.
|
|
2005
|
|
|
Elikagaiei buruzko publizitateak gero eta kontrol zorrotzagoa behar du kontsumitzaileen osasuna babesteko,
|
batez
ere haurrena. Hala ere, oraingoz autorregulazioaren bidea hautatu da, elikagaien industriak egoera kontrolatzeko gai dela froga dezan.
|
|
|
Ur parkeak, beren txirrista eta igerilekuekin, aisialdirako aukera erakargarri bihurtu dira,
|
batez
ere haur eta gazteentzat.
|
|
|
1991n Euskararen Hitzarmena sinatu zen 48 elkarteren artean,
|
batez
ere haur eta gazteen eskolaz kanpoko munduan euskara bultzatzeko asmoarekin.
|
|
2006
|
|
|
Frantzian ez da tiroideen minbizien hazkunderik nabaritu Frantziako osasun zaintzarako institutuak dioenez; ez da horrela izan Ukrainia, Bielorusia eta Errusian, horietan minbizien kopurua asko handitu baita,
|
batez
ere haurren kasuan. Datu zehatzak ez dira eman eta ezkutatuta mantentzen direla uste da, zeren eta sekretismoa ikerketara ere ailegatu baita.
|
|
|
Burdina naturako elementu ugarienetako bat da, eta haren erabilera oso garrantzitsua izan da garapen teknologiko eta industrialean. Elikagaien arloan, garapen intelektualean eragina izan dezaketen gabeziekin lotuta egon ohi da,
|
batez
ere haurren artean, eta anemia askoren erantzule dira, neke sentsazioekin edo esfortzu fisikoak egiteko ezintasunarekin zerikusia dutenak. Akats hori konpontzeko, elikaduraren ordez burdina (III) sulfatoa edo burdina organikoa erabiltzen dira.
|
|
|
Enterobacter sakazakii enterobakterioen familiako bakterio bat da, eta duela gutxi patogenoa deitzen zaio. Mikroorganismo honek kutsadura ekintza argia du,
|
batez
ere haur goiztiarrei eta, oro har, edoskitze artifiziala jasotzen duten 6 hilabete baino gutxiagoko haurrei eragiten die. Biberoien esterilizazio desegokia, higiene txarraren ondoriozko errekuperazioa edo esnearen kutsadura dira arrisku handieneko faktoreak.
|
|
|
Izan ere, organismo horren arabera, Gazako ospitalean artatzen diren jaioberrien herena hiltzen da bere asistentzia estaltzeko baliabiderik ez izateagatik. Genevako erakundearen bozeramaileak, Damien Personnaz ek, adierazi zuen Palestinako lurralde okupatuen egoera humanitarioa eta segurtasunekoa okerrera egiten ari dela,
|
batez
ere haur eta emakumeena. Botikarik eza da arazorik “premiazkoena eta garestiena”, gaineratu zuen.
|
|
|
Espainian 188.000 adingabe inguru daude beren etxeetan indarkeria mota desberdinen eraginpean. 275 milioi eurora iristen da kopuru hori mundu osoan,
|
batez
ere haurretan eta hiru urtetik beherako haurretan. Azaldu du, gainera, lotura giltzarria dagoela etxeko indarkeriaren eta haurren abusuaren artean, eta ondorio nagusi gisa adierazi du ezen, etxeko indarkeriazko egoeren biktima txikiek dituzten ondorio emozional eta fisikoez gain, aukera “oso handia” dagoela haur horiek etorkizunean tratu txarren biktima edo tratu txarren biktima bihurtzeko.
|
|
|
Eztula lehorra izan daiteke, espektoraziorik gabea, edo produktiboa, normalean arnas aparatuko jariakinak izaten dituena. Eztul lehor faltsua deitzen zaio eztul mota bati,
|
batez
ere haurrengan eta emakumeengan, eta ikusmina sortzen ez duten jariakinak irensten ditu. Eztul psikogenoa ohikoagoa da arazo emozionalak dituzten nerabe eta gizabanakoetan.
|
|
|
“The Lancet” aldizkari medikoaren bertsio digitalean argitaratutako azterketa zientifiko batek dioenez, industria poluzioak kalte zerebralak eragin ahal izan dizkie mundu osoko milioika umeri. Egileek Europako eta Estatu Batuetako agintariei eskatzen diete industria produktu kutsatzaileen gaineko ikerketa eta kontrolak indartu ditzatela,
|
batez
ere haurrak babesteko, horiek baitira zaurgarrienak. Ingurumenean isuritako produktu kimiko toxikoek eragindako garapen neurologikoko nahasteen “pandemia isil” bat dago.
|
|
|
Mundu mailan, 50 milioi pertsonak pairatzen dute gaitz hori.
|
Batez
ere haurrei eta gazteei eragiten dien ustea badago ere, datuek adierazten dute 75 urtetik gorako 1.000 pertsonatik 15i eragiten diela. Gaixotasunari aurre egiteko, epilepsiaren eta haren konplikazioen kontrola errazten duten botika inhibitzaileak erabiltzen dira, krisien intentsitatea eta maiztasuna murrizteko.
|
|
|
Aditu sarea Nazioarteko sarearen arabera, 2015erako Europako haurren erdiak elikadura alergiaren bat izango du. Alergiaren bat duten pertsonen kopurua nabarmen handitu da azken hamarkadetan,
|
batez
ere haurren artean. Munduko Osasun Erakundearen arabera (OME), Europako hiru haurretik batek eta bi helduetatik batek alergia izan dezakete hurrengo hamar urteetan.
|
|
|
Saharaz hegoaldeko Afrikako herrialdeei buruzkoa da programa hau, eta, gaur egun, finantziazio falta du datorren urterako. Hori dela eta, erakunde horrek nazioarteko elkartasunerako deia egin du, gaixotasun horren aurkako borrokan laguntzeko,
|
batez
ere haurren artean biktimak sortzen baititu. Dei horri erantzunez, Osasun eta Kontsumo Ministerioak 550.000 euro emango dizkio programa honi, urtero egiten duen ekarpen berezi gisa.
|
|
|
Bestalde, ikusi dute umeak elkarrizketako parte direnean erabilera %74, 2koa dela eta ez direnean, berriz, %48, 5ekoa. Euskaraz hitz egiten dute
|
batez
ere haurrek euren artean (%88, 6).
|
|
|
Helduekin hizketan ari garela, konparaziora, inork ez du" kafetito bat nahi duzu?" esaten, edo" librito bat erosi dizut", edo antzekorik. Antza denez soilik edo
|
batez
ere haurrekin egiten dugu, txikigarriari dagokionean bederen, erdararanzko mugimendu eta kontzesio harrigarri hori. Garbi dago, ordea, haurrak berdin berdin ulertuko digula" galletatxoa" esan edo" galletita" esan.
|
|
2007
|
|
|
Mushangiko meategietan langile heldu batzuk eta
|
batez
ere haurrak aurkitu ditu, adin guztietakoak. Tresnarik kaxkarrenekin eta inolako babesik gabe ari dira.
|
|
|
Azken neurketaren aldean 2006ko neurketak igoera ekarri du: + 0,7( [2001] 3,0_ [2006] 3,7), baina bertze neurketen aldean, 1993ko neurketak izan zuen emaitza urruti geratzen da,
|
batez
ere haur eta gazteen erabileraren kasuan.
|
|
|
Izan ere, elikagai industriak hirurehun aldiz biderkatu du elikagai alergia jakin batzuetarako produktuen eskaintza, milioika kontsumitzailek partekatzen duten arazoa dela baitaki.
|
Batez
ere haurrek zaindu behar dute gehien. Etxean, eskolan edo haurtzaindegian, haur batek alergeno intolerantea duten produktuak har ditzake, itxura desberdinarekin edo ohitu gabe.
|
|
|
Neurrira egindako zorroak Gero eta eskari handiagoa duen beste zerbitzu bat neurrira egindako zorroak dira.
|
Batez
ere haurrak dituzten familiek eskatzen dute, gama ertaineko autoetan jartzeko. Modeloaren arabera, 150 eta 250 euro artean balio du, eta bezeroak berak jar ditzake gomak, kakoak eta velcroa erabiliz.
|
|
|
Nahiko ohikoa da botika eta antiseptiko iraungiak eramatea, eta, beraz, behar izanez gero, dira erabili. Aurreko kasuan bezala, komeni da noizean behin egiaztatzea alkohola ez dagoela iraungita, ur oxigenatua eta tiritak aldatu egin direla,
|
batez
ere haurrekin bidaiatzen bada. Autoko botikinean ezinbestekoak diren beste elementu batzuk hauek dira:
|
|
|
dosirik apalenak, aurkezpen erakargarriagoak, hala nola xarabeak, zaporeak, etab.”, diote Farmamundik. Fabrikazio pediatrikoaren berrikuntza hori, ordea, geldotzat jotzen da, oso zaila baita dosia haur guztientzat orokortzea,
|
batez
ere haurrei zuzenduta badaude eta sistema immunologiko ahulagoa badute. Askotan, sendagaiak errefusatzen dira, eta oso zaila da botikak konbinatzea.
|
|
|
Hala ere, Balear Uharteetan dago ikasle atzerritar gehien (%13, 6). Sare publikoan etorkin gehiago daude, baina itundutakoak gero eta gehiago dira,
|
batez
ere Haur Hezkuntzan doakotasuna ezarri zenetik. Ikastetxe itundu askotan ikasleen erdiak baino gehiago eta %80 bitarte etorkinak dira.
|
|
|
Bildutakoak ere New Delhin 2008ko abenduan eztabaidatzen jarraitzearen alde agertu ziren. Lau egunez, ehun herrialde baino gehiagotako ordezkariek Interneten erabilerari buruzko gaiak eztabaidatu dituzte, hala nola Sareak eskaintzen dituen aukera handiak nola erabili eta gehiegikeriak nola saihestu,
|
batez
ere haur pornografiarekin edo terrorismoarekin lotutako krimenak. Bestalde, herrialde pobreek azpimarratu dute eurentzat gairik garrantzitsuena dela sarbidea, ez soilik teknologiari edo konektibitateari dagokienez, baita garapenari dagokionez ere.
|
|
|
Sukaldeko adituek diote barazkiak prestatzeko modu bat dagoela, eta ohiko irakinaldiaz haratago doala. Barazkiak jateko modu dibertigarri eta desberdin batek eguneroko dietan sartzen lagun lezake, eta hori ez da beti erraza izaten,
|
batez
ere haurrek maiz jan ditzaten nahi bada. Espinaka eta zerba hostoetarako kozinatu egokienetako bat kurruskariak egitea da.
|
|
2008
|
|
|
|
Batez
ere haurrak. Kop.:
|
|
|
entzuleen ezaugarri sozialak eta hizkera kon tutan hartuz, kontaketan hurrengo datorrena asmatu eraginez, diskurtsiboki aukera egiten utziz... Memoria eta errepika ariketak ere sarri agertzen dira,
|
batez
ere haurrekin. Entzuleen erreakzioak eta sentimenduak landu, bere entzumena gidatu eta antzekoak egiten dira.
|
|
|
Datu bilketa
|
batez
ere haur eskola eta eskolen bitartez egin da, gurasoen artean haur eskoletako arduradun eta hezitzaileek banatutako galdetegien bidez. Beste batzuetan, gurasoengana zuzenean joaz egin zen galdetegien banaketa.
|
|
|
tartrazina (E102), kinoleina horia (E104), S hori laranjatua edo FCF (E110), azorrubina edo karminosina (E122), A kotxinilla gorria (E124), AC allura gorria (E129) eta V patentea. Gehigarri koloratzaileekiko alergia Sintesi koloratzaileen edo koloratzaile artifizialen artean azoikoak edo azokoloratzaileak daude, eta horiek zerikusia izan dute erreakzio alergikoekin(
|
batez
ere haurrengan), gozoki koloreztatuak gehiegi kontsumitzeagatik (tartrazina, S hori laranjatua, azorrubina, kukurutx gorria eta AC allura gorria). Tartrazinak (E102), adibidez, kontrako erreakzioak eragin ditzake (alergia ez larriak eta larruazaleko edo arnas agerraldiak) haur asmatikoetan eta aspirinari alergia dioten pertsonen %10ean.
|
|
|
Hotzean Tenperatura azkar jaisteak mikroorganismo patogenoen hazkuntza eta toxinen sorrera murriztea ahalbidetzen du. Gizarteak gero eta kezka handiagoa du kontsumitzen dituen elikagaien segurtasunaz,
|
batez
ere haurren elikadurari dagokionez. Hori dela eta, Pablo de Olavide Unibertsitateko Biologia Molekularreko eta Ingeniaritza Biokimikoko Departamentuko adituek, Francisco Martín Bermuda buru dutela, Nutrizioko eta Bromatologiako katedraduna, agerian utzi dute eskolako segurtasun maila areagotzen dutela “lerro hotzeko” sukaldaritza teknikek.
|
|
|
GIBaren bidezko infekzioa tratatzeko sendagaiek albo ondorio garrantzitsuak dituzte,
|
batez
ere haurrengan.
|
|
|
Kontuan izan behar da egoera batzuetan ur gehiago behar dela. Hilabete beroetan, garrantzitsua da ur gehiago edatea, hidratazio egokia izateko,
|
batez
ere haur eta adinekoengan, horiek sentikorragoak baitira bero kolpeekiko, bai eta kirolarietan ere, ariketa fisikoa egitean izerdiaren bidez galtzen duten likido kantitatea dela eta.
|
|
|
Gatz fluoratua ere fluorra behar bezala kontsumitzeko bide eraginkorra da. OME berak bildutako zenbait dokumentuk frogatzen dute gatzari fluorra gehitzeak %8raino murrizten duela txantxarra,
|
batez
ere haurren artean, eta handia dela eraginkortasun kostu erlazioa. Gatzaren fluorazioa elikagaia aberasteko metodo bat da.
|
|
|
Kontuan hartu behar da haragia eta, bereziki, xehea, mikrobio patogenoak transmititzeko bidea izan daitekeela, salmonellatik hasi eta sindrome uremiko hemolitikoa eragiten duen bakterioraino. Gaixotasun larria da,
|
batez
ere haurrengan, eta Escherichia coli enterohemorragikoa (E. coli verotina) bere agerpen kliniko larrienean infekzioak eragiten du. O7 Baldintza egokiak Komeni da gogoratzea haragiak hozkuntzako erakustokietan egon behar duela, jatorriaren, kategoriaren eta ebakiduraren arabera bereizita.
|
|
|
Azkenik, tamaina erraldoiko giza buru batean barneratuta, oinarrizko funtzio biologikoentzat urak duen garrantziari buruzko mezu eta irudiak proiektatzen dira. «Funtzio didaktikoa du,
|
batez
ere haur eta ikasle taldeentzat. Joku, galdera eta pantaila ezberdinen bitartez uraren ingurukoak ezagutzeko aukera bikaina da», azaldu du Javier Nieva Sobrongo Batzar Administratiboko presidenteak.
|
|
|
Mundu osoan izan du eragina Txinako esne kutsatuaren auziak. Txinatik inportatutako esnea saltzeari utzi diote Myanmarrek, Hego Koreak eta Taiwanek, baina esne hautsa duten hainbat produktu ere salmentatik kendu dituzte beste herrialde batzuek,
|
batez
ere haurren kontsumorako direnak. White Rabbit gozokiak debekatzen lehenak izan ziren Erresuma Batua eta Hong Kong, eta Espainiako kontsumitzaileen elkarteak jakinarazi du hainbat hiritako saltokietatik (Madril, Sevilla, Murtzia eta Bartzelona) kendu dituztela.
|
|
2009
|
|
|
Prestigioa, elkarrizketatuek behin eta berriro mahai gaineratu duten kontua da. Beraz, ondoriozta liteke mutilak emakumeen lanpostu horietara hurrera daitezen, horiei prestigioa ematetik hasi behar dela lanean,
|
batez
ere Haur Hezkuntzan eta Lehen eta Bigarren Hezkuntzan. " Etapa horietan haurrek emozioak adierazten, enpatia lantzen eta abar ikasten dute, eta hori bizitzan ezin garrantzitsuagoa da", Zubietak gogorarazi duenez.
|
|
|
Intsektuak uxatzeko lozioak kontuan hartzeko modukoak dira,
|
batez
ere haurrekin bagoaz edo atzerrira joan behar badugu; herrialde epel eta hezeetako eltxoek paludismoa, sukar horia eta antzeko gaitzak kutsatzen dituzte.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzaren Osasun Zerbitzuak gaur baieztatu duenez, AH1N1 birusaren ondorioak ohiko gripeak eragiten dituenak baino arinagoak izaten ari dira eta
|
batez
ere haurrengan du eragina, izan ere, gaixotasuna duten hiru lagunetatik bi umeak dira.
|
|
|
Kontseilariak adierazi du azken asteetan A Gripeagatik gaixotutakoen kopuruak gora egin duela,
|
batez
ere haurren artean. Gainera, kasu gehienak arinak direla azpimarratu du.
|
|
|
erabat aldatu balitzaio bezala, Damasok esan zionetik han Madrilen ez zuela Jainkoagan sinesten; berari ere jarrera hura nagusitzen baitzitzaion batzuetan, Jainkoa ukatzera zeramana: nola adostu eta bateragarri egin, bada, Jainko onaren irudia, gizon emakumeen eta haurren?
|
batez
ere haurren, zoritxarreko zoritxarraren erdian, Damasok esan zion bezala?; Domingok, baina, Damasok ez bezala, buru pentsamenduen mugimendu haiek joan etorrikoak izaten zituen, zeren, Jainkoa ukatu ondoren, beti iristen baitzen mementoren bat, itsas haizetik edo ilunabarreko eguzki gorritik esekia egon zitekeena?, zeinean bai baitzirudien ezen ukoa itsas haizearen esku ikusezinetan desegiten zela. Jainkoaren eskuetan, menturaz?
|
|
|
Hainbat errezeta prestatzeko erabili izan diren gelatinek balio kaloriko txikia dute, ez baitute koiperik eta ia ez baitzaio azukrerik gehitzen. Hala ere, barietate berriei,
|
batez
ere haurrei zuzendutakoei, azukre ugari eransten zaizkie: azukrea, glukosa edo destrosa, glukosa xarabea edo fruktosa xarabea.
|
|
|
Nahasketa prestatu ondoren, bi ordu inguru itxaron behar da hozkailuan sartu arte. Gelatinak eratzeko gehitzen den likidoari esker, hauek hidrataziorako aukera dira,
|
batez
ere haurrentzat eta helduentzat, ur gehien edatea kostatzen baitzaie.
|
|
|
Kontsumitzaileen erakundeak gogorarazi du Elikagaien Erregimenari, Jarduera Fisikoari eta Osasunari buruzko Mundu Estrategiak ohartarazten duela elikagaien publizitateak eragina duela elikagaien aukeraketan eta elikadura ohituretan. “Osasungarriak ez diren produktuen sustapena, bereziki telebistaren bidez, kontsumo ereduak ezartzen ari da,
|
batez
ere haurrengan, obesitatearen pandemia eragiten baitute”, azpimarratu du CECUk.
|
|
|
Zerri jatorriko A gripearen birusak eragindako infekzioa diagnostikatzeko, arnas aparatutik ateratako lagin bat hartu behar da, kutsatuta dagoen pertsona batek birusa kutsatzeko aukera handiagoa duenean. Hala ere, pertsona batzuek,
|
batez
ere haurrek, 10 egunez edo gehiagoz zabal dezakete birusa. Zerri gripea identifikatu eta egiaztatzeko, laginak bidali behar dira Mikrobiologiako Zentro Nazionaleko erreferentziako laborategira, behar diren probak egin daitezen.
|
|
|
Osasun publikoko irizpideetan oinarritutako koordinazioegin behar dugu” esan zuen Jimenezek. Talde zaurgarrienak zein diren jakiteko, ministroak esan zuen adituak ez direla oraindik ados jarri, urtaroko gripearekiko aldeak baitaude,
|
batez
ere haurrei eta helduei eragiten baitie. Izan ere, A gripeak ez du eragin handirik kolektibo horietan.
|
|
|
Ayuda en Acción enpresak, bere laguntzaileen bidez, osasun zerbitzuak eskaintzen dizkie Unoko Umachiri barrutiko komunitateei, Chumbivilcas probintziei, Cuscoko Chinchaypucyo eta Anta probintziei eta Apurimaceko Mara barrutiari, “Hotzari aurre egiteko elkartasuna” kanpainaren barruan. Erakundeak 3.200 pertsona baino gehiago artatu nahi ditu, ekainean bakarrik,
|
batez
ere haurrak, adinekoak eta ugaltze adineko emakumeak, bai eta arnas aparatuko gaixotasunak dituztenak ere, osasun zentrotik urrunen dauden eremuetan. Era berean, gripearen eta pneumoniaren aurkako txertaketak eta prebentzio jarduerak egin dira.
|
|
|
Teknika horren bidez, lagin baten osagai kimikoak kontzentratu eta isolatu daitezke, estaldura jakin bat duten zuntzen bidez. Ikertzaileek gasen kromatografia ere erabili zuten konposatuak eta masa espektrometria bereizteko, lurrin bakoitzaren ugaritasuna identifikatu eta neurtzeko. Europako araudiaren arabera, substantzia horien presentzia produktuaren etiketan adierazi behar da, baldin eta haien mailak balio jakin bat gainditzen badu (%0, 1 edo %0, 01, konposatu motaren arabera), baina aditu batzuen ustez muga horiek onargarriegiak dira,
|
batez
ere haurren eta haurren higienerako eta zaintzarako diren substantzietan.
|
|
|
Zerri jatorriko A gripearen birusak eragindako infekzioa diagnostikatzeko, arnas aparatutik ateratako lagin bat hartu behar da, kutsatuta dagoen pertsona batek birusa kutsatzeko aukera handiagoa duenean. Hala ere, pertsona batzuek,
|
batez
ere haurrek, 10 egunez edo gehiagoz zabal dezakete birusa. Zerri gripea identifikatu eta egiaztatzeko, laginak bidali behar dira Mikrobiologiako Zentro Nazionaleko erreferentziako laborategira, behar diren probak egin daitezen.
|
|
|
Arreta zentroa E. sakazakii patogenoa da. Eragin kutsatzailea duen mikroorganismoa da, eta
|
batez
ere haur goiztiarrei eta, oro har, sei hilabetetik beherakoei eragiten die, edoskitze artifizialarekin. Esterilizazio txarraren ondorioz agertzen da.
|
|
|
Kirolariak (batez ere futbolariak) edo herritarren segurtasunaz arduratzen diren profesionalak (poliziak eta suhiltzaileak) heroiaren ordezkari dira. Irudi hau haurtzaroan jarraitu eta irrikatu egiten dute,
|
batez
ere haurrek, eta eredu aktiboagoa inprimatzen zaie. Nesketan, kulturaren eraginak edertasunaren edo ospearen mirespenera eramaten ditu.
|
|
|
Varelaren aburuz, gosaria “arriskuan dago” Espainian, eta gosari ona egiteko ohitura falta bizi ohitura berriei eta estresari egozten die. Hori dela eta, Gosariaren Egun Nazionala ezartzeko eskatu zuen, herritar guztiak horren garrantziaz kontzientziatzeko,
|
batez
ere haurrentzat.
|
|
|
Bonbilla horiek ere askoz seguruagoak direla erakutsi dute, ez baitute urarekin zirkuitulaburrik izateko arriskurik, ez eta azala ukitzean erretzeko arriskurik ere, argiari lotutako berorik ez igortzeaz gain, gehitu egin zituzten. José Luis Candía katedraren koordinatzaileak azaldu zuenez, “segurtasuna oso kontuan hartu behar da,
|
batez
ere haurrak dauden etxeetan”. Izan ere, segurtasuna dela eta, “ez dio kalterik egiten, ez dekolorazioagatik, ez su arriskuagatik, jartzen diren altzariak”.
|
|
2010
|
|
|
Izaskun Larrion taldekideak bere alabari nola ematen dion ikusteaz gain, aita ama batzuekin klasean izango dira.
|
Batez
ere haurra lasaitu, garapenean lagundu eta guraso haur lotura sendotzen da shantalarekin. Masajea jasotzen duten umeen aurpegia ikusi besterik ez dago, zein gomendagarria den apreziatzeko.
|
|
|
Izaskun Larrion taldekideak bere alabari nola ematen dion ikusteaz gain, aita ama batzuekin klasean izango dira.
|
Batez
ere haurra lasaitu, garapenean lagundu eta guraso haur lotura sendotzen da shantalarekin. Masajea jasotzen duten umeen aurpegia ikusi besterik ez dago zein gomendagarria den apreziatzeko.
|
|
|
«Gizarte eredu bat nahi badugu, non emakumeenganako indarkeriarik ez dagoen,
|
batez
ere haur eta gazteen hezkuntzan ikusten dut egin behar dela prebentzio lana».
|
|
|
EFSAren arabera, koloratzaile horrekin aberastutako elikagaiek eguneroko irenstean onargarriak diren mugak gainditzen dituzte,
|
batez
ere haurrengan.
|
|
|
Eguzkiaren eraginpean egoteak ere badu zerikusia makula endekapenarekin, diabetesaren ondoren maizenik itsutasunaren bigarren kausarekin. Horregatik, adituek behin eta berriz esaten dute oso zuhurrak izan behar dutela, eta begiak sentikorragoak izan behar dutela,
|
batez
ere haurrengan. Begiak behar bezala babesteko sei aholku Eguzki izpiek begietan kalterik eragin ez dezaten, funtsezkoa da:
|
|
|
Aurkitutako markatzaile espezifikoari prokalzitonina (PCT) deitzen zaio. Jaio berriak diren gaixoetan,
|
batez
ere haur goiztiarretan, oso garrantzitsua da arnas infekzioa tratatzea. Infekzio hori, era berean, konplikatua da beti, eta zaintza estua eskatzen du.
|
|
|
Negu honetan diagnostikatutako pazienteek,
|
batez
ere haur goiztiarrak eta bi urtetik beherakoak, 2009ko epe berean hirukoiztu egin dituzte.
|
|
|
Uraren Nazioarteko Eguna dela eta, Plan GKEak gogorarazi du baliabide horren urritasunak “gaixotasunak, desnutrizioa eta garapen fisiko eta intelektual txikia” eragiten dituela. Egoera hori pobreziarekin lotzen du, eta haren ondorioak
|
batez
ere haurren artean nabaritzen direla dio. Egoera horretaz ere arduratu da UNICEF, “Wash” programaren bidez. Ekimen hori ikastetxeetan jarri zen abian, eta ikusi du aztertzen ari diren 60 herrialdeetatik 33k soilik ematen dutela edateko ura lehen hezkuntzako eskoletan.
|
|
|
“Zaila da katuak eraso egitea, traba egiten diotela sentitzen duenean ihes egiten baitu” Katu harramazkaren gaixotasuna medikuntza liburuetan agertzen den patologia birikoa da, baina aspaldi praktika klinikoan ez da antzematen. Oro har, zaila da katuak eraso egitea,
|
batez
ere haur bati, traba egiten diotenean ihes egiten baitu. Baina hori ez da txakurrarekin gertatzen.
|
|
|
Oporretan ez dira gutxietsi behar hondartzan istripuak izateko edo bero kolpeak izateko arriskuak,
|
batez
ere haur eta zaharretan.
|
|
|
Gainera, sistema azkar desinfektatzen denez, fotokatalizatzaile hori ur bolumen handiak garbitzeko gai da. Segurtasun hidrikoa Ur kutsatuaren kontsumoarekin lotutako gaixotasunak dira heriotza eragile nagusietako bat garapen bidean dauden herrialdeetan,
|
batez
ere haurren artean. Herrialde horietan detektatutako gaixotasunen %80 baino gehiago ur osasungaitz kontsumoarekin erlazionatuta daudela kalkulatzen da.
|
|
|
“Gozoki” terminoak gozoki ezberdinak biltzen ditu, hala nola gozokiak (eskaera handiena biltzen dutenak), txikleak edo konfiteak. Produktu mota horren ezaugarri komuna, bai formagatik bai koloreengatik,
|
batez
ere haurrei eta gazteei zuzentzen zaie, baina ez dira gainerako kontsumitzaileak baztertzen. Berezitasun hori dela eta, horiek arautzen dituzten arauek kontuan hartzen dituzte sektore sentikorrago horretako faktoreak.
|
|
|
Eta duela hiru urte talde moduan eratzea erabaki zutenean sortu zen Saharaztan Baztan Bidasoako Saharar herriarekiko elkartasun taldea. Saharako basamortuan dauden errefuxiatuen kanpamenduetan, udan egiten duen bero jasangaitza dela eta,
|
batez
ere haurrak dira kaltetuenak. Hala, udako hilabete beroenak goxoago pasatzeaz gain, euren herrian jaso ezin dituzten zerbitzuak eskaintzen zaizkie hemen Saharako gaztetxoei.
|
|
|
Eta duela hiru urte talde moduan eratzea erabaki zutenean sortu zen Saharaztan Baztan Bidasoako Saharar herriarekiko elkartasun taldea. Saharako basamortuan dauden errefuxiatuen kanpamenduetan, udan egiten duen bero jasangaitza dela eta,
|
batez
ere haurrak dira kaltetuenak. Hala, udako hilabete beroenak goxoago pasatzeaz gain, euren herrian jaso ezin dituzten zerbitzuak eskaintzen zaizkie hemen Saharako gaztetxoei.
|
|
|
Erretzean ke lodia eta urrin gozoa ematen duten landareak preziatuak dira halakoetan erregai gisa; horretarako erabiltzen diren landareak dira, besteak beste, mihilu erraldoia, ezkaia, erruda, apoperrexila, kamamila, geranioa eta txortaloa. Jendea ketan jartzen da,
|
batez
ere haurrak jartzen ditu, eta baratzetara eta ereinetara bideratzen du kea. Halaber, suen gainetik egiten dute salto; leku batzuetan zazpi aldiz egin behar izaten dute denek.
|
|
2011
|
|
|
", aitortu digu haietariko batek.Hamarretan zegoen jarria zita eta jende askok erantzun zion Ostadarrek eginiko deialdiari.
|
Batez
ere haurrak eta hauen gurasoak ikus zitezkeen motxila, kantinplora eta ogitartekoa hartuta, baina adin guztietako jendea iritsi zen helmugaraino. Bejondeiela.
|
|
|
Badira zenbait oztopo termometro horientzat: ezin dira erabili eritasunen bat edukiz gero (otitisa edo infekzioren bat, adibidez), eta behar bezala jarri ezean, okerreko balioak eman ditzakete,
|
batez
ere haurrik txikienetan, entzumen kanal txikiagoak dauzkate eta.
|
|
|
Gizarte erakundeak. Haiengana joko da etxebizitzarik eduki ezean edo han zailtasunak izanez gero, bai eta desenplegua, pobrezia edo tratu txarrak(
|
batez
ere haurrenganakoak) izanez gero ere.
|
|
|
Baldintza eta prozesu zorrotzak behar izan arren, familia harrera nahiko figura sinplea da; estatu barruko adopzioa, aldiz, oso prozesu zaila da, ia ezinezkoa?
|
batez
ere haur txikien kasuan?, oso konplexua baita prozesu osoa. Izan ere, oso haur gutxi daude adoptatzeko prest, Espainiako sistemak kasu hauetan bakarrik onartzen baitu:
|
|
|
3 Zergatik jotzen da egoitza harrera azken aukeratzat,
|
batez
ere haur txikienen kasuan. Zer beste aukera daude (lehentasunaren arabera ordenatuta)?
|
|
|
Eskatzen die estatuei hezkuntzara iristeko konpromisoa berma dezatela,
|
batez
ere haur guztiena, horiek mutilak zein neskatoak izan, lehen mailako doako hezkuntzarakoa eta helduen etengabeko ikaskuntza eta irakaskuntzarakoa, oinarri harturik giza eskubideen, aniztasunaren eta tolerantziaren errespetua, inolako bereizkeriarik gabe;
|
|
|
Estatuei ere eskatzen die, giza eskubideen esparruan informazioa publiko egiteko kanpainak eta heziketarako programa zehatzak sostengatu eta abiaraz ditzatela, halakoak bidezkoak direnean, tokiko hizkuntzatan adieraziak, arrazismoa, arraza bereizkeria, xenofobia eta horiekin lotuta dauden intolerantzia moduei aurre egiteko eta jarraiko baloreen errespetua sustatzeko, hala nola, aniztasuna, pluralismoa, tolerantzia, elkarrekiko begirunea, kultura sentsibilitatea, integrazioa eta kohesioa. Programa eta kanpaina horiek gizartearen arlo guztietara zuzendu dira,
|
batez
ere haur eta gazteengana;
|