|
2002
|
|
|
ohartu gabe, bi hizkuntza mota eraikitzen ari gara, eta euskara gaztelaniaren nahiz frantsesaren azpian jartzen dugu egunero. Gure hizkera euskaran arrotzak izan diren egiturez betetzen ari gara, zuzenean hartzen baititugu hitzak, esamoldeak eta egitura osoak beste hizkuntza horietatik,
|
batez
ere gaztelaniatik. Hau da, eta nik neuk ere eman ditut zenbait adibide lan honetan, euskarak, bizirik iraun nahi baldin badu, duen beste arrisku argietako bat.
|
|
|
Horrek hautsiko du, nahi edo ez, hizkuntzaren batasuna. Euskararen aldamenean beste hizkuntzaren bat agertuko litzateke, eta nekez ikusten dut nik hizkuntza horien artean gaztelaniak edo frantsesak,
|
batez
ere gaztelaniak, pisu handia ez izatea. Gauden tokian gaude, gauden tokian bizi gara, eta ditugun harreman akademikoak ditugu.
|
|
2003
|
|
|
Eta azken batean erdal mundua mila aldiz handiagoa da,
|
batez
ere gaztelania normalizatua egoteagatik, eta baita milioika hiztun gehiago izateagatik ere. Badira milaka liburu, milaka erakunde, kolektibo, lanbide... etako partaide, horien berri ematen ahal digutenak gaztelaniaz, milaka laguni galdetzen ahal zaie hainbat gairi, hainbat borrokari buruz, eta Radio Euskadik hor ditu, bilatu besterik ez du egin behar.
|
|
|
Diglosiari eusteak, zer esanik ez, euskararen galtzea ekarri zuen leku askotan. Baina galtze hori ez zen izan besterik gabe kanpoko indarrek eragina, baizik eta, neurri handian, euskal oligarkek beraiek ekarria, noblezia, burgesia eta kleroaren zati handi
|
bat
ere gaztelaniaren sustatzaile nabarmenak izan baitziren.
|
|
2008
|
|
|
Datu base horien arabera, Euskal Herriko Autonomi Erkidegoan 186 ziberkomunikabide zeuden. Horietatik, 60 elebidunak ziren; alegia,
|
batez
ere gaztelaniaz eskaintzen ziren, eta euskarari leku (eta zeregin) marjinala eskaintzen zitzaion. Egunkari gehienak (inprimatuak bezalaxe) halakoak dira:
|
|
|
Baita Goiena.net (egunkaritzat hartzen badugu, behintzat). Beste modu batez esanda, EHAK-ko ziberkomunikabideen %70
|
batez
ere gaztelaniaz ari da.
|
|
|
Euskal Herriko Autonomi Erkidegoan 186 ziberkomunikabide zeuden. Horietatik, 60 elebidunak ziren; alegia,
|
batez
ere gaztelaniaz eskaintzen ziren, eta euskarari leku (eta zeregin) marjinala eskaintzen zitzaion. Egunkari gehienak (inprimatuak bezalaxe) halakoak dira:
|
|
|
Gaur egun egin genukeena hauxe da, alde batetik, conectores pragmáticos? izene ko partikulen historia adierazi, zein modutan azaldu ziren eta zer funtzio betetzen duten euskaran gainera, bada... eta abar, eta
|
batez
ere gaztelaniatik hartuak direnak: según> eta, > eta abar.
|
|
2009
|
|
|
Euskara ere guztien hizkuntza izan dadin nahi badugu da duda izpirik ez dugulako gizarte bizikidetzarako onena horixe dela. Guztiok sentitu behar gara eroso eta gustura bizikidetza baketsu eta harmoniatsuan bizi nahi baldin badugu, eta, jakina,
|
batez
ere gaztelaniaz bizi nahi duenak hala ahal izaten jarraitu behar du, baina euskaraz bizitzea ezin izan daiteke inorentzat gurutze bide.
|
|
2010
|
|
|
Jende guzia lasai, alai, pozik, haurrak algaran, dohainik banatu zen aldizkari ofiziala katalanera hutsez, publizitate osoa katalanera hutsez, bai paper bai pantailetan, megafoniatik erraten zuten oro katalanera hutsez... Ezta hitz
|
bat
ere gaztelaniaz.
|
|
2011
|
|
|
Liturgi testuetatik 31 olerki edo bertsozko lan itzuli zituen, gehienak latinetik. Baina
|
batez
ere gaztelaniatik egin ditu olerki edo bertsoen itzulpenak; hona adibide batzuk: Santa Teresa Avilakoaren Zeruan det nik bizia (1951), Arin, artzaiak!
|
|
|
Baina ikuspegi hau aldebiko izatea ezinbestekoa da, bestela etorri berrien asimilazioan erortzeko arrisku handia egon daiteke eta. Alegia, beraien hizkuntza eta kultura alde batera utzi eta bertako hizkuntza eta kultura bereganatzeko arriskua dago(
|
batez
ere gaztelania eta frantsesa, noski).
|
|
2012
|
|
|
Euskal literaturara itzuliz, esan genezake horixe izan dela euskal literatura hizkuntza, handietara? (
|
batez
ere gaztelaniara, frantsesera eta ingelesera) itzultzeko egin diren ahalegin urriek literatura, handi, horietako polisistemen garapenean hain eragin eskasa eduki izanaren arrazoia.24
|
|
|
Aurreko atalean aipatu bezala, Sarrionandiak zubi testuak baliatu ditu hizkuntza arrotzetan idatzitako zenbait testu euskaratzeko. Gehienetan zubi testu horiei buruzko aipamenik egiten ez badu ere, berak uler litzakeen hizkuntzetan egindako itzulpenak arakatuz eta han hemenka ematen dituen pistei tiraka, zenbait (itzulpen) antologia topatu ditugu, Sarrionandiak euskaratutako testu askoren jatorrizkoak nahiz itzulpenak(
|
batez
ere gaztelaniazkoak, baina baita frantsesezko eta ingelesezko batzuk ere) biltzen dituztenak. Interesgarria iritzi diogu bilaketa horri, Sarrionandiak zein motatako liburuak irakurri dituen jakiteko informazio baliotsua eman diezagukeela uste dugulako:
|
|
|
Heziketa hizkuntzak ere, adinak bezala, 14 hipotesiak bete ditu, baina ez zaigu azpimarragarria iruditzen adina aldagaiaren emaitza berberak eman dituelako. Alegia, gazteak diren guztiek gehiena euskaraz ikasi dute eta adineko guztiek
|
batez
ere gaztelaniaz, eta adinaren eraginez sortutako emaitzak direla uste dugu, ez heziketa hizkuntzaren eraginez.
|
|
|
Ikasleari integratzen laguntzeko, urrats batzuk egiten ditu ikastetxe bakoitzak.
|
Batez
ere gaztelaniaz hitz egiten ez duten ikasleei zuzenduta dago, eta hezkuntza maila guztietan jarraitzen du, ikaslearen adinetik aparte. Asturiasko ikasle etorkinak hartzeko programak jarduera protokolo horiek garatzeko materialak eta laguntzak proposatzen ditu.
|
|
2013
|
|
|
Gainera, arauok betetzeari erantsi behar zaio Arrutiren poesian agerikoa den zolitasuna metrikari eta errimari dagokionez. Poetak bereziki ongi zaintzen du poemaren osotasuna eta batasuna(
|
batez
ere gaztelaniazko poemetan eta bitartean argitaratutako euskarazko poemetan), nekez egiten du bertso lerro herrenik, eta errimaren aberastasuna hain da nabaria, ezen oso gutxitan errepikatzen baitu errima berbera poema batean. Honek guztiak erakusten du Arrutiren poesiak poemaren formari dagokionez perfekzio teknikora hurbiltzeko duen nahikaria eta, Aranaren arauek poesia kultua zedarritu eta bertsolaritzatik urruntzeko xedea duten neurrian, Arrutik arauok betetzea erabakitzen duenean bere poetika agertzen du.
|
|
2014
|
|
|
Eta jakin badakigu, feminismoaren eragina euskaltzaletasunean eta euskal kulturan berankorra izan dela, besteak beste, bi arrazoi hauengatik (Retolaza 2012a): batetik, abertzaletasunarendiskurtso hegemonikoak beste edozein diskurtso sozial eta kultural bere zerbitzurajarri zituelako XX. mendearen hasieran, mugimendu feministak haziak erein zituengaraian?; bestetik, pentsamendu feministaren hedapena
|
batez
ere gaztelaniaz zeinfrantsesez garatu zelako XX. mendearen hasieran, eta euskaltzaletasunak tradizioarieustea izan zuenez helburu nagusi, diskurtso eta ikuskera berritzaileentzat zirrikiturikez zen egon. Gainera, musikari batek kulturan eragina izan dezan, musikan eginikoekarpenaz gain, diskurtso publiko bat eraikitzea ere beharrezkoa da, gizarteerreferente egingo bada.
|
|
2016
|
|
|
1 Ikasteko gaitasun egokirik ez izatea. Ikasgaia prestatzeko materia gehigarri asko euskara ez den hizkuntzetan dago(
|
batez
ere gaztelaniaz eta ingelesez) eta ikasleen beldurra hemen ager daiteke. Oinarrizko hezkuntza euskaraz egin duten ikasleen erreparoak, ziur aski, bi arlotatik datoz:
|
|
2017
|
|
|
gustatzen ez zaidana kendu, eta gustatzen zaidana ikusi. Euskaraz kate gutxi daude, eta gaztelaniaz dozena bitik gora, beraz, ez da kalkulu matematiko handirik egin behar telebista
|
batez
ere gaztelaniaz ikusten dugula jakiteko. Gainera, niri gustatu egiten zait Espainiako telebista.
|
|
2018
|
|
|
Lehenengo eta behin, gaztelania jakitea ezinbestekoa zen erreinuko administrazioko edozein arlotan lan egiteko, armadan karrera egiteko, merkataritzan arrakasta izateko, Ameriketan nabarmentzeko eta abarretarako. Horregatik,
|
batez
ere gaztelania ikastera joaten ziren eskolara, baina ama hizkuntza baztertu gabe.
|
|
|
Torrealdaik zedarritutako hirugarren zentsura aldiari dagokionez, betiere Nor da Nor datu baseko literatur itzulpenen inguruko datuei jarraikiz, 10 184 literatur lan itzuli ziren aldi horretan, gehienak haureta gazte literaturakoak. Euskaratik itzulitako 25 lanak11
|
batez
ere gaztelaniaz emanak dira (aztertu beharrekoa da bertsio elebidunetan emandakoak diren, esaterako, eta bertsio elebiduna izatea zein funtziori dagokion: hezkun9 Bilaketaren emaitzak:
|
|
2019
|
|
|
Aipatutako hiru programak gazteei zuzenduak dira eta era berean gazteak dira aurkezle eta esatarigehienak. Honi lotuta, erabiltzen den hizkera informala, naturala eta gazte jendeari lotutakoa da heinhandi batean, eta beraz KA ugaria da hizketa jardunean,
|
batez
ere gaztelania eta ingelesarekin. Edozeinkasutan, KA ez da maiztasun eta forma berberekin ematen esatari guztien kasuan; komunikabidepublikoak izanik, esatari batzuk euskara hutseko jardunari lotuta daude, eta beste batzuek hizkuntzaknahasteko askatasun osoa daukate saioan duten pertsonaiaren rolaren arabera, Elorduik aztertu bezala (2016).
|
|
2021
|
|
|
Baina zalantzak ere maila berean ugaritzen zirela jabetzen ziren. Ugaritu, gainera, ikusirik nola inguruko hizkuntzetan,
|
batez
ere gaztelaniaz eta katalanez, antzeko kezkei erantzuna eman nahian xehetasun handiko gramatika oso landuak argitaratzen hasiak ziren. Eta galegoek ere bazutela bidean zerbait.
|
|
|
Horrela, egolatria bandera gora eta behera astinduz lantzen duen gure alkateak erabaki du, pandemiaren bigarren olatuaren erdian, diru sailak murriztea euskarazko hedabideei, euskara sustatzeko ekimenei, baita euskara ikasteko laguntzei ere. Ez du galdu, ordea, Euskaraldiaren buru agertzeko aukera, berak onartutako arau aldaketa bati esker, euskaraz ez dakiten zuzendari berriek beren lan taldeei euskaraz lan egitea zailtzen jarraitu duten bitartean, edota autobus publikoetako geltokietan publizitatea
|
batez
ere gaztelaniaz jartzen jarraitu badu ere.
|
|
|
Beste ikasleen gaitasun apalak haiekin komunikatzeko mugak sortu dizkie, eta Gasteiztik datozen ikasleak aipatzen dira behin baino gehiagotan: badago iritzi edo ustea ikasle horiek direla
|
batez
ere gaztelaniaz hitz egiten dutenak. Baina, aldi berean, ikasturtean zehar euskara gaitasunean egindako hobekuntza eta euskara gehiagotan erabiltzeko egindako esfortzua ere aitortzen zaie; halaber, balio handia ematen diote egiten duten esfortzuari, daukaten hizkuntza testuingurua eta hurbileko sarean duten euskaldunen dentsitatea ez baita batere lagungarri.
|
|
2022
|
|
|
Ondorioa garbia da: gurean
|
batez
ere gaztelaniaz egiten da lan edo hori da ohikoa, eta oso gutxi gara lanean euskara normalizatzeko eta erabiltzeko hautua egin dugunak. Zergatik gertatzen da hori?
|
|
|
Hutsala da hor euskarak duen lekua: %4
|
Batez
ere gaztelaniaz da kontsumoa (%54), eta, hein txikiagoan, beste hizkuntzetan (%19).
|
|
|
Oro har gaztelaniazko edukiak ikusten dituzte gehienek: Youtuben% 57,5
|
batez
ere gaztelaniaz (euskaraz batez ere %5, 7) eta Tiktoken% 42,4(% 1,1 euskaraz). Aldiz, Instagramen gehiago dira euskaraz edukiak argitaratzen dituztenak:
|
|
|
Hizkuntzari dagokionez,% 35,6k euskaraz eta bertze hizkuntzetan berdin aditzen du,% 22,8k
|
batez
ere gaztelaniaz,% 14k batez ere bertze hizkuntzetan eta% 9,4k beti gaztelaniaz. Batez ere euskaraz(% 9,9) eta beti euskaraz (%4, 4) aditzen dutenak guttiago dira.
|
|
2023
|
|
|
Euskarazko hedabideei euskara sustatzeagatik legez dagokien dirulaguntzak Eusko Jaurlaritzarekin negoziatzen luze aritu da Hekimen, Euskal Hedabideen Elkartea. Baina euskarazko komunikabideentzat lortutako dirulaguntza nahikoa ez den bitartean sektorea egonkortzeko, 6 milioi euro banatu ditu Jaurlaritzak
|
batez
ere gaztelaniazko medioak laguntzeko, berriro ere agerian utziz zein hedabide indartzen eta zein baztertzen duten gure instituzioek, diru publikoarekin. Hekimeneko koordinatzaile Igor Astibiarekin hitz egin dugu.
|
|
|
trapa, reggaetoia, rapa, bachata, popa... Asko dira Espainiako artistak, baina
|
batez
ere gaztelaniaz eta ingelesez abesten duten nazioarteko musikariak aipatu dituzte, baita Koreako K Pop taldeak ere. Artisten zerrenda luze honetan, euskaraz abesten duten musikariak gutxiengo dira (Ken Zazpi, Bulego, Zetak, ETS), eta beraiek ere horrela jakinarazi zuten.
|