|
2001
|
|
|
Kontua da oso ongi ezagutzen ez diren mekanismoakdi rela medio, urtegiek eskualde osoko uretako merkurio tasak izugarri igoarazi zituztela. Handik, elikadura kate guztira zabaldu zen merkurioa,
|
batez
ere arrainetara, creeendietan tradizionalki oso leku handia izan dutenak.
|
|
2002
|
|
|
Kalitate hobereneko lehengaiak Haragi eta deribatu freskoak edo izoztuak, heltze onarekin eta mikrobio karga kontrolatuarekin Behar bezala garbitu eta desinfektatutako landareak, ahal dela, garbitzeko uretan lixiba erabiliz. Arrain freskoak edo izoztuak, arreta berezia jarriz Anisakis larbak arrain gordin edo marinatu edo eskabetxatuetan Janaria prestatu aurretik, egoera onean eta plateretan nahasita kontserbatzen dira,
|
batez
ere arrainezkoak badira, histamina metatzeko arriskua baitago. Janarien manipulazio higienikoa, eskuak erabat garbi daudela, baita arropa eta ilea ere.
|
|
|
Batez ere, adin gazteenetan izaten da barazkien gabezia; gero, berriz kontsumitzen da. Haragia beti da arrainaren gainetik,
|
batez
ere arraina erosoagoa delako erosi eta prestatzeko”. Gauza bitxia gertatzen da:
|
|
2003
|
|
|
Esne mota hau maiz kontsumitzeak organismoa aipatutako azidoez hornitzen laguntzen du, horregatik iturri dietetiko interesgarri bat izan daiteke,
|
batez
ere arrainagatiko alergia dutenentzat edo eskuarki arrain urdinik, fruitu lehorrik edo oliba landare oliorik eta hazirik gantz azido insaturatuetan aberatsak diren janariak jaten ez dutenentzat.
|
|
2004
|
|
|
Egoera bereziki larria da Valentzia, Zaragoza eta Murtziako ikastegietan, zentro horien %17, %13 eta %12k aste bi horietan
|
bat
ere arrainik eskaini ez dutelako.
|
|
|
Igaraba funtsezko pieza da elika katearen barruan; beste espezie batzuetako superpopulaziorik ez egoteko funtsezko kate maila osatzen du. Ugaztun horrek ibaiertzeko basoa behar du mugitzeko, babesteko, ugaltzeko eta elikatzeko,
|
batez
ere arrainez, anfibioez eta narrastiz.
|
|
2005
|
|
|
garrantzitsua da aukeratuko denari erreparatzea; izan ere, hautatzen denaren arabera “tilbud” baten bidez (a menua karta) edo" dagens" (eguneko menua), kontua nabarmen alda daiteke.
|
Batez
ere arraina Danimarkako gastronomiak hainbat eratako platerak ditu elikagaiak. Hala ere, guztietan adierazgarriena arraina da, Danimarkako errezetarik ezagunenetako bat da, bakailao zatitua ziapearekin edo izokin gordina eskabetxean.
|
|
|
Egia esan, arrisku erlatiboa da, baina Espainiako kontsumitzaileak gutxi ezagutzen du, eta gero eta interes handiagoa du gastronomia berriak aurkitzeko, baita arrain gordina bere sukaldaritzaren oinarri gisa erabil dezaketenak aurkitzeko ere. Izan ere, badirudi argi dagoela kontsumitzaile batzuen elikadura ohitura berriek anisakis kasu gehiago eragin dituztela, eta hori kontrolatzea komeni dela, horretarako ezarritako araudia zorrotz kontrolatuz eta aplikatuz, eta kontsumitzaileari informazio gehiago emanez, bai agintariek bai operadoreek,
|
batez
ere arrain saltzaileek eta sukaldariek. AESAren arabera, arrainaren eraginak prebenitzeko funtsezko arauak arraina izoztea dira (gordinik edo marinatuta jan behar bada, hala nola sushia, ceviche edo ozpinetan), gutxienez 24 orduz (hobe bi edo hiru egunez, etxean izozten badira).
|
|
2006
|
|
|
Hegaluzearen edo hegaluzearen barietateak ere biltzen ditu, baita berdela edo hegaluzea ere. Atuna irensle handia da eta
|
batez
ere arrainak, krustazeoak eta zefalopodoak jaten ditu. Atun arruntaren ale gehienak Atlantikoan daude, baina atun bankuak ere badaude Itsaso Beltzean eta Mediterraneoan.
|
|
2008
|
|
|
FDAk 1 ppm ko maila onartzen du giza kontsumorako diren arrainetan. Maila hori
|
batez
ere arrain handienetan dago, hala nola marrazoan eta ezpata arrainean. Emakume haurdunentzat eta umeentzat, FDAk astean 350 g arrain kontsumitzen ditu gehienez, eta kopuru hori segurua dela uste dute.
|
|
|
Urte hasieran, “Proceedings of the National Academy of Sciences” (PNAS) aldizkarian argitaratutako azterlan baten arabera, Antartikako errege pinguinoak ere (pinguino enperatzaileen atzetik bigarren tamainan) arriskuan daude klima aldaketaren ondorioz. Frantziako Ikerketa Zientifikoko Zentro Nazionaleko (CNRS sigla frantsesetan) ikertzaileek ikusi zuten espezie horretako harrapakinak,
|
batez
ere arrainak eta txibiak, gutxitu egin zirela itsasoaren azaleko tenperatura igotzearen ondorioz. CNRSko adituek esan zuten Antartikako pinguino erregeen populazioa, bi milioi ugaltze bikote baino gehiagotan balioetsia, %9 murriztu daitekeela itsas azaleko tenperatura igotzen duen 0,26 graduko.
|
|
2009
|
|
|
Hozten utzi, eta jaki prestatua sartu, eta hondoan utzi. Janaria aprobetxatu Eskabetxea janari hondarrak kontserbatzeko edo eraldatzeko ere erabiltzen da,
|
batez
ere arrain frijituak badira, hala nola sardinak, txitxarroak edo antxoa frijituak, egun batetik bestera soberan daudenak. Horretarako, xerratan moztutako baratxuri salteatua egin, eta, gorritzen hasten direnean, sutatik atera, ozpin, piperrauts pixka bat eta ur pixka bat edo laranja zuku pixka bat gehitu, eta berriro jarri sutan hiru minutuz, berriro irakin arte.
|
|
|
Denbora hori igaro ondoren, prestaketa guztia birringailutik edo puregailutik pasatzen da. Ligazentu mota hori kremak egiteko erabiltzen da,
|
batez
ere arraina eta itsaskia prestatzeko. Arto irina bezala erabiltzen den arroz irina ere aurki dezakegu.
|
|
2010
|
|
|
Igeri egiten du eta urpean ibili ere bai, eta ibaiertzak korritzen ditu ornodun txiki eta krustazeoen bila.
|
Batez
ere arrainak, ugaztun txikiak eta hegaztiak jaten ditu. Anfibio, narrasti eta intsektuekin osatzen du bere dieta.
|
|
|
Ingurune likidoa ura, salda, esnea edo xarabea izan daiteke eta
|
batez
ere arrainekin, hegaztiekin eta arrautzekin egiten da.
|
|
|
Horregatik guztiagatik, arrantza produktuetan anisakidoak detektatzeko eta identifikatzeko erabiltzeak aurrerapen handia ekarriko du elikagai horien segurtasunean. Larbak Anisakido larbak itsas espezie ugarirekin lotu dira,
|
batez
ere arrainekin (zapatagilea, legatza eta merlenka, abadira, hegaluzea, txitxarroa edo sardina), zefalopodoekin (txibia eta txokoa) eta krustazeo batzuekin. Animalia horien guztien erraietan eta muskuluan gertatzen da parasitazioa.
|
|
|
Faktore askoren mende daude, hala nola eremu geografikoa, uraren tenperatura edo ostatu mota. Anisakiasia infekzio gastrointestinal bat da, eta bertan dauden larba biziak irensteak eragiten du,
|
batez
ere arrainetan (zefalopodoak edo krustazeoak ere bai), parasitatu gordinean, gutxi kozinatuta edo kentzen ez dituzten tratamenduetan: marinatua, ozpina, eskabetxea, gatzuna edo keztatu hotza.
|
|
|
Gainera, animaliak zerealez elikatzen dira eta, ondorioz, “gure dietako omega 6 kantitatea handitu egin da”. Omega 3 azidoen ekarpena ere murriztu egin da
|
batez
ere arrain urdinetik, itsaskietatik, hazi olioetatik eta barazki hostoetako landareetatik, eta horrek, omega 6 gehiago hartzeak, osasunari eragiten dio. Ikertzaileak azaldu duenez, animalia ereduetan frogatu da omega 6 gehiago kontsumitzeak minbizia, arazo kardiobaskularrak, neurodegeneratiboak eta hanturazkoak izateko arriskua areagotzen duela.
|
|
2011
|
|
|
Elikagaien Segurtasunerako Kataluniako Agentziak (ACSA), gai horri buruzko informazio buletin berri batean, substantzia horien ekintza gorabideko arriskutzat jotzen du. Sistema endokrinoari lotutako giza gaixotasunen hazkundean eta animalia basatien populazioetan
|
batez
ere arrainetan eta laborategiko animalietan atzemandako ondorio kaltegarrietan oinarritzen da alarma hori.
|
|
|
Emaitzak “atarikoak” dira, baina, nolanahi ere, adierazten dute merkurioa “iraunkorra” dela, eta bi modutan eragiten diola gizakiari: hortzetako amalgamen bidez eta merkurio organikoaren bidez. Merkurioa giza gorputzera iristen da,
|
batez
ere arraina janez, hori baita merkurio iturri nagusia. Gainera, esan du merkurio dosi handiek fetuari eragin diezaioketela buru garapenean, eta nerbio alterazioak eragin ditzaketela.
|
|
|
Tratamendu termikoak anisakis larbak desaktibatzeko metodo tradizionala dira, 60 °C tik gorako tenperaturan segundo batzuk baino gehiago irauten ez dutenak. Tenperatura hori larbetara iristeko,
|
batez
ere arrain pieza handietan, 10 bat minutuz edukitzea gomendatzen da. Bestela, parasitoa inaktibatzeko prozedurarik eraginkorrena da zero azpiko 20 gradu 24 orduan edo gehiago izoztea potentzia txikiko izozkailuetan.
|
|
|
Ogitarteko hotzak egiteko patogenoetako bat Staphylococcus aureus da, haragi ondu egosiekin zerikusia duena, hala nola urdaiazpikoarekin, ogitartekoak eta platerak hotzetan kontsumitzeko prestatzeko erabiltzen baitira. Ogitartekoarekin lot daitekeen beste patogeno bat histamina da,
|
batez
ere arrainarekin eta elikagaiak giro tenperaturan kontserbatzearekin lotua. Gaztetan edo hestebeteetan ere hautematen da.
|
|
|
Koipe horietan sartzen dira azido asko linolenikoa (á LNA) eta kate luzeko beste batzuk, dokosahexanoikoa (DHA) eta eikosapentanoikoa (EPA). Lehenengoa hazi olioetan eta hausnarkarien muskuluetan dago; EPA eta DHA, berriz,
|
batez
ere arrainetan eta, kantitate txikitan, landare olioetan. Elikagaien industriak eta komunitate zientifikoak zeregin nabarmena dute testuinguru horretan.
|
|
|
Espezieek beren elikatze eremuak nola aukeratzen dituzten jakitea funtsezkoa da arriskuan dauden espezieak kontserbatzeko programen barruan habitata maneiatzeko ekintzak planifikatzeko. Zikoina beltza distantzia luzeko espezie migratzailea da, eta
|
batez
ere arrainak, anfibioak, narrastiak eta ornogabe handiak jaten ditu. Iberiar populazioa banaketa eremuaren mendebaldeko muturrean dago, 405 bikoterekin.
|
|
2013
|
|
|
Elikagaien Segurtasunerako Europako Agintaritzak (EFSA) astean behin ezarri ditu elikagaietan onartzen diren merkurio jasangarriak. Kontsumitzailea metilmerkurioaren eta merkurio ez organikoaren osasunerako efektuetatik babestu nahi dute, elikagaietako merkurio forma nagusiak,
|
batez
ere arrainetan eta itsasoko beste produktu batzuetan. Merkurio ez organikoari dagokionez, 4 mikrogramoko/ kg ko gorputz pisua jarri da; metil merkurioaren kasuan, berriz, 1,3 mikrogramo/ kg gorputz pisu proposatu dira.
|
|
2015
|
|
|
Careneroko puntatik oinka joan ziren esterito raino, hantxe, Pombito" igel hankekin", Peluo, gabe, itsasoan pulunpatu eta igerika joan ziren sareraino, berdin lau miliara! Hura ediren zutenean
|
bat
ere arrainik gabe zegoen; sarea biltzerako orduan, aingura gisa jarririko harrietatik bat askatzean, ordea, Pombitok zuela aste batzuk harrapaturiko carey aren buru samak ediren zituen hondoko harean.
|
|
2017
|
|
|
Horrez gain, bi sukaldaritza mota zeharo ezberdinak ditu, kostaldekoa eta barrualdekoa. Kostaldekoa,
|
batez
ere arrain eta itsaski platerek osatzen dute; barrualdekoa, aldiz, lekale eta barazki lapikokoek eta ehiza gisatuek.
|
|
|
Gironan egiten dituzten arrozak apartekoak dira. Bestalde, nahiz eta berria izan, gaur egun fideuáera askotara prestatzen da,
|
batez
ere arrainarekin eta itsaskiekin.
|
|
|
Omega 3 eta omega 6 gantz azidoak erabakigarriak dira garun garapenean, eta, horren ondorioz, ikusmen ahalmen hobea edo txikiagoa baldintzatu dezakete haurraren bizitzan. Beraz, azido dokosahexanooikoaren (DHA) maila optimo batzuk,
|
batez
ere arrain urdinean egoten dena, memoria hobeto garatuta, ulertzean eta irakurriaren abiaduran dago lotuta. Aitzitik, mantenugai hori ez da nahikoa haurren arreta eta hiperaktibotasunaren agerpenarekin.
|
|
2019
|
|
|
Merkurioa non kontzentratzen den Irudia: louis papaspyrou Merkurioa ohiko itsas animalietan egoten da, hala nola itsaskia, olagarroa, krustazeoak eta arraina, baina
|
batez
ere arrain urdinetan. Merkurio gehiago.
|
|
2020
|
|
|
Benetako Hamabi Arrantzaleen klubak ez zukeen beste inon afaltzea onartuko, luxu handiko intimitatea exijitzen baitzuen, eta asko muturtuko ziren beste edozein klub eraikin berean afaltzen ari zenaren ideia soilarekin. Urteroko afariak zirela-eta, Arrantzaleek euren altxor guztiak erakusteko ohitura zeukaten, etxe pribatu batean baleude bezala,
|
batez
ere arrainerako aiztoen eta sardexken sorta ospetsua, hura baitzen, nolabait esateko, elkartearen intsignia; pieza bakoitza modu bikainean zegoen zilarretan landuta arrain baten forman, eta perla handi bat zeukan kirtenean. Sorta hori beti ateratzen zen arrain platererako, eta arrain plater hori beti zen berebizikoena berebiziko otordu hartan.
|
|
|
Era berean, zerealak ere landare zuntzezko beste iturri bat dira; gomendagarria da zereal osoak aukeratzea, hala nola sarrazenoa edo oloa, eta ez zereal finduak, gari irina esaterako. bitaminari dagokionez,
|
batez
ere arrain urdina, hala nola sardinak, ezpata arraina edo krispeta. Gantz saturatuak saihesten ditu eta haragi gutxiago kontsumitzen du Neurri handiagoan kontsumitu behar diren elikagaien zerrendan, koipe ase asko dutenak daude, prozesatutako haragia (hestebeteak, esaterako) eta produktu ultraprozesatuak barne.
|
|
2021
|
|
|
Zein? Funtsezko gantz azidoek,
|
batez
ere arrain urdinean daudenek (izokina, atuna, sardinak…), larruazaleko hesia leheneratzen dute eta hanturaren kontrako eragina dute. Bitaminak?
|
|
2022
|
|
|
Omega 3 eta arrainaren ezaugarriak dituen haragia Elikagaien industriari aplikatutako nanoteknologiaren dianetako bat omega gantz azidoak dira. Haien balio kardiobabeslea ukaezina da, baina
|
batez
ere arrain urdinetan oinarritzen da, hala nola atunean edo sardinetan. Herritar askok arrain gutxi kontsumitzen dute, eta urdinek, berriz, askoz gutxiago zapore bizia dutelako.
|
|
2023
|
|
|
A bitaminarik ez izatea da haurren itsutasunaren arrazoi nagusia. Gainera, azterketak erakusten duenez, 38 milioi pertsonak ez dute omega gantz azido esentzialik (DHA eta EPA),
|
batez
ere arrainean eta itsaskian, eta, itsasoan modu iraunkorrean arrantzatzen bada, eguneroko premiak aseta eduki ditzakete, heriotza kardiobaskularrak eta garun hodietako istripuak murrizten lagunduz. Imagen:
|