|
2013
|
|
|
Gainera, 1512an haren inbasioa, okupazioa eta zatiketa gertatzen den unetik oraindik itxi gabe zegoen arazo diplomatiko handia zen: Karlos V.a enperadoreak edo haren seme Filipe II.a Espainiakoak ez dute formalki onartzen Nafarroan beraiez besteko errege erreginarik dagoenik, baina negoziazio etengabeak izango dituzte mende osoan zehar bai Joanaren aitarekin (Henrike II.a Nafarroakoa) eta senarrekin (Antonio I.a Nafarroakoa) eta Joana berberarekin ere nafar auziari nolabaiteko konponketa
|
bat
emateko (tartean goian aipatu dugun ezkontza proposamena). Ildo horretako aipuak ugariak eta sakabanatuak badira ere, bereziki interesgarria suertatzen da IV. kapitulua irakurtzea:
|
|
|
Gaur, Pello Esnalek bere Hitz ordena. Erabilera estrategikoaekarpen bikainaz hitz egin digularik, eta abagune honetan hitz batzuk esatea proposatu zaidalarik, sakonera akademikoak alde batera utzi eta mende erdi batez neure idazle eta itzultzaile ibilbideari gaingiroki bada ere begiratu
|
bat
eman eta horretaz zuei hitz egitea erabaki dut.
|
|
|
1977an argitaratu zen Joan Mari Torrealdayren Euskal Idazleak Gaur (Oñati), erakusleiho bikaina gerra osteko urteetan euskarak emandakoaz jabetzeko. Urtemuga horretatik 1995 arteko ekoizpenaren berri, aldiz, Euskal Kultura Gaurizeneko bigarren liburu
|
batean
eman zuen Torrealdai berak ia hogei urte geroago, zer esanik ez, oraindik uzta joriagoa ageri dela orrialde haietan.
|
|
|
Gure idazle garaikideetan, zahartzaroa gai inportantea bilakatzen ari da: batzuek, sasoi horretara iristen ari direlako eta horri buruz gogoeta egin beharra dutelako; beste batzuek, historiari begiratu
|
bat
emateko beharra sentitzen dutelako, historia hurbilari, Espainiako gerrari, eta, hartara, nahitaez adinean oso aurreratutako literatur pertsonaien premian aurkitzen direlako. Koldo Izagirrek, Ramon Saizarbitoriak, Xabier Montoiak, Karmele Jaiok eta Uxue Alberdik, batzuk aipatzearren, euren eleberrietan protagonista adindunak eta gerrarekin lotuak sortu dituzte azken urteetan.
|
|
|
Koaderno gorrianobelako Ama hegemonikoki gizonezkoena den mundu ikuskera militarrean aurkitzen dugu kokatua eta, lehenik eta behin, ertzak lausotzearren, begiratu
|
bat
emango diegu Isabel Carrerak postmodernismoaren, postkolonialismoaren eta feminismoaren artean egindako analogiei. Carrerak hiru teoria horien artean helburu komun batzuk aipatzen ditu; tartean, subjektibotasunaren deseraikitzea (2000:
|
|
|
Honela bada, seigarren eta bederatzigarren aginduek eragindako nahaspilak ditu gai Erkiagak Araibar zalduna eleberrian: gai horrekin irekitzen eta ixten du eleberria, tartean agindu horiek betetzen ez dituen pertsonaia
|
bati
emanaz nagusitasuna.
|
|
|
Esan bezala, bere garaiko talde soziologiko zabalenaren ikuspegia islatu zuen, nahiz eta mendetako antzinatasuna izan. Euskal literaturaren tradiziori begiratu
|
bat
ematea aski da ikusteko 6 eta 9 aginduen urraketaren gaiak izan duela tarterik. Tradizio horretan agerikoa da gizakumeek eta emakumeek jarrera desberdina erakutsi dutela aginduok urratzeko orduan.
|
|
|
(48) Kontratua bada izan, pertsona bat edo gehiago ados daudenetik, beste pertsona bati edo batzuei begira, beren burua gauzaren
|
bat
ematera edo zerbitzuren bat egitera behartzeko (KZren 1254 art.). Kontratuaren alderdiekefektu juridikoa, hau da, betebeharra sortzera zuzendua dagoen adostasunaematen dute (haien borondate komuna adierazten dute) [ZCP Ak, Zuzenbide zibila III. Betebeharren zuzenbidea, erantzukizun zibila eta kontratuen teoria orokorra. Ibon Viteri, UPV/EHU (2011)+
|
|
|
Labayru Ikastegian ibili nintzen eskolak ematen, eta gero Mikel Zarate Literatur Mintegian sartu nintzen, literaturarako zaletasuna neukala eta. Han enkargu
|
bat
eman zidaten, Eusebio Erkiagaren Txurio txoriaizeneko nobelari sarrera idazteko. Nik ez idazlea ez nobela nor ez zer ziren ez nekien ezer.
|
|
|
hiztegia zurruna da, berba baten esangura ezin delako behartu hiztunaren edo idazlearen nahierara. Sintaxia, ordea, malgua dugu, mezu
|
bat
emateko hainbat era eskaintzen dizkigulako, ugari eskaini ere. Beste moduz:
|
|
|
Hiztegi
|
bat
ematen da.
|
|
|
Errekurtso erritmikoen bidez islatzen den abiadurak badu, beste talaia batetik begiratuz, gai aldetiko zentzua ere. Esan nahi da Arrutik trena elementu poetiko gisa sartzen duela poeman, balio sentsazional
|
bat
emanez beroni. Thalassa poeman presentzia handia dute gogoeta eta oroitzapenek, eta hauek natura behatzeak poetari eragiten dion ebokazioaren fruitu dira.
|
|
|
Juan San Martinen antologiari arretaz erreparatzea komeni da, zeren, garai jakin eta labur bateko produkzioaren antologiek ohi duten moduan, San Martinen Uhin berriak hogeita bost poeta bildu zituen, 1930az geroztik sortuak eta 1963 eta 1969 artean plazaratuak. Aldi jakin bateko euskal olerkigintzaren poetika berri
|
bat
eman nahi zuen ezagutzera antologia horrek. Liburu batean eta sorta berean bildurik, testuok joera berri baten lekuko bilakatzen ziren eta joera berri horren existentzia materializatu egin zuten.
|
|
|
1901 Ez du bere banaketa argitzen, baina kapituluan zehar, uler daiteke politikak edo, hobeki erranez, aldaketa ideologikoak egiten duela muga. Sarasolak erakustera ematen du bigarren karlistadarekin bukatu zen garai luze eta nahasiak garai berri
|
bati
eman ziola sortzea. Europako erresuma gehienetan egin zen bezala XIX. mendekobigarren partean, Euskal Herrian (Hegoaldean) ere industrializazioak garrantzi handiko aldaketak eragin zituen.
|
|
2015
|
|
|
Etsenplu
|
bat
eman dezagun: badira adinetako euskal hiztun ipartarrak egun ere dardarkari hobikaria ahoskatzen dutenak, Hegoaldekoak balira bezala eta badira bestalde, haur denboran euskal dardarkari hobikaria ongi ematen zuten hiztunak, ondotik frantsesaren dardarkari ubularra ahoskatzen ikasi dutenak; egungo egunean adinetako euskaldun ipartar horiek euskaraz dihardutenean, bata ala bestea ahoskatzeko gai dira, baina ez da sakon aztertu zinez zer gertatzen den eta nola jokatzen duten.
|
|
|
Eta Patxi Agirregomezkorta euskaltegiko zuzendariarekin batera Esatearen Ederraizeneko ikerlan proiektu bat aurkeztu genuen Jaurlaritzan. Diru laguntza txiki
|
bat
eman ziguten, eta ikasturteetan jardun genuen, bi esperimentazio talde hartuta (bat AETn eta bestea Ulibarrin), literatur eta teatro testuak landuz, euskara naturala deskodetzen eta oinarrizko teoria pixka bat asmatzen.
|
|
|
Mintzamena jorratzen dutenean, normalean, ikasleari gai
|
bat
eman eta eskatzen zaio haren gainean jarduteko denbora jakin batean. Eta uste dut ahoskeraren azken helburuak horixe izan behar duela:
|
|
|
Lehenik, erran behar da frantsesez idatzia dela iritzia, beste iritziak ere ikusten ditugu frantsesezn plazaratuak. Bigarrenik, Lafittek informazio garrantzitsua eman zuen antzerki kopuru
|
bat
emanez, ez dakigu kopuru horretan zer antzerki mota aipatzen duen, ea antzerki mota guztiak metatzen zituen edo bakarrik toki hetsietan antolatzen zirenak. Izan ere, pastoralak kontatzen baditu informazioak ez du interes bera.
|
|
|
Beste informazio mota
|
bat
ematen da denbora berean, antzerkia nola antolatzen zenari buruz. Izan ere, herri gehienetan oraindik neskak eta mutilak ez ziren nahasten, parekotasuna edo elkar bizitza ez zen gaur egun bezala bizitzen, ez antolatzen.
|
|
|
Mariren egoitzara aurrez sartu eta atzeraka irtenformula edo erritua gorde duten kontakizunak bildu dira, eta testuinguru berri
|
bat
eman zaie. Hots, Mari eta bere eremua antzinako infernuaren erakusle direla adieraztea du helburu testu honek, mitoak artelantzat hartzen dituen filosofia gida izanik, eta greziar tradizioa gogoan izanda.
|
|
|
Erantzuna mitoan, edo bere aldaeretan? gordetako esakuntza biribiletan eta bizietan dagoelakoan gaude, denboran zehar estilistika
|
bati
emandako indar handiaren erakusle baitira. Mintzaldian nabarmentzen diren formula horiek dira gakoa, erabiliaren erabiliaz landu eta borobildutako bitxiak, artearen aldetik bete beteak.
|
|
|
Erronka arriskutsua, haien zuzeneko soak harri bilakatu egiten baitu. Gorgonak lotan daudela, Ovidiok aurreko iturrietan aurkitzen ez dugun datu
|
bat
ematen digu Pertseo Atenak gidatutako kolpea ematera doanean. Aurrekoek Medusari aurrez aurre begiratu zioten; «berak, ordea, ezkerreko besoan zeraman brontzezko ezkutuan islatuta ikusi zuen Medusaren irudi harrigarria» (Met.
|
|
|
Greziar tradiziotik nabarmendutako adibideek erakusten dutenez, infernuak bere logika dauka, eta bertan bere printzipioei jarraitu behar zaie. Orain, ikusitakoa euskal mitologia aztertzeko izango da gogoan, euskal tradizioan Marik izan duen esanahiaren inguruan azalpen
|
bat
emateko gero. Lanaren helburu hori betetzeko, Mari bere kobako egoitzara zeozer eske doanaren kontakizun batzuk izango ditugu aztergai.
|
|
|
Azkenik, nabarmendu beharra dago, urruntasun hori ez dela, Damarekiko harremanean, beste arlo
|
batean
ematen: artzaina gai da Damarekin hitz egiteko bere egoitzara joan eta bere aurrean egon barik.
|
|
|
Oraingoan ez da sagardoa Damak emandakoa, ura baino, eta abadegaiak eskatuta. Eta ur hori nola eta urre gorrizko edalontzi
|
batean
ematen dio. Urre gorria euskal mitologian oso ezaguna da.
|
|
|
Zirtzek guretzat interesgarria den datu
|
bat
ematen dio Odiseori (X, 526) bere egoitza utzi orduko, begiradaren norabideari dagokionez: «Hildakoen nazio onesgarria erreguz ondo baretua izan ostean,/ bildots bat sakrifika ezazu, eta ardia berarekin; beltzak biak,/ bekokia Ereborantz jarriz; kendu zuk aurpegia,/ begirada ibaiaren uretan, eta, orduan, jendetza/ zugana helduko da bizigabekoen artetik».
|
|
|
Gabriel Arestik 1964 urteko maiatzaren 13an Donostiako antzerti astean hitzaldi
|
bat
eman zuen titulu honekin: Euskal teatro berri baten beharra:
|
|
|
Azken denbora auetan Lartzabal jauna izan da euskal teatroari kolore pixka
|
bat
eman diona. Bizkai aldetik, Zubikarai jauna ere jarri genezake lan prestu batzuen jabe bezela.
|
|
2016
|
|
|
Zorionez euskarak komunitate digital aktiboa du, eta komunitate horrek ahalbidetu du euskara digitalki osasuntsu egotea orain arte. Baina komunitate hori tamaina txikikoa da, eta. EUS domeinuak aukera
|
bat
ematen digu komunitate hori zabaldu eta indartzeko.
|
|
|
Egia da tradizioa zaharkitua dagoela eta erlijioaren eta ideologiaren eragina handia dagoela jaso izan ditugun lanetan, baina honen aurrean bi aukera leudeke: tradizioa baztertzea eta tradizioak ematen dizkigun gauza onuragarri guztiak galtzea, edo tradizioarekin jarraitzea, buelta
|
bat
ematea bertsio berriak sortuz, betiere tradizioaren egitura errespetatuz, gehienbat irudi poetikoak.
|
|
|
Horrela, abenturak bizitzea eta misterioak argitzea plazerezko ekintzak bihurtzen dira detektibearen gogoan, eta literatura pertsonaiekin gertatu ohi den identifikazio prozesuaren bitartez, irakurlearen gogoan. Kontuan hartu behar da hor ere Garaidik azalpen erretoriko
|
bat
ematen duela, alegia, kontakizun literario baten konbentzioan oinarritua. Ez gaude urrun, beraz, detektibe nobela klasikoen teorikoek azpimarratzen duten plazer intelektualetik.
|
|
|
Gero, Egurmendiren jauregira azaltzen da detektibe nobela klasikoen egoitza horietako bati bisitaldia eginez.11 Azken eszenetan, pertsonaia nagusiak gela berean bilduta, Garaidi azalpenak ematen hasten da, ikerketaren nondik norakoak azalduz eta korapiloa askatuz. Detektibe nobela klasikoaren konbentzio bat errespetatuz, Garaidik hitzaldi
|
bat
ematen du amaieran, Urgain, en benetan zer gertatu zen azaltzeko (209).
|
|
|
Detektibe nobela klasikoaren detektibearen arketipoa betetzen du hein handi batean, azpigeneroaren arauak errespetatuz. Bestalde, elkarrizketetan nahikoa zalu dabil detektibe euskalduna, betiere irakurleari ustekaberen
|
bat
emanez, esaldi umoretsuekin batera. Detektibe nobela klasikoen detektibe peto petoa ez bada ere, Garaidik lehen urratsak erakusten dizkie geroago etorriko diren euskal detektibeei.
|
|
|
Horretan dago detektibe nobelaren xarma hainbat irakurlerentzat: segurtasunezko esparru
|
bat
ematen die garai bortitz eta aldaketez beterikakoetan (Grella, 101). John Cawelti ikertzaileak dioenez, mundu formulaikoetan irakurlea seguru sentitzen da, nahiz eta mundu hori arrisku handiko osagaiez osatuta egon (126).
|
|
|
Baliabide horrek funtzio bereziak ditu: alde batetik, eleberriaren unibertsoa mugatzen du, pertsonaia garrantzitsuek sortua; bestetik, enigma
|
bat
ematen zaio irakurleari, pertsonaia horietako bat, derrigorrean, hiltzailea delako. Hirugarren funtzio praktiko bat ere badu baliabide horrek:
|
|
2017
|
|
|
Lan honen helburua da argi berri
|
bat
ematea 1870ean Atheka gaitzeko oihartzunakargitaratzeagatik euskal eleberriaren aitatzat hartzen den Jean Baptiste Dasconaguerre idazlearen biografiari. Gaur egun arte nahiko utzita egon den biografia hau zein egoeratan dagoen aztertuko dugu lehenik, akats eta zentzugabekeria batzuk aipatuz.
|
|
|
Bestela esanda, ez zaizkio behar bezain argi azaldu munduan zeharreko hizkuntzalaritza komunitateari ustez banan banan bereizi liratekeen euskal funtzio kategoriak. Lan honek, aurrerapauso
|
bat
eman nahi du euskal izenaren, homologazio, kontu honetan, edo bestela esanda, euskal izenaren funtzio kategoriak ondo zedarriztatzeko ahalegin bat egin nahi du, munduko beste hizkuntzekin bat eginez.
|
|
|
Bestetik, (1) bilakaera eredu bakun horretan, fonetika bilakaeraren berri zehatza ematen da, baina ez, ordea, semantikaren bilakaeraren berri. Manterolak (2012) aurrerapauso
|
bat
eman du orain dela ez asko plazaratu duen lanean. Izan ere, gure ustez egokia den metodologia bati eusten dio Manterolak, diakronia erabiltzen baitu bestela ulertezinak izango liratekeen datu sinkronikoak eta diasistematikoak ondo ulertzeko.
|
|
|
Jo dezagun, baina, mugatzaile bat agertzearen funtsera: determinatzaile
|
batek
ematen duen irakurketa espezifikoa, edota zehaztua(, mugatua, morfologian). Hala onartu izan da abiapuntuan inguruko hizkuntzetan (Manterola 2012:
|
|
|
Ezin utz daiteke esan gabe hizkuntzen deskripzioan ohikoa dela determinatzailerik gabeko izen sintagmak aurkitu ahal izatea. Azalezko adibide sorta txiki
|
bat
emate aldera, ez dugu inola ere ingelesa eta gaztelaniaren sintaxian eta semantikan sakonduko, baina (12) koetan ikus bedi ingelesak ondo onartzen duela international rules of Chemistry artikulurik gabe (12). Onar dezagun sintagma honek irakurketa zehaztua duela, edo, behintzat, gaztelaniak kasu horretan artikulu zehaztua behar duela (13):
|
|
|
12). Euskarak eta georgierak erakusten dituzten parametroei ikuspegi bakar
|
bat
emanda, honakoak esan genitzake:
|
|
2018
|
|
|
Aldiz, (u) kgabeko aldaerarik ez da ageri OEHn, baina bada 1598ko Otsagabiko prozesu batean zentzu berbera izan dezakeen aldi bat: nic ylarrozaldi
|
bat
emanen nioque bellaco çarrari (Santazilia, 2015, 125). Horrek ‘astinaldi’ ren zentzua du(* inarrosi+ aldi).
|
|
|
Mutil gazteak bere buruaren defentsarako hainbat bide urratu zituen. Ezkontzeko asmoa agertu zuen, baina nonbait ezin zitekeen orduan izan; arrebak lur puska
|
bat
ematekoa zion, baina egindakoa jakin bezain laster, atzera egingo zuen. Arrebarekin tratua konponduta, ezkonduko zen.
|
|
|
N= 8, adituen kasuan; N= 212, graduko ikasleentzat; N= 88, batxilergoko irakasleei dagokienez. onartu dela atzerakarga txikiko ordena (dela itemari dagokionez, dela erantzuleari doakiola); eta zenbatez eta 1etik hurbilago izan, hainbatez handiagoa da joera atzerakarga handitzeko. Emaitzak indize
|
baten bidez
eman ordez ehunekoetan eman nahi badira, berriz, aski da arestian aipatu zifra biderkatzea 100ez.
|
|
|
Toponimo bakoitzarentzat bildu diren aldaerak Euskaltzaindiaren Euskal Corpus Onomastikoa (ECO) datutegian gordeak izan dira. Perspektiba diakroniko
|
bat
ematen duelako, aspektu hori erabili dugu artikulu honen mamiaren hazteko, bereziki tegi leku atzizkiaren bilakaera fonetikoa aztertzeko.
|
|
|
(tegi atzizkia a bokal irekiaren gibeleko posizioan delako). Galdera horri erantzun
|
bat
emateko, lan ildo bat litzateke tegirekin formatuak diren toponimoen ahoskera aztertzea, bereziki leku genitiboan (ko), adlatiboan (ra) eta inesiboan (n) deklinatuak direlarik, ikusteko diptongoa atxikia den kasu horien aitzinean. Hipotesia pausatzen dugu inesiboan diren izenak murrizte fenomenoa jasan behar luketela artikuluaren presentziarengatik.
|
|
|
Paul Prestonek dioenez (2007), frankismoaren lehen hogeita bost urteetako jarduna galtzaileei gerraren errua egoztea eta ondoko urteetan ordaindu eta berrerosi eragitea izan zen, eta errepublikazaletasunaren sustraiak errepresio gogorraz erauztea. Halere, 1963tik aurrera hasitako 25 bake urteen kanpainaren bidez, urte haien bizikizun ilun eta gogorraren oroimena herritarren artean ezabatzeko aro berri
|
bati
eman zitzaion hasiera, eta propaganda kanpainaren helburua erregimenaren irudia legitimatzea eta positiboa egitea izan zen (Fontana, 2010: 483).
|
|
|
1 Baimen eskaera ofizialak Madrilera bidali behar ziren eta han eskura zitezkeen soilik, herriko alkate zein Ordezkaritza Probintzialeko kideren edota elizgizonen
|
batek
emandako onespenak debekatuz. Eskatzaileak antzerki taldeko kide izan behar zuen nahitaez, eta ez zegoen interesaren arabera eskatzailea aukeratzerik.
|
|
|
Antzerti aldizkariaz gain, Euskal Erria(), Euskal Esnalea(), Euskalerriaren Alde(), Euzkadi() eta Gure Herria() aldizkariak izan ziren gertaeren bide erakusleak artikulu, kritika eta antzezlanak argitaratuz. Gauzak horrela, teatrozaletasunaren hazkundearekin
|
bat
eman zen dramagileen ugaritzea ere, urte bitartean izkiriatutako euskal literaturaren %48, 3 antzerkigintzari eskaini zitzaiolarik (Torrealdai, 1997: 120).
|
|
|
Zentsura gainditu nahian dabilen idazleak hirugarren bidetik jo du, mezua kamuflatu egin nahi du, hizkeraren bidez. Ezinezkoa baita hizkuntza zuzenaren erabilera. Hizkuntza
|
batek
eman ditzakeen baliabide guztiak erabili behar izan ditu idazleak: iradokizunak, sugearen mugimendu leuna, azeriaren malezia, sinonimoen erabilera, eufemismoak, kode berezien baliatzea.
|
|
|
irakurleek ez zuten aginterik, haiek deskribatu egiten zuten, liburua irakurri, txostena egin, eta gero erabakia hartzeko beste agintariak zeuden. 1966an aldaketa handi
|
bat
ematen da zentsuran: consulta voluntaria eta deposito previo bereizten dira.
|
|
2019
|
|
|
Geure ardietara itzuliaz, ez da gauza handirik egiteko alde honetatik, dagoeneko Schuchardtek ikusi bezala, mailegu gaskoia den negu rekin; alabaina, besterik da uda rekin. Honen aldaera interesgarri bakarra Mikoletaren euda da baina, arreta apurren
|
bat
emanaz B. Ariztimuñok egin legez,* eguda tik(=* egu da ‘eguzki izan (dako) ’= ‘iragan uda’) hurbil jartzen gara; gero, aurreraxeago, lehendik azaldu barda ren, latinezkoaren eta aipatu amerindiarren egitura berarekin. Hizkuntza horietako formekiko konparazioagatik izan ez balitz, barda eta uda arteko hoskidetasuna antzematera ere ez bide ginen iritsiko eta ezta AEko gramatikako fosil baten hondar argigarri urri bezain paregabeen aurrean ginenik ere.
|
|
|
Keinua egin genion J. M. Barandiarani narratzailea Ataungo hizkeraz mintzaraziz," Patxi Errementaria" istorioa Barandiaranek jasoa baita. Bada kinkaila saltzaile bat herriz herri dabilena, eta hura kanpotik datorrela azpimarratzeko, edo gutxienez koloretxo
|
bat
emateko euskara bat aukeratu behar zen. [Gotzon] Sanchez [aktorea], Oiartzun aldekoa da, eta, bueno, pentsatu nuen, ahalik eta naturalen interpreta zezan, Oiartzun aldeko halako euskara batean idaztea.
|
|
|
Bada, guk ere horrela jardun genuen, imitazio hutsean, baina konturatu nintzen imitazioak muga handiak zituela. Muntaia hartan horrela joan zen eta ondo, baina beste buelta
|
bat
eman behar zitzaiola kontuari.
|
|
|
Espainiara etorri zen Arte Eszenikoak ikasteko asmotan, eta Donostian suertatu zen, bertako Arte Eszenikoen tailerrean, eta zer eta euskaraz lan egin behar zuela. Nik lehendabiziko eskola egunean testu
|
bat
ematen diet ikasleei, eta tarte bat utzi prestatzeko, eta ondoren grabatu egiten ditugu. Orain entzungo duguna ikasle argentinarraren grabazioa da.
|
|
|
926 B X edizioetan honela hasiera: Necatua cembilzanean, Jesus maitea, zurequin cebillen, zure nequeen sentimentuz beteric Santa Maria Magdalena [B]/ Madalena [X]; ta viztu, edo resucitatu orduco billatu cenuen, lengo damu sentimentuen alde atseguin andi
|
bat
ematera: nai nuque nic ere, emendic
|
|
|
Horretarako, italieraren estandarizazioari begiradatxo
|
bat
eman diezaiokegu, haien questione della lingua aspalditik delako eztabaidagai popularra. Italiera" batua" sortu eta sendotzeak arazo nabarmenak ekarri dizkie italiera hiztunei, selva dei dialetti (Mioni eta Arnuzzo Lanszweert, 1979) hartan kontsentsua lortzea latza bezain ezinezkotzat joaz.
|
|
|
Azken oharra: Bertze lekukotza bat da Eliberria (enderecera de Eliberria) 6, Anizlarrearen barrenean kokatzen zen dermio zatia, Orreagako Kolegiatak 1541ean Goizuetako herriari epe luze
|
baterako
eman ziona ‘enfiteusis’ moduan, hots, azienda edukitzeko ez ezik, zuhaitzak ere landatu ahal izateko7.
|
|
|
" Idatzizkoan, batua nagusituko dela erranen nuke. Ahozkoan, ez naiz aski aditua hipotesia sinesgarri
|
bat
emateko". Ez dakienekin sailkatu dut.
|
|
2020
|
|
|
Bestetik, maila zainduko jardunak bildu ahal izateko, egoera
|
bat
eman zaie irudikatzeko. Jendearen aurrean irakurtzeak, neurri batean behintzat, hizkera zaindua erabiltzea errazten duela kontuan izanik (ikus 4.1 atala), balizko ETB1eko dokumental baterako testu bat ozen irakurtzeko eskatu zaie.5 Gutxi gorabehera, bost minutu iraun dute irakurketek.
|
|
|
Badirudi gerraren eragina herriko zenbaiten erailketetara eta mendiko zein itsasoko fronteetara bideratua zela. Aldiz, Teresaren minek eta bizipenek erakusten digute gerraren krudeltasuna, eta bera da errealitateari begietara begiratu eta irizpide etikoen araberako erantzun
|
bat
ematen diona. Gizartearengandik jasotako isiltasunak haren minaren tamaina adierazten du, Martiñaren kontaketatik ondorioztatzen denez:
|
|
|
Gorputza oso presente dago haur garaian, baita gaztaroan eta zahartzaroan ere. Gorputza publiko egiten da Teresaren bidez, gerra bete betean plaza erdian jendaurrean jartzen dutenean, baina baita pribatuan ere, zahartzaroan, Martiñaren elbarritasunaren bidez. Gorputzaren markak egiten dira ikusgarri, bakoitzak pertsonaiari izaeran eragin eta mundua ulertzeko modu
|
bat
ematen diotela. Herrentasunak Maria Jesusen bizitza baldintzatzen du, eta oreka mantentzeko zailtasun fisikoak oreka emozionala irudikatzen du; Martiñaren tamaina txikiak ere ez dio mundua aitak nahi lukeen altueratik ikusten uzten, eta horrek beti besteen begietatik begiratzera darama; azkenik, Teresaren gorputz bortxatuak gizartearen bazterkeria ekartzen dio, besteak beste.
|
|
|
Ez folklorizazioan, ez homogeneizazioan ez erortzeko Saizarbitoriak beste zenbaitekin bateraegindako hautuak lotura zuzena dauka Madrilekiko markatu nahi zen urruntasunarekin, Frantziatik iristen ziren berritasunak euskaraz gorpuztearekin eta literatura autonomo baina era berean herriarekin engaiatu bat sortzen saiatzearekin. Hautu horrek Saizarbitoriari Euskal Herria adierazteko distantzia
|
bat
eman ziola esan daiteke, eta hortaz, Casanovarentzat pentsaezina den kategoria bat gorpuzten duela, bere Letren Errepublika zurrunak literatura txikiei ezarritako bi aukera gutxiesleei uko egiten baitie (Gabilondo 2013: 40).
|
|
|
Saizarbitoriak, ordea, hiria eleberrian integratzen du, agertokiaz haragoko interes narratiboa dauka, eta besteak beste, protagonistaren izaera eraikiz (Egunero hasten delakon protagonistaren haurdunaldia irudikatzerakoan, adibidez) edota espazioen esanahi sinbolikoen bidez (esaterako, Ehun metron Konstituzio plazak duen esangura ukaezina) bilakatzen du hiria ezinbesteko bere literaturan. Hala, euskal eleberrigintzan Txillardegik eragindako hausturari jarraiki, baina espazioari dagokionez beste urrats
|
bat
emanez, Saizarbitoriak espazio urbanoa erabiltzen du hasiera hasieratik literaturaren bidez garaiko errealitatearen konplexutasuna adierazteko.
|
|
|
Haren dinamismoa espazioan ispilatzen da: etengabe aldatzen da bere ekintzaren agertokia, eta hiriak zeharkatzen ditu abortatzeko nahiari soluzio
|
bat
eman nahian. Era berean, Giselek moralitate tradizionalaren kritikan neska gazte modernoaren papera hartzen du, ideiak argi ditu eta erabakiak amaieraraino eraman nahi ditu.
|
|
|
Idazlearen lehen liburuan bezala, bigarren honetako espazio urbanoek ere garrantzi handia dute gurutzatutako istorioak garatu eta eleberriari paisaia komun
|
bat
emateko. Eleberrian agertzen diren espazioak bi taldetan bana daitezke, denbora literarioan hartzen duten posizioaren arabera:
|
|
|
protagonistaren ikuspegitik, aterabide posible guztiak eta plaza inguratzen duten kaleak aztertzeko; liburuxka turistiko baten perspektibatik, Donostiako Parte Zaharraren edertasuna goresteko; eta indiferentzia azpimarratzeko, ardo batzuk hartzera joan diren txikiteroen eguneroko begiradatik eta" polizia eta lapurretara" jolasten diren haurren ikuskera inuzentetik. Esan daiteke Konstituzio plazak collagearen atzealdea osatzen duela, gatazka armatuaren eta gizarte ez konprometituaren errealitate zatikatuari batasun
|
bat
ematen diona.
|
|
|
" 18 de julio". Donostiari buruzko folleto turistiko
|
baten bidez
ematen da izen aldaketaren berri (Saizarbitoria 1980: 27):
|
|
|
Hitz ordena gaur informazio egiturari lotzen zaio. Hizkuntzak komunikatzeko diren neurrian, esaten dugun horrek badu sintaxi egitura, perpausez osatua dagoena, eta perpaus horien bidez informazio jakin
|
bat
ematen dugu. Bi azal bezala dira, bata bestearen gainean jarriak, eginkizun diferenteak dituztenak.
|
|
|
zer gertatzen da galdegaiarekin ezezko perpausetan? Mitxelenak (1981) 9 esan zuen oso gai konplikatua zela, ez zuela modurik ikusten argibideren
|
bat
emateko. Baina gaur egun foco de la negacion, foco de la informacion terminoak erabili dituzte beste hizkuntza batzuetan.
|
|
|
Baina asko aldatu dira hizkuntzak deskribatzeko gramatikariek eskura izan dituzten moldeak eta kategoriak. Begiratu azkar
|
bat
emango diegu XVII. mendetik honako gramatikei ohartzeko garaian garaiko gramatiken ezaugarriak dituztela euskarazkoek ere.
|
|
2021
|
|
|
56). Aitzitik, euskaraz ari den irakasle bat ikasgai
|
bat
emateko gai bada ere, beharrezkoa da" lanpostu bat hutsik geratu dadin eskola horretara bidalia izateko eta irakaslea prest izatea bertara igorria izateko" (MI, MCC eta MEER 2016: 56).
|
|
|
58). Protokoloak baita ere aurreikusten du," haur eskolaz haratago, murgiltze ereduari jarraitutasun
|
bat
emateko aukera" (MI, MCC eta MEER 2016: 58).
|
|
|
Sakoneko lan horren ardura," bai edukiei buruz bai idatzizko zein ahozko probei eta antolaketa arauei buruz, erakunde sozial eta adituez osatutako batzorde zientifiko
|
bati
emana zaio gaur egun" (MI, MCC eta MEER 2016: 66).
|
|
|
Konstituzio Auzitegiak hartutako erabakiak sortutako haserrea kontuan hartuz eta murgiltze eredua aplikatzen duten eskolei gutxiengo segurtasun juridiko
|
bat
eman nahiz, Hezkuntza Ministerioak tokiko hizkuntza eta kultura irakaskuntzari aplikatzen zaion markoa finkatzen duen zirkular bat bidali zien akademia errektore, akademia ikuskari, zerbitzu akademikoetako zuzendari, eskualdeetako pedagogia ikuskari eta ikastetxeetako zuzendariei. 2021eko abenduaren 14an agertu zen Frantziako Agintaritzaren Aldizkarian.
|
|
|
7 2019 urtean, eskola publikoan, 15 kolegiok eta 6 lizeok eskaintzen dute irakaskuntza elebiduna (Ikas Bi 2022). horiek aukera eskaintzen dute irakaskuntza elebidunaren eskaintzari delako lurralde jarraitutasun
|
bat
emateko.
|
|
|
" iEs Elcano o es Sebastian?". Jose Antonio Azpiazuk eta Javier Elorzak beste interpretazio
|
bat
eman zioten Sebastian izena hainbestetan agertzeari: " Esan dezakegu(...) familiaren erreferente onomastikoetan bereizgarriena eta nagusia Sebastian izena zela.
|
|
|
Aldiz, Meabek" moldakaitz" eta" izukaitz" izenondoen esanahiz darabil: " gaitz" atzizkiak" ezin dena" adierazi nahi du, konplexutasun kutsu
|
bat
emanez" eme" erro semantikoari. Beraz, emakaitz deitzen dio bere buruari:
|
|
|
Horren erakusle garbia da Meaberen bigarren liburu honetako" Antsien oharrak" poema. Izan ere, emakumearen gorputz ez kanoniko
|
bati
ematen dio ahotsa, eta gaztetasuna atzean utzi duen gorputza deskribatzen du:
|
|
|
XX. mende amaierako poeten artean Meaberen belaunaldikotzat jo genitzake Aurelia Arkotxa (1953), Itxaro Borda (1959) edota Tere Irastortza (1961) idazleen ekarpen poetikoak; halere, Meabek haiekin partekatzen dituen alderdiak eta ezberdintasunak aztergaitzat hartuko dituen lan kritikoa garatzeke dago, tamalez. Gure lan honen asmoa ildo horretan urrats
|
bat
eman eta Meaberen lan poetikora hurbiltze kritiko monografikoa egitea da, geroagoko ikerketa konparatuei oinarria eskaintzeko helburuz. Gisa berean, nabarmena da emakume idazle eta bereziki poeten kopuruaren igoerak estilo eta molde askotariko idazleak ekarri dituela:
|
|
|
Uharte aldakorra da, flotantea da, kokaleku finkorik gabea. Meabek olerki honetan, bere burua berdintzen du Eoliarekin, emakume kutsu sentsual
|
bat
emanez:
|
|
|
Elebitasunak abantaila kognitiborik ekartzen duen edo ez? Ezin diogu erantzun bakar
|
bat
eman galdera honi. Baina erantzun baino galdera gehiago ekarri dizkigun ariketa honek puntu asko erakutsi dizkigu elebitasunaren inguruko eztabaidan txertatzeko.
|
|
2022
|
|
|
Erakunde horrek gonbidaturik, Joshua Fishman, soziolinguistikaren sortzaileetako bat, 1969an Irlandara joan zen bisitan. Fishmanek ordura arte aurrera eraman zen hizkuntza politika aztertu, eta gomendio nagusi
|
bat
eman zuen: hizkuntza politika profesionalizatu egin behar zela.
|
|
|
Hizkuntzek dituzten bitxikeria anitzen artean beste
|
bat
ematen du (1) (3) saskiak, beste modu batean esateko. Egitura gramatikal horretan sarturik dagoen edozein kontzeptuk izango du pareko kontraesana:
|
|
|
Zulo hitzak zulo fisikoei egiten die aipu ezer baino lehen. Kontuan har zuloak ‘hutsez beterik’ daudela, alegia, zulo bat hutsarekin gehien lotzen den fenomeno fisikoa dela, gorputz fisikoren
|
batean
ematen den edo hor ‘sartuta dagoen’ ‘hutsezko bolumen edo edukia’ delako. Adigai honetan arreta handia mantentzen du euskarak, aurrekoetan bezala, hedadura semantiko zabalarekin (OEH 2022).
|
|
|
Beraz, artikulu honetan, modu kolektiboan egin den Mari mutil handi baten bluesa liburuaren literatur kritika analizatu eta liburuaren lanketa proposatu nahi da; horrela, literatur klub feministetan sortzen den jakintza sozializatzeak literatur talde horien jarduna informatzailea ez ezik transformatzailea ere bilakatzen duelako. Hitz batean, Euskal Herrian diharduten literatur klub feministen zertzelada
|
bat
eman nahi da, Feminist Agenda taldearen kasua aztertuz, eta talde horietan oro har ahoz eta Feminist Agendan zehazki idatziz egiten den literatur kritika feminista eta kolektiboa deskribatu nahi da.
|
|
|
Eta horrela, denek parte hartu arte. Norbaitek ez badu liburua irakurri eta bere kideak entzutera joan bada, bukaeran iritziren
|
bat
eman nahi badu, eman dezake. Horrela, irakurri dutenek eta entzun dutenek parte hartzeko aukera dute, baina azken hauek saioaren bukaeran.
|
|
|
Lan zehatz honen helburua euskarazko Giza Zientzien esparruko laburpen zientifikoen ezaugarri diskurtsiboak zein linguistikoak aztertzea izan da. Eremu akademikoan eta zientifikoan hizkuntza horren normalizazioeta sistematizazio prozesua zein den jakiteko urrats
|
bat
ematea du helburu. Azterketa hori beharrezkoa da kontuan hartzen bada euskara ezagutza zabaltzeko hizkuntza gisa lekua egiten saiatzen ari dela eta mundu horretan hizkuntza nagusiak daudela, bereziki ingelesa (Canagarajah 2004; Hanauer, Sheridan eta Englander 2019).
|
|
|
Euskara komunikazio modu espezializatu bilakatzeko eta hizkuntza horretako argitalpenei bultzada
|
bat
emateko, beharrezkoa da, lehenik eta behin, diskurtso generoen ezaugarriak erabiltzaile guztiek idazleek zein irakurleekidentifikatzeko modukoak izatea. Horrela, lan honen helburua da Giza Zientzien arloan euskaraz idatzitako laburpenen (abstract en) corpus bat osatzea eta horien ezaugarriak identifikatzea.
|
|
2023
|
|
|
Etengabeko elkarrizketan egiten dituzte itzulpenak egileak eta itzultzaileak? Idazleek beren lanak itzultzen dituztenean, sormen lanak itzuli barik egokitu egiten dituzte beste hizkuntza
|
batean
ematerakoan. Lanak itzuli ondoren, idazleek jatorrizkoak berrikusten dituzte eta bigarren bertsioak eragindako birsortze lana egiten dute?
|
|
|
Seigarren eta azken kronikan, 1887ko ekainean, Otaegik pauso
|
bat
eman zuen kontakizuna eraikitzeko moduan(" Eskutitz eder bat"). Hondarribiko udaletxean egin zuten ekitaldian izan zen, eta narrazioaren abiapuntuan aipamen laburraren bidez ematen du horren arrastoa, orainaldian:
|