|
2009
|
|
|
Aipagai dugun liburua Txekian berriki gertatuko gerra horietako baten kronika eta analisi zehatza da. Aski da aurkibideari begiratu azkar
|
bat
ematea hizkuntzaren gaineko kontuak oso kontu konplexuak direla konturatzeko, eragile asko inplikatzen dutenak: batetik filologo eta hizkuntzalariak, baina bestetik herri aginteak eta, jakina, bien artean gure gizartean hain garrantzitsuak diren masa hedabideak; beste eragile esanguratsu batzuk ere ezin ahaztu:
|
|
2010
|
|
|
Eta pena da, benetan, euskararen ikerketaren alde hainbat lan egindakoa izanik, hain oharkabean pasatzea. Zeren nahikoa da aipagai dugun liburuari begiratu azkar
|
bat
ematea munta eta maila handiko ikerle baten aurrean gaudela ikusteko, haren mundu intelektuala gurea den mundutxo ia ia beti halabeharrez txiki honetatik aski arrotz eta aski desgaraiko sentitzen badugu ere, Uhlenbecken munduak benetan mundu osoa hartzen zuelako, eta gureak, aldiz, gure etxeko txokoa eta beste lau gauzatxo, eta hortik aurrera ezer gutxi. Baina ekin diezaiogun albiste emate ordenatuago bati.
|
|
|
Bi oztopo saihestekoak dira; alde batetik lege deklaratzaile edo errepikatzaile soil batek gure lanak poxela (traba) ditzazke; bestalde hiztun berezi batzuri eskubide positibo
|
bat
eman lezaken testu bat onartuz, printzipio konstituzionalen aurkakoa litzateke, Errepublikaren batasuna eta legearen aurreko berdintasunaren aurkakoa.
|
|
|
Badakizue zein testuinguruan Albanel andereak, iragan urtean, aipatu zuen lege testu baten aukera, gure lurraldean historian zehar mintzatuak diren hizkuntzentzat. Helburua zen Nazioaren ondare linguistikoari egitura instituzional
|
bat
ematea. Geroztik gauzak aldatu dira.
|
|
|
Legegileak lurralde elkargoei eginbehar berezi
|
bat
eman die hizkuntza horiek sustatzeko. Baina Konstituzioak baieztazen du hizkuntza horien hedadura nazionala, elkarrekin daukagun ondarean kokatzen baitira.
|
|
|
Lehena zen ondare linguistikoari egitura instituzional
|
bat
ematea. Helburu hau osoki betea da oraindik:
|
|
|
Ekitaldi akademikoa amaitutzat emanez, opari eta oroigarrien unea heldu zen. Hala, Donostiako Udalaren Txistulari Taldeak Ohorezko Kontrapasa jo zuen, eta Martin Barandiaranek Lourdes Oñederraren lehengusu txikiak dantzatu zuen; Odon Elorza alkateak Zubietako Akten liburua oparitu zion, Udalaren izenean; EHUren izenean, Fernando Garcia Murga Letren Fakultateko dekanoak Ines Gonzalez de Zarate eskultorearen lan
|
bat
eman zion; eta Jabier Muguruza musikoak eta Jose Ramon Soroiz aktoreak Patrick Süskind eta Shomer jaunen agurra eskaini zioten.
|
|
|
Euskaltzaindiak argitaratzen duen liburu bakoitzaren ale
|
bat
emango dio Mondragon Unibertsitateari, eta Unibertsitateak ere ale bat emango dio Euskaltzaindiaren Azkue Bibliotekari euskaraz, euskararen inguruan edo Euskal Herriari buruz liburu bat argitaratzen duen bakoitzean.
|
|
|
Euskaltzaindiak argitaratzen duen liburu bakoitzaren ale bat emango dio Mondragon Unibertsitateari, eta Unibertsitateak ere ale
|
bat
emango dio Euskaltzaindiaren Azkue Bibliotekari euskaraz, euskararen inguruan edo Euskal Herriari buruz liburu bat argitaratzen duen bakoitzean.
|
|
|
1990ean Euskaltzaindiaren buletin ofiziala den Euskera agerkariak Onomastika batzordearen irizpen
|
bat
eman zuen argitara Toloño mendilerroaren izenaz. Idazkiaren ardura José Antonio González Salazarri eman zitzaion, Bernedon apaiz zegoelarik, bertan mendilerro osoa izendatzeko Sierra de Toloño ahozko erabileraren berri izan baitzuen.
|
|
|
Aurkezturiko dokumentazioaren argitan, Onomastika batzordeak ostera ere ekin zion gaiaren azterketari eta Sierra de Toloño izenaren gaineko bigarren irizpen
|
bat
eman zuen, Iruñean, 1998ko apirilaren 2an. Datuak ikusirik, hartan batzordeak 1990eko irizpeneko ondorioak berretsi zituen, eta Sierra de Toloño izenaren zalantzarik gabeko zilegitasuna aldarrikatzen zuen, liburuetatik eratorritako Sierra de Cantabria izenak gero eta gehiagotan ordezkatua.
|
|
|
Ekitaldi akademikoa amaitutzat emanez, opari eta oroigarrien unea heldu zen. Hala, Jean René Etchegaray, Herriko Etxearen izenean, opari
|
bat
eman zion Videgaini; Videgainen semeak, koinatuak eta ilobak banako dantza eskaini zioten; Gwendal Denisek poema bat irakurri zuen bretoieraz; eta Oldarra Abesbatzak bi abesti kantatu zituen: Agur Jaunak eta Txanton Piperri.
|
|
2011
|
|
|
Toponimia sarrera bakoitzak toponimoen dokumentu lagin
|
bat
ematen du, lekukotasun zaharrenean hasita eta 2010eko ahozko inkestaren emaitza ere jasota. Gainera, izenaren etimologiaren gaineko oharrak, bere eboluzioa, datu historikoak eta mapan duen kokapena zehazten dira.
|
|
|
Jarraian, aurtengoa Xalbador eta Xabier Leteren oroimenez antolatutako eguna baitzen, Xabier Leteri zegokion bideo
|
bat
eman zen herriko eskolako aretoan, eta Ez dok amairu taldearen sorreraz hitz egin zuen Joxemari Iriondok, entzuleen galdera guztiei erantzunez azkenean.
|
|
|
Deiadarra taldeak, eta bereziki Bethart aita alabek egiten duten lana eta ahalegina eskertu nahi izan zuen Urepeleko auzapezak, Euskal makila eta lore sorta eder
|
bat
emanez. Aldi berean, Euskaltzaindia, Gipuzkoako eta Bizkaiko Foru Aldundiek, Urepeleko herriak eta beste hainbatek ematen duten laguntasuna eskertu nahi izan zuen Deiadarra taldeak aurtengo jaiak amaitu baino lehen.
|
|
|
Azken urteetan Araban bertso eskolak ugaritu eta hedatu egin dira koadrilaz koadrila, hauek euskaldunen bilgune izateaz gain, herri dinamizatzaile ere badira. Sare horren indarrak bildu eta lurraldean euskarari astindu
|
bat
emateko asmoz, antolatu zen Arabako Koadrila Arteko Bertso Txapelketa, aldi berean, gainerako eragileekiko elkarlana sustatuz.
|
|
|
Egunari amaiera emanez, Henrike Knörr zena omendu du Euskaltzaindiak. Omenezko hitz batzuk esan ostean, Andres Urrutia euskaltzainburuak eskultura
|
bat
eman dio Txari Santiago alargunari. Familiaren kide batzuk, seme alabak barne, izan dira omenaldian.
|
|
|
atzo eta gaurMiel Anjel Elustondok izen asko aipatu ditu. Araban euskararen alde lan egindako asko eta asko agertu dira bere mintzaldian, eta, izen horiekin batera, historiari begirada
|
bat
eman dio, eta une batzuk ekarri ditu gogora. Bertsolari baten moduan Ezin bizi gintezke aterkirik gabe kantatu du, eta jarraian publikoari hauxe galdetu Non da Arabaren aterkia?.
|
|
2012
|
|
|
Ostiraleko ekitaldian, sarituek Iciar Lamarain Euskara, Kultura eta Kirol Saileko foru diputatuaren eskutik jaso zituzten sariak. Bestalde, Elena Martinez de Madinak hitzaldi
|
bat
eman zuen. Manu Ruiz Urrestarazu Euskaltzaindiaren Arabako ordezkaria ere hor izan zen, baita Gerardo Lopez de Guereñuren alaba, Pilar, eta bere familia ere.
|
|
|
164 arauan Ipar Afrikako toponimia jaso zen, Ekialde Hurbileko toponimiarekin batera. Hala egin zen arabieraren eremu osoa arau bakar
|
batean
ematearren. Oraingoan, berriz, Afrikako gainerako lurraldeetako leku izen nagusiak bildu dira:
|
|
|
Inkestagileak saiatu ziren erantzunak mugagabean (izen eta izenondoen kasuan) edo partizipio burutuaren forman (aditzen kasuan) jasotzen. Adibidez, erantzun gisa izen bat artikuluarekin bildu ondoan, lekukoari izen bera zenbatzaile
|
batekin
emateko eskatzen zitzaion, hitza mugagabean jaso ahal izateko.
|
|
|
lexikologia irizpideak finkatzea eta egungo lexikoa sistematikoki biltzea, hiztegi arauemailea eta terminologia teknikoak landu ahal izateko. Egungo Euskararen Bilketa lan Sistematikoak 4.655.300 testu hitzeko corpus
|
bat
eman zuen. Hortik abiatuz, 40.000 hitzen formak arautu eta Hiztegi Batuan argitara eman dira.
|
|
|
Titulu
|
bat
ematekotan Xalbadorren eguna 2012 asteburuko kronika honi, horixe eman: Egun hotza, baina beroa aldi berean.
|
|
2013
|
|
|
2009tik hona, bultzada handi
|
bat
eman dio Euskaltzaindiak Hiztegi Batuari, horretarako sortu zuen Hiztegi Batua (2 itzulia) Batzorde Ahaldunduaren lanari esker. Horri esker, 2 itzuli osoa amaitutzat eman du, Osoko Bilkurara joan aurretik eztabaidatu baititu Batzorde Ahaldunduak arazoak zituzten formak, eta onartzekoak bakarrik eraman baitira bilkurara.
|
|
|
Nina Pacari andrea, Ekuadorko epailea da, nazioz eta hizkuntzaz kitxuarra, eta oso interesaturik dago Amerikako jatorrizko herrien kultura eta hizkuntzez. Euskal Elizbarrutietako Misioek gonbidaturik, gaur arratsean Bilbon Plaza Barrian 4, 1ºan hitzaldi
|
bat
emango du 19,30etan,. Sumak Kawsay, bizia izan dezagun, izenpean, Amerikako indigenen mundu ikuskeratik bertako espiritu balioak ezagutarazteko.
|
|
|
Funtsean, eta hala adierazi du beren beregi euskaltzainburuak,, egun pozgarria da. Pozgarria, hitzarmenak egonkortasun
|
bat
ematen digulako. Eta elkarlanean aritzeko gogoa badugula esan nahi duelako?.
|
|
|
Amaitzeko, Joan Mari Torrealdai euskaltzain eta PuntuEus Fundazioko presidenteak itxi du ekitaldia. Fundazioko kide guztien izenean, Iratxe Esnaolari oroigarri
|
bat
eman dio, egin duen lan bikainagatik.
|
|
|
Nagitasun sarreran, XX mendeko ipar euskalkietako agerpenik ez dagoela adierazten zen. Argitaraldi honetan zehaztu behar izan da adierazpen hori, Léon en adibide
|
bat
ematen baita.
|
|
|
Inkestagileak saiatu ziren erantzunak mugagabean (izen eta izenondoen kasuan) edo partizipio burutuaren forman (aditzen kasuan) jasotzen. Adibidez, erantzun gisa izen bat artikuluarekin bildu ondoan, lekukoari izen bera zenbatzaile
|
batekin
emateko eskatzen zitzaion, hitza mugagabean jaso ahal izateko.
|
|
2014
|
|
|
Udalak, aldiz, oroigarri
|
bat
eman dio Euskaltzaindiari. Honela dio:
|
|
|
Horren ostean, bi erakundeek beste plaka
|
bat
eman zioten Imanol Berriatuaren ilobari. Plaka horretan omenduaren erretratua agertzen da, eta berak 1952an Andima Ibinagabeitiari bidali zion gutunaren zati bat:
|
|
|
Hurrenkera kronologikoan ordenatu ditugu. Txomin Agirre bizkaitarra(), lehen euskal eleberrigilea, izan zen ziur aski EUSKAL ETXEAri eduki sendo
|
bat
ematean lehenengoa, bereziki Garoa eleberriaren bidez. Pierre Lhande zuberotarrak() irudi horri forma modernoago bat eman zion, bai bere eleberrien zein idazlan dibulgatiboen bidez, bereziki frantsesezko munduan eta mundu zabalean hedatuz. Jose Migel Barandiaran gipuzkoarrak() ikerketa sistematikoak eta sakonak egin zituen gai horien inguruan eta inork baino hedapen eta harrera zabalagoa izan zuen 1970etatik aurrera.
|
|
|
Hurrenkera kronologikoan ordenatu ditugu. Txomin Agirre bizkaitarra(), lehen euskal eleberrigilea, izan zen ziur aski EUSKAL ETXEAri eduki sendo bat ematean lehenengoa, bereziki Garoa eleberriaren bidez. Pierre Lhande zuberotarrak() irudi horri forma modernoago
|
bat
eman zion, bai bere eleberrien zein idazlan dibulgatiboen bidez, bereziki frantsesezko munduan eta mundu zabalean hedatuz. Jose Migel Barandiaran gipuzkoarrak() ikerketa sistematikoak eta sakonak egin zituen gai horien inguruan eta inork baino hedapen eta harrera zabalagoa izan zuen 1970etatik aurrera.
|
|
|
Folkloreaz interesatzen dira batzuk, hiztegigintzaz besteak, besteak gramatikaz, besteak linguistikaz, besteak musikaz. Orain, guztia
|
batean
emanda, corpus gisa eraturik, eta interaktibotasunari esker, Azkueren obrak beste dimentsio bat hartuko du, eta ikertzaileei aztergune berriak sortuko dizkie. Digitalizazioari esker gaineratu du Azkueren ekoizpen intelektual kulturala gure esku geldituko da oso osorik eta inolako sekreturik gabe?.
|
|
2015
|
|
|
Euskalerriaren Adiskideen Elkarteak, aldiz, erakundearen Estatutuen lehenengo artikulua jasotzen duen oroigarri
|
bat
eman zion Euskaltzaindiari.
|
|
|
Hartarako lagungarri on (eta, hainbatean, ezinbesteko) izan liteke, baina tren osoa bere kabuz aurrera eramango duen lokomotorea ez; d) euskalgintza osoa giza arteko mintzajardunaren perspektiba sozialean txertatu behar da?. Zalbidek esan duenaren arabera, txostenak Sabino Aranaren beste irudi
|
bat
ematen digu,, ezagutzen ez genuena?. Hortik aurrera, XX. mendean, saio asko egin dira hizkuntza plangintza arloan, asko eta oso perspektiba ezberdinetatik abiatuta. Eta saio horiek guztiak ikusita, esan daiteke. Sabino Aranaren ideiak ez zirela Hendaian ustelduta galdu?. Xabier Kintana:
|
|
2016
|
|
|
–Saiatu naiz zehaztasunera jotzen, gauzak eredu onean hartzen etorkizunari eredu finkagarri
|
bat
emateko?, esan du idazle bizkaitarrak, Deustuko Unibertsitatean gaur egin den prentsaurrekoan
|
|
|
–Fonetikako irakasle izan naiz urte luzez Deustuko Unibertsitatean, eta beti saiatu naiz zehaztasunera jotzen: gauzak eredu onean hartu, etorkizunari eredu finkagarri
|
bat
emateko. Joxemiel Barandiaranen aholkua jarraituz, ondo ezagutzen dudan terrenotik hasi naiz, hots, etxetik.
|
|
2017
|
|
|
Esaterako, Russell Kirby hegazkin pilotu ingelesa, bere etxean hartu zuena hilabete pare batez. Gero, muga gurutzatzen lagundu zion, eta balentria horrengatik Frantziako Errepublikak soldat sans uniforme des Forces Françaises izendatu zuen (uniforme gabeko gudaria) eta aliatuen Aire Indarretako komandante nagusiak diploma
|
bat
eman zion, esker onez. Ez zen bere etxean aterpetu zuen iheslari bakarra izan.1942tik irakasle nahiz apaiz lanak egin zituen Biarritzen, Hazparnen, Maulen, Baionan eta Parisen.
|
|
|
Alde horretatik, euskararen ordenantza eguneratzeko akordioa hartu zuen gobernu talde honek, eta horretan dihardugu lanean. Datozen bi urteetan egin beharreko gauzen artean garrantzitsuenetakoa izango da hau.Hau dena diogu, ze, oraintsu, haur eskolen auzian pauso positibo
|
bat
eman bada ere, txikia izan baita kopuruz (zuzen bagabiltza, hogei urtez, Iruñeko 14 haur eskoletatik bitan baino ez da euskaraz hezteko aukera eman, eta eskaintza hori beste bi auzotara hedatuko da orain; beraz, lau 14tik). Lorpen urria baina esanguratsua dela esan daiteke. Afera honetan, kopurua baino joera aldaketa da garrantzitsuena.
|
|
|
lankidetza; elkarlanerako asmoa, elkarlanerako gogoa, elkarlanerako bidea. Testuinguru soziopolitikoak aukera ezin hobea eskaini digu; jauzi kualitatibo
|
bat
emateko aukera. Balia dezagun aukera hori.
|
|
|
–Euskaraldiak batu egingo gaitu 2018an eta 2019an zehar. Euskaltzaindiaren mendeurrena ospatuko dugun garai bertsuan anbizio handiko proiektu hau izango dugu martxan euskararen lurralde osoan, hizkuntza ohituretan eragiteko eta erabilerari bultzada
|
bat
emateko asmoz?.
|
|
|
Besteak beste, Bingen Zupiria Eusko Jaurlaritzako Kultura eta Hizkuntza Politikako sailburuak adierazi du Euskaraldiak batu egingo gaituela 2018an eta 2019an zehar. . Euskaltzaindiaren mendeurrena ospatuko dugun garai bertsuan anbizio handiko proiektu hau izango dugu martxan euskararen lurralde osoan, hizkuntza ohituretan eragiteko eta erabilerari bultzada
|
bat
emateko asmoz?, azaldu du Zupiriak. –Euskaltzaindiarekin batera azpimarratu du sailburuak, gure herriko instituzio nagusiak izango gara ekimen honetan:
|
|
2018
|
|
|
Logo berria ere aurkeztu du gaur Akademiak. . Gure betiko zuhaitzari beste itxura
|
bat
eman nahi izan diogu, irekiagoa eta dinamikoagoa. Etorkizunari begira jarri gara, ezbairik gabe?, adierazi du Sagrario Aleman euskaltzainak, gaurko prentsaurrekoan.
|
|
|
Bateko, Euskaltzaindiak Iker eta Jagon Sailetan etorkizunerako dituen asmoak (hiztun eta erabiltzaileek dituzten beharrak) eta ildo estrategikoak gizarteratzea eta, besteko, ildo estrategikoen inguruabarrean, Euskaltzaindiaren aitzindaritza tarteko dela, euskara eta euskal kulturaren inguruan gizarte zibila egituratzea, eta askotariko eragile publiko eta pribatuen artean lankidetzarako oinarriak proposatzea. Helburu nagusia da gizarte zibiletik euskararen biziberritzeari bultzada berri
|
bat
ematea, datozen bi hamarkadetarako.
|
|
|
Euskaltzaindia, duela ehun urte bezalaxe, hor egongo da jardunean, euskara ehuntzen, bilbatzen eta bermatzen, ehun urteko erreskada hau gure erakundearentzat lekukotza ederra baita eginda eta eginkizun dagoenari buruz.EKIN ETA JARRAI; EUSKARA EHUNTZEN, ETENIK GABE.EUSKARA EHUNTZEN (Mendeurreneko logo berriaren esanahiak) EHUN URTE eta Euskaltzaindiaren eginbeharrak eta helburuak ez dira ia aldatu; egiteko moduak eta harreman sareak, ordea, bai. Hori bera islatu nahi izan da mendeurrenaren logo berriarekin, gure betiko zuhaitzari beste itxura
|
bat
emanez, irekiagoa eta dinamikoagoa.Etorkizunari begira jarri gara, ezbairik gabe.EHUN URTE eta gure betiko zuhaitza zuhaitz berri bihurtu da, ordenagailuetako plaka nagusietan hain ohikoa den zirkuitu baten modura bere betiko adorea eta bizitasuna erakusteko. Lau haizeetara zabaldu nahi du Euskaltzaindiaren nahia, euskal gizartearekin batera aurrera egiteko nahi hori, euskarak hauspoa har dezan XXI. mende korapilatsu honetan.EHUN URTE eta, betiko leloarekin batera, betor mendeurrena ospatzeko lelo berria:
|
|
|
Batzar hura hartu ohi da, sarritan, euskara batuaren abiapuntu datatzat. Euskara batua sortzeko asmoak, ahaleginak eta saiakerak lehenago ere hasiak ziren, euskara batuaren sorreran bereziki esanguratsua izan zen 1964 urtean egindako Baionako Biltzarra?, baina Arantzazuko Batzarra izan zen euskara batua sortzeko prozesuari abiapuntu sendo eta formal garrantzitsu
|
bat
eman ziona, abiapuntua, alegia;
|
|
2019
|
|
|
Hitz horien ondotik, euskaltzainburuak Nafarroako lehendakariari eskultura txiki
|
bat
eman dio Ramos Urangaren diseinu batean oinarritutakoa, Nafarroako Gobernuarendako esker onez eta bere garaian Foru Diputazioak egin zuen lanaren aitorpenez, hura izan baitzen XX. mendearen hasieran Akademiaren sortzaileetakoa.
|
|
|
aldaerak desagertzen ari direla?. Galdera
|
baten bidez
eman zion amaiera hitzaldiari: –Aipatu berri den aldaketa, mende eskasean eman bada, zer gertatuko zaie dialektoei mende baten buruan??.
|
|
|
Komikiaren ezaugarriakAmaia Ballesteros irudigileak zazpi hilabete behar izan ditu gidoia moldatu eta irudiak marrazteko. . Juan Luis eta biok saiatu gara Euskaltzaindiaren historia komikiaren hizkuntzara moldatzen, ukitu futurista
|
bat
emanez, Blade Runner en antzera?. Juan Luisekin, oso ondo?
|
|
|
–Nire marrazkiak eta ilustrazioak oso koloretsuak dira. Bizi pixka
|
bat
eman behar zitzaion komiki honi, eta ez da beti erraza izan. Batzuetan pertsonaia asko irudikatu behar nituen batera espazio txiki batean, beste batzuetan ez neukan pertsonaien argazkirik, eta irudimena erabili behar izan dut...
|
|
2020
|
|
|
Zerrenda kronologiko nagusiaz gainera, beste zerrenda
|
bat
ematen da arauan, alfabetoaren ordenan, eta kronologia zenbakia erantsita, zerrenda nagusian berehala kokatu ahal izateko. Azkenik, gaztelania euskara, frantsesa euskara eta ingelesa euskara zerrendak ere ematen dira, alfabetoaren ordenan.
|
|
2022
|
|
|
Horretarako, aurretik lekua gorde dute gurasoek, helbide honetara idatziz: info@euskaltzaindia.eus (izena eta telefono zenbaki
|
bat
eman dute).
|
|
|
Izan ere, urtaro hori hizpide hartuta, honelakoak irakur edo entzun daitezke askotan: «Kontuan izan behar dugu martxoko ekinozioa», «Gaur San Jose loreak ikusi ditut zelaian» «Udaberrian ohikoak izaten dira azaleko arazoak, abstemia eta alergiak», «Doministiku egiteari uzteko antiestaminiko
|
bat
emango dizut».
|
|
|
Beraz, gorago aipatutako adibideen idazkera egokia honako hau izango litzateke: «Kontuan izan behar dugu martxoko ekinokzioa», «Gaur sanjose loreak ikusi ditut zelaian» «Udaberrian ohikoak izaten dira azaleko arazoak, astenia eta alergiak», «Doministiku egiteari uzteko antihistaminiko
|
bat
emango dizut».
|