|
2004
|
|
|
Gizartearen antolamenduan komunikazioaren zeregina gizarte horren berorren oinarrizko zutabea baldin bada, komunikazioa mamitzen deneko hizkuntza funtzioen zer nolakoa, orobat, oinarrizko adierazlea izan ohi da hizkuntza baten diagnostikoa egiterakoan. Eginkizun komunikatiboen esparru zerrenda luzean, aski jakina denez, hizkuntza funtzio guztiak ez dira balio berberekoak hizkuntza
|
baten
bizi indarra gorpuzteko orduan. Izan ere, eginkizun komunikatibo horien gizarte eragina sistema sozialaren barruan kokatua dagoela pentsatzea aski dugu, hizkuntza funtzioen eragin indarra botere harremanen sareko oihartzun modura eratua dagoela uste izateko.
|
|
2009
|
|
|
Izan ere, estatus juridiko formal egokirik gabe ezinezkoa baldin bada hizkuntza bat indarberritzea, eta hala da?, gutxienez neurri bereko egia da hizkuntza
|
baten
bizi indarra elikatzen eta mugatzen duena ez dela horrenbeste estatus juridikoa, baizik eta, batez ere, hizkuntzak arlo sozio-ekonomikoan, lan munduan bezala aisialdian eta merkataritza harremanetan, familiako eta lagunarteko harremanetan, hedabideetan, unibertsitatean eta kulturgintzan duen presentzia edo erabilera. Horrek elikatzen du hizkuntzaren bizi indarra, estatus juridikorik aurreratuenak berak baino askozaz neurri handiago eta erabakigarriagoan.
|
|
|
Bestalde, jakina da familia bidezko transmisio hutsaz ezin dela hizkuntza
|
baten
bizi indarra gizartean areagotu, baina neurri berean da jakina, halaber, familian transmititzen ez den hizkuntza ezinbestez galtzera kondenaturiko hizkuntza dela. Ez alferrik familia bidez transmitituriko hizkuntza izan ohi da lehen hizkuntza afektiboa, hizkuntza barnekoia, sentimenduak eta emozioak bizi eta adierazteko erabiltzen dena, ohikotasunez eta naturaltasunez eguneroko bizitzan baliatzen duguna eta, horrexegatik beragatik, erraztasun handienaz hitzetik hortzera erabilia.
|
|
|
Esandakoaren argitan halako ondorioak ateratzen dituena oker dabil. Izan ere, hizkuntza
|
baten
bizi indarra, euskara ez da salbuespen bat, ahalik eta zuzenen ezagutzeko, ez baita nahikoa orain arte ikusi ditugun faktoreei erreparatzea; badira gehiago ere, guztiz erabakigarriak direnak, gainera.
|
|
|
Erabilera da hizkuntza
|
baten
bizi indarraren berri ematen diguna. Euskara ez da salbuespen bat.
|
|
2010
|
|
|
elebidun guztiak ez dira neurri berean elebidun. elebitasunaren hazkundea fenomeno urbanoa da, batez ere. garai bateko elebidun gehienak herri txikietan bizi ziren (baita orduan oraindik bazeuden euskal elebakarrak ere), euskal hiztunak nagusi ziren guneetan, eta adin guztietako elebidun gehienek euskara zuten lehen hizkuntza. errotik aldatu da hori urte gutxian. egungo elebidun gehienak hamar mila biztanletik gorako hiriguneetan eta hiriburuetan bizi dira, euskara erabiltzeko aukera gutxiago dituzten herrietan, eta, arestian esan bezala, hogeita hamabost urtez behetiko elebidun gehienek gaztelania dute lehen hizkuntza. horrek guztiorrek zuzenean eta modu erabakigarrian eragiten du euskararen erabileran. beste hitzetan esanda: ...rkunstantzia hauetan —ez dago besterik— urtea joan eta urtea etorri, hazi eta hazi, deskantsurik gabe hazten jardun, eta, gainera, primeran eta inolako urradurarik eta ahuleziarik gabe haztea, aukera irreala da, ezinezkoa erabat. aurrerago jorratuko dugun euskararen erabileraren gakoetariko bat da hau, ez txikiena. bestalde, jakina da familia bidezko transmisio hutsaz ezin dela hizkuntza
|
baten
bizi indarra gizartean areagotu, baina neurri berean da jakina, halaber, familian transmititzen ez den hizkuntza galbidean jarritako hizkuntza dela. Munduan barrena, ordea, prestigio sozialik ez duen hizkuntzari gibela eman ohi zaio familian, belaunez belaun gertatu beharreko transmisioa hautsiz. hori ere gertatu izan da euskararen historian. galerak izan ditu euskarak familian, etengabe gainera, hiru lurraldeetan. euskal autonomia erkidegoan bertan ere halaxe gertatu da duela hamar urte arte. alabaina, gaur egun, bi gurasoak elebidun direnean, erabat bermatua dago euskararen oinarrizko transmisioa eaen, baita nafarroan ere, baina oraindik galerek diraute iparraldean. euskaraz bikotekideetako batek baino ez dakienean, ordea, ez da gauza bera gertatzen:
|
|
|
3 eraBileraren Korapiloa nolanahi ere, erabilerak ematen digu hizkuntza
|
baten
bizi indarraren berri zuzena. euskara ez da salbuespen bat. osasuntsu ibiliko bada, hiztunak behar ditu hizkuntzak, ez salbatzaileak. hizkuntza bat erabilia izango bada, ezinbestekoa da neurri batean bederen" ezagutzea", baina ez da nahikoa; gainera, ezagutzen den hizkuntza erabiltzeko aukerak behar dira, baina hori ere ez da nahikoa; erabiltzeko aukerak edukita ere," erabili nahi&... batetik, hamarkada hauetan euskararen ezagutza ez ezik erabilera ere handitu egin da; bestetik, gaur egun elebidun direnek ez dute duela hamabost urte elebidun zirenek baino gehiago erabiltzen euskara; hirugarrenik, erabileraren gehikuntza ez da neurri berekoa izan adin multzo eta eremu guztietan; eta, laugarrenik, ingurune soziolinguistikoak eta etxeko lehen hizkuntzak zuzenean eragiten dute elebidunen hizkuntza hautuan, hots, euskararen erabileran. garbi esanda, beraz, erabilera ere hazi egin da, baina erabileraren hazkundea ezagutzaren gehikuntzari zor zaio, ez elebidunek lehen baino gehiago erabiltzeari; elebidunek, izan ere, kasu batzuetan gehiago eta beste batzuetan gutxiago erabiltzen dute, nahiz eta oro har erabilera aukera gehiago izan eskura. erabileran eragiten duten faktoreen artean, hauek nabarmendu ohi dituzte adituek:
|
|
2011
|
|
|
Hizkuntz komunitate
|
baten
bizi indar etnolinguistikoa areago erabakitzen da jokaleku kualitatiboan. Hiztunen arteko harreman sareen trinkotasun izaera da, gure ustez, faktore erabakigarria.
|
|
2015
|
|
|
Baina eskala horiek sortzea ez da erraza, izan ere, Sallabank ek (2014: 2) dioen moduan, zer neurtu behar dugu eta nola? UNESCO k ere (2003: 7), bere eskala argitaratu zuen dokumentuan, argi utzi zuen aldagai bakar batekin ez zela nahikoa hizkuntza
|
baten
bizi indarra neurtzeko. Izan ere, hiztun komunitateak konplexuak eta anitzak dira, eta berez erraza ematen duen aldagai bat, esaterako, hiztun kopurua, neurtzeko zaila izan daiteke, beherago ikusiko dugun moduan.
|
|
2016
|
|
|
Quebec-en joan den mendearen 70eko hamarkadan hain nabarmena zen egoera demolinguistikoa eta soziopolitikoa oso gogoan izanik238, baina deskribapen tresna gisa han hemen erabili ahal izateko asmoz, azken 40 urtean sortu den konstruktu nagusietarikoa da BIE EV. Besteak beste direla, alde ditu BIEk asmo izaera orohartzailea batetik, kontzeptualki finduz eta eguneratuz zenbait adituk eginiko ekarpen teorikoak bestetik239, eta hainbat lekutan taxuz aplikatu izana azkenik. Hiru atal nagusi konbinatuz jakin liteke, BIE EV ren arabera, hiztun elkarte
|
baten
bizi indarra apala den, ertaina edo sendoa240 Horra, funtsean, bere faktore egitura:
|
|
|
Ukipen egoeran dagoen hiztun elkarte
|
baten
bizi indarrean eragiten duten faktore sozioestrukturalen taxonomia. (Richard Y.
|
|
|
Julia Sallabank adituak dio (komunikazio pertsonala, k.p.), orain hizkuntza izateko, armada, itsas armada eta web orrialdeetako domeinu propioa izan behar direla. Adibide honek argi eta garbi uzten du hizkuntza
|
baten
bizi indarra hizkuntza komunitatearen egoera politiko, militar eta ekonomikoarekin modu estuan lotuta dagoela, eta horretaz gain, hizkuntzaren erabilera eremu berriei emandako erantzunak ere zeresan handia duela hizkuntzaren osasunean.
|
|
|
Eta hemendik beste galdera bat sortzen zaigu: Nolakoak behar dute hiztunek hizkuntza
|
bati
bizi indarra emateko. Zer hiztun mota behar du hizkuntza batek gero eta indartsuagoa izateko?
|
|
2018
|
|
|
Eta hemendik beste galdera bat sortzen zaigu: Hiztunek nolakoak izan behar dute hizkuntza
|
bati
bizi indarra emateko. Zer hiztun mota behar du hizkuntza batek gero eta indartsuagoa izateko?
|